1. ʼE fakamatala feafeaʼi ʼi te Tohi-Tapu te ʼofa moʼoni?

 “ ʼE ULO [te ʼofa] ohage ko he afi kakaha, ko he afi mai ia Sehova. ʼE mole feala ki te ʼu vai ʼae ʼe hou ke natou taʼofi te ʼofa, pea ʼe mole feala ke ʼave e te ʼu vai tafe.” (Hiva 8:6, 7) Ko he fakamatala matalelei ʼaia ʼi te Tohi-Tapu ʼo te ʼofa moʼoni. Pea ʼe fakalotofimalie ki he taumatuʼa heʼe ha ai ʼe feala ke malohi tuʼumaʼu tanā feʼofaʼaki.

2. Kotea ʼae ʼe tonu ke fai e he taumatuʼa ke mole vaivai tanā feʼofaʼaki?

² ʼE tonu ke faiga malohi he taumatuʼa ke malohi tuʼumaʼu tanā feʼofaʼaki. ʼE hage pe ko he afi, ke mu tuʼumaʼu ʼe maʼua ke hokohoko. Heʼe ka mole fai te faʼahi ʼaia, pea ʼe mate anai. ʼO toe feia pe, ʼe feala ke fefakahaʼaki tuʼumaʼu e he taumatuʼa he ʼofa ʼe malohi, moka ʼe nā tokaga ki ai. ʼI ʼihi temi, ʼe lagi tokagaʼi e ʼihi taumatuʼa kua vaivai tanā feʼofaʼaki, tafito la moka nā tau mo ni fihifihia fakapaʼaga, te mahaki, peʼe ko te hoha ʼo te taupau fanau. Ka kua ke ʼohoana, kotea ʼae ʼe feala ke ke fai ke taupau ke malohi te “afi mai ia Sehova” ʼi tokolua maʼuli fakataumatuʼa? ʼI te alatike ʼaeni ʼe tou vakaʼi anai faʼahi ʼe tolu ke malohi ai takolua felogoi fakataumatuʼa pea ke kolua fiafia. b

3. ʼE tokoni feafeaʼi te ʼu felogoi lelei mo Sehova ke taupau e he taumatuʼa tanā feʼofaʼaki? (Ekelesiasi 4:12) (Vakaʼi mo te pāki.)

³ Ke taupau ke malohi te “afi mai ia Sehova,” ʼe tonu ke faiga malohi te tagata pea mo te fafine ʼohoana ke lelei ʼanā  felogoi mo Sehova. ʼE tokoni feafeaʼi anai tanā felogoi ʼaia mo Sehova ki tonā maʼuli fakataumatuʼa? Ka maʼuhiga ki he taumatuʼa tanā felogoi mo tanā Tamai ʼae ʼi selo, ʼe nā lotolelei ʼo maʼuliʼi ʼana tokoni. ʼE feala ai hanā tekeʼi peʼe nā tauʼi te ʼu fihifihia ʼae ʼe feala ke fakavaivaiʼi ai tanā feʼofaʼaki. (Lau ia Ekelesiasi 4:12.) Ko natou ʼae ʼe felogoi lelei mo Sehova ʼe natou faiga ke natou faʼifaʼitakiʼi ʼona kalitate, ohage ko te agalelei, mo te faʼa kataki, pea mo te loto fakamolemole. (Efe. 4:32–5:1) Ka fefakahaʼaki e he taumatuʼa te ʼu kalitate ʼaia, ʼe malohi ai tanā feʼofaʼaki. ʼE ui e te tuagaʼane ʼe higoa ko Lena, kua taʼu 25 tana ʼohoana: “ ʼE faigafua te ʼofa mo te fakaʼapaʼapa ki he tahi ʼe felogoi lelei mo Sehova.”

4. He koʼe neʼe filifili e Sehova ia Sosefo mo Malia ke nā pusiaki ia ia ʼae ka liliu ko te Mesia?

⁴ Tou toʼo he faʼifaʼitaki ʼi te Tohi-Tapu. Neʼe tonu ke filifili e Sehova he taumatuʼa ke nā pusiaki ia ia ʼae ka liliu ko te Mesia. ʼI te hologa kauga malie ʼo Tavite, neʼe ina filifili ia Sosefo mo Malia. Kotea tona tupuʼaga? Neʼe nā tauʼaki felogoi lelei mo Sehova. Pea neʼe iloʼi e Sehova ʼe nā fakamuʼamuʼa anai ia ia ʼi tonā maʼuli fakataumatuʼa. ʼU taumatuʼa, kotea te ako ʼe kotou maʼu mai ia Sosefo mo Malia?

5. Kotea ʼae ʼe feala ke ako e te ʼu tagata ʼohoana mai ia Sosefo?

⁵ Neʼe foimo fakalogo ia Sosefo ki te ʼu fakatotonu ʼa Sehova, pea neʼe liliu ai ko he tagata ʼohoana lelei. Neʼe tuʼa tolu tana maʼu mai ia Sehova he ʼu fakatotonu ʼo ʼuhiga mo tona famili. Neʼe fakalogo atu aipe ki ai, tatau aipe pe neʼe faigataʼa kia ia. (Mat. 1:20, 24; 2:13-15, 19-21) ʼI te mulimuli ʼa Sosefo ki te ʼu fakatotonu ʼa Sehova, neʼe ina puipui ai ia Malia pea mo tokaga lelei ki ai. ʼE mahino ia, ko te aga ʼaia ʼa Sosefo neʼe ina fakatuputupu ai te ʼofa mo te fakaʼapaʼapa ʼa Malia kia ia. Tagata ʼohoana, ʼe feala koa hau faʼifaʼitakiʼi ia Sosefo, ʼaki tau kumi ʼi te Tohi-Tapu he ʼu tokoni moʼo taupau tou kiʼi famili? c Tatau aipe pe ʼe faigataʼa tau maʼuliʼi te ʼu tokoni ʼaia, kae ʼe ke fakaha ai tou ʼofa ki tou ʼohoana pea mo ke fakamalohi takolua felogoi fakataumatuʼa. ʼE ui e te tuagaʼane ʼi Vanuatu, kua taʼu 20 tupu tana kua ʼohoana: “Ka kumi e toku ʼohoana pea mo mulimuli ki te ʼu tokoni ʼa Sehova, ʼe ʼasili ai taku fakaʼapaʼapa kia ia, mo au logoʼi hoku fimalie, pea ʼe au falala ki te ʼu tonu ʼae ʼe ina fai.”

6. Kotea ʼae ʼe feala ke ako e te ʼu fafine ʼohoana mai ia Malia?

⁶ Neʼe felogoi lelei ia Malia pea mo Sehova. Neʼe tokaga ke malohi tuʼumaʼu tana tui. Neʼe ina iloʼi lelei te ʼu Tohi Taputapu. Neʼe ina toe toʼo he temi ke metitasio ai. (Luka 2:19, 51) ʼE mahino papau ia, neʼe ko  he fafine ʼohoana lelei ʼuhi ko tana ʼu felogoi lelei ʼaia mo Sehova. Ia ʼaho nei, tokolahi te ʼu fafine ʼohoana ʼe natou faiga ke natou faʼifaʼitakiʼi ia Malia. Ohage la, ʼe ui e te tuagaʼane ʼe higoa ko Emiko: “ ʼI taku kei selipatea, neʼe au mulimuli ki taku polokalama fakalaumalie. Kae ʼi taku kua ʼosi ʼohoana leva, neʼe ko toku ʼohoana ʼae neʼe faikole maʼa maua, mo fai te koga tohi ʼo te ʼaho pea mo tamā ako fakafamili. Neʼe au tokagaʼi neʼe kua au falala pe au ki toku ʼohoana ʼo ʼuhiga mo te ʼu faʼahi fakalaumalie. Kae neʼe au mahino leva, neʼe tonu pe foki mo au ke au taupau ke malohi ʼaku felogoi mo Sehova. Koia ʼi te temi nei, kua au toʼo ai he temi ke au felogoi mo toku ʼAtua, ʼo au faikole, mo lau te Tohi-Tapu pea mo metitasio ki te ʼu manatu ʼa te ʼAtua.” (Kal. 6:5) Fafine ʼohoana, ka ke haga fakamalohi ʼau felogoi mo Sehova, ʼe toe lahi age anai te fia fakavikiviki ʼo koe e tou ʼohoana, pea mo ʼasili ai tona ʼofa kia koe.​—Taag. 31:30.

7. Kotea te ako ʼe lava maʼu e he taumatuʼa mai ia Malia mo Sosefo ʼo ʼuhiga mo tanā tauhi fakatahi kia Sehova?

⁷ Neʼe toe gaue fakatahi ia Malia mo Sosefo ke malohi tanā felogoi ʼae mo Sehova. Neʼe nā mahino ki te maʼuhiga ʼae ʼo te tauhi fakafamili kia Sehova. (Luka 2:22-24, 41; 4:16) Neʼe lagi faigataʼa, tafito ʼi te kua hahaʼi ʼo ʼanā fanau, kae neʼe nā lavaʼi pe. Ko he faʼifaʼitaki lelei ʼaia ki te ʼu taumatuʼa ʼi te temi nei. Kapau kua kolua maʼu fanau, ohage ko Sosefo mo Malia, ʼe mole lagi faigafua te kau ki te ʼu fono, peʼe ko te fakatuʼutuʼu ʼo he temi ki te tauhi fakafamili. ʼE lagi toe faigataʼa age te fakatuʼutuʼu ʼo hakolua temi ke kolua ako pea mo faikole fakatahi. Kae, kolua manatuʼi ka kolua tauhi fakatahi kia Sehova, ʼe kolua fakaovi anai kia te ia pea ʼe toe malohi mo takolua felogoi. Koia kolua fakamuʼamuʼa tuʼumaʼu takolua tauhi ʼae kia Sehova.

8. Kotea ʼae ʼe lava fai e he taumatuʼa ʼe faigataʼa tanā felogoi ke nā leleiʼia te ako fakafamili?

⁸ ʼE feafeaʼi mo kapau ʼe faigataʼa takolua felogoi fakataumatuʼa? ʼE lagi mole kolua fia fai fakatahi ai te ako fakafamili. Kapau ko ia, fakatuʼutuʼu he kiʼi ako fakafamili ʼe nounou pea ke kolua palalau ki he manatu ʼe kolua leleiʼia tokolua. ʼE fakamalohi ai anai takolua feʼofaʼaki pea mo takolua fia fai fakatahi he ʼu gaue fakalaumalie.

9. He koʼe ʼe tonu ki te taumatuʼa ke nā toʼo he temi ʼateaina pe kia naua?

⁹ ʼE feala ke kolua taupau ke malohi takolua feʼofaʼaki moka kolua toʼo hakolua temi ʼateaina pe kia koulua. Ka kolua fai te faʼahi ʼaia, ʼe feala anai hau iloʼi te manatu mo te meʼa ʼae ʼe logoʼi e tou ʼohoana ʼi tona loto. (Sen. 2:24) Ko Lilia mo Ruslan kua taʼu 15 tanā ʼohoana. Tokagaʼi te faʼahi ʼae neʼe mahino kia naua ʼi tanā ʼosi ʼohoana pe. ʼE ui e Lilia: “Neʼe ma manatu ʼe lahi pe anai hamā temi ʼateaina pe kia maua, kae neʼe mole ko ia ʼaia. Neʼe ma maʼumaʼua ki tamā ʼu gaue, mo te ʼu gaue ʼo te loto fale, pea ki muli age ki tamā ʼu fanau. Neʼe ma mahino, kapau ʼe mole ma toʼo he temi ʼateaina pe kia maua, pea ʼe fua kovi anai ki ʼama felogoi.”

10. ʼE feafeaʼi te mulimuli ʼa he taumatuʼa ki te tokoni ʼae ia Efeso 5:15, 16?

¹⁰ Kotea ʼae ʼe feala ke fai e he taumatuʼa ke nā maʼu he temi ʼateaina pe kia naua? ʼE lagi tonu anai ke nā fakatuʼutuʼu te temi ʼaia maʼa naua tokolua. (Lau ia Efeso 5:15, 16.) ʼE ui e te tehina ʼi Nigéria, ʼe higoa ko Uzondu: “Ka au fakatuʼutuʼu ʼaku gaue, ʼe fakatuʼutuʼu ai mo te ʼu temi ke au ʼateaina  pe mo toku ʼohoana, pea ʼe maʼuhiga kia au te ʼu temi ʼaia.” (Flp. 1:10) Tokagaʼi te fakaʼaogaʼi lelei e Anastasia, te ʼohoana ʼo te tehina taupau fealuʼaki ʼi Moldavie tona temi. ʼE ina ui: “ ʼE au faiga ke au fai ʼaku gaue ʼi te temi ʼae ʼe tokaga ai toku ʼohoana ki te ʼu faʼahi ʼo te kokelekasio. ʼE feala ai ke ma maʼu homa temi ʼateaina pe kia maua.” Kae ʼe feafeaʼi moka ʼe faigataʼa hakolua maʼu he temi ʼateaina pe kia koulua?

11. Kotea te ʼu gaue neʼe fai fakatahi e Akila mo Pilisila?

¹¹ ʼE feala ke maʼu e te ʼu taumatuʼa he ako mai te faʼifaʼitaki ʼo Akila mo Pilisila. Neʼe ʼofainaʼi te taumatuʼa ʼaia e te ʼu ʼuluaki Kilisitiano. (Loma 16:3, 4) Logo la ʼe mole lahi te ʼu fakamatala ʼi te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo tonā maʼuli fakataumatuʼa, kae ʼe fakaha ai neʼe nā fakatahi ʼi tanā gaue, mo tanā faifakamafola, pea mo tanā tokoni ʼae ki ʼihi. (Gaue 18:2, 3, 24-26) ʼEi, ka palalau te Tohi-Tapu kia Akila mo Pilisila, ʼe toʼo fakatahi tuʼumaʼu pe ia naua.

12. Kotea ʼae ʼe feala ke fai e he taumatuʼa ke nā maʼu he temi ʼateaina pe kia naua? (Vakaʼi mo te pāki.)

¹² ʼE lava faʼifaʼitakiʼi feafeaʼi e te ʼu taumatuʼa ia Akila mo Pilisila? Fakakaukauʼi te ʼu gaue fuli ʼae ʼe tonu ke ke fai pea mo ʼae ʼo tou ʼohoana. ʼE ʼi ai koa ni gaue ʼe feala ke kolua fakahoko fakatahi? Ohage la, neʼe faifakamafola fakatahi ia Akila mo Pilisila. ʼE kolua tau fakatuʼutuʼu koa ke kolua faifakamafola fakatahi? Neʼe toe gaue fakatahi ia Akila mo Pilisila. ʼE lagi mole tatau takolua gaue, kae ʼe feala koa ke kolua fai fakatahi te ʼu gaue ʼo te loto fale? (Ekl. 4:9) Ka kolua fetokoniʼaki feia, ʼe kolua faifaitahi ai mo maʼu hakolua temi faipalalau. Ko Robert mo Linda kua taʼu 50 tupu tanā ʼohoana. ʼE ui e Robert: “ ʼI tona fakahagatonu, ʼe mole lahi toma temi ʼateaina pe kia maua. Kae ka au fulu pa pea fakamoamoa e toku ʼohoana, peʼe ka au huo ʼi tuʼa pea haʼu ʼo ma gaue fakatahi, ʼe au fiafia lahi ai. Ka ma gaue fakatahi, ʼe lelei age ai ʼama felogoi pea toe malohi age ai tamā feʼofaʼaki.”

13. Ke felogoi lelei te tagata mo te fafine ʼohoana, kotea ʼae ʼe tonu ke nā fai?

¹³ Kae kolua manatuʼi, ʼe feala pe ke kolua fakatahi kae lagi mole kolua felogoi ʼi te temi ʼaia. ʼE ui e te fafine ʼohoana ʼi Pelesile: “Ia ʼaho nei ʼe lahi te ʼu aluʼaga ʼe tou tokaga ki ai, pea ʼe feala hatatou manatu ʼe tou fakatahi heʼe tou maʼuʼuli ʼi he ʼapi ʼe tahi. Kae neʼe au mahino neʼe mole tonu pe ke ma fakatahi, kae neʼe tonu foki ke au tokagaʼi te ʼu meʼa ʼae ʼe logoʼi e toku ʼohoana.” Ko Bruno mo tona ʼohoana ko Tays ʼe nā faiga ke nā fepalalauʼaki ke nā iloʼi ai te ʼu meʼa ʼae ʼe ʼi tonā loto. ʼE ui fenei e Bruno: “ ʼI te ʼu temi ʼae ʼe ʼateaina pe kia maua, ʼe ma tuku keheʼi ʼama telefoni toʼotoʼo pea ma fakafiafia ʼi tamā fakatahi.”

14. Kapau ʼe mole fia fakatahi he taumatuʼa, kotea ʼae ʼe feala ke nā fai?

 ¹⁴ Kae ʼe feafeaʼi mo kapau ʼe mole kolua fia fakatahi? ʼE lagi mole tatau te ʼu faʼahi ʼae ʼe kolua leleiʼia peʼe lagi kolua fehoko ita ʼaki noa pe. Kotea ʼae ʼe feala ke kolua fai? Tou toe toʼo te faʼifaʼitaki ʼo te afi. ʼE mole ko he toe afi ʼi te kamata. Kae ʼe tonu ke hokohokoʼi mamalie. ʼO toe feia pe, he koʼe ʼe mole kolua toʼo hakolua kiʼi temi ke kolua fakatahi ai ʼi te ʼaho fuli? Kolua fai he faʼahi ʼe kolua leleiʼia tokolua, kae mole ko he faʼahi ʼe fakatupu ita ki he tahi. (Sakp. 3:18) Kapau ʼe kolua kamata mamalie feia, ʼe toe malohi anai takolua feʼofaʼofani.

15. He koʼe ʼe maʼuhiga te fakaʼapaʼapa ke malohi te feʼofaʼaki ʼa he taumatuʼa?

¹⁵ ʼE maʼuhiga te fakaʼapaʼapa ʼi te maʼuli fakataumatuʼa. ʼE feala ke fakata ki te ʼaele ʼae tokoni ke ulo he afi. ʼE feala ke mate vave te afi ʼaia moka mole he ʼaele. ʼO toe feia aipe, ka mole fefakaʼapaʼapaʼaki he taumatuʼa, ʼe feala ke vaivai fakavilivili tanā feʼofaʼaki. Kae ko te taumatuʼa ʼae ʼe nā faiga ke nā fefakaʼapaʼapaʼaki, ʼe nā taupau ke malohi tanā feʼofaʼaki. Kae ko te faʼahi ʼaeni ʼe lelei ke ke manatuʼi: ʼE lagi ke manatu ʼe ke fakaʼapaʼapa ki tou ʼohoana. Kae ʼe maʼuhiga age ke ke iloʼi pe ʼe logoʼi e tou ʼohoana ʼe ke fakaʼapaʼapa ki ai. Kua taʼu 25 te kua ʼohoana ʼa Penny mo Aret. ʼE ui e Penny: “ ʼE maʼu te ʼofa ʼi toma loto fale he ʼe ma fefakaʼapaʼapaʼaki. ʼE ma palalau faʼifaʼitaliha he ʼe maʼuhiga kia maua te fakaha ʼo ʼama manatu.” Koia, kotea ʼae ʼe feala ke ke fai ke logoʼi e tou ʼohoana ʼe ke fakaʼapaʼapa kia ia? Tou vakaʼi te faʼifaʼitaki ʼo Apalahamo mo Sala.

16. Kotea te ako ʼe lava taʼofi e te ʼu tagata ʼohoana mai ia Apalahamo? (1 Petelo 3:7) (Vakaʼi mo te pāki.)

¹⁶ Neʼe fakaʼapaʼapa ia Apalahamo kia Sala. Neʼe ina tokagaʼi te manatu ʼa Sala pea neʼe fakaʼapaʼapa ki te ʼu meʼa neʼe ina logoʼi ʼi tona loto. ʼI te tahi lakaga, neʼe tuʼania ia Sala, pea neʼe palalau kia Apalahamo. Neʼe ina ui pe la ʼe ko te hala ʼa Apalahamo ʼae ʼe tupu ai te fihifihia? Neʼe ita koa ia Apalahamo? ʼOho. Neʼe ina iloʼi ko Sala ko he fafine fakalogo pea ʼe lagolago ki tana ʼu tonu. Neʼe fagono lelei ia Apalahamo ki ai pea neʼe faiga ke ina fakatokatoka te fihifihia. (Sen. 16:5, 6) Kotea te ako ʼe tou taʼofi mai ai? Tagata ʼohoana, ʼe ko tou maʼua ke ke fai he ʼu tonu maʼa tou kiʼi famili. (1 Ko. 11:3) Kae ʼe ke fakaha anai tou ʼofa moka ʼe ke kumi te manatu ʼo tou ʼohoana ʼi muʼa ʼo tau fai he tonu, tafito la moka ʼe ʼi ai ʼona fua kia ia. (1 Ko. 13:4, 5) ʼI ʼihi temi, ʼe feala ke hoha tou ʼohoana pea ʼe lagi fia palalau atu. ʼE ke fakaʼapaʼapa anai koa ki ai ʼo ke fagono lelei moka palalau atu? (Lau ia 1 Petelo 3:7.)  Ko Angela mo Dmitry kua taʼu 30 tanā kua ʼohoana. ʼE fakaha e Angela pe ʼe fakaʼapaʼapa feafeaʼi ia Dmitri kia ia: “Ka au lotomamahi peʼe au fia palalau ki he tahi, ʼe fia fakalogo tuʼumaʼu mai pe ia Dmitry. ʼE faʼa kataki, maʼia moka au kamata palalau ita age.”

17. Kotea te ako ʼe lava taʼofi e te ʼu fafine ʼohoana mai ia Sala? (1 Petelo 3:5, 6)

¹⁷ Neʼe fakaʼapaʼapa ia Sala kia Apalahamo, ʼo lagolago ki tana ʼu tonu. (Sen. 12:5) ʼI te tahi ʼaho, neʼe toʼo e Apalahamo te tonu ʼae ke fakaafe ni tagata kio naua. Neʼe ina kole kia Sala ke tuku muʼa te gaue ʼae neʼe tokaga ki ai kae ke ina fai ni foʼi pane. (Sen. 18:6) Neʼe lagolago ia Sala ki te tonu ʼa Apalahamo ʼo ina foimo fai ai ni foʼi pane. Fafine ʼohoana, ʼe feala hau faʼifaʼitakiʼi ia Sala ʼo ke lagolago ki te ʼu tonu ʼe fai e tou ʼohoana. ʼI tau fai feia, ʼe fakamalohi ai takolua felogoi fakataumatuʼa. (Lau ia 1 Petelo 3:5, 6.) Ko Dmitry, ʼae neʼe tou palalau ki ai ʼi te palakalafe ʼi muʼa atu, ʼe ina fakaha pe ʼe fakaʼapaʼapa feafeaʼi tona ʼohoana kia ia. ʼE ina ui: “ ʼE au leleiʼia te ʼu faiga ʼae ʼa Angela ke lagolago ki taku ʼu tonu maʼia pe la moka mole tatau tana manatu mo au. Pea kapau ʼe mole to lelei te tonu ʼae neʼe au fai, ʼe mole ina valokiʼi au.” ʼE faigafua ʼosi te ʼofa ki he tahi ʼe fakaʼapaʼapa kia kita!

18. Kotea te ʼu tapuakina ʼe maʼu e te taumatuʼa ʼae ʼe nā faiga ke malohi tanā feʼofaʼaki?

¹⁸ Ia ʼaho nei, ʼe faiga e Satana ke mole kei feʼofaʼaki te ʼu taumatuʼa Kilisitiano. ʼE ina iloʼi, ka mole kei feʼofaʼaki he taumatuʼa, ʼe nā fakamamaʼo ai mai ia Sehova. Kae ʼe mole feala ki te ʼofa moʼoni ke mate! Koia, ke malohi tuʼumaʼu takolua feʼofaʼaki ohage ko te ʼofa ʼae ʼe palalau ki ai ʼi te Hiva ʼa Salomone. Kolua fakatotonu ke kolua fakamuʼamuʼa ia Sehova, mo toʼo he temi ʼateaina pe maʼa koulua, pea mo kolua fefakaʼapaʼapaʼaki, ʼo tokagaʼi te ʼu meʼa ʼe logoʼi e tou ʼohoana pea mo ʼae ʼe ʼaoga ki ai. Kapau ʼe kolua fai te ʼu faʼahi ʼaia, ʼe kolua fakakololiaʼi anai ia Sehova, te Matapuna ʼo te ʼofa moʼoni pea ohage ko he afi ʼe mu lelei, ʼe malohi anai takolua feʼofaʼaki ʼo talu ai.