1. ʼI te agamahani, ko te ʼohoana ʼe kamata ʼaki te fiafia, kaʼe kotea te ʼu aluʼaga ka hoko anai kia natou ʼae ʼe ʼohoana? (Vakaʼi te ʼuluaki pāki.)

ʼI TE ʼaho ʼo te ʼohoana, ka fesioʼaki te taumatuʼa ʼe ha ʼi ʼona fofoga tonā fiafia. Lolotoga tanā fakatahi, neʼe tuputupu tanā feʼofaʼofani ʼo tupu ai leva tanā fia ʼohoana pea mo fakapapau ke nā feagatonuʼaki. Hili tanā ʼohoana, ʼe nā kamata faʼufaʼu fakatahi ai tonā maʼuli pea ʼe tonu anai ke nā fai he ʼu fetogi ke feala ai hanā logo tahi. Ko Sehova, ia te Tupuʼaga ʼo te ʼohoana, ʼe ina loto ke maʼuli fiafia te ʼu taumatuʼa fuli. Koia ʼae neʼe ina foaki ai ia he ʼu tokoni fakapotopoto ʼi tana Folafola, te Tohi-Tapu. (Taaga Lea 18:22) Pea tahi, ʼe fakaha mai ʼi te Tohi-Tapu ʼe tou agahala fuli. Koia moka ʼohoana he tahi ʼe tau anai mo he ʼu fihifihia peʼe ko “ni mamahi i te sino.” (1 Kolinito 7:28) Kotea ʼae ʼe lava fai e he taumatuʼa ke mole lahi ai ʼona fihifihia? Pea kotea ʼae ʼe lava fai e te kau Kilisitiano ke iku lelei ai tonatou maʼuli fakataumatuʼa?

2. Kotea te ʼu faʼahiga ʼofa ʼe tonu ke fakaha e he taumatuʼa?

² ʼE akoʼi mai ʼi te Tohi-Tapu ko te ʼofa ʼe ko he kalitate maʼuhiga. Kaʼe, ʼe ʼi ai te ʼu faʼahiga ʼofa ʼe tonu ki te taumatuʼa ke nā  fefakahaʼaki ʼi tonā maʼuli fakataumatuʼa. Ohage la, ʼe tonu ke nā fakaha ʼe nā femanakoʼaki. Pea kapau ʼe ʼi ai hanā fanau, ʼe toe maʼuhiga age anai ke natou fefakahaʼaki te ʼofa ʼi tonatou kiʼi famili. Kaʼe, ʼe iku lelei age ia he maʼuli fakataumatuʼa mo kapau ko te ʼofa ʼe fakatafito ki he ʼu pelesepeto. Neʼe ui fenei e te apositolo ko Paulo ʼo ʼuhiga mo te ʼofa ʼaia: “Ke tahi ʼofa te tagata ki tona ʼohoana, ohage pe ko ia totonu; pea ki tona faʼahi, ko te fafine ʼe tonu ke ina maʼu he fakaʼapaʼapa loloto ki tona ʼohoana.”—Efeso 5:33, MN.

3. ʼE tonu ke malohi feafeaʼi te ʼofa ʼi te maʼuli fakataumatuʼa?

³ Neʼe tohi fenei e Paulo: “U tagata ohoana, koutou tahi ofa ki tona ohoana, o hage ko Kilisito nee ofa ki te [kokelekasio], pea nee ina foaki ia ia totonu o uhiga mo ia.” (Efeso 5:25) Ia ʼaho nei, ko te kau Kilisitiano ʼe natou faʼifaʼitakiʼi ia Sesu ʼaki tanatou maʼuli feʼofaʼofani ohage pe ko te ʼofa ʼa Sesu ki ʼana tisipulo. (Lau ia Soane 13:34, 35; 15:12, 13.) Ka malohi te feʼofaʼofani ʼa he taumatuʼa, ʼe lotolelei anai he tahi ia naua ke mate maʼa tona ʼohoana. Kaʼe, ka lahi he ʼu fihifihia ʼi te maʼuli fakataumatuʼa, ʼe lagi logoʼi e ʼihi ʼe mole kei malohi tanā maʼuli feʼofaʼofani. Kotea ʼe feala ke tokoni kia naua? Ko te ʼofa ʼae ʼe fakatafito ki he pelesepeto, ʼe ina “uufi te mea fuli, e tui ia ki te mea fuli, e falala ia ki te mea fuli, e ina katakii te mea fuli.” Pea ko te faʼahiga ʼofa ʼaia “e mole puli i he aho.” (1 Kolinito 13:7, 8) ʼE tonu ki he taumatuʼa ke nā manatuʼi te fakapapau ʼae neʼe nā fai. Neʼe nā fakapapau ke nā maʼuli feʼofaʼofani pea mo feagatonuʼaki. Koia, kapau ʼe manatuʼi e te ʼu taumatuʼa te fakapapau ʼaia, ʼe ʼekenaki ai anai natou ke natou kumi te tokoni ʼa Sehova pea mo gaue fakatahi moʼo fakatokatoka te ʼu fihifihia ʼae ʼe hoko.

4, 5. (1) Kotea te maʼua ʼo te tagata ʼi tona ʼuhiga pule famili? (2) Kotea te faʼahiga manatu ʼe tonu ke maʼu e te fafine ʼo ʼuhiga mo te pule famili? (3) Kotea te ʼu fetogi neʼe tonu ke fai e he taumatuʼa?

⁴ Neʼe fakaha e Paulo te ʼu maʼua ʼo te tagata mo te fafine ʼohoana ʼi tana fai te ʼu palalau ʼaeni: “U fafine ohoana, ke kotou tahi fakalogo ki tona ohoana, o fakatatau ki te Aliki; koteuhi ko te tagata ko te pule ia o te fafine, o hage ko Kilisito ko te pule ia o te [kokelekasio].” (Efeso 5:22, 23) ʼE mole fakaʼuhiga ʼi heni ko te tagata ʼe maʼoluga age ia ʼi tona ʼohoana. Neʼe ui fenei e Sehova ʼo ʼuhiga mo te tuʼulaga maʼuhiga ʼo te fafine: “E mole lelei ke nofo toko tahi te tagata; e au fai anai he tokoni ke tatau mo ia.” (Senesi 2:18) Koia, ʼe tonu ki te fafine ke tokoni ki tona ʼohoana ke liliu ko he pule famili lelei. Pea ʼe tonu ki te tagata ʼohoana ke ina faʼifaʼitakiʼi te ʼofa ʼo Sesu ʼae ko ‘te pule ʼo te kokelekasio.’ Ka fai e te tagata ia te aluʼaga ʼaia, ʼe falala anai tona ʼohoana kia ia pea ʼe faigafua anai tana fakaʼapaʼapa mo lagolago ki ai.

⁵ Ko Cathy neʼe ʼohoana mo Fred, ʼe ina ui fenei: “ ʼI te temi ʼae neʼe heʼeki au ʼohoana ai, neʼe au faʼifaʼitaliha pea mo tokaga pe kia au totonu. ʼI taku kua ʼohoana neʼe tonu ke au fai ai he ʼu fetogi koteʼuhi neʼe au ako ke au falala ki toku ʼohoana. Logo la neʼe mole faigafua tuʼumaʼu kaʼe neʼe malohi age ʼama felogoʼi fakataumatuʼa koteʼuhi neʼe ma fakalogo ki te ʼu meʼa ʼae ʼe loto ki ai Sehova.” ^[1] (Vakaʼi te nota ʼi te fakaʼosi ʼo te alatike.) ʼE ui fenei e Fred: “Neʼe faigataʼa kia au te toʼo ʼo he ʼu tonu. Pea ʼi te nofo ʼohoana, ko te tokaga ki he foʼi tokolua ʼe toe faigataʼa ʼaupito age. Kaʼe, ʼi te ʼaho fuli kua faigafua koteʼuhi ʼe au kumi te takitaki ʼa  Sehova ʼi te faikole pea mo fagono lelei ki te ʼu manatu ʼo toku ʼohoana. ʼE au fiafia he ʼe ma gaue fakatahi.”

6. Ka hoko he ʼu fihifihia ʼi te nofo ʼohoana, ko te ʼofa ʼe ko he ‘noʼo haohaoa feafeaʼi ki te logo tahi’?

⁶ ʼE feala ke malohi he nofo ʼohoana mo kapau ʼe “haga fekatakiʼaki pea mo fefakamolemoleʼaki” te taumatuʼa. ʼUhi ko tonā ʼuhiga agahala, ʼe fai anai e te taumatuʼa ni lakahala. Pea ka hoko te aluʼaga ʼaia, ʼe feala ke lahi he ʼu faʼahi ʼe nā ako mai ʼanā lakahala pea mo nā ako ai te lotofakamolemole. Pea ʼe nā fakaha anai te ʼofa ʼae ʼe fakatafito ki te ʼu pelesepeto Fakatohi-tapu. Ko te ʼofa ʼaia ʼe ko he “noʼo haohaoa ia ki te logo tahi.” (Kolose 3:13, 14, MN) ʼE feala ki te taumatuʼa ke nā fakaha te ʼofa ʼaia ʼaki tanā maʼu te kataki mo te agalelei pea ke mole “tokagaʼi te kovi ʼae neʼe fai age.” (1 Kolonito 13:4, 5, MN) Kapau ʼe mole manatu tahi te taumatuʼa, ʼe tonu ke nā faigaʼi te fakatokatoka ʼo te ʼu aluʼaga ʼaia ʼi muʼa ʼo te to ʼo te laʼa. (Efeso 4:26, 27) ʼE mahino ia, ʼe ʼaoga ke tou maʼu te agavaivai mo te lototoʼa ke tou fai te ʼu palalau ʼaeni: “ ʼE au fakalelei atu mo kapau neʼe au fakamamahiʼi koe.” Koia, ka tou fai te faʼahi ʼaia ʼe tokoni mai anai ke tou fakatokatoka te ʼu fihifihia pea ke malohi age te ʼu felogoʼi fakataumatuʼa.

7, 8. (1) Kotea te tokoni ʼe fakaha mai ʼi te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te nofoʼaga fakataumatuʼa ʼi te nofo ʼohoana? (2) He koʼe ʼe tonu ke nā felototokagaʼaki?

⁷ ʼI te Tohi-Tapu ʼe tou maʼu ai he ʼu tokoni lelei maʼa te ʼu taumatuʼa ʼo ʼuhiga mo te ʼu nofoʼaga fakataumatuʼa. (Lau ia 1 Kolinito 7:3-5.) ʼE maʼuhiga ki te tagata mo te fafine ke nā tahi vakavakaʼi te ʼu meʼa ʼae ʼe nā logoʼi mo te ʼu meʼa ʼae ʼe ʼaoga kia naua. Kapau ʼe mole agalelei te tagata ki tona ʼohoana, ʼe feala ke mole fiafia ia te fafine ʼi tanā momoe fakataumatuʼa. ʼE tonu ki te ʼu tagata ʼohoana ke natou tokakaga ki ʼonatou ʼohoana “ ʼo mulimuli ki te ʼatamai malama.” (1 Petelo 3:7, MN) Ko te momoe fakataumatuʼa ʼe mole tonu ke fakakinauʼi kaʼe ʼe tonu ke nā lotolelei ki ai. ʼI te agamahani, ʼe malohi age te holi ʼa te tagata ʼi te fafine. Kaʼe, ʼe tonu ke lototahi ki ai te taumatuʼa.

⁸ ʼE mole foaki fakahagatonu mai ʼi te Tohi-Tapu he ʼu lao ʼo ʼuhiga mo te aga mo te ʼu tuʼakoi ʼo te feʼofaʼofani ʼa he taumatuʼa. Kaʼe, ʼe talanoa ʼi te Tohi-Tapu ki te faʼahiga fakaha ʼo te ʼofa ʼaia. (Katiko o te u Katiko 1:2; 2:6) Koia, ʼe tonu ki te taumatuʼa Kilisitiano ke nā felototokagaʼaki.

9. He koʼe ʼe tapu te holi ki he tahi age kaʼe mole ko totatou ʼohoana?

⁹ Kapau ʼe malohi totatou ʼofa ki te ʼAtua mo totatou tatau, ʼe mole tou tuku anai he meʼa ke ina maumauʼi totatou maʼuli fakataumatuʼa. Ko ʼihi neʼe natou maumauʼi tonatou maʼuli fakataumatuʼa ʼaki tanatou sioʼi tuʼumaʼu te ʼu ʼata kovi. ʼE tonu ke tou tekeʼi te sioʼi te ʼu pāki peʼe ʼata kovi peʼe ko ʼihi atu aga heʼe ʼaoga fakalialia. Kapau ʼe tou manako ki he tahi age kaʼe mole ko totatou ʼohoana, tou tekeʼi malohi te aluʼaga ʼaia koteʼuhi ʼe mole ko he aga ʼofa ʼaia. ʼE tonu ke tou manatuʼi ko te ʼAtua ʼe ina iloʼi ʼatatou manatu mo ʼatatou gaue fuli. ʼI tatatou iloʼi te faʼahi ʼaia, ʼe tokoni mai anai ke tou  fakamalohiʼi tatatou fia fakafiafiaʼi tona loto pea mo nonofo agatonu ki totatou ʼohoana.—Lau ia Mateo 5:27, 28; Hepeleo 4:13.

10, 11. (1) ʼE mafola feafeaʼi te mavete ʼi te malamanei? (2) Kotea ʼe ui ʼi te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te tahi nofo?(3) Kotea ʼe tokoni anai ki he taumatuʼa ke mole nā tahi nofo?

¹⁰ Kapau ʼe lahi te ʼu fihifihia kaʼe mole fakatokatoka, ʼe feala ai ki ʼihi taumatuʼa ke natou toʼo te tonu ʼae ke natou tahi nofo peʼe mavete. ʼI te tahi ʼu fenua, ko te toko nimagofulu tupu ʼu taumatuʼa ʼe mavete. ʼE mahino ia, ko te aluʼaga ʼaia ʼe mole hoko tuʼumaʼu ʼi te kokelekasio Fakakilisitiano. Kaʼe, ʼe lahi te ʼu taumatuʼa Kilisitiano ʼe tau mo he ʼu fihifihia ʼi tonatou maʼuli fakataumatuʼa.

¹¹ ʼE foaki mai ʼi te Tohi-Tapu te ʼu fakatotonu ʼaeni: “Ke aua naa mavae te fafine mai tona ohoana, kae kapau kua mavae te fafine aia, pea ke nofo feia kae aua naa toe ohoana, pe ke toe fakatokatoka mo tona ohoana, pea ke aua naa mavae te tagata mai tona ohoana.” (1 Kolinito 7:10, 11) Ko ʼihi taumatuʼa ʼe natou manatu ka lahi ʼonatou fihifihia ʼe tonu ke natou tahi nofo. Kaʼe, neʼe fakaha e Sesu te maʼuhiga ʼae ke nonofo fakatahi te taumatuʼa. Koteʼuhi neʼe ina fai liuliuga te ʼu palalau ʼaeni neʼe ui e te ʼAtua ʼi te kamata ʼo ʼuhiga mo te nofo ʼohoana: “Ke aua naa veteki e te tagata te mea ae kua hai e te Atua.” (Mateo 19:3-6; Senesi 2:24) ʼO ha ʼaki mai ai, ko Sehova ʼe ina loto ke nonofo fakatahi te taumatuʼa. (1 Kolinito 7:39) ʼE tonu ke tou manatuʼi ʼe tou tahi huʼi maʼua fuli anai kia Sehova ʼo ʼuhiga mo ʼatatou gaue. Pea ʼi tatatou manatuʼi te aluʼaga ʼaia, ʼe tokoni mai anai ke tou foimo fakatokatoka ʼotatou fihifihia ʼi muʼa ʼo hona liliu ʼo kovi age.

12. Kotea ʼae ʼe feala ke tupu ai he tahi nofo ʼa he taumatuʼa?

¹² He koʼe ʼe tau ʼihi taumatuʼa mo ni fihifihia lahi? He ʼe ʼi te manatu ʼa ʼihi, neʼe mole natou ʼamanaki ʼe feia anai tonatou maʼuli fakataumatuʼa pea ʼe natou lotomamahi mo iita. ʼE mole tatau tonatou faʼahiga akoʼi ʼi ʼonatou loto fale peʼe ko te ʼu meʼa ʼae ʼe natou logoʼi ʼi tonatou loto pea koia ʼae ʼe tau tupu ai te ʼu faigataʼaia. Pea ʼe feala ke toe hoko ni fihifihia ʼuhi ko te ʼu famili ʼo te tagata peʼe ko te fafine, peʼe ko te mole manatu tahi ki te faʼahiga fakaalualu ʼo te foʼi falā peʼe ko te akoʼi ʼo te fanau. Kaʼe ʼe feala ke fakatokatoka e te ʼu taumatuʼa Kilisitiano ʼonatou fihifihia, koteʼuhi ʼe natou tuku ke takitaki natou e te ʼAtua.

13. Kotea te ʼu tupuʼaga ʼe feala ke tahi nofo ai he taumatuʼa?

¹³ ʼE feala ke ʼi ai he ʼu tupuʼaga ke tahi nofo ai he taumatuʼa. ʼE feala ke hoko ni aluʼaga faigataʼa ʼaupito ohage la ko te mole tokaga ʼa he tahi ia naua ki te ʼu meʼa ʼae ʼe ʼaoga ki te famili, peʼe ko te lahi ʼo te agamalohi peʼe ko he aluʼaga ʼe fakatupu kovi ai ki te maʼuli fakalaumalie ʼa he tahi ia naua. Ko te ʼu tupuʼaga la ʼaia ʼo te fakatuʼutuʼu e ʼihi taumatuʼa ke natou tahi nofo. Ka lahi ni fihifihia, ʼe tonu ki te taumatuʼa ke nā kole tokoni ki te kau tagata ʼafeā. Ko te ʼu tagata ʼaia ʼe kua fakapotopoto pea ʼe feala ke tokoni ki he taumatuʼa ke nā maʼuliʼi te tokoni ʼa te ʼAtua ʼi tonā maʼuli. Pea ka kole  e te taumatuʼa kia Sehova tona laumalie maʼoniʼoni, ʼe tokoni anai kia naua ke nā maʼuliʼi te ʼu pelesepeto ʼo te Tohi-Tapu pea ke nā fakaha te ʼu kalitate Fakakilisitiano. (Kalate 5:22, 23) ^[2]—Vakaʼi te nota ʼi te fakaʼosi ʼo te alatike.

14. Kotea ʼae ʼe ui ʼi te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te ʼu tagata peʼe fafine Kilisitiano ʼae ʼe mole tauhi ʼonatou ʼohoana kia Sehova?

¹⁴ ʼI te Tohi-Tapu, ʼe fakaha ai he ʼu tupuʼaga lelei ke nonofo fakatahi he taumatuʼa, tatau aipe pe ʼe mole tauhi he tahi ia naua kia Sehova. (Lau ia 1 Kolinito 7:12-14.) Ko te tagata ʼae ʼe mole tauhi kia Sehova ʼe “maʼoniʼoni” koteʼuhi ʼe ʼohoana mo he kaugana ʼa te ʼAtua. Pea ko te fanau liliki ʼo te taumatuʼa ʼaia ʼe “maʼoniʼoni” ʼo puipui ai natou e te ʼAtua. Koia, neʼe fakalotomalohiʼi fenei ai e Paulo ia te ʼu taumatuʼa Kilisitiano: “E ke iloi feafeai, fafine, pe e ke haofaki anai tou ohoana? Pea e ke iloi feafeai, tagata, pe e ke haofaki anai tou ohoana?” (1 Kolinito 7:16) ʼE lahi te ʼu faʼifaʼitaki lelei ʼo he ʼu taumatuʼa Kilisitiano ʼae neʼe tokoni ki ʼonatou ʼohoana ke natou liliu ko he ʼu kaugana ʼa Sehova.

15, 16. (1) Kotea te tokoni ʼe foaki mai ʼi te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te ʼu fafine ʼae ʼe mole tauhi ʼonatou ʼohoana ki te ʼAtua? (2) Kotea ʼe tonu ke fai e he tehina peʼe ko he tuagaʼane mo “kapau e mavae ia ia e mole tui”?

¹⁵ ʼE fai e te apositolo ko Petelo ia he tokoni ki te ʼu fafine Kilisitiano ke natou fakalogo ki ʼonatou ʼohoana. Neʼe ina ui fenei: “Kapau e mole fakalogo ni ihi ki te folafola, ke aumai natou ki te tui e te aga a te fafine, hala folafola, i tanatou sisio ki tokotou mauli maa mo fakaapaapa.” Koia, ko te fafine ʼe mole palalau anai ʼi te temi fuli ki te ʼu akonaki ʼae ʼe tui ki ai. Kaʼe ʼe feala ke tokoni ki tona ʼohoana ke ina tali te moʼoni moka ʼe ina fakaha ʼaki he “agamalu mo [te] tokalelei, ae e mauhiga lahi ia mua o te Atua.”—1 Petelo 3:1-4.

¹⁶ ʼE feafeaʼi mo kapau ʼe filifili e te tagata peʼe ko te fafine ʼae ʼe mole tauhi kia Sehova ke  nā tahi nofo? ʼE ui fenei ʼi te Tohi-Tapu: “Kapau e mavae ia ia e mole tui, ke mavae ia. E mole hai anai te tehina pe ko te tuagaane i te mea aia. Nee paui tatou e te Atua ke tou mauli i te tokalelei.” (1 Kolinito 7:15) Logo la ʼe feala ke maʼu te tokalelei moka nā tahi nofo kaʼe ʼe mole ʼateaina te tehina peʼe ko te tuagaʼane ke toe ʼohoana, ohage pe ko tona ui ʼi te Tohi-Tapu. Pea ʼe mole tonu anai ke ina fakakinauʼi tona ʼohoana ʼae ʼe mole tauhi kia Sehova ke nofo. ʼAki te temi, ko ʼae ʼe mole tauhi kia Sehova ʼe feala ke toe liliu mai pea mo hoko atu tonā maʼuli fakataumatuʼa. Pea ki muli age leva, ʼe feala ki ʼae ʼe mole tauhi kia Sehova ke liliu ko he kaugana ʼa Sehova.

17. Kotea ʼae ʼe tonu ke fakamuʼamuʼa e he taumatuʼa Kilisitiano?

¹⁷ ʼE tou fakalaka anai ʼi “he u temi faigataa” koteʼuhi ʼe tou maʼuʼuli ʼi “te u aho fakamuli.” (2 Timoteo 3:1-5) Koia ʼae ʼe tonu ai ke tou puipui ʼatatou felogoʼi lelei mo Sehova. Neʼe ui fenei e Paulo: “Kua nounou te temi; koia ʼi te temi nei, e tonu ke mauli te tagata ae kua nofo mo hona ohoana o hage e hala ohoana; . . . [pea] ko natou e natou fakaaoga te malamanei o hage e mole natou fakaaoga ia.” (1 Kolinito 7:29-31) Neʼe mole ui leva e Paulo ʼe tonu ki te tagata peʼe ko te fafine ke mole tokaga ki tona ʼohoana. Kaʼe ʼe tonu ke tou fakamuʼamuʼa tatatou tauhi kia Sehova koteʼuhi ʼe tou maʼuʼuli ʼi te ʼu ʼaho fakamuli.—Mateo 6:33.

18. He koʼe ʼe feala ke iku lelei he nofo ʼohoana Fakakilisitiano pea mo fiafia?

¹⁸ ʼI te ʼu temi faigataʼa ʼaeni, ʼe tou sisio ai ki he ʼu maʼuli fakataumatuʼa ʼe mole iku lelei. Kaʼe, ʼe feala koa ke iku lelei he nofo ʼohoana pea mo fiafia? ʼEi, mo kapau ʼe tou haga pipiki maʼu kia Sehova mo tana hahaʼi, mo maʼuliʼi te ʼu pelesepeto ʼo te Tohi-Tapu pea mo tali te takitaki ʼo te laumalie maʼoniʼoni ʼo Sehova. Koia, kapau ʼe tou fai te faʼahi ʼaia, ʼe tou fakaʼapaʼapa anai ki “te mea ae kua hai e te Atua.”—Maleko 10:9.