1. Kotea te aluʼaga faigataʼa neʼe hoko kia Seoasi, mo Osiasi pea mo Sosiasi?

 FAKAKAUKAUʼI age muʼa, ʼe fakanofo koe ko te Hau ʼa te hahaʼi ʼa te ʼAtua kae kei ke taʼu veliveli. ʼE ke fakahoko feafeaʼi anai tau pule? ʼE palalau ʼi te Tohi-Tapu ki he ʼu fanau neʼe hau ʼi Suta. Ohage ko Seoasi, neʼe hau ʼi tona taʼu 7, mo Osiasi ʼi tona taʼu 16, pea mo Sosiasi ʼi tona taʼu 8. ʼE mahino ia, neʼe ko he kavega mamafa! Logo la neʼe mole faigafua, kae neʼe tokoni Sehova mo ʼihi kia natou ʼaia ʼe toko tolu ke natou fai ni tonu ʼe lelei pea neʼe hoko ai ni aluʼaga fakafiafia ʼi tonatou maʼuli.

2. He koʼe ʼe lelei ke tou vakaʼi te faʼifaʼitaki ʼa Seoasi, mo Osiasi pea mo Sosiasi?

² Logo la mole ko ni hau peʼe ko ni fineʼaliki tatou, kae ʼe lahi te ʼu ako ʼe feala ke tou taʼofi mai te ʼu fanau ʼaia ʼe toko tolu ʼe palalau ki ai te Tohi-Tapu. Neʼe natou toʼo ni tonu ʼe lelei, ʼo feia mo ni tonu ʼe kovi. ʼE tou vakaʼi anai ni aluʼaga neʼe hoko kia natou pea he koʼe ʼe tonu ai ke tou filifili hotatou ʼu kaumeʼa ʼe lelei, mo tou taupau te agavaivai, pea mo tou iloʼi lelei ia Sehova mo fai te meʼa ʼae ʼe fakafiafia ai tona loto.

3. Neʼe tali feafeaʼi e te Hau ko Seoasi tona akoʼi e te Pelepitelo Lahi ko Seosata?

³ Neʼe toʼo e Seoasi he ʼu tonu ʼe lelei. Fai feia mo koe. ʼI tana kei tupulaga, neʼe fai e te Hau ko Seoasi he tonu ʼe lelei. Neʼe kua mate tana tamai, koia neʼe fakalogo ai ki te takitaki ʼa te Pelepitelo Lahi mo agatonu ko Seosata. Neʼe akoʼi ia ia e te pelepitelo ʼaia ohage pe ko hona foha. Pea neʼe fai leva e Seoasi te tonu ʼae ke tauhi kia Sehova ʼuhi ko te faʼifaʼitaki lelei ʼa Seosata.  Pea neʼe toe tokoni te Hau ʼaia ki tana hahaʼi ke natou tauhi kia Sehova. Neʼe ina toe gaohi pe la te ʼu faʼahi ʼae neʼe kua maumau ʼo te fale lotu.—2 Klk. 24:1, 2, 4, 13, 14.

4. Kotea te ʼu fua lelei ʼe tou maʼu moka ʼe tou fakalogo ki te ʼu fakatotonu ʼa Sehova? (Taʼaga Lea 2:1, 10-12)

⁴ Kapau ʼe akoʼi koe e ʼau matuʼā peʼe ko he tahi age ke ke ʼofa kia Sehova mo ke fakalogo ki ʼana lekula, ʼe ko he meʼa ʼofa maʼuhiga ʼaia ʼe natou foaki atu kia koe. (Lau ia Taʼaga Lea 2:1, 10-12.) ʼE feala ke kehekehe te faʼahiga akoʼi ʼae ʼe fai e te ʼu matuʼā. Ohage la, tou vakaʼi pe neʼe tokoni feafeaʼi te tamai ʼa te tuagaʼane ko Katia ke ina fai ni tonu ʼe lelei. ʼI te uhu fuli, ʼi tana ʼave ia ia ki te fale ako, neʼe nā faipalalau ki te koga tohi ʼo te ʼaho. ʼE ui e Katia: “Neʼe tokoni mai ia tamā ʼu faipalalau ʼaia ke au fai te meʼa ʼae ʼe lelei moka neʼe au tau mo ni fihifihia.” Kae ʼe feafeaʼi moka ʼe ke manatu ko te ʼu tokoni ʼae ʼe foaki atu ʼe ʼau matuʼā mai te Tohi-Tapu, ʼe fakatuʼakoi ai tou ʼateaina? Kotea ka tokoni atu ke ke tali te ʼu tokoni ʼaia? ʼE manatuʼi e te tuagaʼane ko Anastasia neʼe toʼo e ʼana matuʼā he temi ke nā fakamahino age te tupuʼaga ʼo tanā fakatuʼu ni lekula. ʼE ui e Anastasia: “Neʼe au mahino ai neʼe mole nā fia fakatuʼakoi toku ʼateaina, kae neʼe nā ʼoʼofa mo fia puipui au.”

5. ʼE malave feafeaʼi anai tau aga ki ʼau matuʼā pea mo Sehova? (Taʼaga Lea 22:6; 23:15, 24, 25)

⁵ Kapau ʼe ke mulimuli ki te ʼu tokoni ʼae ʼe foaki atu e ʼau matuʼā mai te Tohi-Tapu, ʼe nā fiafia anai. Pea ko te faʼahi ʼae ʼe maʼuhiga age, ʼe ke fakafiafiaʼi anai te loto ʼo Sehova pea mo kolua fakakaumeʼa anai ʼo talu ai. (Lau ia Taʼaga Lea 22:6; 23:15, 24, 25.) ʼE mahino papau ʼe ke fia faʼifaʼitakiʼi anai ia te tupulaga ko Seoasi ʼuhi ko te ʼu aluʼaga fakafiafia ʼaia.

6. ʼI te ʼosi mate ʼa Seosata, neʼe mulimuli ia Seoasi ki te ʼu tokoni ʼo ʼai, pea kotea ʼona fua? (2 Koloniko 24:17, 18)

⁶ Ke ke ako mai te ʼu tonu ʼe kovi neʼe fai e Seoasi. ʼI te ʼosi mate ʼa Seosata, neʼe filifili e Seoasi hona ʼu kaumeʼa ʼe mole lelei. (Lau ia 2 Koloniko 24:17, 18.) Neʼe fakalogo ki te ʼu tama ʼaliki ʼo Suta, ʼae neʼe mole ʼoʼofa ia Sehova. ʼE lagi ke manatu neʼe lelei age ke fakamamaʼo ia Seoasi mai te ʼu tama ʼaia neʼe natou fai ni aga ʼe kovi. (Taag. 1:10) Kae neʼe mulimuli ia ki ʼanatou tokoni. Neʼe palalau age pe la tona tehina mataʼi tama ko Sakalia, kae neʼe ina fakatotonu ke matehi. (2 Klk. 24:20, 21; Mat. 23:35) Neʼe fua kovi kia ia te tonu ʼaia neʼe ina fai. Neʼe lelei te kamata mai ʼo te maʼuli ʼo Seoasi, kae meʼa fakaʼofaʼofa, neʼe liliu ko he aposita mo he tagata faifakapo. Pea neʼe matehi leva ia ia e ʼana hahaʼi  faifekau. (2 Klk. 24:22-25) Ka na pau la neʼe haga fakalogo ia Seoasi kia Sehova mo ʼana kaugana, ka na ʼaua la neʼe mole hoko te ʼu aluʼaga ʼaia ʼi tona maʼuli. Kotea ʼae ʼe tou ako mai ai?

7. Ko ai ʼae ʼe tonu ke ke filifili ke liliu ko hou ʼu kaumeʼa? (Vakaʼi mo te pāki.)

⁷ Koʼeni he ako ʼe feala ke tou taʼofi mai te tonu ʼae ʼe kovi neʼe fai e Seoasi: ʼE maʼuhiga ke tou filifili he ʼu kaumeʼa ʼe natou uga anai tatou ke tou fai he ʼu meʼa ʼe lelei, ko he ʼu kaumeʼa ʼe natou ʼoʼofa ia Sehova pea mo fia fakafiafiaʼi tona loto. ʼE toe lelei foki moka ʼe mole tou taʼiake tatau. Neʼe veliveli age ia Seoasi ia Seosata. Kae neʼe nā kaumeʼa lelei. Fai te ʼu fehuʼi ʼaeni ʼo ʼuhiga mo ʼou kaumeʼa: “ʼE natou tokoni mai koa ke malohi taku tui kia Sehova? ʼE natou faiga koa ke natou fakalogo kia te ia pea mo natou fakalotomalohiʼi au ke au toe fai feia mo au? ʼE natou leleiʼia koa te palalau ʼo ʼuhiga mo Sehova pea mo te ʼu manatu neʼe natou ako ʼi te Tohi-Tapu? ʼE natou ui mai pe koa te meʼa ʼae ʼe au fia logo ki ai peʼe natou foaki mai he ʼu tokoni ʼe ʼaoga moʼoni kia au?” (Taag. 27:5, 6, 17) ʼI tona fakahagatonu, kapau ʼe mole ʼoʼofa ʼou kaumeʼa ia Sehova, ʼe lelei age ke mole ke kaumeʼa mo natou. Kae kapau ʼe natou ʼoʼofa ia te ia, fakatahi tuʼumaʼu mo natou, he ʼe ko ʼou kaumeʼa lelei ʼaia.—Taag. 13:20.

8. Kapau ʼe tou fakaʼaogaʼi te ʼu fakatahiʼaga ʼi te Neti, kotea te ʼu fehuʼi ʼe tonu ke tou fai?

⁸ ʼE ʼaoga te ʼu fakatahiʼaga ʼi te Neti he ʼe tou felogoi ai mo totatou famili pea mo kaumeʼa. Kae tokolahi ʼe natou ʼai ki ai ni pāki mo he ʼu kiʼi ʼata viteo moʼo fakahaha te ʼu meʼa ʼae neʼe natou totogi peʼe ko te ʼu meʼa ʼae neʼe natou fai. Kapau ʼe ke fakaʼaogaʼi te ʼu fakatahiʼaga ʼi Neti, fai te ʼu fehuʼi ʼaeni: “ʼE au fia fakahaha koa ki ʼihi? ʼE au fia fakalotomalohiʼi koa natou, peʼe au loto koa ke natou vikiʼi au? ʼE au tuku koa ki te hahaʼi ʼae ʼi te ʼu fakatahiʼaga ʼi te Neti ke natou fakakoviʼi ʼaku manatu, mo ʼaku palalau, pea mo taku aga?” Neʼe fai te tokoni ʼaeni e te tehina ko Nathan Knorr, neʼe kau ki te Kolesi Pule: “ʼAua naʼa kotou fia matalelei ki te tagata. ʼE mole kotou lava fakafiafiaʼi anai he tahi. Kotou fakafiafiaʼi ia Sehova, pea ʼe kotou fakafiafiaʼi anai ia natou fuli ʼe natou ʼoʼofa ia Sehova.”

9. Kotea ʼae neʼe fai e Sosiasi ʼaki te tokoni ʼa Sehova? (2 Koloniko 26:1-5)

⁹ Neʼe fai e Osiasi he ʼu tonu ʼe lelei. Fai feia mo koe. ʼI tona temi tupulaga, neʼe agavaivai te Hau ko Osiasi. Neʼe akoʼi age kia ia “te manavasiʼi ki te ʼAtua moʼoni.” Pea neʼe tapuakinaʼi e Sehova te ʼu teitei taʼu ʼe 68 ʼo tona maʼuli. (Lau ia 2 Koloniko 26:1-5.) Neʼe lahi te ʼu puleʼaga neʼe ina tauʼi pea mo malo ai pea neʼe ina fai ni gaue moʼo puipui ia Selusalemi. (2 Klk. 26:6-15) ʼE mahino ia neʼe fiafia ʼi te ʼu gaue fuli ʼae neʼe ina fakahoko ʼaki te tokoni ʼa Sehova.—Ekl. 3:12, 13.

10. Kotea ʼae neʼe hoko ki te Hau ko Osiasi?

¹⁰ Ke ke ako mai te ʼu tonu ʼe kovi neʼe fai e Osiasi. Ka fai e te Hau ko Osiasi he ʼu fakatotonu, neʼe fakalogo ʼihi ki ai. Neʼe lagi tupu ai tana manatu ʼae ʼe mole ʼaoga ke fakalogo ki te ʼu fakatotonu ʼa Sehova. ʼI te tahi ʼaho, neʼe ulu ki te fale lotu pea ʼi tana fiameʼalahi neʼe ina fia tutu te iseso ʼi te ʼaletale. Neʼe mole fakagafua ki te ʼu Hau ke natou fai te faʼahi ʼaia. (2 Klk. 26:16-18) Neʼe fia taʼofi ia ia e te Pelepitelo Lahi ko Asalia, kae neʼe kovi ʼosi tona ita. Meʼa fakaʼofaʼofa foki, he neʼe agatonu kia Sehova lolotoga ni taʼu, kae neʼe ina fai leva he aga ʼe kovi. Neʼe fakatuʼā ia ia e Sehova ʼo liliu ʼo kilia. (2 Klk. 26:19-21) Ka na pau la neʼe ina taupau tona agavaivai, neʼe mole hoko te ʼu aluʼaga ʼaia ʼi tona maʼuli.

11. Kotea ʼae ka tokoni mai ke tou taupau te agavaivai? (Vakaʼi mo te pāki.)

¹¹ ʼI te kua liliu ʼa Osiasi ʼo malohi, neʼe galo leva kia ia ko te ʼu lelei fuli ʼae neʼe ina maʼu  neʼe haʼu mai ia Sehova. Kotea te ako maʼa tatou? ʼE lelei ke tou manatuʼi tuʼumaʼu ko te ʼu lelei ʼae ʼe tou maʼu ʼi totatou maʼuli pea ʼi tatatou tauhi ʼae kia Sehova ʼe haʼu mai ia te ia. ʼE mole tou fiameʼameʼa anai moka neʼe tou lava fakahoko ni gaue, kae ʼe tou fakafetaʼi anai kia Sehova. b (1 Ko. 4:7) Tou agavaivai ʼo manatuʼi ʼe tou agahala, pea ʼe ʼaoga ke fakatonutonuʼi tatou. Neʼe tohi fenei e te tehina kua taʼu 60 tupu: “Kua au mahino ʼe mole tonu ke au ita peʼe ke au lotovaivai moka fakatokagaʼi mai e ʼihi ʼaku hala. Kae ka fakatonutonuʼi au he neʼe au fai he hala, ʼe au faiga ke au fetogi pea mo hoko atu taku foaki te meʼa ʼae ʼe lelei kia Sehova.” ʼEi, ka tou manavasiʼi kia Sehova pea mo taupau te agavaivai, ʼe tou fiafia moʼoni anai.—Taag. 22:4.

12. ʼI te temi tupulaga ʼo Sosiasi, kotea ʼae neʼe ina fai ʼi tana kumi ia Sehova? (2 Koloniko 34:1-3)

¹² Neʼe fai e Sosiasi he ʼu tonu ʼe lelei. Toe fai feia mo koe. Neʼe kamata kumi e Sosiasi ia Sehova ʼi tona taʼu 16. Neʼe ina fia iloʼi lelei age ia Sehova pea mo ina fia fakahoko Tona finegalo. Kae ʼe mahino ia neʼe mole faigafua tuʼumaʼu te maʼuli ʼo te hau tupulaga ʼaia. Neʼe tauhi te hahaʼi Iselaele ki he ʼu ʼatua hala, pea neʼe tonu ke lototoʼa ia Sosiasi moʼo fakagata tanatou tauhi ʼaia. Neʼe ha tona lototoʼa, koteʼuhi neʼe heʼeki taʼu 20, kae neʼe ina kamata fakamaʼa te fenua mai te tauhi hala.—Lau ia 2 Koloniko 34:1-3.

13. ʼE feafeaʼi anai tou maʼuli mo kapau ʼe ke foaki tou maʼuli kia Sehova?

¹³ Tatau aipe pe ʼe kei ke veliveli, ʼe feala pe hau faʼifaʼitakiʼi ia Sosiasi. Faiga ke ke iloʼi lelei age ia Sehova ʼo feia mo ʼona kalitate. ʼI tau haga fai ʼaia, ʼe ke fia foaki anai tou maʼuli kia Sehova. Pea ʼe feafeaʼi anai tou maʼuli? ʼE ui fenei e Luke ʼae neʼe papitema ʼi tona taʼu 14: “ʼO kamata atu nei, ʼe au fakamuʼamuʼa anai ʼi toku maʼuli taku tauhi ʼae kia Sehova pea ʼe au fai anai ia meʼa fuli moʼo fakafiafiaʼi tona loto.” (Mko. 12:30) Kapau ʼe ke fai mo koe te faʼahi ʼaia, pea ʼe fiafia anai tou maʼuli!

14. ʼE faʼifaʼitakiʼi feafeaʼi e Johan mo Rachel ia te Hau ko Sosiasi?

¹⁴ Kotea he ʼu faigataʼaʼia ʼe lagi felaveʼi mo te ʼu tupulaga ʼae ʼe tauhi kia Sehova? Ko  Johan ʼae neʼe papitema ʼi tona taʼu 12, ʼe ina ui ko ʼona kauga ako ʼe natou uga ia ia ke ina fakaʼaogaʼi te ʼu sikaleti hila. Ke ina lava tauʼi te fakahala ʼe ina manatuʼi te ʼu fua kovi ʼo te aga ʼaia ki tona maʼuli malolo pea mo tana fakakaumeʼa mo Sehova. ʼE fakaha mai e Rachel ʼae neʼe papitema ʼi tona taʼu 14 te meʼa ʼae ʼe ina fai moʼo tauʼi te ʼu faigataʼaʼia ʼi te fale ako. ʼE ina ui fenei: “ʼE au faiga tuʼumaʼu ke au fakapipiki te ʼu meʼa ʼae ʼe au sio mo logo ki ai mo te ʼu manatu ʼi te Tohi-Tapu. Ohage la, ka au ako te hisitolia, ʼe au manatuʼi ai he fakamatala peʼe ko he lea fakapolofeta ʼi te Tohi-Tapu. Peʼe ka au faipalalau mo he tahi, ʼe au manatuʼi he vaega Tohi-Tapu ʼe feala ke au vaevae mo ia.” ʼE lagi mole tatau ʼou faigataʼaʼia mo ʼae ʼa te Hau ko Sosiasi. Kae ʼe feala ke ke poto mo agatonu ohage ko ia. Ka ke lava tauʼi te ʼu faigataʼaʼia ʼae ʼe ke felaveʼi mo ia ʼi te temi nei, ʼe feala anai hau tauʼi te ʼu faigataʼaʼia ʼi te ka haʼu.

15. Kotea ʼae neʼe ina uga te Hau ko Sosiasi ke ina fai te meʼa ʼae ʼe lelei? (2 Koloniko 34:14, 18-21)

¹⁵ ʼI tona taʼu 16, neʼe kamata fai e te Hau ko Sosiasi he ʼu gaue moʼo toe gaohi te fale lotu. Neʼe maʼu ai leva “te tohi ʼo te Lao ʼa Sehova ʼae neʼe foaki ʼaki ia Moisese.” ʼI te logo ʼa te hau ki te lau ʼo te Lao, neʼe ina fai atu aipe he ʼu fetogi ke mulimuli ki te meʼa ʼae neʼe tohi ʼi ai. (Lau ia 2 Koloniko 34:14, 18-21.) ʼE ke fia lau koa te Tohi-Tapu ʼi te ʼaho fuli? Kapau kua ke kamata fai, pea ʼe ke leleiʼia koa tau lautohi? Kotea ʼae ʼe tokoni atu ke ke manatuʼi te ʼu vaega ʼae ʼe feala ke ʼaoga atu? Ko Luke ʼae kua tou ʼosi palalau ki ai, ʼe ina tohi te ʼu manatu ʼae ʼe ina leleiʼia. Kapau ʼe ke fai feia mo koe, ʼe lava tokoni atu anai ke ke manatuʼi he ʼu vaega peʼe ko he ʼu manatu ʼe ke leleiʼia. Ka ʼe tuputupu tau malama ki te Tohi-Tapu pea mo ke ʼofa ai, ʼe toe tuputupu anai mo tau fia tauhi ʼae kia Sehova. Pea ohage ko Sosiasi, ʼe uga anai koe e te Folafola ʼa te ʼAtua ke ke fai te meʼa ʼae ʼe lelei.

16. He koʼe neʼe fai e Sosiasi he hala mamafa, pea kotea te ako maʼa tatou?

¹⁶ Ke ke ako mai te tonu ʼae ʼe kovi neʼe fai e Sosiasi. ʼI tona taʼu 39, neʼe fai e Sosiasi he hala pea neʼe mate ai. Neʼe mole ina kumi ke  ina iloʼi te manatu ʼa Sehova, kae neʼe falala pe kia ia. (2 Klk. 35:20-25) Kotea te ako maʼa tatou? Pe ʼe kei tou tupulaga peʼe kua tou matuʼa, pe ʼe kua fualoa tatatou ako te Tohi-Tapu peʼe kailoa, ʼe tonu ke tou kumi tuʼumaʼu ke tou iloʼi te manatu ʼa Sehova. ʼE tonu ai ke tou kole tana takitaki. Tou ako tana Folafola pea mo tou kumi tokoni ki te ʼu tehina mo tuagaʼane kua fotufotuʼa. ʼE tokoni mai anai ke mole tou fai ni hala ʼe mamafa pea ʼe tou fiafia lahi anai.—Sakp. 1:25.

17. Kotea te ʼu ako ʼe feala ke tou taʼofi mai te ʼu fakamatala ʼo ʼuhiga mo te ʼu hau ʼe tolu ʼo Suta?

¹⁷ ʼE lahi te ʼu gaue lelei ʼe feala ke ke fai ʼi tou temi tupulaga. ʼE ha ʼi te ʼu fakamatala ʼo ʼuhiga mo Seoasi, mo Osiasi, pea mo Sosiasi ʼe feala ke fai e te ʼu tupulaga he ʼu tonu ʼe lelei pea mo fakafiafiaʼi te loto ʼo Sehova ʼi tonatou maʼuli. ʼE moʼoni neʼe fai e te ʼu tama ʼaia he ʼu tonu neʼe mole lelei, ʼo fua kovi kia natou. Kae kapau ʼe tou faʼifaʼitakiʼi te ʼu gaue lelei ʼae neʼe natou fakahoko pea mo tou faiga ke mole tou to ki te ʼu hala ʼae neʼe natou fai, ʼe tou maʼuʼuli fiafia anai.

18. Ko ai te tahi ʼu tupulaga ʼe palalau ki ai te Tohi-Tapu pea ʼe ha mai ʼe feala ke ke maʼuli fiafia? (Vakaʼi mo te pāki.)

¹⁸ ʼE tou maʼu ʼi te Tohi-Tapu te faʼifaʼitaki ʼa te tahi ʼu tupulaga neʼe felogoi lelei mo Sehova, neʼe ʼofa Sehova ia natou pea neʼe natou fiafia ʼi tonatou maʼuli. ʼE kau ia Tavite ia natou ʼaia. Neʼe ina filifili ke tauhi kia Sehova ʼi tana kei veliveli, pea ki muli age, ʼi tana kua nofo hau, neʼe nofo agatonu kia te ia. ʼE moʼoni neʼe fai e Tavite ni hala. Kae kia mata ʼo Sehova neʼe ko he tagata agatonu ia. (1 Hau 3:6; 9:4, 5; 14:8) Ka ke ako te maʼuli ʼo Tavite, ʼe fakalotomalohiʼi anai koe ke ke fia tauhi agatonu kia Sehova. ʼE feala ke ke fakatuʼutuʼu ke ke ako mo te maʼuli ʼo Maleko pea mo Timoteo. ʼE ke tokagaʼi anai neʼe nā kamata tauhi kia Sehova ʼi tanā kei tupulaga. Pea neʼe ʼofa Sehova ia naua ʼi tonā maʼuli katoa. Neʼe nā maʼuli fiafia ʼi tanā tauhi ʼae kia te ia.

19. Ko te faʼahiga maʼuli fea ʼe feala ke ke maʼu?

¹⁹ Ko te ʼu faʼahi ʼae ʼe ke fai ʼi te temi nei ʼe ʼi ai anai ʼona fua ʼi te ka haʼu. Kapau ʼe ke falala kia Sehova kae mole ki tou poto, pea ʼe ina takitaki anai ʼou lakaʼaga. (Taag. 20:24) ʼE lahi te ʼu gaue lelei ʼe feala ke ke fakahoko pea mo ke fiafia ai. Manatuʼi ʼe maʼuhiga kia Sehova te ʼu gaue ʼae ʼe ke fai maʼa ia. Ko te faʼahiga maʼuli ʼae ʼe lelei age ʼe ko te maʼuli ʼae ʼo tauhi ki tatatou Tamai ʼofa ʼae ʼi selo.