1. ʼO mulimuli kia Hepeleo 12:1, kotea ʼae ʼe tonu ke tou fai ke tou fakaʼosi tatatou lele ʼae ki te maʼuli heʼe gata?

 ʼI TE Tohi-Tapu, ʼe fakata te maʼuli ʼo te kau Kilisitiano ki he lele. Ko natou ʼae ʼe lele ʼo kaku ki tona fakaʼosi, ʼe natou maʼu anai te fakapale ʼae ko te maʼuli heʼe gata. (2 Tim. 4:7, 8) ʼE tonu ai ke tou faiga malohi ke hoko atu tatatou lele, tafito la he ʼe kua tou vave kaku ki tona fakaʼosi. Neʼe lele ia Paulo ʼo kaku ki tona fakaʼosi. Koia neʼe ina fakaha mai pe kotea ka tokoni mai ke tou fakaʼosi tatatou lele. Neʼe ina ui ke tou “liakī . . . ia meʼa mamafa fuli” pea ke “tou faʼa kataki ʼo lele ʼi te lele ʼae neʼe tuku mai ki ʼotatou muʼa.”—Lau ia Hepeleo 12:1.

2. Kotea te fakaʼuhiga ʼo te ‘liʼaki ʼo meʼa mamafa fuli’?

² ʼI te tohi ʼae ʼa Paulo ke tou “liakī . . . ia meʼa mamafa fuli” neʼe mole ina fia ui mai ʼe mole he ʼamoga ʼe tonu ke ʼamo e he Kilisitiano. Kailoa, kae neʼe ina fia ui mai ke tou liʼaki te ʼu meʼa mamafa fuli ʼae ʼe mole ʼaoga. ʼE feala ke talolo tatatou lele ʼuhi ko te ʼu meʼa mamafa ʼaia pea mo tou gaʼegaʼe ai. Ke tou faʼa kataki ʼo lele, ʼe tonu ke tou iloʼi te ʼu meʼa mamafa ʼaia pea ke tou liʼaki. Kae ʼi te tahi age faʼahi, ʼe mole tou fia liʼaki te ʼu ʼamoga ʼae ʼe tonu ke tou ʼamo, he ʼe kapau ʼe tou fai te faʼahi ʼaia, ʼe mole kei feala anai hatatou kau ki te lele. (2 Tim. 2:5) Kotea te ʼu ʼamoga ʼaia?

3. (1) ʼO mulimuli kia Kalate 6:5, kotea ʼae ʼe tonu ke tou tahi ʼamo? (2) Kotea ʼae ka tou vakaʼi ʼi te alatike ʼaeni, pea kotea tona tupuʼaga?

³ Lau ia Kalate 6:5. Neʼe tohi e Paulo ʼe tonu ke tou “tahi ʼamo . . . tana ʼamoga.” Neʼe palalau ʼi heni ʼo ʼuhiga mo te ʼu maʼua ʼae ʼe loto e te ʼAtua ke tahi fakahoko e ʼana kaugana, pea ʼe mole feala ke fai e he tahi age. ʼE tou vakaʼi anai ʼi te  alatike ʼaeni pe kotea te “ ʼamoga” ʼaia, pea ʼe feafeaʼi tona fakahoko. ʼE tou toe vakaʼi anai ʼihi meʼa mamafa ʼae ʼe mole ʼaoga ʼe lagi tou ʼamo, pea ʼe feafeaʼi hatatou liʼaki te ʼu meʼa mamafa ʼaia. Kapau ʼe tou tahi ʼamo tana ʼamoga pea mo liʼaki te ʼu meʼa mamafa ʼae ʼe mole ʼaoga, ʼe feala anai hatatou fakaʼosi tatatou lele ʼae ki te maʼuli.

4. He koʼe ʼe mole ko he kavega te fakahoko ʼo tatatou fakapapau ʼae ke tou tauhi kia Sehova ʼo talu ai? (Vakaʼi mo te pāki.)

⁴ Tatatou fakapapau ʼae ke tou tauhi kia Sehova ʼo talu ai. ʼI te ʼaho ʼae neʼe tou foaki ai totatou maʼuli kia Sehova, neʼe tou fakapapau ai ke tou tauhi kia te ia pea mo fai tona finegalo. ʼE tonu ke tou fakahoko tatatou fakapapau ʼaia. ʼE ko hotatou maʼua maʼuhiga ʼaia kae ʼe mole ko he kavega. ʼEi, ʼe mole faigataʼa tona fakahoko he neʼe fakatupu tatou e Sehova ke tou fai tona finegalo. (Fkha. 4:11) Neʼe ina ʼai ki ʼotatou loto te fia iloʼi ʼae pe ko ai ia pea mo tauhi kia te ia. Neʼe ina toe fakatupu foki tatou ki tona pāki. Koia, ʼe feala ai ke tou fakaovi kia te ia pea mo tou fiafia ʼi te fai ʼo tona finegalo. (Pes. 40:8) Tahi ʼae, ko te fai ʼo tona  finegalo pea mo mulimuli ki tona ʼAlo, ʼe tou maʼu ai “he fakafimalie.”—Mat. 11:28-30.

5. Kotea ka tokoni atu ke ke lava fakahoko tau fakapapau ʼae ke ke tauhi kia Sehova ʼo talu ai? (1 Soane 5:3)

⁵ Kotea ka tokoni atu ke ke ʼamo te ʼamoga ʼaia? Ko faʼahi ʼe lua ʼe feala ke tokoni atu. ʼUluaki, haga fakamalohi tou ʼofa ʼae kia Sehova. ʼE ke lava fai te faʼahi ʼaia ʼaki tau metitasio ki te ʼu meʼa lelei fuli ʼae neʼe fai e Sehova, mo ʼae ʼe ina fai pea mo ina fai anai maʼa koe. Ka tuputupu tou ʼofa ʼae ia Sehova, ʼe toe faigafua age anai tau fakalogo kia te ia. (Lau ia 1 Soane 5:3.) Lua, faʼifaʼitakiʼi ia Sesu. Neʼe ina lava fakahoko te finegalo ʼo Sehova he neʼe kole tokoni kia te ia pea neʼe ina manatuʼi tuʼumaʼu tana fakapale. (Hep. 5:7; 12:2) Ohage ko Sesu, kole kia Sehova te malohi pea mo ke manatuʼi tuʼumaʼu te ʼamanaki, ia te maʼuli heʼe gata. Kapau ʼe tuputupu tou ʼofa ia Sehova pea mo ke faʼifaʼitakiʼi tona ʼAlo, ʼe ke lava fakahoko anai tau fakapapau ʼae ke ke tauhi kia Sehova ʼo talu ai.

6. He koʼe ʼe tonu ke tou fakahoko ʼotatou maʼua ʼi te famili? (Vakaʼi mo te pāki.)

⁶ ʼOtatou maʼua ʼi totatou famili. ʼI tatatou lele ki te maʼuli, ʼe tonu ke tou ʼoʼofa ia Sehova mo Sesu ʼo lahi age ʼi ʼotatou famili. (Mat. 10:37) Kae ʼe mole fakaʼuhiga leva ʼe feala hatatou meʼa noaʼi ʼotatou maʼua ʼaia. Ke leleiʼia tatou e Sehova mo Sesu, ʼe tonu ke tou fakahoko ʼotatou maʼua ʼi totatou famili. (1 Tim. 5:4, 8) Kapau ʼe tou fakahoko ʼotatou maʼua ʼaia, ʼe toe lahi age anai tatatou fiafia. ʼEi, ʼe iloʼi e Sehova ʼe fiafia he famili moka feʼofaʼaki mo fefakaʼapaʼapaʼaki te taumatuʼa, moka ʼoʼofa mo akoʼi e te ʼu matuʼā ʼanā fanau pea moka fakalogo te ʼu fanau ki ʼanatou matuʼā.—Efe. 5:33; 6:1, 4.

7. ʼE feafeaʼi hau fakahoko ʼou maʼua ʼi tou famili?

⁷ Kotea ka tokoni atu ke ke ʼamo te ʼamoga ʼaia? Kapau ko koe ko he tagata ʼohoana, peʼe ko he fafine ʼohoana peʼe ko he fanau, falala ki te ʼu tokoni poto ʼae ʼi te Tohi-Tapu. ʼAua naʼa ke falala ki te meʼa ʼae ʼe ke manatu ʼe lelei, peʼe ko te ʼu manatu ʼae neʼe akoʼi atu ʼi tau lahilahi ake, peʼe ko te ʼu meʼa ʼe ui atu e te kau popoto. (Taag. 24:3, 4) Fakaʼaogaʼi lelei ʼatatou tohi ʼae ʼe fakatafito ki te Tohi-Tapu. ʼE maʼu ai he ʼu tokoni ʼaoga mo he ʼu fakamahino pe ʼe feafeaʼi hau maʼuliʼi te ʼu pelesepeto ʼo te Tohi-Tapu. Ohage la, ko te ʼu alatike ʼi te kupu taki ʼae “De l’aide pour les familles”, ʼe ke maʼu ai anai he ʼu tokoni ʼo ʼuhiga mo te ʼu faigataʼaʼia ʼe tau mo te ʼu taumatuʼa, mo te ʼu matuʼā pea mo te kau tupulaga ia ʼaho nei. b Ke ke lotomalohi ʼo maʼuliʼi te ʼu tokoni ʼae ʼe tuku atu ʼi te Tohi-Tapu, tatau aipe pe ʼe mole mulimuli ki ai ʼihi ʼo tou famili. Kapau ʼe ke fai te faʼahi ʼaia, ʼe fua lelei anai ki tou famili pea ʼe tapuakinaʼi anai koe e Sehova.—1 Pet. 3:1, 2.

8. Kotea ʼae ʼe tonu ke tou tali moka neʼe tou fai he tonu?

⁸ Tou tali te ʼu nunuʼa ʼo te ʼu tonu neʼe tou fai. Neʼe foaki mai e Sehova te loto faʼitaliha, pea ʼe ina loto ke tou toʼo he ʼu tonu ʼe fua lelei anai kia tatou. Kae kapau ʼe tou fai he ʼu tonu ʼe mole lelei, ʼe ina tuku pe anai ke tou utu ʼona nunuʼa kovi. (Kal. 6:7, 8) Koia, ʼe tonu anai ke tou tali te ʼu nunuʼa kovi ʼo he ʼu tonu, peʼe ko he ʼu palalau peʼe ko he aga neʼe tou fai kae neʼe mole tou fakakaukauʼi. ʼI te agamahani, ka neʼe tou fai he meʼa ʼe kovi, pea ʼe tou tukugakoviʼi ia  tatou totonu. Kae ka tou iloʼi ʼe ko totatou maʼua ke tou tali te ʼu nunuʼa kovi ʼo te ʼu tonu ʼae neʼe tou fai, ʼe uga ai tatou ke tou vete tatatou agahala, mo fakatokatoka, pea ke mole tou toe fai. ʼI tatatou fai ʼaia, ʼe tou lava hoko atu anai tatatou lele ki te maʼuli heʼe gata.

9. Kapau neʼe ke fai he tonu ʼe mole lelei, kotea ʼae ʼe maʼua ke ke fai? (Vakaʼi mo te pāki.)

⁹ Kotea ka tokoni atu ke ke ʼamo te ʼamoga ʼaia? Kapau neʼe ke fai he tonu ʼe mole lelei, kotea ʼae ʼe maʼua ke ke fai? Ke mahino kia koe ʼe mole feala ke ke fetogi te meʼa ʼae kua hoko. ʼAua naʼa puli tou temi ʼo faiga ke ke fakaha ko koe ʼae ʼe moʼoni pea ʼaua naʼa ke tukugakoviʼi ʼihi. Tali te hala ʼae neʼe ke fai pea ke faiga atu nei ʼo fai te meʼa ʼae ʼe lelei. Kapau ʼe ke tukugakoviʼi ia koe ʼuhi ko he hala neʼe ke fai, ke ke agavaivai ʼo ke fakaha kia Sehova tau hala ʼaia, pea mo kole tana fakamolemole. (Pes. 25:11; 51:3, 4) Faifakalelei ki he tahi neʼe mamahi ʼuhi ko koe, pea kapau ʼe ʼaoga kole tokoni ki te kau tagata ʼafea. (Sakp. 5:14, 15) Ke ke ako mai ʼau hala pea faiga ke mole ke toe to ki ai. Kapau ʼe ke mulimuli ki te ʼu faʼahi ʼaia, ʼe feala ke ke tui papau ʼe fakaha atu anai e Sehova tona manavaʼofa pea mo foaki atu te tokoni ʼae ʼe ʼaoga kia koe.—Pes. 103:8-13.

10. He koʼe ko te ʼu fakaʼamu ʼae ʼe mole fakapotopoto ʼe ko he kavega mamafa? (Kalate 6:4)

¹⁰ Te ʼu fakaʼamu ʼe mole fakapotopoto. ʼE tou maʼu he ʼu fakaʼamu ʼe mole fakapotopoto moka tou kamata fakatatau ki ʼihi, pea ʼe liliu ai ko he kavega mamafa. (Lau ia Kalate 6:4.) Ka tou fakatatau tuʼumaʼu ʼatatou gaue mo ʼihi, ʼe feala ke tou liliu ʼo maheka pea mo maʼu he ʼu manatu fakataupiepie. (Kal. 5:26) Pea ka ke fia fai ohage ko ʼihi kae mole ke lavaʼi, ʼe ke mamahi anai. Pea ke toe fakakaukauʼi te faʼahi ʼaeni: ʼE ui ʼi te Tohi-Tapu ʼe fakalotovaivai moka mole hoko vave mai he fakaʼamu. Pea ʼe feafeaʼi age la moka ko he fakaʼamu ʼe mole hoko anai ʼi he ʼaho? (Taag. 13:12) ʼE feala ke tou gaʼegaʼe ai pea mo talolo ai tatatou lele ki te maʼuli heʼe gata.—Taag. 24:10.

11. Kotea ʼae ka tokoni atu ke mole ke fakaʼamu ki he ʼu faʼahi ʼe mole fakapotopoto?

¹¹ ʼE feafeaʼi hau liʼaki te meʼa mamafa ʼaia? ʼAua naʼa ke fakaʼamu ki he ʼu meʼa ʼe mole kole atu e Sehova ke ke fai. ʼE mole ina kole atu anai ʼi he temi ke ke foaki age he meʼa ʼe mole ke maʼu. (2 Ko. 8:12) Ke ke tui papau ʼe mole fakatatau e Sehova te ʼu gaue ʼae ʼe ke fai mo ʼae ʼa ʼihi. (Mat. 25:20-23) Ko te ʼu faʼahi ʼae ʼe maʼuhiga kia te ia ʼe ko tau tauhi mo tou loto katoa, tau nofo agatonu, pea mo tau faʼa kataki. Agavaivai ʼo ke tali ʼe ʼi ai te ʼu gaue ʼe mole kei ke lava fai ʼuhi kua ke vaivai matuʼā, peʼe mahaki, peʼe ʼuhi ko tou aluʼaga. Ohage ko Palesilai, fakafisi ki he ʼu gaue moka ke sio ʼe mole feʼauga tou malohi moʼona fakahoko. (2 Sam. 19:35, 36) Pea ohage ko Moisese, ke ke tali ke tokoni atu ʼihi pea mo ke foaki he ʼu gaue ki ʼihi moka ʼe feala. (Eke. 18:21, 22) Ka ke agavaivai feia, pea ʼe mole ke fakaʼamu anai ki he ʼu faʼahi ʼe mole fakapotopoto, he ʼe ke gaʼegaʼe ai anai ʼi tau lele ki te maʼuli heʼe gata.

12. ʼE ko tatatou hala koa moka fai e ʼihi he ʼu tonu ʼe mole lelei? Fakamahino.

¹² Te manatu ʼae ʼe ko tatatou hala moka neʼe fai e ʼihi he ʼu tonu ʼe mole lelei. ʼE mole feala ke tou toʼo he ʼu tonu maʼa ʼihi. Pea ʼe mole toe feala foki ke tou taʼofi te ʼu nunuʼa kovi ʼo te ʼu tonu ʼae neʼe natou fai. Ohage la, ʼe feala ke lotomamahi ʼaupito he ʼu matuʼā moka filifili hanatou tamasiʼi ke mole kei tauhi kia Sehova. Kae ʼe ʼamo e te ʼu matuʼā he kavega mamafa moka ʼe nā manatu  ʼe ko tanā hala moka neʼe fai e tanā tamasiʼi he tonu ʼe mole lelei. ʼE mole loto e Sehova ke nā manatu feia.—Loma 14:12.

13. Kotea ʼae ʼe feala ke fai e te ʼu matuʼā moka neʼe toʼo e hana tamasiʼi he tonu ʼe mole lelei?

¹³ ʼE feafeaʼi hau liʼaki te meʼa mamafa ʼaia? Manatuʼi neʼe foaki e Sehova te loto faʼitaliha kia tatou fuli. ʼE ina tuku ke tahi filifili te meʼa ʼae ʼe loto ki ai, ohage la pe ʼe tauhi kia Sehova peʼe kailoa. ʼE iloʼi e Sehova ʼe mole ke haohaoa, pea ʼe ina loto pe ia ke ke fai te meʼa ʼae ʼe ke lavaʼi. ʼE ko tau tamasiʼi ʼae ka ina ʼamo te ʼu nunuʼa ʼo te ʼu tonu ʼae ʼe ina fai, kae mole ko koe. (Taag. 20:11) ʼE lagi ke manatu tuʼumaʼu neʼe mole lelei tau akoʼi ia tau tamasiʼi. Kapau koia, fakaha kia Sehova te ʼu meʼa ʼae ʼi tou loto, pea mo ke kole tana fakamolemole. ʼE mahino kia Sehova ʼe mole feala ke ke fetogi te meʼa ʼae kua ʼosi hoko. Pea ʼe mole ina kole atu ke ke puipui tau tamasiʼi mai te ʼu nunuʼa kovi ʼo te tonu ʼae neʼe ina fai. Manatuʼi, kapau ʼe faiga fakamalotoloto tau tamasiʼi ke toe liliu mai kia Sehova, ʼe ina fakatalitali fakafiafia anai ia ia.—Luka 15:18-20.

14. He koʼe ko te tukugakoviʼi fau ʼo tatou totonu ʼe ko he meʼa mamafa ʼe tonu ke tou liʼaki?

¹⁴ Te tukugakoviʼi fau ʼo kita. ʼE ko he meʼa lelei moka tou tukugakoviʼi ia tatou totonu moka neʼe tou agahala. Kae kapau ʼe lahi fau tatatou tukugakoviʼi ia tatou totonu, ʼe liliu leva ia ko he kavega mamafa ʼe mole tonu ke tou ʼamo, kae ke tou liʼaki. ʼE tou lava iloʼi feafeaʼi kua lahi fau tatatou tukugakoviʼi ia tatou totonu? Kapau kua tou vete tatatou agahala, mo fakahemala pea mo tou faiga ke mole tou toe to ki te agahala ʼaia, tou tui papau kua fakamolemole mai ia Sehova. (Gaue 3:19) ʼE mole loto e Sehova ke hoko atu tatatou tukugakoviʼi ia tatou ʼuhi ko te agahala ʼaia. ʼE ina iloʼi ʼe fua kovi anai kia tatou moka ʼe tou fai te faʼahi ʼaia. (Pes. 31:10) Kapau ʼe tou taʼomia ʼuhi ko te lahi fau ʼo totatou lotomamahi, ʼe feala pe anai ke tou tuku tatatou lele ʼae ki te maʼuli.—2 Ko. 2:7.

15. Kotea ʼae ʼe feala ke ke fai ke ke fakagata tau tukugakoviʼi ia koe totonu? (1 Soane 3:19, 20) (Vakaʼi mo te pāki.)

 ¹⁵ ʼE feafeaʼi hau liʼaki te meʼa mamafa ʼaia? Kapau ʼe kei hoko atu tau tukugakoviʼi ia koe totonu, manatuʼi ia “te fakamolemole moʼoni” ʼa Sehova. (Pes. 130:4) ʼE fakamolemole kia natou ʼae ʼe fakahemala moʼoni mai tanatou agahala. ʼE ina fai te fakapapau ʼaeni: “ ʼE mole au toe manatuʼi anai tanatou agahala.” (Sel. 31:34) Koia, ʼaua naʼa ke ui ko te ʼu fihifihia ʼae ʼe ke tau mo ia ʼuhi ko te agahala ʼae neʼe ke fai, ʼe ha ai tana heʼeki fakamolemole atu. Pea ʼaua naʼa ke fakamamahiʼi ia koe totonu moka mole foaki atu he ʼu gaue ʼi te kokelekasio. ʼE mole tonu ke ke toe manatuʼi te agahala ʼae neʼe ke fai, he ʼe kua galoʼi ia e Sehova.—Lau ia 1 Soane 3:19, 20.

16. Kotea ʼae ʼe tonu ke tou mahino ki ai ʼi tatatou hoko atu tatatou lele?

¹⁶ ʼE tou hoko atu tatatou lele ke tou “maʼu te fakapale.” (1 Ko. 9:24) Koia, ʼe tonu ke tou mahino ʼe ʼi ai te ʼamoga ʼe tonu ke tou ʼamo kae ʼe ʼi ai te ʼu meʼa mamafa ʼe tonu ke tou liʼaki. ʼI te alatike ʼaeni, neʼe tou vakaʼi ʼihi ʼi te ʼu ʼamoga ʼaia pea mo ʼihi meʼa mamafa. Kae ʼe mole gata pe mo te ʼu meʼa ʼaia. Neʼe ui e Sesu ʼe feala ke “mafasia ʼokotou loto ʼi te kai fakavale mo te inu fakavale pea mo te ʼu tuʼania ʼo te maʼuli.” (Luka 21:34) ʼE feala ke tokoni atu te vaega ʼaeni mo ʼihi atu ke ke iloʼi te ʼu fetogi ʼae ʼe tonu ke ke fai ke feala hau hoko atu tau lele.

17. He koʼe ʼe feala ke tou tui papau ʼe tou maʼu anai te fakapale?

¹⁷ He koʼe ʼe feala ke tou tui papau ʼe tou maʼu anai te fakapale? He ʼe foaki mai anai e Sehova te malohi ʼae ʼe ʼaoga kia tatou ke hoko atu tatatou lele. (Esa. 40:29-31) Koia ʼaua naʼa ke fakatalolo tau lele. Mulimuli ki te faʼifaʼitaki ʼa te apositolo ko Paulo ʼae neʼe ina fai ia meʼa fuli neʼe ina lavaʼi ke ina maʼu te fakapale. (Flp. 3:13, 14) ʼE mole feala ke lele he tahi age maʼa koe. Kae ʼaki te tokoni ʼa Sehova, ʼe feala anai ke ke lele ʼo kaku ki te fakaʼosi. ʼE tokoni atu anai ke ke fakahoko ʼou maʼua pea mo ke liʼaki te ʼu meʼa mamafa ʼae ʼe mole ʼaoga. (Pes. 68:19) Pea ʼe toe tokoni atu anai ke ke faʼa kataki ʼi te lele pea ke ke maʼu te fakapale.