1, 2. (1) Kotea te fakapale ʼe maʼu e te ʼu kaugana ʼa te ʼAtua? (2) Kotea ʼe tokoni mai ke tou manatu tuʼumaʼu ki te fakapale? (Vakaʼi te ʼuluaki pāki.)

KO TE kau Kilisitiano fakanofo, ʼe natou maʼu he ʼamanaki taulekaleka. ʼE natou maʼu te ʼamanaki ʼae ke natou maʼuʼuli ʼi selo. Neʼe fakahigoaʼi e te apositolo ko Paulo ia tanatou ʼamanaki ko “te fakapale ʼae ʼe ko te pauʼi mai te ʼAtua.” (Filipe 3:14) ʼE natou kaugā ʼafio anai mo Sesu Kilisito ʼi te lagi ʼi tona Puleʼaga. Pea ʼe natou kaugā gaue anai mo Sesu moʼo tokoni ki te hahaʼi ke natou liliu ʼo haohaoa. (Fakaha 20:6) ʼE moʼoni, ko he ʼamanaki taulekaleka ia. Kae ko ʼihi atu ovi, ʼe natou maʼu te ʼamanaki ʼae ke natou maʼuʼuli ʼi te Palatiso ʼi te kele, pea ʼe natou fiafia moʼoni ai.—2 Petelo 3:13.

² Neʼe fia tokoni te apositolo ko Paulo ki ʼona tehina fakanofo ke natou nonofo agatonu ke natou maʼu ai te fakapale. Neʼe ina ui fenei kia natou: “Kotou manatu tuʼumaʼu ki te ʼu meʼa ʼae ʼi ʼoluga.” (Kolose 3:2) Neʼe tonu ke natou tokakaga tafito ki tanatou ʼamanaki taulekaleka ʼae ko te maʼuli ʼi selo. (Kolose 1:4, 5) Ko te  fakakaukauʼi ʼo te ʼu tapuakina ʼa Sehova, ʼe tokoni ki te ʼu kaugana fuli ʼa te ʼAtua ke natou manatu tuʼumaʼu ki te fakapale. Pea ʼe moʼoni te faʼahi ʼaia tatau aipe pe ʼe natou maʼu te ʼamanaki ʼae ke natou maʼuʼuli ʼi selo peʼe ʼi te kele.—1 Kolonito 9:24.

3. Kotea te fakatokaga neʼe fai e Paulo ki te kau Kilisitiano?

³ Neʼe toe fakatokaga e te apositolo ko Paulo ki te kau Kilisitiano te ʼu tuʼutamaki ʼae ʼe feala ke mole natou maʼu ai te fakapale. Ohage la, neʼe faitohi ki te kau Kolose ʼo ʼuhiga mo te kau Kilisitiano loi ʼae neʼe mulimuli ki te Lao ʼa Moisese ke leleiʼia natou e te ʼAtua, kae mole natou tui kia Kilisito. (Kolose 2:16-18) Neʼe toe talanoa ia Paulo ki te ʼu tuʼutamaki ia ʼaho nei ʼe feala ke mole tou maʼu ai totatou fakapale. Neʼe ina fakamahino pe ʼe feafeaʼi hatatou tekeʼi te ʼu holi heʼe ʼaoga. Neʼe ina toe fakamahino foki pe ʼe kotea ʼae ʼe tonu ke tou fai moka tou felaveʼi mo he ʼu fihifihia ʼi totatou famili peʼe ko ʼotatou tehina mo tuagaʼane ʼi te kokelekasio. ʼE maʼuhiga te tokoni ʼa Paulo pea ʼe ʼaoga kia tatou ia ʼaho nei. Koia tou vakaʼi he ʼu fakatokaga ʼofa ʼe tou maʼu ʼi tana tohi ʼae neʼe ina fai ki te kau Kolose.

4. He koʼe ʼe feala ke mole tou maʼu te fakapale ʼuhi ko te ʼu holi heʼe ʼaoga?

⁴ ʼI tana ʼosi fakamanatuʼi ki ʼona tehina mo tuagaʼane tanatou ʼamanaki taulekaleka, neʼe ui fenei e Paulo: “Koia kotou tamateʼi ʼokotou koga sino ʼae ʼe tupu ai te ʼu holi ki te ʼu felaveʼi fakasino heʼe ʼaoga, mo te ʼu aga heʼe maʼa, mo te ʼu holi fakavalevale ki te ʼu felaveʼi fakasino, mo te ʼu holi kovi, pea mo te manumanū.” (Kolose 3:5) ʼE feala ke malohi ʼaupito te ʼu holi heʼe ʼaoga, pea ʼe feala ke puli ai ʼatatou felogoi mo Sehova mo tatatou ʼamanaki. Ohage la, ko te tehina neʼe mole ina tekeʼi ʼona holi fakasino heʼe ʼaoga, ʼe ina ui hili tana toe liliu ki tana kokelekasio, neʼe malohi fau ʼona holi heʼe ʼaoga, koia ʼae neʼe mole kei feala ai ke ina lolomi.

5. ʼE feafeaʼi hotatou puipui ʼi te ʼu aluʼaga fakatupu tuʼutamaki?

⁵ ʼE ʼaoga ke tou nofo tokakaga, tafito la mo kapau ʼe tou tau mo he aluʼaga ʼe feala ai ke tou talagataʼa ki te ʼu lekula ʼa Sehova ʼo ʼuhiga mo te aga ʼae ʼe tonu ke fai. Ohage la, ka kamata fakatahi he foʼi tokolua, ko he aga fakapotopoto ke nā fakatuʼutuʼu he ʼu tuʼakoi ki ʼanā felaveʼaki, mo ʼanā fakafepā pea mo tanā nonofo ʼateaina. (Taaga Lea 22:3) ʼE feala ke hoko ʼihi aluʼaga fakatupu tuʼutamaki moka tou faifolau gaue peʼe tou gaue mo he tahi kae mole ko tokita ʼohoana. (Taaga Lea 2:10-12, 16) Kotea ʼe feala ke ke fai moʼo ʼou puipui mai te ʼu aluʼaga ʼaia? ʼE tonu ke ke fakaha ko koe ko te Fakamoʼoni ʼa Sehova. Pea ke lelei tau aga. Pea mo ke manatuʼi, ko te fakanekeneke ʼo he tahi ke kolua fakatahi kae mole ko tou ʼohoana, ʼe iku ia ki te malaʼia. ʼE toe ʼaoga foki ke tou tokakaga moka tou lotomamahi peʼe tou logoʼi ifo ʼe mole tokagaʼi kita. He ʼe ʼi te ʼu lakaga ʼaia, ʼe feala ke kita leleiʼia moka tokagaʼi kita e he tahi pe. Kae ʼe fakatupu tuʼutamaki te aluʼaga ʼaia. Kapau ʼe ke logoʼi ʼi he temi te faʼahi ʼaia, ʼaua naʼa ke fai he meʼa ʼe feala ai ke mole ke maʼu tou fakapale. Pea ke kole tokoni kia Sehova mo ʼou tehina mo tuagaʼane.—Lau ia Pesalemo 34:19; Taaga Lea 13:20.

6. Kotea ʼae ʼe tonu ke kita manatuʼi moka kita filifili he ʼu fakafiafia?

⁶ Ke kita tamateʼi te ʼu holi heʼe ʼaoga, ʼe tonu ke kita liʼaki te ʼu fakafiafia heʼe ʼaoga. Ia ʼaho nei, ʼe lahi te ʼu fakafiafia ʼe agaaga tahi mo te ʼu fakafiafia ʼo Sotoma mo Komola. (Suta 7) Ko natou ʼae ʼe natou fakatupu te ʼu fakafiafia,  ʼe natou fakaʼuhiga te ʼu felaveʼi fakasino heʼe ʼaoga, ʼe mole fakatupu tuʼutamaki. Koia ʼae ʼe tonu ai ke kita nofo tokaga tuʼumaʼu. ʼE mole feala ke kita tali ia te ʼu fakafiafia fuli ʼo te malama. Kae, ʼe tonu ke kita filifili te ʼu fakafiafia ʼae ʼe mole natou taʼofi takita maʼu te fakapale ʼo te maʼuli.—Taaga Lea 4:23.

7. Kotea te ʼu fihifihia ʼe feala ke hoko ʼi te kokelekasio?

⁷ ʼE tou fiafia ʼi tatatou kau ki te kokelekasio Fakakilisitiano. Pea mo tou ako te Folafola ʼa te ʼAtua ʼi te ʼu fono, mo tou feʼofaʼaki mo felagolagoʼaki. Pea ʼe tokoni mai te faʼahi ʼaia ke tou manatu tuʼumaʼu ki te fakapale. Kae ʼi ʼihi temi, ʼe tou femahinohalaʼaki mo ʼotatou tehina mo tuagaʼane, ʼo tupu ai he ʼu fihifihia. Kapau ʼe mole tou fakatokatoka te ʼu fihifihia ʼaia, ʼe feala pe ia ke tou nonofo mo he loto ita.—Lau ia 1 Petelo 3:8, 9.

8, 9. (1) Kotea te ʼu kalitate ʼae ka tokoni mai ke tou maʼu te fakapale? (2) Kotea ʼae ka tokoni mai ke tou taupau te tokalelei moka ita mai he tehina peʼe ko he tuagaʼane?

⁸ ʼAua naʼa tou fakagafua ke toʼo e te loto ita totatou fakapale. Neʼe fakamahino e te apositolo ko Paulo ki te kau Kilisitiano pe ʼe kotea ʼe tonu ke natou fai. Neʼe ina ui fenei: “Neʼe filifili koutou e te ʼAtua, pea ko koutou ko ʼana fanau maʼoniʼoni pea mo ʼofaina, kotou kofuʼi te ʼofa mamahi, mo te manavaʼofa, mo te agaʼofa, mo te agavaivai, mo te agamalū pea mo te kataki fualoa. Kotou haga fekatakiʼaki, pea mo fefakamolemoleʼaki ʼaki he lotolelei, tatau aipe pe ʼe ʼi ai hokotou fihifihia mo he tahi. Ohage pe ko te lotolelei ʼa Sehova ke fakamolemole kia koutou, ʼe tonu ke kotou toe fai feia mo koutou. Kae ʼo hilifaki ki te ʼu meʼa fuli ʼaia, kotou kofuʼi te ʼofa, he ʼe ina fakatahiʼi te hahaʼi ʼi hona faʼahiga aluʼaga ʼe lelei tukupau.”—Kolose 3:12-14.

⁹ Ko te ʼofa mo te agaʼofa, ʼe feala ke tokoni mai ke tou maʼu te lotofakamolemole. Ohage la, ʼe feala ke fai mai e he tahi he ʼu palalau peʼe ko he meʼa ʼe tou lotomamahi ai. Kae ʼe lelei ke tou manatuʼi ia natou neʼe lotofakamolemole mai ʼi te ʼu lakaga ʼae neʼe tou fakalotomamahiʼi ai ʼaki he ʼu palalau peʼe ko ʼatatou aga. ʼE mahino ia, neʼe tou lotofakafetaʼi kia natou ʼuhi ko tonatou ʼofa mo tanatou agaʼofa. (Lau ia Ekelesiasi 7:21, 22.) ʼE tou lotofakafetaʼi tafito ki te agaʼofa ʼa Kilisito he ʼe ina fakatahiʼi te kau atolasio moʼoni. (Kolose 3:15) ʼE tou ʼoʼofa fuli ki te ʼAtua ʼe tahi, ʼe tou fakamafola te logo lelei ʼe tahi, pea ʼe tou tau fuli mo te ʼu fihifihia. Kapau ʼe tou feʼofaʼaki mo tou fefakamolemoleʼaki, ʼe toe lahi age anai te logo tahi ʼi te kokelekasio, ʼo feala ai hatatou manatu tuʼumaʼu ki te fakapale.

10, 11. (1) He koʼe ʼe fakatupu tuʼutamaki te maheka? (2) Kotea ʼe tonu ke tou fai ke mole toʼo e te maheka totatou fakapale?

¹⁰ Ko te maheka ʼe feala ke ina taʼofi tatatou maʼu te fakapale. ʼE ʼi ai te ʼu faʼifaʼitaki ʼi te Tohi-Tapu ʼe ha ai ko te maheka ʼe fakatupu tuʼutamaki. Ohage la, neʼe matehi e Kaino ia Apele he neʼe maheka ki ai. Neʼe agatuʼu ia Kole, Tatane, mo Apilame kia Moisese he neʼe natou maheheka kia ia. Ko te Hau ko Saulo neʼe ina faigaʼi ke ina matehi ia Tavite he neʼe maheka ki ai. Koia ʼae ʼe ui fenei ai ʼi te Folafola ʼa te ʼAtua: “Ka maʼu e he tahi te maheka mo te lotofakafifihi, ʼe hoko ai te maveuveu pea mo te ʼu meʼa kovi fuli.”—Sakopo 3:16.

¹¹ Kapau ʼe tou faiga malohi ke tou maʼu te ʼofa mo te agaʼofa, ʼe mole tou maheheka anai. ʼE ui fenei ʼi te Folafola ʼa te ʼAtua: “Ko he tahi ʼe ʼofa, ʼe kataki fualoa ia pea mo agalelei. Pea ʼe mole maheka ia.” (1 Kolonito 13:4) Ke mole tauaka ia te maheka ʼi totatou loto, ʼe tonu ke tou faiga ke tou maʼu te faʼahiga sio ʼa  Sehova. ʼE tonu ke tou fakaʼuhiga ʼotatou tehina mo tuagaʼane ko he ʼu koga sino ʼo te sino pe ʼe tahi, ʼae ko te kokelekasio. ʼE ui fenei ʼi te Tohi-Tapu: “Ka fakakololiaʼi ia he koga sino ʼe tahi, ʼe fakafiafia fuli ia te ʼu koga sino fakatahi mo ia.” (1 Kolonito 12:16-18, 26) Kapau ʼe hoko he aluʼaga fakafiafia ki hotatou tehina peʼe tuagaʼane, ʼe tou fiafia anai kae mole tou maheheka ki ai. Tou fakakaukauʼi te faʼifaʼitaki lelei ʼo Sonatane, te foha ʼo te Hau ko Saulo. Neʼe mole maheka ia Sonatane ʼi te fakanofo ʼo Tavite ke hau, kae neʼe tonu ko ia. Kae neʼe ina fakalotomalohi mo lagolago kia Tavite. (1 Samuele 23:16-18) ʼE feala koa ke tou ʼofa mo tou agaʼofa ohage ko Sonatane?

12. Kotea te tokoni Fakatohi-tapu ka tokoni anai kia kita mo tokita famili ke tou maʼu te fakapale?

¹² Ka tou maʼuliʼi mo tokita famili katoa te ʼu pelesepeto Fakatohi-tapu, ʼe maʼuli tokalelei anai mo fiafia tokita famili pea ʼe kita maʼu anai mo natou ia te fakapale. Neʼe foaki e te apositolo ko Paulo te tokoni fakapotopoto ʼaeni ki te ʼu famili: “ ʼU fafine ʼohoana, kotou fakalogo ki ʼokotou ʼohoana, he ʼe ko te meʼa ʼaia ʼe lelei ki te ʼAliki. ʼU tagata ʼohoana, kotou haga ʼoʼofa ki ʼokotou ʼohoana, pea ʼaua naʼa kotou iita kovi kia natou. ʼU fanau, kotou fakalogo ʼi te ʼu meʼa fuli ki ʼakotou matuʼā, he ʼe ko te meʼa ʼaia ʼe lelei ki te ʼAliki. ʼU tamai, ʼaua naʼa kotou fakatupu ita ki ʼakotou fanau, naʼa natou lotovaivai ai.” (Kolose 3:18-21) ʼE mahino papau ia, ʼe fua lelei anai kia kita mo tokita famili te maʼuliʼi ʼo te tokoni ʼaia.

13. ʼE lava tokoni feafeaʼi he tuagaʼane ki tona ʼohoana ke fia tauhi kia Sehova?

¹³ ʼE lagi ko koe ko he tuagaʼane kae ʼe mole tauhi tou ʼohoana kia Sehova. Kae kotea ka ke fai anai mo kapau ʼe ke manatu ʼe mole ina gaohi lelei ia koe? ʼE lagi ke ita anai mo ke fihi mo tou ʼohoana, kae ʼe fetogi ai anai koa tana  aga? Tatau aipe pe ʼe ko koe ʼae ʼe tonu, kae ʼe fia tauhi anai koa tou ʼohoana kia Sehova? Kailoa ia. Kae kapau ʼe ke fakaʼapaʼapa ki tona ʼuhiga pule famili, ʼe feala ke ke tokoni ki tou kiʼi famili ke maʼuli tokalelei. Pea ʼe ke fakakololiaʼi ai anai ia Sehova. Kapau ʼe ke tuku he faʼifaʼitaki lelei, ʼe lagi fia tauhi anai tou ʼohoana kia Sehova. Pea ʼe mahino ia, ʼe kolua maʼu anai te fakapale.—Lau ia 1 Petelo 3:1, 2.

14. Kotea ʼe tonu ke fai e he tehina moka mole fakaʼapaʼapa age tona ʼohoana?

¹⁴ ʼE lagi ko koe ko he tehina kae ʼe mole tauhi tou ʼohoana kia Sehova. Pea kapau ʼe ke manatu ʼe mole fakaʼapaʼapa atu tou ʼohoana, kotea ka ke fai anai? Kapau ʼe ke faigaʼi ke ke fakaha tou ʼuhiga pule ʼaki tau kalaga ki ai, ʼe fakaʼapaʼapa atu anai koa? Kailoa ia. ʼE loto e te ʼAtua ke ke faʼifaʼitakiʼi ia Sesu, ʼo ke liliu ko he tagata ʼohoana ʼe ʼofa. (Efeso 5:23) Ko Sesu, te pule ʼo te kokelekasio, ʼe ina maʼu tuʼumaʼu te kataki fualoa mo te ʼofa. (Luka 9:46-48) Kapau ʼe ke faʼifaʼitakiʼi ia Sesu, ʼe mahino ia ʼaki te temi, ʼe fia tauhi anai tou ʼohoana kia Sehova.

15. ʼE feafeaʼi anai he fakaha e he tehina ki tona ʼohoana ʼe ʼofa ai?

¹⁵ Neʼe fakatotonu fenei e Sehova ki te ʼu tagata ʼohoana: “Kotou haga ʼoʼofa ki ʼokotou ʼohoana, pea ʼaua naʼa kotou iita kovi kia natou.” (Kolose 3:19) Ko te tagata ʼohoana ʼae ʼe ʼofa, ʼe fakaʼapaʼapa ki tona ʼohoana. ʼO feafeaʼi? ʼE fagono ki tona ʼohoana pea ʼe ina fakaha age ki ai ʼe maʼuhiga ʼana manatu. (1 Petelo 3:7) Tatau aipe pe ʼe mole ina fai tuʼumaʼu te ʼu meʼa ʼae ʼe kole age e tona ʼohoana, kae kapau ʼe fagono ki ai, ʼe feala ke ina toʼo he ʼu tonu ʼe lelei. (Taaga Lea 15:22) Ko te tagata ʼohoana ʼae ʼe ʼofa, ʼe mole ina fakakinauʼi anai tona ʼohoana ke fakaʼapaʼapa age. Kae, ʼe ina faigaʼi anai ke fakaʼapaʼapa age tona ʼohoana. Ka ʼofa he tagata ki tona ʼohoana mo tana fanau, ʼe toe lahi age anai tonatou fiafia ʼi te  tauhi kia Sehova, ʼo feala ai ke natou maʼu te fakapale ʼo te maʼuli.

16, 17. ʼU tupulaga, kotea ʼe feala ke kotou fai ke mole kotou iita ki ʼakotou matuʼā?

¹⁶ ʼE lagi ko koe ko he tupulaga pea ʼi tau manatu, ʼe mole mahino ʼau matuʼā ki te ʼu meʼa ʼe ke logoʼi peʼe nā tapuʼi atu ia meʼa fuli. ʼE feala ai ke ke lotomamahi ʼaupito mo ke feʼekeʼaki pe ʼe kei ke fia tauhi kia Sehova. Kae kapau ʼe ke mavae ia Sehova, ʼe ke fakatokagaʼi anai ʼe mole he tahi ʼi te malama ʼe ʼofa moʼoni ia koe ohage ko ʼau matuʼā mo ʼou kaumeʼa ʼi te kokelekasio.

¹⁷ Fakakaukauʼi age muʼa te aluʼaga ʼaeni: ʼE feafeaʼi anai hau iloʼi pe ʼe tokakaga moʼoni ʼau matuʼā kia koe mo kapau ʼe mole nā fakatonutonuʼi koe ʼi he temi? (Hepeleo 12:8) ʼE mole nā haohaoa, koia ʼae ʼe feala ai ke ke lotomamahi ʼi tanā faʼahiga fakatonutonuʼi koe. ʼAua tau tokagaʼi fau te faʼahi ʼaia. Kae faigaʼi ke ke mahino ki tanā faʼahiga palalau mo tanā aga. Faigaʼi ke ke lolomi tou ita. ʼE ui fenei ʼi te Folafola ʼa te ʼAtua: “Ko ia ae e ina taofi ana palalau e ina iloi te poto, pea ko ia ae e loto lelei ko he tagata atamai.” (Taaga Lea 17:27) Fakatuʼutuʼu ke ke liliu ko he tahi ʼe fakapotopoto ʼo ke tali te ʼu tokoni. Pea mo ke taʼofi he ʼu ako mai te ʼu tokoni ʼaia tatau aipe pe neʼe feafeaʼi tona faʼahiga foaki atu. (Taaga Lea 1:8) Manatuʼi tuʼumaʼu, ko te ʼu matuʼā ʼae ʼe ʼoʼofa ia Sehova, ko he meʼa ʼofa maʼuhiga ia. Pea ʼe nā loto ke ke maʼu te maʼuli heʼe gata.

18. He koʼe ʼe ke fakatotonu ke ke manatu tuʼumaʼu ki te fakapale?

¹⁸ Pe ʼe tou maʼu te ʼamanaki ʼae ke tou maʼuʼuli ʼo talu ai ʼi selo peʼe ʼi te palatiso ʼi te kele, kae ʼe tou fakaʼamu fuli ki he ka haʼu taulekaleka. ʼE mole ko he moemisi. ʼE fakatafito te fakapale ʼaia ki te fakapapau ʼaeni neʼe fai e te Tupuʼaga ʼo te ʼatulaulau: “ ʼE fonu moʼoni anai te kele ’i te ʼatamai malama ʼo ʼuhiga mo Sehova.” (Esaia 11:9, MN) Kua vave hoko mai pe te temi ʼae ka akoʼi ai e te ʼAtua te hahaʼi ʼae ka maʼuʼuli ʼi te kele. Pea ko he fakapale ʼe tuha ke tou gaue malohi ki ai. Koia, manatu tuʼumaʼu ki te ʼu fakapapau ʼae neʼe fai atu e Sehova. Pea ʼaua naʼa ke fakagafua ki he meʼa ke ina toʼo tou fakapale.