1, 2. Kotea te fakaʼuhiga ʼo te haga kia Sehova?

ʼE TOU maʼuʼuli nei ʼi “he ʼu temi makehe pea mo faigataʼa.” (2 Timoteo 3:1) Pea ʼe toe kovi age anai tona faigataʼa ʼi muʼa ʼo te pulihi e Sehova te malama agakovi ʼaeni pea mo tana fakatuʼu te tokalelei ʼi te kele. Ko tona tupuʼaga la ʼaia, ʼe tonu ai ke tou fai te fehuʼi ʼaeni: ‘Ko ai ʼae ʼe tonu ke au haga ki ai ke au maʼu he tokoni mo he takitaki?’ ʼE lagi tou foimo tali anai ko “Sehova,” pea ʼe ko tona tali lelei ʼaia.

² Kotea te fakaʼuhiga ʼo te haga kia Sehova? Pea ʼe feafeaʼi hatatou haga tuʼumaʼu kia te ia ʼi te ʼu temi faigataʼa? Kua hili ki ai ni lauʼi taʼu, neʼe fakamahino e he tagata faipesalemo te maʼuhiga ʼae ke tou haga kia Sehova ʼi te temi ʼae ʼe ʼaoga mai ai he tokoni. (Lau ia Pesalemo 123:1-4.) Neʼe ina ui, ka tou haga kia Sehova, ʼe tou hage pe ko he kaugana ʼe haga ki tona pule he ʼe falala, ʼe ina maʼu anai mai tona pule hana meʼa kai  mo he puipui. Kae ʼe tonu foki ke ina tokagaʼi tuʼumaʼu pea mo mahino ki te ʼu faʼahi ʼae ʼe loto e tona pule ke ina fai. Pea ʼe tonu foki ke ina fakahoko. ʼO toe feia pe, ʼe tonu ke tou ako fakalelei te Folafola ʼa te ʼAtua ʼi te ʼaho fuli, ke tou mahino ai ki te finegalo ʼo Sehova pea mo tou fakahoko. Pea ʼe feala ke tou tui papau, ʼe tokoni mai anai ia Sehova ʼi te ʼu temi faigataʼa.—Efeso 5:17.

3. Kotea ʼae ʼe feala ke ina fakaleluʼi tatatou haga ʼae kia Sehova?

³ Logo la ʼe tou iloʼi ʼe tonu ke tou haga tuʼumaʼu kia Sehova, kae ʼi ʼihi temi ʼe feala pe ke fakaleluʼi ai tatou. Neʼe hoko te aluʼaga ʼaia ki te kaumeʼa lelei ʼo Sesu ʼae ko Maleta. Neʼe “maʼumaʼua ia ʼi te ʼu gaue ʼo te loto fale.” (Luka 10:40-42) Kapau neʼe maʼumaʼua ia te fafine agatonu ʼaia ko Maleta logo la neʼe nofo ia Sesu ʼi ʼona tafa, ʼe toe feala pe ke hoko te aluʼaga ʼaia kia tatou. Koia, kotea ʼae ʼe feala ke ina taʼofi tatatou haga kia Sehova? ʼI te alatike ʼaeni, ʼe tou vakaʼi anai pe ʼe lava fakaleluʼi feafeaʼi tatou e te ʼu aga ʼa ʼihi. Pea ʼe feafeaʼi hatatou haga tuʼumaʼu kia Sehova.

4. He koʼe ʼe feala ke tou punamaʼuli ʼi te mole kei maʼu e Moisese tona pilivilesio ʼae ke ulu ki te Kele ʼo Te Fakapapau?

⁴ ʼE mahino ia neʼe haga ia Moisese kia Sehova ke ina iloʼi pe kotea ʼae ʼe tonu ke ina fai. ʼE ui mai ʼi te Tohi-Tapu “neʼe haga faʼa kataki fualoa ohage pe neʼe sio kia Ia ʼae ʼe fakapulipuli.” (Lau ia Hepeleo 11:24-27.) Pea ʼe toe ui mai ai foki, “nee mole toe ha leva i Iselaele he polofeta o hage ko Moisese ae nee palalau mo [Sehova] o sio te mata ki te mata.” (Tetelonome 34:10) Kae logo la neʼe ko he kaumeʼa lelei ʼo Sehova, neʼe mole kei ina maʼu tona pilivilesio ʼae ke ulu ki te Kele ʼo Te Fakapapau. (Numelo 20:12) Kotea ʼae neʼe hoko?

5-7. Kotea ʼae neʼe hoko ʼi te ʼosi mavae ʼa te kau Iselaele mai Esipito, pea kotea ʼae neʼe fai e Moisese?

⁵ Neʼe heʼeki hili mahina ʼe lua ki te mavae ʼa te kau Iselaele mai Esipito, pea ʼi muʼa ʼo tanatou tau atu ki te vaʼe Moʼuga ʼo Sinai, neʼe kamata meo ai te hahaʼi ʼuhi ko te mole ʼi ai ʼo he moʼi vai. Neʼe natou muhumuhu ʼo ʼuhiga mo Moisese pea ʼi te lahi ʼo tona ita, “nee tagi leva ia Moisese [kia Sehova] o ui: Kotea e au fai anai ki te hahai aeni? Kei toe pe te kii mea veliveli, pea natou tuki makai au.” (Ekesote 17:4) Neʼe foaki ai leva e Sehova kia Moisese he ʼu fakatotonu ʼe mahino lelei. Neʼe ui age e Sehova ki ai ke ina taʼi te utu ʼo Olepe ʼaki tona tokotoko. ʼE ui fenei ʼi te Tohi-Tapu: “Nee fai feia leva e Moisese ia mua o te kau matua o Iselaele.” Neʼe tafe mai leva te vai, ʼo iinu ai te kau Iselaele pea fakatokatoka ai mo te fihifihia ʼaia.—Ekesote 17:5, 6.

⁶ ʼE fakaha mai ʼi te Tohi-Tapu, neʼe fakahigoa e Moisese te koga meʼa ʼaia ko Masa ko tona fakaʼuhiga “ ʼAhiʼahi,” pea mo Melipa, ko tona fakaʼuhiga “Ke.” Kotea tona tupuʼaga? “Koteuhi nee fakatupu ke te u fanau a Iselaele kia Moisese, pea nee natou ahiahii [ia Sehova], o ui: Pe e nofo koa [ia Sehova] mo tatou, pee kailoa?”—Ekesote 17:7.

⁷ Kotea ʼae neʼe logoʼi e Sehova ʼo ʼuhiga mo te aluʼaga ʼae neʼe hoko ʼi Melipa? Kia ia, ko te agatuʼu ʼae ʼa te kau Iselaele kia Moisese neʼe toe fakahagahaga age pe kia te ia pea mo tona ʼuhiga pule. (Lau ia Pesalemo 95:8, 9.) Ko te faʼahi ʼae neʼe fai e te kau Iselaele  neʼe kovi ʼaupito. Kae neʼe fai e Moisese te meʼa ʼae ʼe lelei. Neʼe haga kia Sehova pea mo mulimuli lelei ki ʼana fakatotonu.

8. Kotea ʼae neʼe hoko ʼi te kua vave ʼosi ʼo te faifagona ʼa te kau Iselaele ʼi te toafa?

⁸ Kae, kotea ʼae neʼe toe hoko hili ki ai teitei taʼu ʼe 40? Neʼe kua vave ʼosi pe te faifagona ʼa te kau Iselaele ʼi te toafa. Neʼe natou tau leva ki te koga meʼa ʼe tuʼu ovi ki Katesi, mo te ʼu tuʼakoi ʼo te Kele ʼo Te Fakapapau. Ko te koga meʼa ʼaia neʼe toe fakahigoa pe ko Melipa. * (Vakaʼi te kiʼi nota.) Kotea tona tupuʼaga? Koteʼuhi neʼe toe meo te kau Iselaele ʼi tanatou mole maʼu hanatou moʼi vai. (Numelo 20:1-5) Kae ʼi te temi leva ʼaia, neʼe fai e Moisese he hala mamafa.

9. Kotea ʼae neʼe fakatotonu e Sehova kia Moisese, kae kotea ʼae neʼe fai e Moisese? (Vakaʼi te ʼuluaki pāki.)

⁹ Kotea ʼae neʼe fai e Moisese ʼi te temi ʼae neʼe agatuʼu ai te hahaʼi? Neʼe toe haga kia Sehova ke ina maʼu ia tana takitaki. Kae ʼi te temi leva ʼaia, neʼe mole ui age e Sehova kia Moisese ke ina taʼi te utu. Neʼe ina fakatotonu kia Moisese ke ina toʼo tona tokotoko, ke ina taki te hahaʼi ki te utu, pea ke palalau ki te utu. (Numelo 20:6-8) Neʼe fai koa e Moisese te faʼahi ʼaia? Kailoa. He ʼe ʼi te lahi ʼo tona ita neʼe kalaga fenei ki te hahaʼi: “Ke koutou fakalogo mai, hahai logogataa! Pe e feala kia maua te fakahali o he vai kia koutou mai te utu aeni?” Hili ia, pea neʼe ina taʼi tuʼa lua te utu.—Numelo 20:10, 11.

10. Neʼe feafeaʼi ia Sehova ʼo ʼuhiga mo te meʼa ʼae neʼe fai e Moisese?

¹⁰ Neʼe ita lahi ai leva ia Sehova kia Moisese. (Tetelonome 1:37; 3:26) Kotea tona tupuʼaga? ʼE lagi ko te talagataʼa ʼae ʼa Moisese ki ʼana fakatotonu.

11. He koʼe neʼe lagi ui e te kau Iselaele neʼe mole fakahoko e Sehova he milakulo ʼi te taʼi ʼae e Moisese ia te utu?

¹¹ Neʼe lagi ʼi ai te tahi tupuʼaga ʼo te ita ʼa Sehova. Ko te ʼu utu ʼo te ʼuluaki koga meʼa ko Melipa neʼe fefeka ʼaupito. Tatau aipe pe ʼe taʼi malohi te ʼu utu ʼaia e he tahi, kae ʼe mole feala ke tafe mai te vai. Kae ko te ʼu faʼahiga utu ʼae ʼe maʼu ʼi te lua koga meʼa ko Melipa, ʼe higoa ko te calcaire. Koteʼuhi ʼe mole fefeka, pea ʼe feala ke ulu te vai ʼo tanaki ai. Pea ʼe feala pe ki te hahaʼi ke natou togi te ʼu faʼahiga utu ʼaia ke natou maʼu ai hanatou moʼi vai. Koia, ʼi te taʼi ʼae e Moisese ia te utu kae neʼe mole palalau ki ai, neʼe lagi ui e te kau Iselaele neʼe tafe feia mai pe te vai kae mole ko he milakulo neʼe fakahoko e Sehova. * (Vakaʼi te kiʼi nota.) Kae ʼe mole tou iloʼi papau te faʼahi ʼaia.

12. Kotea te tahi tupuʼaga ʼae neʼe lagi ita ai Sehova kia Moisese mo Alone?

¹² ʼE lagi toe ʼi ai te tahi tupuʼaga ʼo te ita ʼa  Sehova kia Moisese mo Alone. Neʼe ui fenei e Moisese ki te hahaʼi: “Pe e feala kia maua te fakahali o he vai kia koutou mai te utu aeni?” * (Vakaʼi te kiʼi nota.) ʼI te ui ʼae e Moisese “kia maua,” neʼe lagi talanoa kia ia totonu pea mo Alone. Neʼe mole mata fakaʼapaʼapa te ʼu palalau ʼae neʼe fai e Moisese, he neʼe mole ina fakaha ko Sehova ʼae neʼe ina fakahoko te milakulo ʼaia. ʼE ui fenei ia Pesalemo 106:32, 33: “Nee natou toe fakatupu leva te hauhau o [Sehova] o ovi ki te u vai o Melipa; Pea nee tauteai leva ia Moisese o tupu ko natou, koteuhi nee natou fakagaegae leva te loto o Moisese, pea nee ina fai leva ni palalau noa i ona laugutu.” * (Vakaʼi te kiʼi nota.) (Numelo 27:14) Neʼe mole foaki e Moisese kia Sehova ia te fakaʼapaʼapa ʼae neʼe tuha mo Ia. Neʼe ui fenei ai e Sehova kia Moisese pea mo Alone: “Nee mole kolua fakalogo ki taku fakatotonu.” (Numelo 20:24) Neʼe ko he agahala mamafa ʼaia.

13. He koʼe neʼe faitotonu te faʼahiga fakatuʼā ʼo Moisese e Sehova?

¹³ Neʼe lahi te ʼu faʼahi neʼe fakamaʼua e Sehova kia Moisese mo Alone, koteʼuhi neʼe nā takitaki Tana hahaʼi. (Luka 12:48) ʼI te temi muʼa, neʼe mole fakagafua e Sehova ki he taʼiake katoa ʼo te kau Iselaele ke natou hu ki te Kele ʼo Te Fakapapau koteʼuhi neʼe natou agatuʼu kia te ia. (Numelo 14:26-30, 34) Koia ʼi te temi ʼae neʼe agatuʼu ai ia Moisese, neʼe faitotonu tona faʼahiga fakatuʼā e Sehova. Neʼe mole fakagafua e Sehova kia Moisese ke ulu ki te Kele ʼo Te Fakapapau ohage pe ko te kau agatuʼu.

14, 15. He koʼe neʼe agatuʼu ia Moisese kia Sehova?

¹⁴ He koʼe neʼe agatuʼu ia Moisese kia Sehova? Fakatokagaʼi ʼe toe ui fenei ia Pesalemo 106:32, 33: “Nee natou toe fakatupu leva te hauhau o [Sehova] o ovi ki te u vai o Melipa; Pea nee tauteai leva ia Moisese o tupu ko natou, koteuhi nee natou fakagaegae leva te loto o Moisese, pea nee ina fai leva ni palalau noa i ona laugutu.” Logo la neʼe agatuʼu te kau Iselaele kia Sehova, kae ko Moisese ʼae neʼe ita. Neʼe mole ina taʼofi tona ita pea neʼe mole ina fakakaukauʼi ʼona nunuʼa.

¹⁵ Neʼe mole kei tokagaʼi e Moisese ia Sehova ʼuhi ko tana tokagaʼi fau te aga ʼa te hahaʼi. ʼI te ʼuluaki lauga ʼa te hahaʼi ke ʼi ai hanatou moʼi vai, neʼe fai pe e Moisese te meʼa ʼae ʼe lelei. (Ekesote 7:6) Kae neʼe lagi kua gaʼegaʼe pea mo ita ʼuhi he neʼe ina katakiʼi te agatuʼu ʼa te kau Iselaele lolotoga ni lauʼi taʼu. ʼI te temi ʼaia, neʼe lagi tokaga tafito pe ia Moisese ki te ʼu meʼa ʼae neʼe ina logoʼi ʼi tona loto kae mole ina fakakololiaʼi ia Sehova.

16. He koʼe ʼe tonu ke tou fakakaukauʼi te faʼahi ʼae neʼe fai e Moisese?

¹⁶ Kapau ko te polofeta agatonu ko Moisese neʼe fakaleluʼi pea mo agahala ai, ʼe feala  pe ke toe hoko te faʼahi ʼaia kia tatou. Neʼe kua vave ulu pe ia Moisese ki te Kele ʼo Te Fakapapau, pea ʼe toe feia pe mo tatou, kua tou vave hu ki te malama foʼou. (2 Petelo 3:13) ʼE mahino papau ia ʼe mole tou loto ke puli totatou pilivilesio makehe ʼaia. Kae ʼe tonu ke tou haga tuʼumaʼu kia Sehova mo tou fakalogo tuʼumaʼu kia te ia mo kapau ʼe tou fia hu ki te malama foʼou. (1 Soane 2:17) Kotea te ʼu ako ʼe tou maʼu mai te lakahala ʼa Moisese?

17. ʼE feafeaʼi tatatou lotololomi moka tou iita?

¹⁷ Ke ke lotololomi moka ke ita. ʼE tou tau tuʼumaʼu pe mo te ʼu fihifihia mahani. Kae ʼe ui fenei ʼi te Tohi-Tapu: “ ʼAua naʼa tou tuku te fai ʼo te meʼa ʼae ʼe lelei, he ʼe tou utu anai ʼi tona temi totonu, mo kapau ʼe mole tou fiu.” (Kalate 6:9; 2 Tesalonika 3:13) Ka tou iita tuʼumaʼu ʼuhi ko he aluʼaga peʼe ko he tahi, ʼe tou fakakaukau koa ʼi muʼa ʼo tatatou palalau? ʼE tou lolomi koa totatou ita? (Taaga Lea 10:19; 17:27; Mateo 5:22) Ka fakatupu ita mai ni ʼihi, ʼe tonu ke tou ako ke tou “tuku ke fakaha e te ʼAtua ia tona hauhau.” (Lau ia Loma 12:17-21.) Kotea tona fakaʼuhiga? Ke ʼaua tatatou iita, kae tou atalitali mo he loto faʼa kataki ke fakatokatoka e Sehova totatou fihifihia ʼi tona temi totonu.  Ka tou faiga ke tou lagavaka kae mole tou haga kia Sehova, ʼe mole tou fakaʼapaʼapa anai kia te ia.

18. Kotea ʼae ʼe tonu ke tou fai moka foaki mai he ʼu fakatuʼutuʼu?

¹⁸ Muliʼi fakalelei te ʼu fakatuʼutuʼu foʼou. ʼE tou muliʼi fakalelei koa te ʼu fakatuʼutuʼu foʼou ʼae ʼe foaki mai e Sehova? ʼE mole tou fai pe anai te ʼu gaue ohage ko tatatou fai ʼi muʼa atu he ʼe kua tou mahani ki ai. Kae ʼe tou muliʼi fakavilivili anai te ʼu fakatuʼutuʼu foʼou ʼae ʼe foaki mai e Sehova ʼaki tana kautahi. (Hepeleo 13:17) Tahi ʼae, ʼe tonu ke tou tokaga ke ʼaua naʼa tou “fakalaka ʼi te ʼu meʼa ʼae kua ʼosi tohi.” (1 Kolonito 4:6) Ka tou muliʼi fakalelei te ʼu fakatuʼutuʼu ʼa Sehova, ʼe tou sio fakamamaʼu tuʼumaʼu ai kia te ia.

19. Kotea ka tou fai anai ke mole fakaleluʼi tatatou fakakaumeʼa mo Sehova ʼuhi ko te ʼu hala ʼa ʼihi?

¹⁹ ʼAua naʼa ke maumauʼi tau fakakaumeʼa mo Sehova ʼuhi pe ko te ʼu hala ʼa ʼihi. Kapau ʼe tou haga tuʼumaʼu kia Sehova, ʼe mole tou maumauʼi anai tatatou fakakaumeʼa mo ia ʼuhi ko te ʼu hala ʼa ʼihi peʼe tou iita anai. ʼE toe maʼuhiga tafito mo kapau ʼe ʼi ai hotatou ʼu pilivilesio ʼi te kautahi ʼa te ʼAtua ohage ko Moisese. ʼE moʼoni, ʼe tonu ke tou gaue kinakina fuli pea mo talagafua kia Sehova ke haofaki ai tatou. (Filipe 2:12) Kae kapau ʼe lahi ʼotatou pilivilesio, pea ʼe toe lahi te ʼu faʼahi ʼae ʼe fakamaʼua mai e Sehova. (Luka 12:48) Pea kapau ʼe tou ʼofa moʼoni ia Sehova, mole anai he faʼahi ʼe ina lava fakaleluʼi pea mo fakamavae tatou mai tona ʼofa.—Pesalemo 119:165; Loma 8:37-39.

20. Kotea ʼae ʼe tou fakatotonu ke tou fai?

²⁰ ʼE tou maʼuʼuli ʼi he ʼu temi faigataʼa. Koia ʼe maʼuhiga ke tou haga kia Sehova, ia ia ʼae “e heka i te atu lagi,” ke tou mahino ki te faʼahi ʼae ʼe ina loto ke tou fai. ʼAua naʼa tou tuku ke maumauʼi tatatou fakakaumeʼa mo Sehova ʼuhi pe ko te ʼu aga ʼa ʼihi. ʼE tou maʼu te ako maʼuhiga ʼaeni mai te aluʼaga ʼae neʼe hoko kia Moisese: Ka fai e niʼihi ni lakahala, ʼaua naʼa tou iita kae tou fakatotonu ‘ke fakahagahaga ʼotatou mata kia Sehova, totatou ʼAtua, ʼo kaku ki tana ʼofa mai kia tatou.’—Pesalemo 123:1, 2.