1. Fakamatala te aluʼaga ʼae neʼe fakahoko ai e Sesu tana ʼuluaki milakulo.

 FAKAKAUKAUʼI age muʼa te aluʼaga ʼaeni neʼe hoko ʼi te taʼu 29 H.T.S. ʼi te kamata e Sesu tana minisitelio. Neʼe fakaafe ia ia, ʼo feia mo Malia tana faʼe pea mo ʼihi ʼo ʼana tisipulo ki te kaitahi ʼo he ʼohoana neʼe fai ʼi Kana. ʼE tuʼu te kolo ʼaia ʼi te potu noleto ʼo Nasaleti, ʼae neʼe lahilahi ake ai ia Sesu. Neʼe kaumeʼa ia Malia mo te kiʼi famili pea neʼe lagi tokaga ki te kau fakaafe. Kae lolotoga te kaitahi, neʼe hoko te fihifihia neʼe feala ke ufiufi ai te famili pea mo te taumatuʼa foʼou. Neʼe mole kei ʼi ai he vino. b Neʼe lagi fakalaka te kaugamalie ʼo te kau fakaafe. Neʼe alu atu aipe ia Malia ki tana tama, ʼo ui age: “ ʼE mole kei ʼi ai hanatou vino.” (Soa. 2:1-3) Kotea ʼae neʼe fai e Sesu? Neʼe ina fai he aluʼaga fakaofoofo. Neʼe ina fetogi fakamilakulo te vai ko he vino ʼe huʼa lelei.​—Soa. 2:9, 10.

2-3. (1) Neʼe fakaʼaogaʼi feafeaʼi e Sesu tona malohi ke ina fai ni milakulo? (2) He koʼe ʼe fua lelei anai kia tatou tatatou vakavakaʼi te ʼu milakulo ʼa Sesu?

² Neʼe fai e Sesu te tahi ʼu milakulo lolotoga tana minisitelio. c Neʼe ina fakaʼaogaʼi tona malohi ke ina fai ni milakulo moʼo tokoni ki ni hahaʼi tokolahi. Ohage la, neʼe ina fafaga te toko 5 000 pea ki muli age te toko 4 000. Kae kapau ʼe hilifaki ki ai te hahaʼi fafine mo te tamaliki, neʼe ko te toko 27 000  tupu ʼae neʼe ina fafaga ʼi te ʼu milakulo ʼaia ʼe lua. (Mat. 14:15-21; 15:32-38) Pea ʼi te ʼu aluʼaga ʼaia, neʼe toe fakamalolo e Sesu ni hahaʼi tokolahi neʼe mahahaki. (Mat. 14:14; 15:30, 31) Fakakaukauʼi age muʼa te punamaʼuli ʼa te hahaʼi ʼaia ʼi tonatou fafaga fakamilakulo e Sesu pea mo tana fakamalolo natou mai ʼonatou mahaki.

³ ʼE lahi te ʼu ako ʼe tou lava taʼofi mai te ʼu milakulo ʼa Sesu. ʼI te alatike ʼaeni ʼe tou vakaʼi anai he ʼu faʼahi ʼe tou ako mai te ʼu milakulo ʼaia pea ʼe fakamalohi ai tatatou tui. ʼE tou toe vakaʼi anai pe ʼe feafeaʼi hatatou faʼifaʼitakiʼi te agavaivai mo te manavaʼofa ʼo Sesu ʼi tana fakahoko ʼana milakulo.

4. Ko te ʼu moʼoni ʼo ʼuhiga mo ai ʼe tou ako mai te ʼu milakulo ʼa Sesu?

⁴ ʼE tou ako mai te ʼu milakulo ʼa Sesu he ʼu faʼahi ʼe fakamalohi ai tatatou tui. Pea ko he ʼu faʼahi ʼo ʼuhiga mo ia pea mo tana Tamai. Koteʼuhi neʼe ko Sehova te Matapuna ʼo te malohi ʼae neʼe maʼu e Sesu ke ina fakahoko te ʼu milakulo. ʼE ui fenei ia Gaue 10:38: “Neʼe fakanofo ia [Sesu] e te ʼAtua ʼaki te laumalie maʼoniʼoni pea mo te malohi, ʼo fealuʼaki ʼi te fenua katoa ʼo fai he ʼu gaue lelei pea mo fakamalolo ia natou fuli ʼae neʼe fakamamahiʼi e te Tevolo, koteʼuhi neʼe nofo te ʼAtua mo ia.” Pea ke ke manatuʼi, ko te ʼu meʼa fuli ʼae neʼe ui pea mo fai e Sesu, ʼo kau ai ʼana milakulo, neʼe ha lelei ai te ʼu manatu pea mo te ʼu meʼa ʼae neʼe logoʼi e tana Tamai. (Soa. 14:9) Tou vakaʼi faʼahi ʼe tolu ʼe tou ako mai te ʼu milakulo ʼae neʼe fai e Sesu.

5. Kotea ʼae neʼe ina uga ai ia Sesu ke ina fai ni milakulo? (Mateo 20:30-34)

⁵ ʼE ʼoʼofa mamahi ia Sesu mo tana Tamai ia tatou. ʼI tana ʼi te kele, neʼe fakaha e Sesu tona ʼofa lahi ki te hahaʼi ʼi tana fakaʼaogaʼi tona malohi moʼo fai ni milakulo ke tokoni kia natou ʼae neʼe mamahi. ʼI te tahi ʼaho, neʼe kole age e te ʼu tagata kivi ʼe toko lua ke tokoni age. (Lau ia Mateo 20:30-34.) Tokagaʼi, ko “te ʼofa mamahi ʼa Sesu ia naua” ʼae neʼe ina uga ai ia ia ke ina fakamalolo te ʼu tagata ʼaia. ʼI te Fakakeleka, ko te kupusiga palalau “ ʼofa mamahi” ʼe fakaʼuhiga ki he toe manavaʼofa lahi. Ko te toe manavaʼofa lahi ʼaia ʼa Sesu ʼae neʼe uga ai ia ia ke ina fafaga te hahaʼi neʼe halofia pea mo fakamalolo te tagata neʼe kilia. (Mat. 15:32; Mko. 1:41) ʼE tou tui papau ai, ko Sehova te ʼAtua ʼo “te manavaʼofa lahi” pea mo tona ʼAlo ʼe nā ʼoʼofa mamahi ia tatou pea ʼe nā kauga mamahi mo tatou. (Luka 1:78; 1 Pet. 5:7) ʼE mahino ia, kua nā fakaʼamu la ke nā pulihi te ʼu mamahi fuli ʼae ʼe tou tau mo ia!

6. Kotea te malohi neʼe foaki e Sehova ki tona ʼAlo?

⁶ Lua, neʼe foaki e te ʼAtua kia Sesu te malohi ke ina fakatokatoka te ʼu faigataʼaʼia ʼo te malamanei. ʼAki te ʼu milakulo ʼae neʼe fai e Sesu, neʼe ina fakaha ai ʼe ina maʼu te malohi, ʼae ʼe mole maʼu e te tagata, moʼo fakatokatoka te ʼu faigataʼaʼia. Ohage la, ʼe ina maʼu te malohi ke ina pulihi te tupuʼaga ʼo ʼotatou faigataʼaʼia, ia te agahala ʼae ʼe tou maʼu mai ia Atama, pea mo ʼona fua kovi, ia te mahaki pea mo te mate. (Mat. 9:1-6; Loma 5:12, 18, 19) ʼE fakamoʼoni e ʼana milakulo ʼe ina lava fakamalolo “te ʼu faʼahiga mahaki . . . kehekehe” pea mo fakatuʼuake te kau mate. (Mat. 4:23; Soa. 11:43, 44) ʼE ina toe maʼu te malohi moʼo fakagata te ʼu afā lalahi pea mo fakamalolo te ʼu hahaʼi ʼe ʼulu sino ai ni temonio. (Mko. 4:37-39; Luka 8:2) ʼE fakalotofimalie tatatou iloʼi ʼae neʼe foaki e Sehova ki tona ʼAlo ia te malohi ʼaia.

7-8. (1) Kotea ʼae ʼe tou tui papau ki ai ʼuhi ko te ʼu milakulo ʼae neʼe fai e Sesu? (2) Ko te milakulo fea ʼae ʼe ke fakaʼamu ke ke sio ki ai ʼi te malama foʼou?

⁷ Tolu, ʼe feala ke tou tui papau ʼe hoko  moʼoni anai te ʼu tapuakina ʼae ʼe fakapapau mai e Sehova moka pule anai te Puleʼaga ʼo te ʼAtua. ʼE tou ako mai te ʼu milakulo ʼae neʼe fai e Sesu ʼi tana ʼi te kele, te ʼu gaue ʼae ka ina fakahoko anai ʼi te kele katoa moka Hau anai ʼi te Puleʼaga ʼo te ʼAtua. Tou vakaʼi ni aluʼaga taulekaleka ʼe tou maʼu anai moka pule ia Kilisito. ʼE tou maʼu anai he maʼuli malolo haohaoa, he ʼe ina pulihi anai te ʼu mahaki pea mo te ʼu maʼimoa ʼae ʼe tau mo te hahaʼi. (Esa. 33:24; 35:5, 6; Apk. 21:3, 4) ʼE mole tou pakupaku pea mo mamahi anai ʼuhi ko te ʼu tuʼutamaki fakanatula. (Esa. 25:6; Mko. 4:41) Pea ʼe tou fiafia anai ʼi te fakatalitali ʼo natou ʼae ka fakatuʼuake mai “te ʼu fale maka fakamanatu.” (Soa. 5:28, 29) Ko te milakulo fea ʼae ʼe ke fakaʼamu ke ke sio ki ai ʼi te malama foʼou?

⁸ Neʼe fakaha e Sesu tana agavaivai mo tona manavaʼofa ʼi tana fai ni milakulo. ʼE ko ni kalitate ʼe tonu ke tou toe maʼu. Tou vakaʼi te ʼu fakamatala ʼe lua, ʼo tou kamata ʼaki te kaitahi ʼo he faiʼohoana ʼi Kana.

9. He koʼe neʼe fai e Sesu he milakulo lolotoga te kaitahi ʼo he faiʼohoana? (Soane 2:6-10)

⁹ Lau ia Soane 2:6-10. ʼI te mole kei ʼi ai he vino lolotoga te kaitahi ʼo te faiʼohoana, neʼe tonu koa ke fai e Sesu he meʼa? Kailoa. Neʼe mole fakakikite ʼi he lea fakapolofeta ʼe fakaliliu fakamilakulo anai e te Mesia ia te vai ko he vino. Kae ka na pau la neʼe ko te ʼaho ʼo tou ʼohoana, kotea anai ka ke logoʼi moka ʼe mole kei ʼi ai he meʼa inu? ʼE mahino ia neʼe manavaʼofa ia Sesu ki te famili,  kae tafito ki te taumatuʼa foʼou ʼaia, pea neʼe mole ina loto ke natou ufiufi. Koia, ohage ko tona ui ʼi te kamata ʼo te alatike ʼaeni, neʼe ina fakaliliu te ʼu lite vai ʼe 390 ʼape ko he vino ʼe lelei ʼaupito. Lagi neʼe ina fai ke lahi feia te vino ke feala hanatou fakaʼaogaʼi tona toe ki muli age, peʼe ke fakatau moʼo tokoni ki te taumatuʼa foʼou. ʼE mahino ia neʼe lotofakafetaʼi lahi te taumatuʼa ʼaia!

10. Kotea te tahi ʼu manatu maʼuhiga ʼe tou maʼu ʼi te fakamatala ʼae ia Soane kapite 2?

¹⁰ Tou vakaʼi te tahi ʼu manatu maʼuhiga ʼe tou maʼu ʼi te fakamatala ʼae ia Soane kapite 2. Ohage la, neʼe ke tokagaʼi koa neʼe mole ko Sesu ʼae neʼe ina ʼuʼutu te ʼu ʼutuʼaga vai maka? ʼI tana mole loto ʼae ke fakakololiaʼi ia ia, neʼe ui e Sesu ki te ʼu tagata faifekau ke natou ʼuʼutu te ʼu ʼutuʼaga vai. (Te ʼu vaega 6, 7) ʼI tana fakaliliu te vai ko he vino, neʼe mole ko Sesu totonu ʼae neʼe ina ʼave te vino ʼaia ki te pule ʼo te kaitahi. Kae neʼe ina toe ui age ki te ʼu tagata faifekau ke natou fai te faʼahi ʼaia. (Vaega 8) Pea neʼe mole hiki e Sesu hona ipu vino ia muʼa ʼo te kau fakaafe, ʼo ina ui moʼo vikiʼi ia ia totonu: “Kotou inu te vino ʼaeni neʼe au foaki atu!”

11. Kotea ʼae ʼe tou ako mai te milakulo ʼa Sesu?

¹¹ Kotea te ako ʼe tou maʼu mai te fakaliliu fakamilakulo e Sesu te vai ko he vino? ʼE tou ako ai te agavaivai. Neʼe mole vikiʼi e Sesu ia ia totonu ʼi tana fai te milakulo ʼaia. ʼI tona fakahagatonu, neʼe mole he temi neʼe ina vikiʼi ai ia ia totonu ʼo ʼuhiga mo he gaue neʼe ina fai. Kae neʼe agavaivai ia Sesu pea neʼe ina fakakololiaʼi mo fakamaʼuhigaʼi tuʼumaʼu pe tana Tamai. (Soa. 5:19, 30; 8:28) Kapau ʼe tou hage ko Sesu ʼo agavaivai, ʼe mole tou laupisi anai ʼo ʼuhiga mo he ʼu gaue ʼe tou fai. Tatau aipe pe kotea ʼae ʼe tou fai ʼi tatatou tauhi kia Sehova, ʼaua naʼa tou laupisiʼi ia tatou totonu, kae tou laupisiʼi totatou ʼAtua fakatalakitupua ʼae ʼe tou tauhi ki ai. (Sel. 9:23, 24) Tou foaki kia te ia te kololia ʼae ʼe tuha mo ia. ʼE mole feala anai ke tou fakahoko he aluʼaga moka mole tokoni mai ia Sehova.​—1 Ko. 1:26-31.

12. Kotea te tahi faʼahi ʼe feala ke tou faʼifaʼitakiʼi ai te agavaivai ʼa Sesu?

¹² Tou vakaʼi he tahi faʼahi ʼe feala ke tou faʼifaʼitakiʼi ai te agavaivai ʼa Sesu. Ohage la, ʼe lahi te temi ʼe fakaʼaogaʼi e he tagata ʼafea moʼo tokoni ki he tehina faifekau fakaminisitelio ke ina teuteuʼi tana ʼuluaki akonaki. Pea ʼe fai leva e te tehina faifekau fakaminisitelio he akonaki fakalotomalohi neʼe leleiʼia e te nofoʼaki. Hili te fono, ʼe fakaovi age he tahi ki te tagata ʼafea, ʼo ina ui fenei age: “Neʼe lelei ʼosi te akonaki ʼa te tehina!” ʼE ʼaoga koa ke ui age e te tagata ʼafea: “ ʼE moʼoni, kae neʼe lahi ʼosi te temi ʼae neʼe au fakaʼaogaʼi moʼo tokoni ki ai”? Peʼe feala pe ke ina ui ʼaki he agavaivai: “ ʼEi, ʼe moʼoni, ʼe au fiafia ʼosi ʼi ʼana faiga”? Ka tou agavaivai, ʼe mole tou vikiʼi anai ia tatou totonu ʼuhi ko te ʼu meʼa lelei neʼe tou fai maʼa ʼihi. ʼE tou fiafia ʼi tatatou iloʼi ʼe tokagaʼi e Sehova te ʼu meʼa ʼae ʼe tou fai pea ʼe maʼuhiga kia te ia. (Vakaʼi mo Mateo 6:2-4; Hepeleo 13:16) ʼE mahino papau ia, ʼe fiafia ia Sehova moka tou faʼifaʼitakiʼi ia Sesu, ʼo tou agavaivai.​—1 Pet. 5:6.

13. Kotea ʼae neʼe sio ki ai ia Sesu ʼi tana fakaovi atu ki te kolo ko Naini, pea kotea ʼae neʼe ina fai? (Luka 7:11-15)

¹³ Lau ia Luka 7:11-15. Fakakaukauʼi age muʼa te aluʼaga ʼaeni neʼe hoko ʼi te taʼu 31 H.T.S. d Neʼe alu ia Sesu ki Naini, te kolo ʼi Kalilea ʼe tuʼu ovi ki Sunemi, ʼae neʼe fakatuʼuake ai e te polofeta ko Eliseo ia taʼu ʼe 900 ki muʼa atu te kiʼi tama ʼa te fafine vitua. (2 Hau 4:32-37) ʼI te fakaovi atu ʼa Sesu  ki te huʼaga ʼo te kolo, neʼe sio ki te ʼavaifo. Neʼe ko he aluʼaga fakaʼofaʼofa ʼaupito he neʼe mate te tama ʼulu tokotahi ʼa he fafine vitua. Kae ʼe mole tokotahi te faʼe ʼaia ʼe lotomamahi. Neʼe toe fakatahi mo ia te hahaʼi tokolahi ʼo te kolo. Neʼe fakatuʼu e Sesu te kau fata, pea neʼe ina fai leva he meʼa taulekaleka maʼa te faʼe ʼaia neʼe tagi. Neʼe ina fakatuʼuake tana tama. Ko te ʼuluaki fakatuʼuake ʼaia ʼi te ʼu fakatuʼuake ʼe tolu neʼe fai e Sesu ʼae ʼe fakamatala ʼi te ʼu Evaselio.

14. Kotea te tahi ʼu manatu maʼuhiga ʼe tou maʼu ʼi te fakamatala ʼae ia Luka kapite 17?

¹⁴ ʼE tou maʼu te tahi ʼu manatu maʼuhiga ʼi te fakamatala ʼae ia Luka kapite 7. Neʼe lagi ke tokagaʼi, neʼe “sio” ia Sesu ki te tagi ʼa te faʼe ʼaia, pea “neʼe ʼofa mamahi ai.” (Vaega 13) Koia neʼe manavaʼofa ʼaupito ia Sesu ʼi tana sio ki te haʼele tagi ʼa te faʼe ʼaia ʼi muʼa ʼo te sino ʼo tana tama. Pea neʼe iloga tona manavaʼofa ʼi tana palalau ʼae ki ai, ʼo ina ui fenei age: “Tuku tau tagi.” Pea neʼe ina fai leva he meʼa moʼo tokoni ki ai, neʼe ina fakamaʼuli ake tana tama pea neʼe ina tuku age ki tana faʼe.​—Te ʼu vaega 14, 15.

15. Kotea te ako ʼe tou taʼofi mai te milakulo ʼae neʼe fai e Sesu maʼa te fafine vitua ʼo Naini?

¹⁵ Kotea ʼae ʼe tou ako mai te milakulo ʼae neʼe fai e Sesu maʼa te fafine vitua ʼo Naini? ʼE tou ako mai ai te maʼua ʼae ke tou fakaha te manavaʼofa kia natou ʼae ʼe putu. ʼE moʼoni, ʼe mole tou maʼu te malohi ʼae neʼe maʼu e Sesu moʼo fakatuʼuake te kau mate. Kae ohage ko Sesu, ʼe feala ke tou fakasiosio lelei pea mo tokagaʼi ni aluʼaga ʼe feala ai ke tou fakaha te manavaʼofa kia natou ʼae neʼe mate he tahi neʼe natou ʼoʼofa ai. ʼE feala ke tou olo ʼo faipalalau mo natou, peʼe tou fai he meʼa moʼo tokoni peʼe moʼo fakafimalieʼi natou. e (Taag. 17:17; 2 Ko. 1:3, 4; 1 Pet. 3:8) ʼE mole ʼaoga ni tuʼuga palalau peʼe ke tou fai he ʼu gaue lalahi.

16. Neʼe fakanaʼanaʼa feafeaʼi he faʼe neʼe mate tana kiʼi taʼahine, pea kotea te ako ʼe ke maʼu mai ai?

¹⁶ Tou vakaʼi te aluʼaga ʼaeni neʼe hoko. ʼI ni taʼu ki muʼa atu, lolotoga te hiva ʼo te katiko  ʼi te fono, neʼe tokagaʼi e he tuagaʼane te tagi ʼa he faʼe. Neʼe ko te katiko ʼo ʼuhiga mo te fakatuʼuake pea neʼe hoki mate age pe tana kiʼi taʼahine. Neʼe iloʼi e te tuagaʼane te aluʼaga ʼaia, pea neʼe alu ʼo fakanaʼanaʼa te faʼe ʼaia, ʼo ina hili tona nima ki tona fuga ʼuma, pea nā hiva fakatahi te fakaʼosi ʼo te katiko. Neʼe ui fenei e te faʼe ki muli age: “Neʼe au ʼofa mamahi ai ki ʼoku tehina mo tuagaʼane.” Neʼe lotofakafetaʼi ʼi tana kau ʼae ki te fono. ʼE ina hoko atu: “ ʼE tou maʼu te tokoni ʼae ʼe ʼaoga kia tatou moka tou kau ki te ʼu fono.” ʼE tou tui papau ʼe tokagaʼi e Sehova he ʼu kiʼi faʼahi pe ʼe tou fai moʼo fakaha totatou manavaʼofa kia natou ʼae neʼe mate he tahi neʼe natou ʼofa mamahi ai pea kua natou “lotovaivai.”​—Pes. 34:18.

17. Kotea ʼae neʼe tou ako ʼi te alatike ʼaeni?

¹⁷ ʼE fakalotomalohi moka tou ako te ʼu fakamatala ʼo te ʼu milakulo ʼa Sesu ʼi te Tohi-Tapu. ʼE tou ako ai te ʼofa mamahi ʼa Sehova mo Sesu kia tatou, mo te malohi ʼae ʼe maʼu e Sesu moʼo fakatokatoka ʼotatou fihifihia fuli. ʼE toe fakamalohi ai tatatou tui ʼae kua vave fakahoko e te Puleʼaga ʼo te ʼAtua te ʼu lelei fuli ʼae neʼe fakapapauʼi mai e Sehova. ʼE feala ke ke fakatuʼutuʼu ke ke vakaʼi he milakulo neʼe fai e Sesu ʼi tau ako tokotahi peʼe ʼi te ako fakafamili. Fakakaukauʼi te ʼu ako ʼe feala ke ke maʼu mai ai pea ʼe feafeaʼi hau faʼifaʼitakiʼi te ʼu kalitate ʼo Sesu. ʼE feala hau vaevae mo ʼihi te ʼu manatu ʼae neʼe ke ako. ʼE mahino ia, ʼe ko he ʼu faipalalau fakalotomalohi anai.​—Loma 1:11, 12.

18. Kotea te ʼu fehuʼi ʼe tou tali anai ki ai ʼi te alatike ka hoa mai?

¹⁸ ʼE tou vakaʼi anai ʼi te alatike ka hoa mai te fakatuʼuake fakaʼosi ʼi te ʼu fakatuʼuake ʼe tolu ʼae neʼe fai e Sesu ʼe tuʼu ʼi te Tohi-Tapu. Neʼe ina fai te fakatuʼuake ʼaia ʼi te vave ʼosi pe ʼo tana minisitelio. Kotea ʼae neʼe kehe age mo te ʼu fakatuʼuake ʼae? Neʼe makehe he neʼe ko tona kaumeʼa lelei ʼae neʼe ina fakatuʼuake, pea neʼe kua mate kua hili ki ai ʼaho ʼe fa. Kotea te ʼu ako ʼe feala ke tou maʼu mai te milakulo ʼaia? Pea ʼe feafeaʼi hatatou fakamalohi tatatou tui ki te fakatuʼuake. ʼE tou tali anai ki te ʼu fehuʼi ʼaia ʼi te alatike ka hoa mai.