1, 2. He koʼe ʼe fakahagahaga te kapite 8 ʼo Loma ki te kau Kilisitiano fakanofo?

NEʼE lagi kua kotou lau ia Loma 8:​15-17 ʼi te temi ʼo te ʼAho Fakamanatu ʼo te mate ʼa Sesu. ʼE fakamahino ʼi te ʼu vaega ʼaia pe ʼe iloʼi feafeaʼi e te kau Kilisitiano fakanofo ʼe natou maʼu te ʼamanaki ʼae ki te maʼuli ʼi selo ʼo talu ai. Pea ʼe ui ia Loma 8:​1, ko natou ʼaia “ ʼe fakatahi mo Kilisito.” Kaʼe ʼe fakaʼuhiga pe koa te kapite 8 ʼo te tohi ʼo Loma ki te kau Kilisitiano fakanofo? Peʼe toe ʼaoga koa ki te kau Kilisitiano ʼae ka maʼuʼuli ʼi te kele ʼo talu ai?

² Neʼe tohi tafito te kapite 8 ʼo Loma ki te kau Kilisitiano fakanofo. ʼE natou maʼu “te laumalie maʼoniʼoni” ke feala ai hanatou ʻfakaatalitali ke natou liliu ko he ʼu foha neʼe vaheʼi, ke fakaʼateainaʼi natou mai ʼonatou sino kakano.’ (Loma 8:23) Koia ʼe natou liliu anai ko te ʼu foha ʼo te ʼAtua ʼi te lagi. ʼE feala te aluʼaga ʼaia, koteʼuhi neʼe fakamolemole ʼanatou agahala e te ʼAtua ʼaki te sakilifisio faitotogi. Neʼe ina ui kua natou faitotonu ke feala ai hanatou liliu ko ʼona foha.​—Loma 3:​23-26; 4:25; 8:30.

3. He koʼe ʼe toe ʼaoga ke ako e te kau Kilisitiano ʼae ʼe ʼamanaki ki te maʼuli heʼe gata ʼi te kele te kapite 8 ʼo Loma?

³ Kaʼe ʼi te tahi kapite ʼo te tohi ʼo Loma, neʼe talanoa ai ia Paulo ki te tagata neʼe faitotonu ia mata ʼo Sehova kaʼe neʼe mole ko he fakanofo. Ko te tagata agatonu ʼaia neʼe ko Apalahamo, pea neʼe maʼuli ʼi muʼa atu ʼo te foaki e Sesu ia tona maʼuli ko he sakilifisio. (Lau ia Loma 4:​20-22.) Ia ʼaho nei, ʼe toe faitotonu ia mata ʼo Sehova ia te kau Kilisitiano ʼae ʼe ʼamanaki ki te maʼuli heʼe gata ʼi te kele. Pea ʼe toe ʼaoga kia natou ʼaia te ʼu tokoni ʼo te kapite 8 ʼo Loma.

4. Ka tou lau ia Loma 8:​21, kotea ʼe tonu ke tou fakakaukauʼi?

⁴ ʼE fakamoʼoni mai e Sehova ia Loma 8:21 ʼe tuʼu moʼoni anai te malama foʼou pea ʼe fakaʼateainaʼi anai te hahaʼi mai te agahala pea mo te mate. ʼE natou maʼu anai “te ʼateaina fakakololia ʼo te ʼu fanau ʼa te ʼAtua.” Kotou fakakaukauʼi age tokotou maʼuli ʼi te malama foʼou ʼaia. Tou vakaʼi pe ʼe kotea ʼe tonu ke tou fai ke feala ai hatatou maʼuʼuli ai.

5. Kotea ʼae neʼe talanoa ki ai Paulo ia Loma 8:​4-13?

⁵ Lau ia Loma 8:​4-13. ʼI te kapite 8 ʼo Loma, neʼe talanoa ai ia Paulo kia faʼahiga hahaʼi ʼe lua: Ko natou ʼae ʼe maʼuʼuli “ ʼo mulimuli ki te kakano” pea mo natou ʼae ʼe maʼuʼuli “ ʼo mulimuli ki te laumalie ʼo te ʼAtua.” ʼI te manatu ʼa ʼihi, neʼe talanoa ia Paulo ʼo ʼuhiga mo natou ʼae neʼe mole ko he kau Kilisitiano pea mo natou ʼae ko te kau Kilisitiano. Kaʼe neʼe faitohi ia Paulo ki te kau Kilisitiano ʼae ʻkua filifili ke natou maʼoniʼoni.’ (Loma 1:7) Koia ko natou ʼae neʼe maʼuʼuli “ ʼo mulimuli ki te kakano” pea mo natou ʼae neʼe maʼuʼuli “ ʼo mulimuli ki te laumalie ʼo te ʼAtua,” neʼe ko he kau Kilisitiano fuli. Kaʼe kotea ʼae neʼe natou kehekehe ai?

6, 7. (1) Kotea ʼe fakaʼuhiga ki ai te kupu “kakano” ʼi te Tohi-Tapu? (2) Kotea te fakaʼuhiga ʼo te kupu “kakano” ia Loma 8:​4-13?

⁶ ʼE fakaʼaogaʼi te kupu “kakano” ʼi te Tohi-Tapu kia faʼahi kehekehe. ʼI ʼihi temi, ʼe fakaʼuhiga ki totatou sino kakano. (Loma 2:28; 1 Kolonito 15:​39, 50) ʼE toe fakaʼuhiga foki ki te kaiga ʼi te toto. Ohage la, ʼe ui ʼi te Tohi-Tapu, ko Sesu neʼe “tupu tagata mai te hakoga ʼo Tavite.” Pea neʼe fakahigoaʼi e Paulo ia te kau Sutea ko ʻte hahaʼi ʼo tona lanu.’​—Loma 1:3; 9:3.

⁷ Kotea ʼae neʼe fia ui e Paulo ʼi tana talanoa ʼo ʼuhiga mo natou ʼae ʼe maʼuʼuli “ ʼo mulimuli ki te kakano” ia Loma 8:​4-13? ʼE tokoni mai ia Loma 7:5 ke tou maʼu ia tona tali. Neʼe tohi fenei ai e Paulo: “ ʼI te temi ʼae neʼe tou maʼuʼuli ai ʼo mulimuli ki te kakano, neʼe gaue ʼi ʼotatou sino te ʼu holi kovi ʼae neʼe fakaha e te Lao.” ʼI te vaega ʼaeni, ʼe fakamahino ai e Paulo, ko ʼae ʼe maʼuli “ ʼo mulimuli ki te kakano,” ʼe ina tuku tona sino ke puleʼi e ʼona holi ʼae ʼe kovi. Koia ʼe ko he tahi ʼe manatu tafito ki ʼona holi ʼae ʼe kovi mo mulimuli pe ki ai pea mo maʼuli faʼifaʼitaliha.

8. He koʼe neʼe fakatokaga e Paulo ia te kau Kilisitiano fakanofo ke mole natou maʼuʼuli ʼo mulimuli ki te kakano?

⁸ He koʼe neʼe fakatokaga e Paulo ia te kau Kilisitiano fakanofo ke mole natou maʼuʼuli “ ʼo mulimuli ki te kakano”? Pea he koʼe ʼe ʼaoga te fakatokaga ʼaia ki te kau Kilisitiano fuli ia ʼaho nei? Koteʼuhi ʼe feala pe ki he kaugana ʼa te ʼAtua ke ina fakamuʼamuʼa ʼona holi totonu. Ohage la, neʼe ui e Paulo ko ʼihi tehina ʼo Loma neʼe natou kaugana “ki ʼu holi ʼo tonatou kakano.” Neʼe lagi fia ui pe e Paulo neʼe natou fakamaʼuhigaʼi ʼi tonatou maʼuli ia te ʼu aga heʼe ʼaoga, mo te meʼa kai pea mo ʼihi atu fakafiafia. (Loma 16:17, 18; Filipe 3:18, 19; Suta 4, 8, 12) Pea neʼe ʼi ai te temi ʼi Kolonito, neʼe momoe te tehina “mo te ʼohoana ʼo tana tamai.” (1 Kolonito 5:1) Koia ʼe ha lelei mai ai, neʼe ʼaoga ke fakatokagaʼi e Paulo ia te kau ʼuluaki Kilisitiano ke ʼaua naʼa natou maʼuʼuli “ ʼo mulimuli ki te kakano.”​—Loma 8:​5, 6.

9. Kotea ʼae ʼe mole fakaʼuhiga ki ai ia Loma 8:⁠6?

⁹ ʼE toe ʼaoga foki te fakatokaga ʼa Paulo kia tatou ia ʼaho nei. He ʼe feala pe ki he tahi kua fualoa tana tauhi kia Sehova ke kamata manatu ki te ʼu meʼa ʼo te kakano. Kaʼe ʼe mole fakaʼuhiga leva ke mole tou toe manatu ki te ʼu meʼa ʼo te kakano ohage ko te meʼa kai, te gaue, te ʼu fakafiafia peʼe ko te femanakoʼaki ʼa he tagata mo he fafine. Koteʼuhi ʼe ko te ʼu meʼa mahani ia ʼo te maʼuli. Maʼia la mo Sesu, neʼe ina leleiʼia te meʼa kai pea neʼe ina fafaga te tokolahi. Neʼe toe mahino foki neʼe ʼaoga ke malolo. Pea neʼe toe tohi e Paulo ʼe maʼuhiga te nofoʼaga fakataumatuʼa.

10. Ia Loma 8:​5, 6, kotea te fakaʼuhiga ʼo te kupusiga palalau ʼae “manatu ki”?

¹⁰ Kaʼe kotea koa te fakaʼuhiga ʼo te kupusiga palalau ʼae “manatu ki”? Neʼe fakaʼaogaʼi e Paulo te kupu Fakakeleka ʼe fakaʼuhiga ki te fakahagahaga tafito ʼo ʼatatou manatu mo ʼatatou fakatuʼutuʼu fuli ki he meʼa ʼe tahi. Neʼe fakamahino e te tagata sivi Tohi-Tapu, ko te ʼu palalau ʼaia ʼe fakaʼuhiga kia natou ʼae ʼe “manatu pea mo palalau tuʼumaʼu pe ki te ʼu meʼa ʼae ʼe natou loto ki ai,” ʼo natou tokakaga tafito ki ʼonatou holi ʼae ʼe kovi. Pea ʼe natou tuku ke puleʼi tonatou maʼuli e ʼonatou holi.

11. Kotea la te ʼu meʼa ʼe feala ke maʼuhiga tafito kia tatou?

¹¹ Neʼe tonu ki te kau Kilisitiano ʼo Loma ke natou sivisivi ia natou totonu ke natou iloʼi pe ʼe kotea ʼae ʼe natou manatu tafito ki ai. Neʼe ko te ʼu holi koa ʼo te kakano? Ia ʼaho nei, ʼe toe ʼaoga ke tou fakakaukau pe kotea te ʼu meʼa ʼae ʼe maʼuhiga ʼaupito kia tatou. Kotea koa ʼae ʼe tou fia palalau tafito ki ai? Kotea ʼae ʼe tou loto moʼoni ke tou fai? ʼE lagi tokagaʼi ai e ʼihi, ʼe natou manatu tuʼumaʼu ki te ʼu meʼa ohage ko te ʼahiʼahi ʼo he ʼu vino kehekehe, peʼe ko he ʼu meʼa fakateuteu loto fale, peʼe ko te totogi ʼo he ʼu mutuʼi meʼa foʼou, peʼe ko te maʼu ʼo he paʼaga ke lahi, peʼe ko te fakatuʼutuʼu ʼo he ʼu temi malolo. ʼE mole kovi te ʼu meʼa ʼaia, he ʼe ko te ʼu meʼa mahani ʼo te maʼuli. Maʼia pe la mo Sesu neʼe ina foaki te vino ʼi he faiʼohoana, pea neʼe ui age e Paulo kia Timoteo ke ina inu “he kiʼi moʼi vino,” he ʼe lelei ki tona malolo fakasino. (1 Timoteo 5:23; Soane 2:​3-11) Kaʼe neʼe mole ko te vino ʼae neʼe maʼuhiga age ʼi tonatou maʼuli. ʼE feafeaʼi ia tatou? Kotea ʼae ʼe maʼuhiga tafito ʼi totatou maʼuli?

12, 13. He koʼe ʼe maʼuhiga ke tou vakaʼi pe kotea ʼae ʼe tou manatu tafito ki ai?

¹² Neʼe fakatokagaʼi fenei tatou e Paulo: “Ko te manatu ki te kakano ʼe iku ia ki te mate.” (Loma 8:6) Kotea ʼae neʼe fia ui e Paulo? Kapau ʼe tou maʼuʼuli “ ʼo mulimuli ki te kakano,” ʼe feala ke puli ai ʼatatou felogoʼi mo Sehova ʼi te temi nei pea mo totatou maʼuli ʼi te ka haʼu. Kaʼe ʼe mole hoko anai ia, koteʼuhi ʼe feala hatatou fetogi. Tou manatuʼi te tehina ʼae neʼe aga heʼe ʼaoga ʼi Kolonito ʼae neʼe tonu ke fakamavae. Neʼe fetogi pea neʼe mole kei puleʼi tona maʼuli e ʼona holi ʼae ʼe kovi, ʼo toe tauhi ai kia Sehova.​—2 Kolonito 2:6-8.

¹³ Neʼe muliʼi tafito e te tehina ʼaia te ʼu holi ʼo tona kakano, kaʼe neʼe ina lavaʼi te fetogi ʼo tona maʼuli. Koia, kapau ia ʼaho nei neʼe kamata muliʼi e he Kilisitiano ʼona holi ʼae ʼe kovi, kaʼe mole ko te ʼu pelesepeto ʼa Sehova, ʼe toe feala pe mo ia ke fetogi tona maʼuli. Pea ʼaki te fakatokaga ʼa Paulo, ʼe feala ke lotomalohi ai ʼo fai ni fetogi.

14, 15. (1) Kotea ʼae ʼe lelei ke tou manatu ki ai? (2) Kotea ʼae ʼe mole fakaʼuhiga ki ai “te manatu ki te laumalie ʼo te ʼAtua”?

¹⁴ ʼI te ʼosi palalau ʼa Paulo ki te ʼu tuʼutamaki ʼo te manatu ki te ʼu meʼa ʼo te kakano, neʼe ina ui fenei: “Ko te manatu ki te laumalie ʼo te ʼAtua ʼe iku ia ki te maʼuli pea mo te tokalelei.” ʼE ko he fakapale taulekaleka ia.

¹⁵ Kaʼe “ko te manatu ki te laumalie ʼo te ʼAtua” ʼe mole fakaʼuhiga leva ke tou galoʼi te ʼu aluʼaga moʼoni ʼo te maʼuli. ʼE mole toe fakaʼuhiga foki ke tou manatu mo palalau tuʼumaʼu pe kia Sehova pea mo te Tohi-Tapu. Ohage la, ko te ʼu kaugana ʼa te ʼAtua ʼo te ʼuluaki sekulo neʼe maʼuʼuli ohage pe ko te hahaʼi mahani. Pea ko te kau ʼuluaki Kilisitiano la, neʼe natou kakai mo iinu, mo ʼohoana, mo fanaunau pea mo gaue.​—Maleko 6:3; 1 Tesalonika 2:9.

16. Kotea ʼae neʼe maʼuhiga age ʼi te maʼuli ʼo Paulo?

¹⁶ Kaʼe neʼe mole tuku e Paulo pea mo te kau Kilisitiano te ʼu aluʼaga ʼaia ke liliu ʼo maʼuhiga age ʼi tonatou maʼuli. Ohage la, moʼo taupau ʼo tona maʼuli fakasino, ʼe tou iloʼi neʼe tui e Paulo te ʼu fale la. Kaʼe neʼe ko tana tauhi ki te ʼAtua ʼae neʼe maʼuhiga tafito ʼi tona maʼuli. Neʼe tokaga tafito ia Paulo ki te faifakamafola mo tana faiakonaki. (Lau ia Gaue 18:​2-4; 20:​20, 21, 34, 35.) Koia neʼe tonu ke faʼifaʼitakiʼi e te ʼu tehina mo tuagaʼane ʼo Loma ia Paulo, ʼo toe feia pe mo tatou.​—Loma 15:15, 16.

17. Kapau ʼe tou “manatu ki te laumalie ʼo te ʼAtua,” kotea anai ʼona fua?

¹⁷ Kapau ʼe tou tokakaga tafito ki tatatou tauhi ʼae kia Sehova, kotea anai ʼona fua? ʼE ui fenei ia Loma 8:6: “Ko te manatu ki te laumalie ʼo te ʼAtua ʼe iku ia ki te maʼuli pea mo te tokalelei.” ʼI tatatou fai te aluʼaga ʼaia, ʼe tou tuku ai ʼatatou manatu ke takitaki e te laumalie ʼo Sehova pea ke tou maʼu tana faʼahiga manatu. Pea ʼe fakapapauʼi mai e Sehova he maʼuli fiafia ʼi te temi nei mo te maʼuli heʼe gata ʼi te ka haʼu.

18. He koʼe neʼe ui e Paulo ʼe tou maʼu te tokalelei moka tou “manatu ki te laumalie ʼo te ʼAtua”?

¹⁸ Kotea te fakaʼuhiga ʼo te ui ʼae ʼa Paulo ko te “manatu ki te laumalie ʼo te ʼAtua” ʼe iku ki te tokalelei? ʼE tou fia maʼu fuli te tokalelei, tafito te tokalelei ʼo te fakakaukau mo te loto, kaʼe ko te tokosiʼi ʼe natou maʼu te tokalelei ʼaia. ʼE tou lotofakafetaʼi kia Sehova, koteʼuhi ʼe ina foaki mai te tokalelei ʼaia. Pea ʼe toe feala ke tou maʼuli tokalelei mo totatou kiʼi famili mo natou fuli ʼi te loto kokelekasio. ʼE kei tou agahala fuli pe, koia ʼae ʼi ʼihi temi, ʼe tou fetokakoviʼaki ai mo ʼotatou tehina mo tuagaʼane. Kaʼe ka hoko te ʼu aluʼaga ʼaia, tou muliʼi te tokoni ʼaeni ʼa Sesu: “Fakatokatoka . . . mo tou tehina.” (Mateo 5:24) Kotou manatuʼi, ko ʼokotou tehina mo tuagaʼane ʼe natou hage pe ko koutou, ʼe natou tauhi kia Sehova, “te ʼAtua ʼae ʼe ina foaki te tokalelei.”​—Loma 15:33; 16:20.

19. Ko te tokalelei maʼuhiga fea ʼe feala ke tou maʼu?

¹⁹ Kapau ʼe tou manatu ki te ʼu meʼa ʼo te laumalie ʼe tou toe tokalelei ai mo Sehova. Neʼe tohi fenei e te polofeta ko Esaia: “Ko koe, [Sehova], ʼe ke taupau anai ia natou ʼae ʼe falanaki kia koe, ʼe ke foaki anai kia natou he tokalelei heʼe gata, koteʼuhi ko koe ʼae ʼe natou falala ki ai.”​—Isaia 26:3, MN; lau ia Loma 5:⁠1.

20. He koʼe ʼe kotou lotofakafetaʼi ʼo ʼuhiga mo te ʼu tokoni ʼo te kapite 8 ʼo te tohi ʼo Loma?

²⁰ Tatau aipe pe ʼe tou ʼamanaki ke tou maʼuʼuli ʼo talu ai ʼi te lagi peʼe ʼi te kele, kaʼe ʼe ʼaoga kia tatou fuli te ʼu ako ʼo te kapite 8 ʼo Loma. ʼE tou lotofakafetaʼi he ʼe fakalotomalohiʼi tatou ʼi te Tohi-Tapu ke tou tokakaga tafito ki tatatou tauhi kia Sehova kaʼe mole ki ʼotatou holi. Kapau ʼe tou manatu ki te ʼu meʼa ʼo te laumalie, ʼe tou maʼu anai he fakapale fakaofoofo. Neʼe tohi fenei te apositolo ko Paulo: “Ko te meʼa ʼofa ʼae ʼe foaki e te ʼAtua ʼe ko te maʼuli heʼe gata ʼaki ia Kilisito Sesu totatou ʼAliki.”​—Loma 6:23.