1-2. (1) He koʼe ʼe mole tou punamaʼuli ʼi te foaki mai ʼae e Sesu he ʼu fakatotonu ʼe faigafua moʼo fakamanatu ia tana mate? (2) Kotea te ʼu kalitate ʼo Sesu ʼae ka tou vakaʼi?

ʼE FEAFEAʼI hau fakamahino pe ʼe kotea ʼae ʼe hoko ʼi te ʼAho Fakamanatu ʼo te mate ʼo Kilisito peʼe ko te Taumafa ʼa Te ʼAliki. ʼE mahino ia, ʼe teitei pe ko tatou fuli ʼe tou lava fakamahino ia te Taumafa ʼa Te ʼAliki. Kotea tona tupuʼaga? Koteʼuhi ʼe mole faigataʼa te teuteuʼi ʼo te taumafa ʼaia, kae ʼe maʼuhiga ʼaupito. Koia ʼe feala pe ke tou feʼekeʼaki fenei: ‘He koʼe ʼe faigafua te teuteuʼi ʼo te taumafa ʼaia?’

² Lolotoga tana gaue faifakamafola ʼi te kele, neʼe iloa ia Sesu ʼuhi he neʼe mole faigataʼa tana faʼahiga akoʼi ia he ʼu moʼoni maʼuhiga pea mo mahino gafua. (Mat. 7:28, 29) Koia ʼe mole tou punamaʼuli ai ʼi tana foaki mai he ʼu fakatotonu ʼe faigafua kae ʼe maʼuhiga moʼo fakamanatu * tona mate. Tou fakakaukauʼi lelei ia te taumafa ʼo te ʼAho Fakamanatu mo te ʼu palalau pea mo te ʼu faʼahi ʼae neʼe fai e Sesu lolotoga te taumafa ʼaia. ʼE tou mahino lelei ai anai ki te lahi ʼo tana agavaivai, mo tana lototoʼa, pea mo te lahi ʼo te ʼofa ʼo Sesu. Pea ʼe tou toe vakaʼi anai pe ʼe feafeaʼi hatatou faʼifaʼitakiʼi lelei ia ia.

3. Ohage ko tona ui ia Mateo 26:26-28, he koʼe ʼe feala ke tou ui ʼe faigafua te fakahoko ʼo te taumafa ʼo te ʼAho Fakamanatu ʼae neʼe fakatuʼu e Sesu? Pea kotea ʼae ʼe fakata e te vino mo te pane hala fakatupu?

³ Neʼe fakatahi ia Sesu mo ʼana apositolo agatonu ʼe toko 11 ʼi te temi ʼae neʼe ina fakatuʼu ai te ʼAho Fakamanatu ʼo tona mate.  Neʼe ina fakahoko leva ia tana fakatuʼutuʼu ʼaia ʼaki pe ia te toega vino mo te pane hala fakatupu ʼo te taumafa ʼo te Pasikate. (Lau ia Mateo 26:26-28.) Neʼe fakamahino e Sesu ki ʼana apositolo, ʼe fakata e te vino mo te pane hala fakatupu ia tona taʼataʼa pea mo tona sino haohaoa ʼae kua ina vave foaki maʼa natou ohage he sakilifisio. Neʼe lagi mole punamaʼuli te kau apositolo ʼi te faigafua ʼo tana fakahoko ʼo te toʼotoʼoga foʼou ʼaia. Kotea tona tupuʼaga?

4. Kotea te pikipikiga ʼo te tokoni ʼae neʼe foaki e Sesu kia Maleta pea mo te teuteuʼi ʼo te taumafa ʼo te ʼAho Fakamanatu?

⁴ Tou fakakaukauʼi te aluʼaga neʼe hoko lolotoga te tolu taʼu ʼo te gaue faifakamafola ʼa Sesu, ʼi tana alu ʼo haʼele ki ʼona kaumeʼa ʼae ko Lasalo, mo Maleta pea mo Malia. Neʼe kamata faifakamafola leva ia Sesu kia natou ʼae neʼe nonofo ʼi ai. Neʼe toe nofo ai mo Maleta, neʼe hoha ia ki te teuteuʼi ʼo he toe meʼa kai ki tanatou fakaafe. ʼI te sio ʼa Sesu ki te aluʼaga ʼaia, neʼe tokoni kia Maleta ʼaki he agalelei ke mahino ʼe mole ʼaoga te fai ʼo he toe meʼa kai. (Luka 10:40-42) Ki muli age, ʼi ni kiʼi hola pe ʼi muʼa ʼo tana mate, neʼe ina fakahoko te tokoni ʼae neʼe ina fai kia Maleta. Neʼe tokaga ia Sesu ke faigafua te teuteuʼi ʼo te taumafa ʼo te ʼAho Fakamanatu. Kotea ʼae ʼe tou ako ʼo ʼuhiga mo Sesu?

5. Kotea ʼe tou ako mai te fakafaigafua e Sesu te taumafa ʼo te ʼAho Fakamanatu, pea kotea tona pikipikiga mo Filipe 2:5-8?

⁵ Neʼe fakaha e Sesu ia te agavaivai ʼi ʼana palalau mo te ʼu faʼahi fuli ʼae neʼe ina fai. Koia ʼe mole tou punamaʼuli ai ki te toe agavaivai ʼae neʼe ina fakaha ʼi te afiafi fakaʼosi ʼo tona maʼuli ʼi te kele. (Mat. 11:29) Neʼe ina iloʼi ʼe ina momoli anai te sakilifisio maʼuhiga tafito ʼo te hisitolia, pea ʼe toe fakatuʼuake anai e Sehova mo fakanofo ke hau ʼi selo. Logo la te aluʼaga ʼaia, kae neʼe mole ina faigaʼi ke tokagaʼi ia ia ʼaki hana fai ia he toe toʼotoʼoga moʼo fakamanatu ʼo tana mate. Kae, neʼe ina kole ki ʼana tisipulo ke natou fakamanatuʼi ia ia ʼo tuʼa tahi ʼi te taʼu ʼaki ia he taumafa ʼe faigafua. (Soa. 13:15; 1 Ko. 11:23-25) ʼO ha mai ai, ko Sesu ʼe mole fiatuʼu. Koia, ʼe tou fiafia he ʼe ko te agavaivai ʼe ko te kalitate maʼuhiga ʼaia ʼo totatou Hau ʼi selo.—Lau ia Filipe 2:5-8.

6. ʼE tou lava faʼifaʼitakiʼi feafeaʼi ia te agavaivai ʼa Sesu moka tou tau mo te ʼu ʼahiʼahi?

⁶ ʼE tou lava faʼifaʼitakiʼi feafeaʼi ia te agavaivai ʼa Sesu? ʼAki tatatou kumi muʼa te ʼu meʼa ʼae ʼe lelei ki ʼihi. (Flp. 2:3, 4) Tou toe manatuʼi ia te po fakaʼosi ʼo Sesu ʼi te kele. Neʼe ina iloʼi lelei pe, ʼe fakamamahiʼi anai ia ia ʼo kaku ki tona mate; kae logo la te faʼahi  ʼaia, neʼe ina tuʼania tafito ʼo ʼuhiga mo ʼana tisipulo he ʼe ina iloʼi ʼe natou lotomamahi anai ʼuhi ko tona mate. Koia ʼi tona po fakaʼosi, neʼe ina akoʼi ai ʼana tisipulo pea mo fakalotomalohiʼi natou. (Soa. 14:25-31) ʼEi, neʼe agavaivai ia Sesu, neʼe mole manatu pe kia ia totonu kae neʼe tokaga ki ʼihi. ʼE ko he faʼifaʼitakiʼaga lelei ʼaia.

7. Neʼe fakaha feafeaʼi e Sesu tana lototoʼa ʼi te hili pe ʼo tana fakatuʼu ia te Taumafa ʼa Te ʼAliki?

⁷ Hili pe tana fakatuʼu ia te Taumafa ʼa Te ʼAliki, neʼe fakaha e Sesu ia tana lototoʼa. Kotea ʼae neʼe ina fai? Neʼe ina tali ke ina fakahoko ia te finegalo ʼo tana Tamai, logo la tana iloʼi ʼe tauteaʼi anai ia ia ki te mate ohage ko he tahi neʼe laukovi ki te ʼAtua. Kae ko te laukovi ki te ʼAtua neʼe ko he agahala mamafa ia. (Mat. 26:65, 66; Luka 22:41, 42) Neʼe nofo agatonu ia Sesu ki te ʼAtua, ʼo tupu ai tana fakamaʼuhigaʼi te huafa ʼo Sehova pea mo lagolago ai ki tana pule faʼitaliha. Pea neʼe ina toe fakafealagia ke maʼu e te hahaʼi ʼae ʼe fakahemala, ia te maʼuli heʼe gata. Pea neʼe ina teuteuʼi ʼana tisipulo ki te ʼu faigataʼaʼia ʼae ka natou tau mo ia.

8. (1) Kotea ʼae neʼe fakamahino e Sesu ki ʼana apositolo? (2) ʼI te ʼu taʼu ʼae neʼe hoa atu ki te mate ʼo Sesu, neʼe faʼifaʼitakiʼi feafeaʼi e te ʼu tisipulo ia tana lototoʼa?

⁸ Neʼe toe lototoʼa ia Sesu ʼi tana mole tokagaʼi tana mataku kae neʼe manatu tafito ki te ʼu meʼa ʼae neʼe ʼaoga ki ʼana apositolo. Ko te taumafa faigafua ʼae neʼe fakatuʼu e Sesu hili pe te fakamavae ʼo Sutasi, ʼe ina fakamanatuʼi anai ki te ʼu tehina ʼae ka liliu ko he kau fakanofo ia te ʼu fua lelei ʼo te taʼataʼa ʼo te sakilifisio ʼa Sesu pea mo tanatou kau ki te fuakava foʼou. (1 Ko. 10:16, 17) Neʼe fia tokoni ia Sesu ki ʼana apositolo ke natou nonofo agatonu ke feala hanatou kaugā hau pea mo ia ʼi selo. Koia neʼe fakamahino ai e Sesu kia natou pe kotea ʼae ʼe loto e Sehova pea mo ia ke natou fai. (Soa. 15:12-15) Neʼe toe palalau ia Sesu kia natou ʼo ʼuhiga mo  te ʼu ʼahiʼahi ʼae ka natou tau anai mo ia. Pea neʼe ina fakalotomalohiʼi natou ke natou faʼifaʼitakiʼi ia ia ʼo ina ui fenei: “Kotou kataki.” (Soa. 16:1-4, 33) ʼI ni taʼu ki muli age, neʼe haga faʼifaʼitakiʼi e te ʼu tisipulo ʼa Sesu ia tona maʼuli fakasakilifisio pea mo tana lototoʼa. Tatau aipe pe neʼe natou tau mo he ʼu toe fihifihia, kae neʼe natou felagolagoʼaki pe ʼi ʼonatou ʼahiʼahi.—Hep. 10:33, 34.

9. ʼE feafeaʼi hatatou faʼifaʼitakiʼi ia te lototoʼa ʼa Sesu?

⁹ ʼO toe feia pe ia ʼaho nei, ʼe tou faʼifaʼitakiʼi ia te lototoʼa ʼa Sesu. Ohage la, ʼe tonu ke tou lototoʼa ke feala hatatou lagolago ki ʼotatou tehina ʼae ʼe fakatagaʼi ʼuhi ko tanatou tui. ʼI ʼihi temi, ʼe pilisoniʼi ʼotatou tehina, kae neʼe mole natou fai he meʼa ʼe kovi. Koia ʼe tonu ai ke tou faiga fakamalotoloto ʼo tokoni mo lagolago kia natou. (Flp. 1:14; Hep. 13:19) ʼE toe ʼaoga foki ke tou lototoʼa ke tou hoko atu ia te gaue faifakamafola. (Gaue 14:3) Ohage pe ko Sesu, ʼe tou fakatotonu malohi ke tou fakamafola ia te logo lelei ʼo te Puleʼaga logo la te fakafeagai mo te fakataga. Kae ʼi ʼihi temi, ʼe feala ke tou manatu ʼe mole tou lototoʼa. Kotea ʼae ʼe tonu ke tou fai?

10. Kotea ʼe tonu ke tou fai ʼi te ʼu vahaʼa ʼi muʼa ʼo te ʼAho Fakamanatu? Pea kotea tona tupuʼaga?

¹⁰ ʼE feala ke tou fakamalohiʼi tatatou tui mo kapau ʼe tou fakakaukauʼi te ʼamanaki ʼae ʼe feala ke tou maʼu ʼuhi ko te sakilifisio ʼae neʼe fai e Kilisito maʼa tatou. (Soa. 3:16; Efe. 1:7) ʼI te ʼu vahaʼa ʼi muʼa ʼo te ʼAho Fakamanatu, ʼe ko he faigamalie ʼaia ke tou fakamalohi tatatou lotofakafetaʼi ʼo ʼuhiga mo te sakilifisio ʼa Kilisito. ʼI te ʼu vahaʼa ʼaia, tou faigaʼi ke tou muliʼi ia te polokalama lautohi ʼo te Tohi-Tapu ʼae neʼe fakatuʼutuʼu ki te ʼAho Fakamanatu. Pea tou metitasio fakalelei ki te ʼu aluʼaga ʼae neʼe hoko ʼi muʼa pea mo te hili ʼo te mate ʼo Sesu. Koteʼuhi ʼi te po ʼo te ʼAho Fakamanatu, ʼe tou mahino lelei anai ki te fakaʼuhiga ʼo te pane mo te vino pea mo te sakilifisio fakaofoofo ʼae ʼe fakata e te pane mo te vino. Kapau ʼe tou mahino lelei ki te  ʼu faʼahi ʼae neʼe fai e Sesu pea mo Sehova maʼa tatou, mo ʼona fua lelei kia tatou pea mo natou ʼae ʼe tou ʼoʼofa ai, ʼe toe malohi age anai ia tatatou ʼamanaki. Pea ʼe tou fakatotonu anai ke tou lototoʼa mo tou faʼa kataki ʼo kaku ki te fakaʼosi.—Hep. 12:3.

11-12. Kotea te ʼu faʼahi ʼae neʼe tou ako mai te kamata ʼo te alatike?

¹¹ Ohage pe ko tatatou kua vakaʼi, ʼe tokoni mai te Taumafa ʼa Te ʼAliki ke tou fakakaukauʼi ia te maʼuhiga ʼo te sakilifisio, mo te agavaivai pea mo te lototoʼa ʼa Sesu. ʼE tou lotofakafetaʼi he ʼe kei maʼu pe e Sesu ia te ʼu kalitate ʼaia ʼi tona ʼuhiga Pelepitelo Lahi ʼi selo pea mo kole tuʼumaʼu ki te ʼAtua ke tokoni mai kia tatou. (Hep. 7:24, 25) Ke feala hatatou fakaha ia tatatou lotofakafetaʼi, ʼe tonu ke tou fakamanatu ia te mate ʼa Sesu ohage ko tana fakatotonu mai. (Luka 22:19, 20) ʼE tou fakamanatu tona mate ʼi te ʼaho 14 ʼo Nisani. Pea ʼe maʼuhiga tokotahi te ʼaho ʼaia ʼi te taʼu.

¹² Ko te faigafua ʼo te teuteuʼi ʼo te Taumafa ʼa Te ʼAliki, ʼe ha ai ia te tahi kalitate ʼo Sesu neʼe ina uga ia ia ke mate maʼa tatou. ʼI tana kei ʼi te kele, neʼe iloa ia Sesu ʼuhi ko te kalitate ʼaia. ʼE kotou iloʼi koa ia te kalitate ʼaia?

13. ʼE fakamatala feafeaʼi ia Soane 15:9 pea mo 1 Soane 4:8-10 ia te ʼofa ʼae neʼe fakaha e Sehova pea mo Sesu? Pea ko ai ʼae ʼe ʼofa ai ia Sehova pea mo Sesu?

¹³ ʼI te ʼu meʼa fuli ʼae neʼe fai e Sesu, neʼe ina faʼifaʼitakiʼi lelei ia te ʼofa mamahi ʼa Sehova kia tatou. (Lau ia Soane 15:9; 1 Soane 4:8-10.) Ko te faʼahi ʼae ʼe maʼuhiga, ko te foaki ʼae e Sesu ia tona maʼuli maʼa tatou ʼuhi pe ko tona ʼofa ia tatou. ʼAki te sakilifisio ʼaia, neʼe fakaha ai e Sehova pea mo Sesu ia tonā ʼofa kia tatou tatau aipe pe ʼe tou kau ʼi te kau Kilisitiano fakanofo peʼe ki “ ʼihi atu ovi.” (Soa. 10:16; 1 Soa. 2:2) ʼE toe iloga lelei ia te ʼofa mo te fakaʼapaʼapa ʼa Sesu ki ʼana tisipulo ʼi te pane pea mo te vino ʼae ʼe fakaʼaogaʼi ʼi te taumafa ʼo te ʼAho Fakamanatu. ʼO feafeaʼi?

14. Neʼe fakaha feafeaʼi e Sesu ia tona ʼofa ki ʼana tisipulo?

¹⁴ Neʼe fakaha e Sesu ia tona ʼofa ki ʼana tisipulo fakanofo ʼaki tana fakatuʼutuʼu ia he taumafa ʼe faigafua tona teuteuʼi kae mole ko he toe toʼotoʼoga. ʼE tonu anai ki ʼana tisipulo fakanofo ʼaia ke natou fai te ʼAho Fakamanatu ʼi te taʼu fuli, ʼi te ʼu aluʼaga fuli pe maʼia ʼi te pilisoni. (Fkha. 2:10) Neʼe feala koa ke natou fakalogo kia Sesu? ʼEi.

15-16. Neʼe lava fakahoko feafeaʼi e ʼihi ia te taumafa ʼa te ʼAliki ʼi he ʼu aluʼaga faigataʼa?

¹⁵ Talu mai te temi muʼa, neʼe faigaʼi e te kau Kilisitiano moʼoni ke natou fakamanatu ia te mate ʼo Sesu. Neʼe natou faigaʼi ke natou faʼifaʼitakiʼi ia te Taumafa ʼae neʼe fakatuʼu e te ʼAliki maʼia ʼi he ʼu aluʼaga faigataʼa. Tou vakaʼi ia he ʼu faʼifaʼitaki. Neʼe nofo tokotahi te tehina ko Harold King ʼi tona koga fale ʼi te fale pilisoni ʼi te fenua ko Siaina. Neʼe tonu ke ina kumi he puleʼaki moʼo fai ia te ʼAho Fakamanatu. Koia, neʼe ina faigaʼi ke mole tokagaʼi ia tana teuteuʼi ia te pane mo te vino ʼo te ʼAho Fakamanatu ʼaki pe te ʼu meʼa neʼe ina maʼu. Pea neʼe ina fakakaukauʼi pe ʼe ko te ʼaho fea ʼae neʼe tonu ke fai ai ia te ʼAho Fakamanatu. Pea ʼi te temi leva ʼae neʼe tonu ai ke fai ia te ʼAho Fakamanatu, neʼe hiva tokotahi ʼi tona koga fale, mo faikole pea mo fai te akonaki Fakatohi-tapu.

¹⁶ Koʼeni te tahi faʼifaʼitaki. Ko te ʼu tuagaʼane neʼe pilisoniʼi ʼi te lotoʼa fakamamahi lolotoga te Lua Tau Fakamalamanei. Neʼe natou faigaʼi ke natou fakamanatu te Taumafa ʼa Te ʼAliki logo la neʼe feala pe ke tuʼutamakiʼia ʼonatou maʼuli. Neʼe natou lavaʼi te faʼahi ʼaia ʼuhi pe ko te faigafua ʼo tona fakahoko, pea neʼe natou faigaʼi ke mole iloʼi. Neʼe natou fakamatala fenei: “Neʼe matou nonofo fakatahi ki lalo pea neʼe ʼi ai te kiʼi hekaʼaga ʼi lotomalie neʼe ʼaofi ʼaki he kiʼi kie hina. Pea neʼe matou hili ki ai ia te pane mo  te vino. Neʼe matou tutu he kiʼi foʼi sela moʼo fakamalamaʼi te koga fale, koteʼuhi neʼe feala pe ʼaki te muhi ʼo te hila ke tokagaʼi ia te toʼotoʼoga ʼae neʼe matou fai.  . . Neʼe matou faikole ki tatatou Tamai ʼo toe fakaha kia te ia tamatou loto moʼoni ʼae ke matou fakaʼaogaʼi tomatou malohi katoa moʼo fakalakatonuʼi ia Tona huafa maʼoniʼoni.” ʼI toe tui malohi leva ʼae neʼe natou maʼu. Pea ʼe tou sio ai ki te toe ʼofa ʼa Sesu kia tatou ʼi tana fakafealagia ʼae ke tou fakahoko ia te ʼAho Fakamanatu maʼia ʼi he ʼu aluʼaga faigataʼa.

17. Kotea te ʼu fehuʼi ʼe feala ke tou fai?

¹⁷ ʼI te kua vave hoko mai ʼo te ʼAho Fakamanatu, ʼe lelei ke tou tahi fai te ʼu fehuʼi ʼaeni: ‘ ʼE feafeaʼi haku faʼifaʼitakiʼi lelei age ia te ʼofa ʼo Sesu? ʼE lahi age koa taku tokaga ki te ʼu faʼahi ʼae ʼe ʼaoga ki ʼoku tehina mo tuagaʼane ʼi te ʼu faʼahi ʼae ʼe ʼaoga kia au? ʼE lahi fau koa te ʼu faʼahi ʼae ʼe au fakamaʼua ki ʼoku tehina mo tuagaʼane, peʼe au mahino ki ʼonatou tuʼakoi?’ ʼOfa pe ke tou faʼifaʼitakiʼi tuʼumaʼu ia Sesu ʼo tou “kaugā mamahi fakatahi” pea mo natou. —1 Pet. 3:8.

18-19. (1) Kotea ʼae ʼe tou tui papau ki ai? (2) Kotea ʼe ke fakatotonu ke ke fai?

¹⁸ Ko te fakatuʼutuʼu ʼo te ʼAho Fakamanatu ʼo te mate ʼo Kilisito ʼe mole fai anai ʼo talu ai. Ka “haʼu” anai ia Sesu ʼi te mamahi lahi, ʼe ina fakatahiʼi anai ki te lagi ia te toega ʼo natou ʼae neʼe “filifili” pea ʼe mole toe fai anai te ʼAho Fakamanatu.—1 Ko. 11:26; Mat. 24:31.

¹⁹ Kae logo la te faʼahi ʼaia, ʼe tou tui papau ʼe manatuʼi pe anai e te ʼu kaugana ʼa Sehova te ʼu ako ʼae neʼe natou maʼu mai te taumafa faigafua ʼo te ʼAho Fakamanatu. Ko te ʼu ako ʼo ʼuhiga mo te agavaivai, mo te lototoʼa pea mo te ʼofa. ʼI te temi ʼaia, ko natou fuli ʼae neʼe kau ki te taumafa ʼaia ʼi te temi muʼa, ʼe natou fakamatala anai kia natou ʼae ka maʼuʼuli, ke feala hanatou maʼu mo natou te ʼu lelei mai te ʼu ako ʼaia. Kae kapau ʼe tou fia maʼu nei te ʼu lelei ʼo te taumafa ʼaia, ʼe tonu ke tou fakatotonu malohi ke tou faʼifaʼitakiʼi ia te agavaivai ʼa Sesu mo tana lototoʼa pea mo tona ʼofa. Kapau ʼe tou fai feia, ʼe feala ke tou tui papau ʼe fakapale anai tatou e Sehova.—2 Pet. 1:10, 11.