1, 2. (1) ʼE tou iloʼi feafeaʼi ko te tagata ʼe feala ke kaumeʼa mo te ʼAtua? (2) Kotea ʼae ka tou vakaʼi anai ʼi te alatike ʼaeni?

TALU mai tatatou tutupu ʼo kaku ki tatatou mamate, ʼe ʼaoga kia tatou te ʼofa. ʼE moʼoni, ʼe ʼaoga ki te tagata ia te ʼofa kaʼe ʼe mole gata pe ki te femanakoʼaki ʼa he tama mo he taʼahine. ʼE ʼaoga ke tou maʼu he ʼu felogoʼi mo ʼihi. Kaʼe ʼe ʼaoga lahi kia tatou ia te ʼofa ʼo Sehova. Tokolahi ʼe natou tui ʼe mole feala ki te tagata ke ina maʼu he ʼu felogoʼi lelei mo te ʼAtua koteʼuhi ʼe fakapulipuli mo mafimafi. Kaʼe, kua tou iloʼi ia te moʼoni.

² ʼAki te Tohi-Tapu, ʼe tou iloʼi ai ko te tagata neʼe kaumeʼa mo te ʼAtua. ʼE tonu ke tou ako mai ʼanatou faʼifaʼitaki. Kotea tona tupuʼaga? Koteʼuhi ko te fakakaumeʼa mo te ʼAtua ʼe ko he fakatuʼutuʼu maʼuhiga ʼaupito ʼi totatou maʼuli. Koia, tou vakaʼi te faʼifaʼitaki ʼo Apalahamo. (Lau ia Sakopo 2:23.) Neʼe kaumeʼa feafeaʼi mo te ʼAtua? Neʼe fakatafito te fakakaumeʼa ʼa Apalahamo mo te ʼAtua ki te tui. Pea neʼe iloʼi ia ia “ko te tamai ʼo  natou fuli ʼae ʼe natou tui.” (Loma 4:11, MN) Koia ʼi tatatou vakaʼi ʼi te alatike ʼaeni tana faʼifaʼitaki, ʼe feala ke ke fai te ʼu fehuʼi ʼaeni: “ ʼE feafeaʼi haku faʼifaʼitakiʼi te tui ʼa Apalahamo? ʼE feafeaʼi haku fakamalohiʼi taku fakakaumeʼa mo Sehova?”

3, 4. (1) Fakaha pe neʼe ʼahiʼahiʼi feafeaʼi te tui ʼa Apalahamo. (2) He koʼe neʼe loto e Apalahamo ke ina sakilifisioʼi ia Isaake?

³ Ke ke fakakaukauʼi age muʼa ia Apalahamo ʼe hakehake mamalie ki te moʼuga kaʼe kua teitei taʼu 125. ^[1] (Vakaʼi te nota ʼi te fakaʼosi ʼo te alatike.) Neʼe taʼu 25 tona foha ko Isaake pea neʼe mulimuli ia ia. Neʼe ʼamo e Isaake ia te ʼu fafie kaʼe neʼe toʼo e Apalahamo te hele. Ko te faifagona ʼaia neʼe lagi ko he aluʼaga faigataʼa ki te maʼuli ʼo Apalahamo. Neʼe mole faigataʼa ʼuhi ko tana kua matuʼa he neʼe kei malohi pe ia. Kaʼe ko te faigataʼa neʼe ko te kole age e Sehova ke ina sakilifisioʼi tona foha.—Senesi 22:1-8.

⁴ Neʼe ko te ʼahiʼahi lahi ʼaia ʼo te tui ʼa Apalahamo. ʼI te manatu ʼa ʼihi hahaʼi neʼe agakovi te ʼAtua ʼi tana kole kia Apalahamo ke ina sakilifisioʼi tona foha. Pea ko ʼihi ʼe natou manatu neʼe loto ia Apalahamo ke ina fakahoko te koga ʼaia he neʼe mole ʼofa ki tona foha. ʼE maʼu e te hahaʼi te ʼu manatu ʼaia koteʼuhi ʼe mole natou maʼu te tui moʼoni. Pea ʼe mole natou iloʼi pe ʼe kotea ʼae ʼe feala ke fai e he tahi ʼe tui. (1 Kolinito 2:14-16) Kaʼe, neʼe mahino lelei pe ia Apalahamo ki te aluʼaga ʼae neʼe ina fai. Neʼe fakalogo ki te ʼAtua he neʼe tui moʼoni. Neʼe ina iloʼi ʼe mole kole age anai e Sehova ke ina fai he meʼa ʼe feala ke mamahi ʼo talu ai. Neʼe iloʼi e Apalahamo kapau ʼe fakalogo, ʼe tapuakinaʼi anai e Sehova ia ia pea mo tona foha ʼofaina. Kotea ʼae neʼe ʼaoga kia Apalahamo ke ina maʼu ai he tui ʼe malohi? Neʼe tonu ke ina maʼu te ʼatamai malama mo mahino ki te ʼu aluʼaga neʼe hoko ʼi tona maʼuli.

5. Neʼe iloʼi feafeaʼi e Apalahamo ia Sehova? Pea kotea ʼae neʼe ina maʼu ʼaki te ʼatamai malama ʼaia?

⁵ Te ʼatamai malama. Neʼe lahilahi ake ia Apalahamo ʼi he kolo ʼe higoa ko Ulu. Neʼe tauhi te hahaʼi ki te ʼu ʼatua loi pea neʼe toe kau ai mo tana tamai. (Sosue 24:2)  Koia, neʼe iloʼi feafeaʼi e Apalahamo ia Sehova? ʼE fakaha ʼi te Tohi-Tapu ko Semi ia te foha ʼo Noe neʼe famili mo Apalahamo. Pea neʼe maʼuli ʼo ʼaʼu ki te taʼu 150 ʼo Apalahamo. Ko Semi neʼe ko he tagata tui pea neʼe lagi palalau mo tona famili ʼo ʼuhiga mo Sehova. Koia, neʼe lagi iloʼi e Apalahamo ia Sehova ʼuhi ko Semi. Kaʼe ʼe mole tou iloʼi papau. Pea neʼe ko te faʼahi ʼaia neʼe ako e Apalahamo, neʼe tokoni kia ia ke ʼofa kia Sehova pea ko te ʼatamai malama ʼaia neʼe ina maʼu ai te tui.

6, 7. Neʼe fakamalohiʼi feafeaʼi te tui ʼa Apalahamo e te ʼu aluʼaga ʼae neʼe hoko ki ai?

⁶ Te ʼu aluʼaga ʼae neʼe hoko ʼi tona maʼuli. Ko te ʼu aluʼaga neʼe hoko ʼi te maʼuli ʼo Apalahamo, neʼe ina fakamalohiʼi feafeaʼi ai tana tui kia Sehova? ʼI te manatu ʼa ʼihi hahaʼi ko te ʼu manatu mo te ʼu meʼa ʼae ʼe tou logoʼi ʼe ha ʼi ʼatatou gaue. Ko te ʼu faʼahi ʼae neʼe iloʼi e Apalahamo ʼo ʼuhiga mo Sehova, neʼe uga ai e tona loto ke ina fakaha he fakaʼapaʼapa loloto kia “[Sehova], ko te Atua Maoluga, ko te pule o te lagi mo te kele.” (Senesi 14:22) ʼI te Tohi-Tapu ʼe fakaʼuhiga ia te faʼahiga fakaʼapaʼapa loloto ʼaia ki te “manavasiʼi ki te ʼAtua.” (Hepeleo 5:7, MN) Koia, ke tou maʼu he ʼu felogoʼi lelei mo te ʼAtua, ʼe tonu ke tou manavasiʼi kia te ia. (Pesalemo 25:14, MN) Neʼe ko te kalitate ʼaia neʼe ina uga ai ia Apalahamo ke fakalogo kia Sehova.

⁷ Neʼe ui age e Sehova kia Apalahamo mo Sala ke nā mavae mai Ulu pea ke nā olo ki he fenua matapule. Neʼe kua nā matutuʼa pea neʼe tonu ke nā olo ʼo maʼuʼuli ʼi he ʼu fale la ʼi tonā maʼuli katoa. Logo la neʼe iloʼi e Apalahamo ʼe ʼi ai anai he ʼu tuʼutamaki kaʼe neʼe ina fakatotonu ke fakalogo kia Sehova. Neʼe tapuakinaʼi mo puipui ia ia e te ʼAtua he neʼe fakalogo. Ohage la, ʼi te temi ʼae neʼe ʼave ai ia Sala e Apimeleke, neʼe feala pe ke matehi ia Apalahamo. Kaʼe, neʼe tuʼa lahi tonā puipui fakamilakulo e Sehova. (Senesi 12:10-20; 20:2-7, 10-12, 17, 18) Ko te ʼu aluʼaga ʼaia neʼe hoko ʼi te maʼuli ʼo Apalahamo, neʼe fakamalohiʼi ai tana tui.

8. ʼE tou maʼu feafeaʼi te ʼatamai malama mo te mahino ki te ʼu aluʼaga ʼo te maʼuli?

⁸ ʼE feala koa ke tou kaumeʼa lelei mo te ʼAtua? ʼEi. Ohage ko Apalahamo, ʼe tonu ke tou haga ako ʼo ʼuhiga mo Sehova. Pea ʼe feala ke tou toe maʼu te ʼatamai malama mo mahino ki te ʼu aluʼaga neʼe hoko ʼi totatou maʼuli. Ia ʼaho nei, ʼe lahi age te ʼu mahino ʼae kua tou maʼu ʼi ʼae neʼe maʼu e Apalahamo. (Taniela 12:4; Loma 11:33) Ko te Tohi-Tapu ʼe maʼu ai te ʼatamai malama ʼo ʼuhiga mo “te pule o te lagi mo te kele.” ʼE tokoni mai te ʼu faʼahi ʼae ʼe tou  ako ʼo ʼuhiga mo Sehova ke tou ʼoʼofa pea mo fakaʼapaʼapa kia te ia. Ko te ʼofa mo te fakaʼapaʼapa ʼaia, ʼe uga ʼaki tatou ke tou fakalogo kia te ia. Ka tou fakalogo, ʼe ina puipui mo tapuakinaʼi tatou pea ʼe feala ai ke tou manatuʼi te ʼu aluʼaga ʼae neʼe ina fakamalohiʼi tatatou tui. Ka tou tauhi kia Sehova ʼaki he loto katoa, ʼe tou maʼu te tokalelei mo te fiafia. (Pesalemo 34:9; Taaga Lea 10:22) Ka lahi tatatou maʼu te ʼatamai malama mo mahino ki te ʼu aluʼaga ʼo totatou maʼuli, ʼe malohi age ai anai tatatou fakakaumeʼa mo Sehova.

9, 10. (1) Kotea ʼae ʼe tonu ke tou fai moʼo fakamalohiʼi he fakakaumeʼa? (2) Kotea ʼae ʼe ha ai neʼe maʼuhiga pea mo fakamalohiʼi e Apalahamo tana fakakaumeʼa mo Sehova?

⁹ Ko te fakakaumeʼa ʼe ko he faʼahi ʼe maʼuhiga. Pea ʼe tonu ke tou tokakaga ki ai “i te temi fuli” ke tologa. (Lau ia Taaga Lea 17:17.) ʼE mole hage ko he ipu neʼe totogi kovi neʼe ʼaumai pe moʼo fakamataleleiʼi ʼo te loto fale. Kaʼe ko te fakakaumeʼa, ʼe hage ko he fuʼu ʼakau matalelei, ʼe tonu ke fakavai pea mo tokakaga fakalelei ki ai. Koia, neʼe maʼuhiga pea mo taupau e Apalahamo tana fakakaumeʼa mo Sehova. ʼO feafeaʼi?

¹⁰ Neʼe haga fakamalohiʼi e Apalahamo tana manavasiʼi mo tana fakalogo ki te ʼAtua. Ohage la, ʼi tana faifagona ki Kanaane mo tona famili pea mo ʼana kaugana, neʼe tuku tuʼumaʼu pe e Apalahamo ia Sehova ke ina takitaki ia ia ʼi te temi fuli pe ʼe ina toʼo ai he tonu. ʼI te taʼu 99 ʼo Apalahamo, neʼe ui age e Sehova ke ina silikosisioʼi te hahaʼi tagata fuli ʼo tona famili. Neʼe lotolotolua koa ʼo ʼuhiga mo Sehova? Neʼe maʼu takuʼaki koa ia Apalahamo ke mole fakalogo ki te fakatotonu ʼae neʼe fai age e Sehova? Kailoa. Neʼe falala kia Sehova pea neʼe fakalogo “i te aho aia.”—Senesi 17:10-14, 23.

11. He koʼe neʼe tuʼania ia Apalahamo ʼo ʼuhiga mo Sotoma mo Komola? Pea neʼe tokoni feafeaʼi age ia Sehova?

¹¹ Neʼe malohi te fakakaumeʼa ʼa Apalahamo mo Sehova koteʼuhi neʼe fakalogo tuʼumaʼu ia Apalahamo kia Sehova, maʼia mo te ʼu meʼa liliki. Neʼe feala ke palalau ki he meʼa pe mo Sehova pea mo kole tana tokoni moka tuʼania ki he meʼa. Ohage la, neʼe tuʼania ia Apalahamo ʼi te temi ʼae neʼe ui ai e Sehova ʼe tauteaʼi anai te ʼu kolo ko Sotoma mo Komola. Kotea tona tupuʼaga? He neʼe mataku naʼa tauteaʼi fakatahi te hahaʼi agakovi mo te hahaʼi agalelei. Neʼe lagi tuʼania ʼo ʼuhiga mo tona ʼilamutu ko Lote pea mo tona famili ʼae neʼe maʼuʼuli ʼi Sotoma. Neʼe falala ia Apalahamo kia Sehova he ʼe ko ia “ae e ina fakamaaui te kele katoa.” Koia, neʼe ina fakaha ai kia Sehova ʼana tuʼania ʼaki he agavaivai. Neʼe faʼa kataki ia Sehova ki tona kaumeʼa pea neʼe ina fakaha kia ia ʼe fonu ʼi te manavaʼofa. Neʼe fakamahino age e Sehova ka fakahoko tana fakamau, ʼe ina kumi te hahaʼi agalelei ke haofaki natou.—Senesi 18:22-33.

12, 13. (1) Kotea ʼae neʼe tokoni kia Apalahamo ke malohi tana fakakaumeʼa mo Sehova? (2) Kotea ʼae ʼe ha ai ko Apalahamo neʼe falala kia Sehova?

 ¹² ʼE mahino ia, ko te ʼatamai malama ʼae neʼe maʼu e Apalahamo pea mo te ʼu aluʼaga neʼe hoko ʼi tona maʼuli, neʼe tokoni kia ia ke ina taupau ke malohi tana fakakaumeʼa mo Sehova. Ki muli age, ʼi te kole e Sehova kia Apalahamo ke ina sakilifisioʼi tona foha, neʼe ina iloʼi ai ko Sehova ʼe faʼa kataki, mo manavaʼofa, mo tuha mo te falala pea ʼe ina puipui tuʼumaʼu ia ia. Koia, neʼe tui papau ia Apalahamo ko Sehova ʼe mole ko he tahi ʼe agakovi. ʼE tou iloʼi feafeaʼi te faʼahi ʼaia?

¹³ ʼI muʼa ʼo te mavae ʼa Apalahamo mai ʼana kaugana, neʼe ina ui fenei: “Kolua nonofo i heni mo te asino; ko au mo te tupulaga, e ma olo anai o kaku ki oluga o atolasio, pea hoki ma toe liliu mai anai kia kolua.” ^[2] (Vakaʼi te nota ʼi te fakaʼosi ʼo te alatike.) (Senesi 22:5) Kotea te fakaʼuhiga ʼo ʼana palalau? Neʼe loi koa ʼo ʼuhiga mo tana toe liliu mai mo Isaake kaʼe neʼe ina iloʼi pe ʼe ina sakilifisioʼi ia tona foha? Kailoa. ʼI te Tohi-Tapu neʼe iloʼi e Apalahamo neʼe feala kia Sehova ke ina fakatuʼuake ia Isaake. (Lau ia Hepeleo 11:19.) Neʼe iloʼi e Apalahamo neʼe foaki age e Sehova te malohi ke ina maʼu hona foha logo la kua nā matutuʼa. (Hepeleo 11:11, 12, 18) Koia, neʼe mahino kia ia ʼe mole he meʼa ʼe faigataʼa kia Sehova. Neʼe mole iloʼi e Apalahamo pe ʼe kotea ʼae ka hoko anai ʼi te ʼaho ʼaia. Kaʼe, neʼe tui ʼe fakatuʼuake anai e Sehova tona foha ke hoko moʼoni ʼana fakapapau fuli. Ko te tupuʼaga la ʼaia ʼo te fakahigoa ʼo Apalahamo “ko te tamai ʼo natou fuli ʼae ʼe natou tui.”

14. Kotea te ʼu faigataʼaia ʼe ke maʼu ʼi tau tauhi kia Sehova? Pea ʼe tokoni feafeaʼi atu te faʼifaʼitaki ʼo Apalahamo?

¹⁴ Ia ʼaho nei, ʼe mole kole mai e Sehova ke tou sakilifisioʼi ʼatatou fanau. Kaʼe, ʼe ina kole mai ke tou fakalogo ki ʼana fakatotonu. ʼI ʼihi temi ʼe lagi mole tou mahino ki ʼihi fakatotonu pea ʼe faigataʼa tatatou fakalogo ki ai. Neʼe kua ke maʼu koa ia te faʼahiga manatu ʼaia? Ki te manatu ʼa ʼihi, ko te faifakamafola ʼe ko he gaue faigataʼa. Koteʼuhi ʼe lagi natou ufiufi pea ʼe faigataʼa tanatou palalau ki he tahi ʼe mole natou iloʼi. Ko ʼihi ʼe natou matataku ʼi te fakaha ko natou ko te ʼu Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼi te fale gaue peʼe ko te fale ako. (Ekesote 23:2; 1 Tesalonika 2:2) Ka kole atu ke ke fai he meʼa ʼe faigataʼa, ke ke manatuʼi te faʼifaʼitaki lelei ʼo Apalahamo ʼo ʼuhiga mo te tui mo te lototoʼa. Ka tou metitasio ki te tui ʼa te ʼu kaugana ʼa te ʼAtua, ʼe uga ai anai tatou ke tou faʼifaʼitakiʼi ia natou pea mo fakaovi ki totatou Kaumeʼa, ko Sehova.—Hepeleo 12:1, 2.

15. He koʼe ʼe tou tui papau neʼe mole fakahemala ia Apalahamo ʼi te fakalogo agatonu kia Sehova?

¹⁵ Neʼe ʼi ai koa he temi neʼe fakahemala ai Apalahamo ʼi tana fakalogo ki te ʼu fakatotonu ʼa Sehova? ʼE ui ʼi te Tohi-Tapu ko Apalahamo “neʼe mate ia ʼi tona temi  matuʼa lelei, neʼe kua matuʼa pea mo fiafia ʼi ʼona ʼaho maʼuli.” (Senesi 25:8, MN) ʼI tona taʼu 175, neʼe feala ke fakakaukauʼi e Apalahamo tona maʼuli pea mo fiafia ai. Kotea tona tupuʼaga? Koteʼuhi neʼe maʼuhiga tuʼumaʼu kia ia tana fakakaumeʼa mo Sehova. Kaʼe, ko te ui ʼae ko Apalahamo “kua matuʼa pea mo fiafia ʼi ʼona ʼaho maʼuli,” ʼe mole fakaʼuhiga leva neʼe mole fia maʼuli ia ʼi te ka haʼu.

16. Kotea ia te fiafia ʼae ka maʼu anai e Apalahamo ʼi te palatiso?

¹⁶ ʼE ui ʼi te Tohi-Tapu ko Apalahamo “nee talitali ia ki te kolo ae e ina mau ni fakatafito malohi, te kolo ae nee laga pea nee fau e te Atua totonu.” (Hepeleo 11:10) Neʼe tui ia Apalahamo ʼe sio anai ʼi he ʼaho ki te kolo ʼaia, ia te Puleʼaga ʼo Te ʼAtua ʼae ka ina takitaki anai te kele. Pea ʼe sio anai Apalahamo ki te faʼahi ʼaia. Ke ke fakakaukauʼi age muʼa te fiafia ʼe maʼu anai e Apalahamo ʼi tana maʼuli ʼi te palatiso pea mo hoko atu pe tana fakamalohiʼi tana fakakaumeʼa mo te ʼAtua. ʼE fiafia anai ʼi tana iloʼi ʼae neʼe tokoni tana tui ki te ʼu kaugana ʼa te ʼAtua lolotoga te ʼu taʼu ʼe lau ʼi afe. ʼE ina iloʼi anai ko te sakilifisio ʼae neʼe tonu ke ina fai ʼi te Moʼuga ʼo Molisa, neʼe ina fakatata ia te sakilifisio ʼa Sesu. (Hepeleo 11:19) Koia, ʼe ina iloʼi anai neʼe ʼi ai te ʼuhiga ʼo tona lotomamahi ʼi tana sakilifisioʼi tona foha ko Isaake. Pea neʼe feala ki te toko lauʼi miliona hahaʼi agatonu ke natou mahino ki te lotomamahi ʼa Sehova ʼi tana foaki mai tona ʼAlo, ia Sesu Kilisito ko he totogi maʼa te malamanei. (Soane 3:16) Koia, neʼe tokoni mai te faʼifaʼitaki ʼa Apalahamo kia tatou fuli ke tou lotofakafetaʼi lahi ki te sakilifisio ʼa Sesu. Ko te meʼa ʼofa ʼaia ʼe lahi tokotahi.

17. Kotea ʼae ʼe ke fakatotonu ke ke fai? Pea kotea ʼae ka tou vakaʼi anai ʼi te alatike ka hoa mai?

¹⁷ ʼOfa pe ke tou faʼifaʼitakiʼi fuli te tui ʼa Apalahamo. Ohage ko Apalahamo, ʼe tonu ke tou maʼu te ʼatamai malama mo mahino ki te ʼu aluʼaga neʼe hoko ʼi totatou maʼuli. Ka tou haga ako ʼo ʼuhiga mo Sehova pea mo fakalogo kia te ia, ʼe ina tapuakinaʼi mo puipui anai tatou. (Lau ia Hepeleo 6:10-12.) Koia, tou faiga ke liliu ia Sehova ko hotatou Kaumeʼa ʼo heʼe gata. ʼI te alatike ka hoa mai, ʼe tou vakaʼi anai te ʼu faʼifaʼitaki ʼe tolu ʼo he ʼu kaugana agatonu neʼe kaumeʼa mo te ʼAtua.