1. Kotea ʼae ʼe tonu ke fai e he tehina tupulaga ke liliu ʼo fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie?

 NEʼE fakalotomalohiʼi fenei e te apositolo ko Paulo te ʼu Kilisitiano ʼo Efeso: “[Kotou] liliu ko he ʼu tagata kua fotufotuʼa, kua katoa [tokotou] ʼuhiga fotufotuʼa, ohage ko Kilisito.” (Efe. 4:13) ʼE maʼuhiga te ʼu palalau ʼaia ki te ʼu tehina fuli ʼo te ʼu kokelekasio ia ʼaho nei. Ke natou fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie, ʼe tonu ke natou fakalogo ki te ʼu lao ʼa te ʼAtua pea ke natou mulimuli ki te ʼu pelesepeto ʼi te Tohi-Tapu ʼi te ʼu faʼahi fuli ʼo tonatou maʼuli. (Luka 2:52) He koʼe ʼe maʼuhiga ke liliu te ʼu tehina tupulaga ʼo fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie?

2-3. He koʼe ʼe maʼuhiga ke liliu he tehina tupulaga ʼo fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie?

² ʼE maʼuhiga te ʼu gaue ʼae ʼe fakahoko e te ʼu tehina ʼi tonatou famili pea ʼi te kokelekasio. Kapau ko koe ko he tehina kei tupulaga, kua lagi ke fakakaukauʼi ni gaue ʼe feala anai ke ke fakahoko. ʼE feala ke ke fakatuʼutuʼu ke ke pionie, tagata faifekau fakaminisitelio, pea ki muli age ke ke tagata ʼafea. Peʼe lagi ke fia ʼohoana mo taupau hou kiʼi famili. (Efe. 6:4; 1 Tim. 3:1) Ke feala hau fakahoko te ʼu fakatuʼutuʼu ʼaia, ʼe tonu ke ke liliu ʼo fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie. b

³ Kotea ka tokoni atu? ʼE tonu ke ke maʼu he ʼu fealagia. Tou vakaʼi pe ʼe feafeaʼi hau teuteu atu nei ke ke lava fakahoko ʼou maʼua.

4. ʼE ke lava maʼu ʼifea ni faʼifaʼitaki lelei? (Vakaʼi mo te pāki.)

⁴ Mulimuli ki he ʼu faʼifaʼitaki lelei. ʼE lahi te ʼu tupulaga ʼe palalau ki ai te Tohi-Tapu ʼe feala ke ke faʼifaʼitakiʼi. Neʼe ʼoʼofa te ʼu tupulaga ʼaia ki te ʼAtua pea mo natou tokakaga ki tana hahaʼi ʼi ni aluʼaga kehekehe. ʼE ke toe maʼu anai ʼi tou famili peʼe ʼi tau kokelekasio ni tehina kua fotufotuʼa ʼe feala hau faʼifaʼitakiʼi. (Hep. 13:7) Pea ko te faʼifaʼitaki ʼae ʼe lelei tukupau, ko ʼae ʼa Sesu Kilisito. (1 Pet. 2:21) Ka ke toʼo he temi ʼo ako te maʼuli ʼo te ʼu tagata ʼaia, tokagaʼi mo ʼonatou kalitate. (Hep. 12:​1, 2) Pea ke ke faʼifaʼitakiʼi leva natou.

5. ʼE feafeaʼi hau fakamamahani ʼo fakaʼaogaʼi ʼou fealagia fakakaukau, pea he koʼe ʼe maʼuhiga te faʼahi ʼaia? (Pesalemo 119:9)

⁵ Fakamamahani ʼo fakaʼaogaʼi ʼou “fealagia fakakaukau.” (Taag. 3:21) ʼE fakaʼuhiga ia te faʼahi ʼaia ke mole ke hoko ʼoho ʼo fai he koga, kae ke ke fakakaukauʼi muʼa te meʼa ʼae ka ke fai. Ke ke lava fai te faʼahi ʼaia, ʼe tonu anai ke ke faiga malohi. Kua lagi ke tokagaʼi, tokolahi te ʼu tupulaga ʼo te malama ʼe natou fai ni tonu ʼo mulimuli pe ki ʼanatou manatu peʼe ko te ʼu meʼa ʼae ʼe natou leleiʼia. (Taag. 7:7; 29:11) Maʼia mo te televisio, mo te ʼu ʼata, pea mo te Neti ʼe feala ke malave ki tau fakakaukau. Koia ʼe feafeaʼi hau fakaʼaogaʼi lelei ʼou fealagia fakakaukau? Faiga muʼa ke ke iloʼi te ʼu tokoni ʼae ʼi te Tohi-Tapu pea mo fakakaukauʼi pe koʼe ʼe lelei ke ke mulimuli ki ai. Pea fakaʼaogaʼi leva te ʼu tokoni ʼaia ke ke fai ai he ʼu tonu ʼe leleiʼia e Sehova. (Lau ia Pesalemo 119:9.) Kapau ko hau agamahani tau fai te faʼahi ʼaia, ʼe tokoni atu anai ke ke liliu ʼo fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie. (Taag. 2:​11, 12; Hep. 5:14) Tou vakaʼi aluʼaga ʼe lua ʼe fua lelei anai kia koe moka ke fakaʼaogaʼi ʼou fealagia fakakaukau: (1) tau faʼahiga aga ki te ʼu tuagaʼane, pea (2) tau faiteuteu mo te kosi ʼo tou ʼulu.

6. ʼE tokoni feafeaʼi atu anai ʼou fealagia fakakaukau ke ke fakaʼapaʼapa ki te ʼu tuagaʼane?

⁶ Kapau ʼe ke mulimuli ki te ʼu tokoni ʼa Sehova, ʼe ke fakaʼapaʼapa anai ki te hahaʼi  fafine. ʼE feala pe ki he tehina tupulaga ke kaumeʼa mo he ʼu tuagaʼane. Kae kapau ʼe ina fakaʼaogaʼi ʼona fealagia fakakaukau, ʼe tokaga anai ke mole manatu he tuagaʼane ʼe manako ia ia ʼuhi ko tana aga, peʼe ko he ʼu palalau ʼe ina fai age peʼe ina tohi age, gata pe moka ʼe fia ʼohoana mo ia. (1 Tim. 5:​1, 2) Ka fakatahi leva mo he tuagaʼane ʼe ina fia ʼohoanaʼi, ʼe tokaga anai ke ʼi ai tuʼumaʼu he tahi mo naua.—1 Ko. 6:18.

7. ʼE tokoni feafeaʼi atu anai ʼou fealagia fakakaukau moka ke filifili hou ʼu mutuʼi meʼa peʼe ko te kosi ʼo tou ʼulu?

⁷ Ko te lua aluʼaga ʼe feala ke fakaʼaogaʼi e he tupulaga ʼona fealagia fakakaukau ʼe ko tana faiteuteu pea mo te kosi ʼo tona ʼulu. Ko te hahaʼi ʼae ko tanatou gaue ko te tui ʼo te ʼu mutuʼi meʼa, ʼe mole natou fakaʼapaʼapa kia Sehova pea ʼe natou fai ni aga heʼe ʼaoga. ʼE ha te ʼu faʼahi ʼaia ʼi te ʼu teu ʼae ʼe natou fai, he ʼe pipiki fau peʼe hage ai te hahaʼi tagata ko he ʼu fafine. Ka ke filifili hou ʼu mutuʼi meʼa, mulimuli ki te ʼu tokoni ʼae ʼe tuʼu ʼi te Tohi-Tapu pea mo te ʼu faʼifaʼitaki lelei ʼae ke sio ki ai ʼi te kokelekasio. ʼE ke fakaha ai tau fia liliu ʼo fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie. Ohage la, fai te ʼu fehuʼi ʼaeni: “ ʼE ha koa ʼi te ʼu tonu ʼae ʼe au fai ʼe au fakakaukauʼi lelei muʼa pea mo au tokagaʼi te manatu ʼa ʼihi? Ka sio te hahaʼi ʼoku mutuʼi meʼa, ʼe faigafua koa tanatou iloʼi ʼe au tauhi ki te ʼAtua?” (1 Ko. 10:​31-33; Tito 2:6) Kapau ʼe ke fakaʼaogaʼi ʼou fealagia fakakaukau moʼo fai he ʼu tonu, ʼe fakaʼapaʼapaʼi anai koe e ʼou tehina mo tuagaʼane ʼo feia mo tau Tamai ʼae ʼi selo.

8. Kotea ʼae ʼe feala ke ke fai ke ke tuha ai mo te falala?

⁸ Ke ke tuha mo te falala. ʼE tuha he tehina tupulaga mo te falala he ʼe ina fakahoko fakamalotoloto te ʼu gaue ʼae ʼe foaki age. (Luka 16:10) Tokagaʼi te faʼifaʼitaki haohaoa ʼa Sesu. Neʼe mole lotonoa ki te ʼu gaue ʼae neʼe tonu ke ina fakahoko. Neʼe tokaga fakalelei ki ai, maʼia mo ʼae neʼe faigataʼa ʼaupito. Neʼe ʼofa ki te hahaʼi, tafito ki ʼana tisipulo, pea neʼe ina foaki tona maʼuli maʼa natou. (Soa. 13:1) Ohage ko Sesu, ke ke gaue kinakina ke ke fakahoko te ʼu gaue ʼae neʼe tuku atu. Kapau ʼe mole ke faʼa iloʼi pe ʼe feafeaʼi tona fai, fiamalalo ʼo kole tokoni ki te ʼu tehina kua fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie. ʼAua naʼa ke gata pe ʼi te meʼa ʼae neʼe kole atu. (Loma 12:11) Fai tau gaue ki tona fakaʼosi, ohage ʼe ke gaue “kia Sehova kaʼe mole ki te tagata.” (Kol. 3:23) Pea ʼuhi ʼae ʼe tou agahala fuli, ke ke agavaivai ʼo faifakalelei moka neʼe ke faihala.—Taag. 11:2.

9. He koʼe ʼe tonu ke maʼu e he tehina tupulaga he ʼu fealagia?

⁹ Ko he tehina kua fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie ʼe ina tali leleiʼi ke ina fai he ʼu gaue ʼi te kokelekasio, ʼe felogoi lelei mo te hahaʼi, pea ʼe gaue ke ina maʼu te ʼu meʼa ʼae ʼe ʼaoga kia ia mo tona kiʼi famili. Koia, ʼe tonu ke maʼu e he tehina kei tupulaga he  ʼu fealagia ke ina fakahoko te ʼu faʼahi ʼaia. Tou vakaʼi fealagia ʼe tolu.

10-11. He koʼe ʼe tonu ke lelei age tau lautohi mo tau faitohi? (Pesalemo 1:​1-3) (Vakaʼi mo te pāki.)

¹⁰ Ke ke poto ʼi te lautohi mo te faitohi. ʼE ui ʼi te Tohi-Tapu ʼe fiafia te tagata ʼae ʼe ina lau mo metitasioʼi te Folafola ʼa te ʼAtua pea ʼe to lelei ʼana gaue. (Lau ia Pesalemo 1:​1-3.) ʼI tana lau te Tohi-Tapu ʼi te ʼaho fuli, ʼe mahino lelei age ki te manatu ʼa Sehova, pea feala ai ke mulimuli ki ʼana tokoni ʼi tona maʼuli. (Taag. 1:​3, 4) ʼE ʼaoga ʼaupito he ʼu tehina feia ʼi te kokelekasio.

¹¹ ʼEi, ʼe ʼaoga ki te kokelekasio he ʼu tehina ʼe faitokoni pea mo faiakonaki ʼo fakatafito ki te Tohi-Tapu. (Tito 1:9) Kapau ʼe ke faiga ke lelei age tau lautohi mo tau faitohi, ʼe feala anai hau fai ni akonaki pea mo ni tali ʼe tokoni anai ki te ʼu tehina mo tuagaʼane pea mo fakamalohi ai tanatou tui. Pea ʼe ke poto anai ʼi te tohi ʼo te ʼu manatu ʼae ʼe maʼuhiga lolotoga tau ako tokotahi, ʼi te ʼu fono pea mo te ʼu fakatahi. ʼE malohi ai anai tau tui pea ʼe feala hau fakaʼaogaʼi te ʼu manatu ʼaia moʼo tokoni ki ʼou tehina mo tuagaʼane.

12. Kotea ʼae ka tokoni atu ke ke poto ʼi te fagono mo palalau lelei?

¹² Ke ke poto ʼi te fagono pea mo palalau lelei. Ko tona fakaʼuhiga, ke ke fagono ki ʼae ʼe palalau atu mo mahino ki ʼana manatu pea mo te ʼu meʼa ʼae ʼi tona loto. (Taag. 20:5) Pea ʼe ke lava tokagaʼi ʼi tona leʼo, mo tona fofoga pea mo tana aga te ʼu meʼa ʼae ʼi tona loto. ʼE mole feala hau fai te faʼahi ʼaia moka ʼe ke felogoi mo faitohi tuʼumaʼu pe ʼi Neti. Koia ke lahi age tau alu tonu ʼo faipalalau mo te hahaʼi.—2 Soa. 12.

13. Kotea ʼae ʼe tonu ke ke fai ke ke poto ʼi te taupau ʼo tou maʼuli? (1 Timoteo 5:8) (Vakaʼi mo te pāki.)

¹³ Ke ke poto ʼi te taupau ʼo tou maʼuli. Ko he tehina kua fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie ʼe poto ʼi te taupau ʼo tona maʼuli pea mo tona loto fale. (Lau ia 1 Timoteo 5:8.) ʼI ʼihi fenua, ʼe ako e he tupulaga te gaue ʼo tana tamai peʼe ko he tahi ʼo tona famili. ʼI te tahi age ʼu fenua, ʼe ako gaue te ʼu tupulaga ʼi te fale ako. ʼE ʼaoga ke poto he tupulaga ʼi te fai ʼo he gaue, he ʼe faigafua anai tana maʼu hana gaue. (Gaue 18:​2, 3; 20:34; Efe. 4:28) Ke ke faʼafai moka ke akoako he gaue pea mo fakaʼosi he koga neʼe ke kamata. ʼE tokagaʼi anai e ʼihi te faʼahi ʼaia pea mo natou vikiʼi tau gaue lelei. ʼE feala anai hau maʼu pea mo taupau hau gaue. Ko te ʼu kalitate mo te ʼu fealagia ʼae kua tou ʼosi vakaʼi ʼe toe maʼuhiga anai ki he tehina tupulaga ʼe ina fia fakahoko he tahi ʼu maʼua.

14. Kotea ʼae ʼe feala ke ke fai moka ʼe ke fia gaue temi katoa maʼa Sehova?

¹⁴ Ke ke gaue temi katoa maʼa Sehova. Tokolahi te ʼu tehina kua fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie neʼe natou kamata gaue maʼa Sehova ʼi tanatou kei tupulaga. Ko he tahi ʼe pionie, ʼe gaue mo he ʼu faʼahiga hahaʼi kehekehe. ʼE ina toe ako ai ke ina fakaʼaogaʼi fakapotopoto tana falā pea mo maʼuli fakafeʼauga. (Flp. 4:​11-13) Kapau ʼe ke toʼo te selevisi pionie vaeluaʼi temi, ʼe tokoni atu anai ke ke pionie katoa. Tokolahi te ʼu pionie neʼe natou kamata feia. Pea ko ʼihi ia natou kua natou kau ki te gaue laga fale peʼe ʼi te Petele.

15-16. Kotea ʼae ʼe tonu ke fai e he tehina tupulaga ʼe fia faifekau fakaminisitelio peʼe tagata ʼafea?

¹⁵ Ke ke tagata faifekau fakaminisitelio peʼe tagata ʼafea. ʼE ui ʼi te Tohi-Tapu kapau ʼe “faiga” he tehina ke tagata ʼafea “pea ʼe faiga ia ki he gaue ʼe lelei.” (1 Tim. 3:1) Kae ʼe tonu muʼa ke tagata faifekau fakaminisitelio, pea hili ʼaia ʼe feala leva ke tagata ʼafea. ʼE tokoni te kau faifekau fakaminisitelio ki te ʼu tagata ʼafea moʼo fakahoko te ʼu gaue ʼo te kokelekasio. ʼE tauhi te ʼu tagata fuli ʼaia ʼaki he agavaivai ʼonatou tehina mo tuagaʼane pea mo faʼafai ʼi te faifakamafola. ʼE feala pe ke fakanofo he tehina tupulaga ko he faifekau fakaminisitelio ʼi muʼa ʼo tona taʼu 20. Pea ʼe feala ke fakanofo he faifekau fakaminisitelio ko he tagata ʼafea logo la heʼeki taʼu 25.

¹⁶ ʼE tuʼu ʼi te Tohi-Tapu te ʼu faʼahi ʼae ʼe fakamaʼua ki he tehina ke feala hana faifekau fakaminisitelio peʼe tagata ʼafea. Pea ko te ʼu faʼahi ʼaia ʼe fakatafito ki te ʼofa ʼae kia Sehova, ki tona famili pea ki te ʼu tehina mo tuagaʼane. (1 Tim. 3:​1-13; Tito 1:​6-9; 1 Pet. 5:​2, 3) Faiga ke ke fakakaukauʼi te ʼu fakamaʼua takitahi ʼaia. Pea kole kia Sehova ke tokoni atu ke ke fakahoko te ʼu fakamaʼua ʼaia. c

17. ʼE feafeaʼi hau teuteu atu nei ke ke lava fakahoko te ʼu maʼua ʼo he tagata ʼohoana? (Vakaʼi mo te pāki.)

¹⁷ Ka ke ʼohoana. Ohage ko tona ui e Sesu, ko he tehina kua fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie ʼe feala ke nofo selipatea. (Mat. 19:12) Kae kapau ʼe ke filifili ke ke ʼohoana, ʼe ke liliu ai ko he pule famili. (1 Ko. 11:3) ʼE kole e Sehova ki te tagata ke ʼofa ki tona ʼohoana, mo tokaga ki te ʼu meʼa ʼae ʼe ʼaoga kia ia, mo liliu ko hona kaumeʼa lelei pea mo tokoni ke malohi  ʼana felogoi mo Sehova. (Efe. 5:​28, 29) Ko te ʼu kalitate mo te ʼu fealagia ʼae neʼe tou vakaʼi ʼi te alatike ʼaeni, ʼe tokoni atu anai ke ke fakahoko lelei tou ʼuhiga tagata ʼohoana pea mo pule famili. ʼEi, ko tau fakaʼaogaʼi ʼou fealagia fakakaukau, mo tau fakaʼapaʼapa ki te hahaʼi fafine pea mo tau tuha ʼae mo te falala, ʼe tokoni anai ki tokolua maʼuli fakataumatuʼa.

18. ʼE feafeaʼi he teuteu atu nei ʼa he tehina tupulaga moka fia maʼu fanau?

¹⁸ Ka ke maʼu fanau. ʼE mahino ia, kapau ʼe ke fia maʼu hau ʼu fanau, ʼe ke fia fakahoko lelei te maʼua ʼaia. Kotea ʼae ʼe ke ako mai te faʼifaʼitaki ʼa Sehova? ʼE lahi te ʼu faʼahi ʼe feala ke ke ako. (Efe. 6:4) Ohage la, neʼe logo ia Sesu ki te ui age e tana Tamai ʼe ʼofa pea mo fiafia ia ia. (Mat. 3:17) ʼE tokaga anai he tamai ke ina ui ki ʼana fanau ʼe ʼofa ia natou. ʼE fakamalo age moka natou fai he ʼu gaue lelei. ʼE faʼifaʼitakiʼi e he tamai ia Sehova moka tokoni ki ʼana fanau ke natou liliu ʼo fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie. ʼE feala hau teuteu nei ki te ʼu maʼua ʼaia ʼaki tau fakaha tou ʼofa ki tou famili mo te ʼu tehina mo tuagaʼane pea mo ke tokaga lelei kia natou. Pea ke ke mahani ʼi te ui age ʼe ke ʼofa ia natou pea ʼe natou maʼuhiga kia koe. (Soa. 15:9) ʼE ke liliu anai ko he ʼohoana mo he tamai ʼe ina fakahoko lelei ʼona maʼua. ʼE ke maʼuhiga ai kia Sehova, mo tou famili pea mo te ʼu tehina mo tuagaʼane.

19-20. Kotea ka tokoni ki te ʼu tehina tupulaga ke natou fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie? (Vakaʼi te pāki ʼo te takafi.)

¹⁹ ʼU tehina tupulaga, ʼe tonu ke kotou faiga ke kotou fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie. Koia, mulimuli ki he ʼu faʼifaʼitaki lelei, fakaʼaogaʼi lelei ʼou fealagia fakakaukau, ke ke tuha mo te falala, ako ke ke poto ʼi te fai ʼo he gaue, pea teuteu ke feala hau fakahoko he tahi ʼu maʼua.

²⁰ ʼE lagi mata faigataʼa kia koe te mulimuli ki te ʼu faʼahi fuli ʼaeni neʼe tou vakaʼi. Kae ʼaua naʼa ke tuʼania he ʼe ke lava fakahoko anai. Manatuʼi e fia tokoni atu ia Sehova. (Esa. 41:​10, 13) Pea ʼe toe fia tokoni atu mo ʼou tehina mo tuagaʼane ʼo te kokelekasio. Ka ke liliu ʼo fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie, ʼe fiafia lahi anai tou maʼuli. ʼE matou ʼoʼofa ia kotou ʼu tehina tupulaga! Ke tapuakiʼi e Sehova takotou faiga nei ke kotou liliu ko he ʼu tehina kua fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie.—Taag. 22:4.