1. Kotea ʼae ʼe tonu ke fai e he tahi ʼi muʼa ʼo tana laga hona fale?

FAKAKAUKAUʼI age muʼa he tahi ʼe ina fia laga hona fale. ʼE ina iloʼi pe ko te faʼahiga fale fea ʼae ʼe ina fia laga. ʼE alu atu aipe koa ʼo kamata toʼo te ʼu meʼa gaue moʼo laga ʼo te fale? Kailoa. ʼI muʼa ʼo te fakahoko ʼo te gaue ʼaia, ʼe ʼi ai te faʼahi maʼuhiga ʼe tonu ke ina fai. ʼE tonu ke ina iloʼi pe ʼe fia anai te totogi ʼo te ʼu meʼa gaue ʼae ka fakaʼaogaʼi ki te laga ʼo te fale. Kotea tona tupuʼaga? Koteʼuhi ʼe tonu muʼa ke ina iloʼi pe ʼe feʼauga anai tana falā moʼo fakaʼosi tana gaue. Kapau ʼe ina lau lelei te falā ʼae ka ʼaoga, ʼe mahino ia ʼe ina fakaʼosi anai te laga ʼo tona fale.

2. Ka tou lau ia Luka 14:27-30, kotea ʼae ʼe tonu ke ke fakakaukau lelei ki ai?

² Neʼe ʼekenaki koa koe ʼe tou ʼofa mo tau lotofakafetaʼi kia Sehova ke ke fakakaukauʼi te papitema? Kapau koia pea ʼe maʼua ke ke toʼo te tonu ʼae neʼe fai e te tagata ʼae ʼe fia laga hona fale. He koʼe ʼe tou ui te faʼahi ʼaia? Tou vakaʼi te ʼu palalau neʼe fai e Sesu ia Luka 14:27-30. (Lau.) Neʼe lolotoga palalau ai ia Sesu ki te fakaʼuhiga ʼo te liliu ʼa he tahi ko he tisipulo. Ke tou muliʼi ia Sesu,ʼe tonu ke tou tali ke tou ʼutakiʼi he ʼu ʼahiʼahi pea mo fai ni sakilifisio. (Luka 9:23-26; 12:51-53) Koia ʼi muʼa ʼo tau papitema, ʼe tonu ke ke fakakaukau lelei ki te ʼu aluʼaga fuli ʼae ʼe feala ke hoko moka ke papitema. Kapau ʼe ke fai feia pea ko hau teuteu lelei ʼaia ki te hoko atu ʼo tau tauhi agatonu ki te ʼAtua hili tau papitema.

3. Kotea anai ka tou vakaʼi ʼi te alatike ʼaeni?

³ ʼE ʼi ai koa he ʼu lelei ʼe tou maʼu moka tou papitema mo tou liliu ko he tisipulo ʼa Kilisito? ʼE mahino papau ia. Koteʼuhi moka tou papitema ʼe tou maʼu ai he ʼu tapuakina ʼe lahi ʼaupito ʼi te temi nei pea mo te ka haʼu. Tou vakaʼi muʼa te ʼu fehuʼi maʼuhiga ʼo ʼuhiga  mo te papitema. Kapau ʼe ke fai te faʼahi ʼaia, ʼe tokoni atu anai ke ke lava tali ki te fehuʼi ʼaeni: “Kua au tokalelei koa ki te papitema?”

4. (1) Kotea te fakaʼuhiga ʼo te foaki ʼo totatou maʼuli? (2) Pea kotea te fakaʼuhiga ʼo te “fakafisi” kia kita totonu ʼae ʼe tou lau ia Mateo 16:24?

⁴ Kotea te fakaʼuhiga ʼo te foaki ʼo totatou maʼuli? ʼI muʼa ʼo tau papitema, ʼe tonu ke ke foaki tou maʼuli ki te ʼAtua. ʼE ke fakaovi kia Sehova ʼo ke faikole fakamalotoloto, pea mo ke ui ʼe ke fakaʼaogaʼi anai tou maʼuli moʼo tauhi kia te ia ʼo talu ai. Ka ke foaki tou maʼuli ki te ʼAtua, ʼe ke “fakafisi” ai kia koe totonu. (Lau ia Mateo 16:24.) Kua ke fakalogo leva kia Sehova, pea ko he toe pilivilesio ia. (Loma 14:8) Pea ʼi te temi leva ʼaia ko tau fakatuʼutuʼu tafito ʼe ko te tauhi ki te ʼAtua kae mole ke fakamuʼamuʼa pe ia koe totonu. Ko te foaki ʼo tou maʼuli ko he fakapapau maʼuhiga ia ʼe ke fai ki te ʼAtua. ʼE mole fakakinauʼi tatou e Sehova ke tou fai te fakapapau ʼaia. Kae kapau ʼe tou fai te fakapapau ʼaia ʼe fakaʼamu Sehova ke tou fakahoko.—Pes. 116:12, 14.

5. Kotea te pikipikiga ʼo te foaki ʼo totatou maʼuli mo te papitema?

⁵ Kotea te pikipikiga ʼo te foaki ʼo totatou maʼuli pea mo te papitema? Ko tau foaki tou maʼuli kia Sehova ʼe ʼa koe pe tokotahi. Ko koe pe pea mo Sehova. Kae ko te papitema ʼe fai ia muʼa ʼo te kaugā malie, ʼi te agamahani ʼe fai ʼi te ʼu fakatahi lalahi. Ka ke papitema, ʼe ke fakaha ʼi muʼa ʼo te kaugā malie ʼe ke momoli tou maʼuli kia Sehova. * Koia ko te papitema ʼe ina fakaha ki te hahaʼi ʼe ke ʼofa kia Sehova tou ʼAtua mo tou loto katoa, mo tou maʼuli katoa, mo tou ʼatamai katoa pea mo tou malohi katoa. Kua natou iloʼi leva ʼo kamata atu ʼi te temi nei ʼe ke tauhi anai kia Sehova ʼo talu ai.—Mko. 12:30.

6-7. Ka tou lau ia 1 Petelo 3:18-22, kotea te ʼu tupuʼaga ʼe lua ʼae ʼe tou iloʼi ai ʼe maʼuhiga te papitema?

⁶ ʼE maʼuhiga moʼoni koa te papitema? Vakaʼi te ʼu palalau ʼae ia 1 Petelo 3:18-22. (Lau.) Ko tou papitema ʼe ina fakaha lelei kua ke foaki tou maʼuli kia Sehova. Neʼe toe feia pea mo te aleka neʼe ko he fakamoʼoni lelei ʼaia ʼo te tui ʼa Noe. Kae ʼe maʼuhiga moʼoni koa te papitema? ʼEi ʼe maʼuhiga ʼaupito. Neʼe fakaha e Petelo te ʼu tupuʼaga ʼo te papitema. ʼUluaki, ʼe ina ‘haofaki koe.’ ʼE feala ke haofaki tatou e te papitema mo kapau neʼe tou fakaha ʼaki hatatou ʼu gaue ʼe tou tui kia Sesu. ʼE tou tui neʼe mate maʼa tatou, neʼe hake ki selo, pea kua ʼafio “ ʼi te toʼomataʼu ʼo te ʼAtua.”

⁷ Lua, ʼaki te papitema ʼe tou maʼu ai “he leʼo ʼo loto ʼe lelei.” Ka tou foaki totatou maʼuli ki te ʼAtua pea mo tou papitema, ʼe tou maʼu ai he ʼu felogoi makehe mo Ia. ʼE fakamolemole mai e te ʼAtua ʼatatou agahala koteʼuhi kua tou fakahemala moʼoni mo tou tui ki te sakilifisio ʼo Sesu. Koia ʼe tou maʼu ai he leʼo ʼo loto ʼe lelei ia muʼa ʼo te ʼAtua.

8. Kotea te tupuʼaga ʼo tau fakatuʼutuʼu ke ke papitema?

⁸ Kotea te tupuʼaga ʼo tau fakatuʼutuʼu ke ke papitema? ʼAki tau ako fakamalotoloto te Tohi-Tapu, neʼe ke iloʼi lelei ai ia Sehova, tona ʼuluagaaga mo ʼana faʼahiga gaue. Ko meʼa fuli ʼae neʼe ke ako ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua neʼe fiafia ai tou loto pea neʼe ʼekenaki ai ke ke ʼofa mo tou loto katoa ki te ʼAtua. Ko te tupuʼaga tafito ʼo tau fakatuʼutuʼu ke ke papitema ko tou ʼofa ʼae kia Sehova.

9. Kotea te fakaʼuhiga ʼo te papitema ʼi te huafa ʼo te Tamai, mo te ʼAlo pea mo te laumalie maʼoniʼoni ia Mateo 28:19, 20?

⁹ ʼE ke toe fakatuʼutuʼu ke ke papitema he ʼe ke tui ki te ʼu moʼoni Fakatohi-tapu ʼae neʼe ke ako. Tou vakaʼi te ʼu palalau neʼe fai e Sesu ʼi tana foaki te fakatotonu ʼae ke fai ni tisipulo. (Lau ia Mateo 28:19, 20.) ʼO mulimuli ki te ʼu  palalau ʼa Sesu ʼe tonu kia natou fuli ʼae ʼe papitema ke “papitemaʼi natou ʼi te huafa ʼo te Tamai mo te ʼAlo pea mo te laumalie maʼoniʼoni.” Kotea tona fakaʼuhiga? ʼE tonu ke ke tui mo tou loto katoa ki te ʼu palalau ʼa te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo Sehova, mo tona ʼAlo ia Sesu pea mo te laumalie maʼoniʼoni. ʼE malohi te ʼu moʼoni ʼaia ʼo feala ai ke malave loloto ki tou loto. (Hep. 4:12) Tou toe vakaʼi ʼihi ʼi te ʼu moʼoni ʼaia.

10-11. Kotea te ʼu moʼoni ʼo ʼuhiga mo tatatou Tamai kua ke tui ki ai?

¹⁰ Manatuʼi te temi ʼae neʼe ke ako ai te ʼu moʼoni ʼaeni ʼo ʼuhiga mo te Tamai: Ko tona “huafa ko Sehova,” ʼe ko ia “te Maʼoluga ʼi te kele katoa,” pea ko ia “te Atua mooni” pe ʼe tahi. (Pes. 83:18, MN; 2 Klk. 15:3) Ko ia totatou Tupuʼaga, pea “e mau te fakamauli ia tafa o [Sehova].” (Pes. 3:9; 36:10) Neʼe ina fai he ʼu fakatuʼutuʼu moʼo haofaki ʼo tatou mai te agahala mo te mate. Pea neʼe ina toe foaki mai te ʼamanaki ki te maʼuli heʼe gata. (Soa. 17:3) Kua iloʼi koe ko he Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼaki tau foaki tou maʼuli pea mo tau papitema. (Esa. 43:10-12) Pea ʼe ke kau anai ki te famili fakamalamanei ko he kau atolasio ʼe fiafia ʼi te fua ʼo te huafa ʼo te ʼAtua, mo natou fakaha te huafa ʼaia ki ʼihi atu.—Pes. 86:12.

¹¹ ʼE ko he toe pilivilesio lahi tatatou mahino ki te ʼu faʼahi ʼae ʼe akoʼi mai e te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo tatatou Tamai. Kapau ʼe ke tui ki te ʼu moʼoni maʼuhiga ʼaia, ʼe ʼekenaki anai koe ʼe tou loto ke ke foaki tou maʼuli kia Sehova pea mo papitema.

12-13. Kotea te ʼu moʼoni ʼo ʼuhiga mo te ʼAlo kua ke iloʼi pea mo tui ki ai?

¹² Kotea ʼae neʼe hoko ʼi tau iloʼi te ʼu moʼoni ʼo ʼuhiga mo te ʼAlo? Ko Sesu ʼe maʼuhiga ʼaupito pea tuʼulaga lua ʼi te ʼatulaulau. Pea ko ia ʼae neʼe ina totogi tatou. Koteʼuhi ʼi tona lotolelei, neʼe ina foaki tona maʼuli maʼa tatou. Koia, kapau ʼe tou fakaha ʼi ʼatatou gaue ʼe tou tui ki te totogi, ʼe feala ai ke fakamolemole ʼatatou agahala. ʼE toe feala ai ke tou liliu ʼo kaumeʼa mo te ʼAtua, pea mo tou maʼu te maʼuli heʼe gata. (Soa. 3:16) Ko Sesu ko totatou Pelepitelo Lahi, pea ʼe fia tokoni mai ke tou maʼu he ʼu lelei mai te totogi ʼaia. Pea ʼe ina toe loto ke tou maʼu he ʼu felogoi lelei mo te ʼAtua. (Hep. 4:15; 7:24, 25) ʼI te ʼuhiga Hau ʼae ʼo Sesu ʼi te Puleʼaga ʼo te ʼAtua, ʼe fakaʼaogaʼi anai e Sehova ia ia moʼo fakatapuha ʼo Tona huafa. Pea ʼe ina fakagata anai te mamahi, kae ina foaki mai he ʼu tapuakina ʼe heʼe gata ʼi te Palatiso ʼi te ka haʼu. (Mat. 6:9, 10; Fkha. 11:15) Ko Sesu ko totatou faʼifaʼitakiʼaga lelei. (1 Pet. 2:21) Pea neʼe ina tuku mai he faʼifaʼitaki lelei maʼa tatou ʼaki tana foaki tona maʼuli moʼo fai ʼo te finegalo ʼo te ʼAtua.—Soa. 4:34.

¹³ Kapau ʼe ke tali leleiʼi te ʼu akonaki ʼa te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo Sesu, pea ʼe ke ʼofa anai ki te ʼAlo ʼo te ʼAtua. ʼE ʼekenaki koe e te ʼofa ʼaia ke ke fakaʼaogaʼi tou maʼuli moʼo fai te finegalo ʼo te ʼAtua, ohage pe ko tona fai e Sesu. Koia ʼe ke logoʼi anai tou loto ʼae ke ke foaki tou maʼuli kia Sehova pea mo ke papitema.

14-15. Kotea te ʼu moʼoni ʼo ʼuhiga mo te laumalie maʼoniʼoni neʼe ke akoʼi pea mo tui ki ai?

¹⁴ Kotea ʼae neʼe hoko ʼi tau iloʼi ʼae te ʼu moʼoni ʼo ʼuhiga mo te laumalie maʼoniʼoni? Mole ko he tahi kae ko te malohi gaue ʼo te ʼAtua. Pea neʼe fakaʼaogaʼi e Sehova tona laumalie maʼoniʼoni moʼo tohi ʼo te Tohi-Tapu. Koia ʼe tokoni mai te laumalie maʼoniʼoni ke tou mahino pea mo maʼuliʼi te ʼu meʼa ʼae ʼe tou lau ʼi te Tohi-Tapu. (Soa. 14:26; 2 Pet. 1:21) Pea ʼaki tona laumalie, ʼe foaki mai e Sehova “te malohi makehe.” (2 Ko. 4:7) ʼAki te laumalie ʼe tou toe maʼu ai te malohi moʼo fakamafola ʼo te logo lelei, mo tauʼi te ʼu fakahala, mo te ʼu meʼa fakatupu lotovaivai, pea mo ʼotatou fihifihia. ʼE toe tokoni mai ke tou fakaha te ʼu kalitate matalelei ʼo “te fua ʼo te laumalie.” (Kal. 5:22) Pea ʼe toe foaki faʼifaʼitaliha e te ʼAtua tona laumalie kia natou ʼae ʼe  natou falala kia te ia mo faikole fakamalotoloto age.—Luka 11:13.

¹⁵ ʼE ko he meʼa fakalotofimalie mo fakalotomalohi tatatou iloʼi ʼae ʼe feala ke falala te kau atolasio ʼa Sehova ki te laumalie maʼoniʼoni. Pea ʼe tokoni kia natou ke natou tauhi ki te ʼAtua. Kapau ʼe ke tali te ʼu moʼoni ʼae neʼe ke ako ʼo ʼuhiga mo te laumalie maʼoniʼoni, pea ʼe ʼekenaki ai koe ke ke foaki tou maʼuli kia Sehova mo ke papitema.

16. Kotea ʼae neʼe tou faipalalau ki ai?

¹⁶ Kapau kua ke fakatuʼutuʼu ke ke foaki tou maʼuli ki te ʼAtua pea mo ke papitema, ʼe ko he fakatuʼutuʼu maʼuhiga ʼaia. Ohage pe ko te meʼa kua tou vakaʼi, ʼe tonu anai ke ke lotolelei ʼo tali ki te ʼu faigataʼa mo te ʼu sakilifisio fuli ʼe tonu ke ke fai. Kae ʼe lahi age anai te ʼu tapuakina ʼi te ʼu sakilifisio ka ke fai. Ko te papitema ʼe feala ke ina haofaki koe, pea ʼe ina toe foaki atu he leʼo ʼo loto ʼe lelei ia muʼa ʼo te ʼAtua. ʼE tonu ke fakatafito ʼateaina pe te tonu ʼae ke ke papitema ki tou ʼofa ʼae kia Sehova ʼAtua. ʼE toe maʼua foki ke ke toe tui mo tou loto katoa ki te ʼu moʼoni ʼae neʼe ke ako ʼo ʼuhiga mo te Tamai, mo te ʼAlo pea mo te laumalie maʼoniʼoni. Hili te ʼu aluʼaga ʼaeni neʼe tou palalau ki ai, ʼe feafeaʼi anai hau tali ki te fehuʼi ʼaeni: “Kua au tokalelei koa ki te papitema?”

17. Kotea ʼae ʼe ina taki ki te papitema?

¹⁷ Kapau ʼe ke iloʼi papau kua feala ke ke papitema, kua lagi ke fai pe ia aluʼaga fuli ke ke maʼu ai he ʼu felogoi lelei mo Sehova. * Kua lahi te ʼu aluʼaga kua ke iloʼi ʼo ʼuhiga mo Sehova pea mo Sesu ʼuhi ko tau ako tuʼumaʼu te Tohi-Tapu. Neʼe ke fakatuputupu ai tau tui ʼo lahi. (Hep. 11:6) Pea neʼe ke tui papau ki te ʼu fakapapau ʼa Sehova ʼae neʼe ke maʼu ʼi te Tohi-Tapu, feia mo tau tui ki te sakilifisio ʼo Sesu ʼae ʼe feala ke ina haofaki koe mai te agahala mo te mate. Kua ke fakahemala ki au agahala, mo te ʼu hala ʼae neʼe ke fai. Pea neʼe ke kole leva te fakamolemole ʼa Sehova. Koia kua ke fetogi leva tou maʼuli, kua ke liʼaki te ʼu aga ʼae ʼe mole lelei kae ke fai te ʼu aga ʼae ʼe leleiʼia e te ʼAtua. (Gaue 3:19) Pea mole gata ai kae ke toe lotolelei ʼo fia palalau ki ʼihi ʼo ʼuhiga mo tau tui. Kua ke faiva leva pea kua ke liliu ko he kaugā fagona heʼeki papitema. (Mat. 24:14) ʼE fiafia ʼosi ia Sehova ʼi au faiga pea kua ke fakafiafiaʼi mo tona loto.—Taag. 27:11.

18. Kotea ʼae ʼe tonu ke ke fai ʼi muʼa ʼo tau papitema?

¹⁸ ʼI muʼa ʼo tau papitema, ʼe ʼi ai te tahi ʼu aluʼaga ʼe tonu ke ke fakahoko. Kua ke lagi iloʼi pe ʼe tonu ke ke foaki tou maʼuli ki te ʼAtua. ʼE lelei ke ke fakaovi ʼateaina pe kia te ia, ʼo ke faikole fakamalotoloto kia te ia, pea mo ke fakapapau age ʼe ke fakaʼaogaʼi anai tou maʼuli katoa moʼo fai ʼo tona finegalo. (1 Pet. 4:2) Hili ia pea ke fakaha leva ki te kootinatea ʼo te kolesi ʼo te kau tagata ʼafeā kua ke fia papitema. ʼE ina kole  anai ki he ʼu tagata ʼafeā ke natou fakatahi ʼo palalau mo koe. ʼAua naʼa ke mataku. Ko te ʼu tehina ʼaia kua lagi natou iloʼi pe la ia koe pea ʼe ʼoʼofa ia koe. ʼE natou vakaʼi anai mo koe te ʼu akonaki Fakatohi-tapu ʼae neʼe kua ke ako. ʼE natou fia iloʼi pe kua ke mahino lelei ki te maʼuhiga ʼo takita foaki tokita maʼuli pea mo te papitema. Kapau ʼe natou ʼio atu kua ke tokalelei, pea ʼe natou fakaha atu leva ʼe ke papitema anai ʼi te fakatahi ʼae ka hoko mai.

19-20. Kotea ʼae ʼe tonu ke ke fai hili tau papitema? Pea ʼe feafeaʼi hau fakahoko te faʼahi ʼaia?

¹⁹ ʼI te hili leva ʼo tau papitema, kotea ʼae ʼe tonu ke ke fai? * Tou manatuʼi ko te foaki ʼo tokita maʼuli ʼe ko he fakapapau, pea ʼe fakaʼamu Sehova ke tou fakahoko te fakapapau ʼaia. Koia, hili leva tou papitema kua tonu leva ke fakaalu tahi tou maʼuli mo te fakapapau ʼaia neʼe ke fai. ʼO feafeaʼi?

²⁰ Fakaovi tuʼumaʼu ki te kokelekasio. ʼI tau kua papitema, kua ke kau “ki te fale tau tehina.” (1 Pet. 2:17) Ko ʼou tehina mo tuagaʼane ʼaia ʼi te kokelekasio kua liliu ko tou famili fakalaumalie. Kapau ʼe ke kau tuʼumaʼu ki te ʼu fono, ʼe fakamalohi ai au felogoi pea mo natou. Lau te Folafola ʼa te ʼAtua pea mo metitasio ki ai ʼi te ʼaho fuli. (Pes. 1:1, 2) Pea ka hili hau lau he vaega Tohi-Tapu, ʼe lelei ke ke toʼo he temi ke ke fakakaukauʼi loloto te ʼu manatu Fakatohi-tapu ʼaia. ʼE mahino papau ʼe malave anai te ʼu tokoni ʼaia ki tou loto. “Faikole tuʼumaʼu.” (Mat. 26:41) ʼE fakaovi koe ʼe au faikole kia Sehova. “Haga fakamuʼamuʼa ia te Puleʼaga.” (Mat. 6:33) ʼE feala hau fai te faʼahi ʼaia moka liliu te gaue faifakamafola ko te gaue ʼae ʼe maʼuhiga ʼaupito ʼi tou maʼuli. ʼE malohi tuʼumaʼu anai tau tui mo kapau ʼe ke kau tuʼumaʼu ki te faifakamafola, pea ke tokoni ai ki ʼihi ke natou haʼele ʼi te ʼala ʼae ʼe ina taki ki te maʼuli heʼe gata.—1 Tim. 4:16.

21. Ko te maʼuli fea ʼae ʼe ke maʼu anai moka ke papitema?

²¹ Ko te tonu ʼae ke ke foaki tou maʼuli kia Sehova pea mo ke papitema ʼe ko he tonu maʼuhiga ia. ʼE moʼoni ʼe mole faigafua anai, kae ʼe ʼi ai koa anai hona fua? ʼE mahino papau ia! Ko te ʼu mamahi ʼae ʼe ke maʼu ʼi te malama ʼafeā ʼaeni ʼe “fakatemi pea mo . . . maʼamaʼa.” (2 Ko. 4:17) ʼI tona fakahagatonu, ka ke papitema pea ʼe ke maʼu anai te maʼuli ʼae ʼe lelei, pea mo “te maʼuli moʼoni” ʼi te ka haʼu. (1 Tim. 6:19) Koia fakalelei, ke ke fakakaukauʼi lelei pea mo ke faikole, ke ke lava tali ki te fehuʼi ʼaeni: “Kua au tokalelei koa ki te papitema?”