1. Kotea ʼae ʼe tonu ke tou fai ke tou liliu ko he ʼu Kilisitiano kua fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie?

 ʼE TOU punamaʼuli moka tou tokagaʼi te tuputupu vave ʼa he kiʼi toe ʼo liliu ko he tagata peʼe ko he fafine. ʼI te agamahani, ʼe mole maʼua ke faiga fakamalotoloto ia te kiʼi toe ke tuputupu. Kae ʼe mole tatau ia moka ʼe tou fia liliu ʼo fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie. b (1 Ko. 13:11; Hep. 6:1) Ke tou kaku ki te aluʼaga ʼaia, ʼe tonu ke tou felogoi lelei mo Sehova. ʼE toe ʼaoga mai kia tatou tona laumalie maʼoniʼoni ke tou maʼu te ʼu kalitate ʼae ʼe ina leleiʼia, ʼo feia mo te ʼu fealagia ʼe ʼaoga anai kia tatou, pea ke tou teuteu ke tou lava fakahoko he tahi ʼu maʼua.—Taag. 1:5.

2. Kotea ʼae ʼe tou ako mai ia Senesi 1:​27, pea kotea ʼae ka tou vakaʼi anai ʼi te alatike ʼaeni?

² Neʼe fakatupu e Sehova te tagata mo te fafine. (Lau ia Senesi 1:27.) ʼE mahino ia ʼe kehekehe te agaaga ʼo te tagata mo te fafine. Kae ʼe ʼi ai te tahi ʼu faʼahi ʼe nā kehekehe ai. Ohage la neʼe fakatupu e Sehova te tagata mo te fafine ke nā tahi fakahoko ʼonā maʼua. Koia ʼe tonu ai ke nā tahi maʼu te ʼu kalitate mo te ʼu fealagia ʼae ka tokoni age ke nā fakahoko ai tonā ʼu maʼua ʼaia. (Sen. 2:18) ʼI te alatike ʼaeni ʼe tou vakaʼi anai pe kotea ʼae ʼe feala ke fai e he tuagaʼane kei finemui ke liliu ʼo fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie. Pea ʼi te alatike ka hoa mai, e tou vakaʼi anai pe kotea ʼae ʼe feala ke fai e he tehina kei tupulaga.

3-4. ʼE lava maʼu ʼifea e te ʼu tuagaʼane kei finemui he ʼu faʼifaʼitaki lelei? (Vakaʼi mo te pāki.)

³ ʼE lahi te ʼu fafine ʼe palalau ki ai te Tohi-Tapu neʼe natou ʼoʼofa mo tauhi kia Sehova. (Vakaʼi ʼi te jw.org Fakafalani te alatike “Les femmes dans la Bible, que pouvons-nous apprendre d’elles?”) Ohage ko tona ui ʼi te vaega tafito ʼo te alatike ʼaeni, neʼe natou “lotololomi ʼi te ʼu aluʼaga fuli” pea mo “agatonu ʼi te ʼu meʼa fuli.” Pea ʼe toe feala foki ke maʼu e te ʼu tuagaʼane ʼi tanatou kokelekasio he ʼu fafine Kilisitiano kua fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie ke natou faʼifaʼitakiʼi.

⁴ ʼU tuagaʼane kei finemui, he koʼe ʼe mole kotou kumi he ʼu tuagaʼane kua fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie ke kotou faʼifaʼitakiʼi natou? Tokagaʼi ʼonatou kalitate pea mo fakakaukauʼi pe ʼe feafeaʼi hakotou maʼu mo kotou te ʼu kalitate ʼaia. ʼI te ʼu palakalafe ka hoa mai, ʼe tou palalau anai ki he ʼu kalitate maʼuhiga ʼe tolu ʼe tonu ke maʼu e te ʼu fafine ʼae kua fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie.

5. He koʼe ʼe maʼuhiga ke agavaivai he tuagaʼane kua fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie?

⁵ Ko te agavaivai ʼe ko he kalitate maʼuhiga ʼo he tahi kua fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie. Ko he fafine agavaivai, ʼe ina maʼu he ʼu felogoi lelei mo Sehova pea mo ʼihi. (Sakp. 4:6) Ohage la, ko he fafine ʼe ʼofa ia Sehova ʼe agavaivai ʼo mulimuli ki te fakatotonu ʼae ʼe tuʼu ia 1 Kolonito 11:3. ʼE fakaha ai e Sehova pe neʼe ina foaki kia ai te pule ʼi te kokelekasio mo te famili. c

6. Kotea ʼae ʼe feala ke ako e te ʼu tuagaʼane kei finemui mai ia Lepeka ʼo ʼuhiga mo te agavaivai?

⁶ Tou vakaʼi te faʼifaʼitaki ʼo Lepeka. Neʼe ko he taʼahine ʼatamai pea ʼi tona maʼuli katoa neʼe ina fai ni tonu neʼe ha ai tona lototoʼa. Neʼe ina toe fai mo he ʼu gaue ʼi tona temi totonu. (Sen. 24:58; 27:​5-17) Kae neʼe toe fakaʼapaʼapa pea mo fakalogo. (Sen. 24:​17, 18, 65) Kapau ʼe ke agavaivai, ʼo  ke lagolago kia natou ʼae neʼe foaki age e Sehova te pule, ʼe ke tuku anai he faʼifaʼitaki lelei ki tou famili pea mo te kokelekasio.

7. ʼE lava faʼifaʼitakiʼi feafeaʼi e te ʼu tuagaʼane kei finemui ia Esitele ʼi tanatou mahino ki ʼonatou tuʼakoi?

⁷ Ko te ʼu Kilisitiano fuli ʼae kua fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie ʼe natou mahino ki ʼonatou tuʼakoi. ʼE tou maʼu ʼi te Tohi-Tapu te fakalotomalohi ʼae ke tou fiamalalo pea mo mahino ki ʼotatou tuʼakoi. (Taag. 11:2) Tou vakaʼi te faʼifaʼitaki ʼo te fafine ʼi te temi muʼa ko Esitele. Logo la neʼe liliu ko he Fineʼaliki, kae neʼe mahino pe kia ia ʼona tuʼakoi pea neʼe mole fiameʼalahi. Neʼe iloga te faʼahi ʼaia he neʼe fakalogo ki te fakatotonu ʼa tona tehina mataʼi tama ko Maletokeo. (Esit. 2:​10, 20, 22) Ohage ko Esitele, ʼe feala ke ke fakaha ʼe ke mahino ki ʼou tuʼakoi moka ke kole ki ʼihi he ʼu tokoni lelei pea mo ke mulimuli ki ai.—Tito 2:​3-5.

8. ʼO mulimuli kia 1 Timoteo 2:​9, 10, ʼe fakaha feafeaʼi e he tuagaʼane tana fakaʼapaʼapa ʼi tana faiteuteu mo te faʼu ʼo tona lauʼulu?

⁸ Neʼe toe iloga te kalitate ʼaia ia Esitele he neʼe fakaʼapaʼapa ki ʼihi. Logo la “neʼe hoihoifua pea mo finemui” kae neʼe mole faiga e Esitele ke sioʼi ia ia e te hahaʼi. (Esit. 2:​7, 15) ʼE lava faʼifaʼitakiʼi feafeaʼi e he tuagaʼane te agaaga ʼaia ʼo Esitele? ʼE fakaha lelei ia 1 Timoteo 2:​9, 10 (Lau) hona faʼahiga fai. Neʼe tokoni te apositolo ko Paulo ki te ʼu fafine Kilisitiano ke natou teuteu ʼaki ni teu fakaʼapaʼapa pea mo fakapotopoto. ʼE tonu ke ha ʼi te faʼahiga faiteuteu ʼa he fafine Kilisitiano tana tokagaʼi te manatu ʼa ʼihi. ʼE matou vikiʼi ʼotatou tuagaʼane kua fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie he ʼe ha tanatou fakaʼapaʼapa ʼi tanatou faiteuteu.

9. Kotea ʼae ʼe tou ako mai te faʼifaʼitaki ʼo Apikaile?

⁹ ʼE toe maʼu foki e te ʼu tuagaʼane fuli ʼae kua fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie te kalitate ʼae ko te fakasiosio tonu. Kotea te fakasiosio tonu? Ko he tahi ʼe fakasiosio tonu ʼe ina fakakehekeheʼi te meʼa ʼae ʼe lelei mo ʼae ʼe kovi, pea ʼe ina fai leva ni tonu ʼe lelei. Tou vakaʼi te faʼifaʼitaki ʼo Apikaile. Neʼe fai e tona ʼohoana he tonu neʼe feala ke tuʼutamakiʼia ai tona loto fale katoa. Kae neʼe fai fakavilivili e Apikaile he tonu, pea ko tana fakasiosio tonu neʼe haofaki ai te tokolahi. (1 Sam. 25:​14-23, 32-35) ʼE toe ʼaoga ke tou fakasiosio tonu ke tou iloʼi ai te temi ʼae ke tou palalau ai mo te temi ʼae ke tou fakalogologo ai. Pea ʼe toe ʼaoga anai te kalitate ʼaia kia tatou, ke mole tou fia iloʼi meʼa fuli moka tou fia tokoni ki ʼihi.—1 Tes. 4:11.

10-11. ʼE fua lelei feafeaʼi anai kia koe moka ke poto ʼi te lautohi mo te faitohi? (Vakaʼi mo te pāki.)

¹⁰ ʼE tonu ke maʼu e he tuagaʼane he ʼu fealagia ka ʼaoga anai kia ia. Ka akoʼi age ki he taʼahine ʼi tana kei veliveli ke poto ʼi he ʼu gaue, ʼe ʼaoga anai ki ai ʼi tona maʼuli katoa. Tou vakaʼi he ʼu fealagia ʼe feala ke ina maʼu.

 ¹¹ Ke ke poto ʼi te lautohi mo te faitohi. ʼI ʼihi fenua, ʼe mole fakamaʼua ki te hahaʼi fafine ke natou popoto ʼi te lautohi mo te faitohi. Kae ʼe maʼuhiga te faʼahi ʼaia ki te ʼu Kilisitiano fuli. d (1 Tim. 4:13) Koia, ʼaua naʼa ke tuku he meʼa ke taʼofi tau akoako ke lelei age tau lautohi mo tau faitohi. Kotea te ʼu fua lelei ka ke maʼu anai? ʼE faigafua age anai tau maʼu mo taupau he gaue. ʼE ke mahino lelei age anai moka ke lau te Tohi-Tapu pea mo ke faiva ʼi tona akoʼi ki ʼihi. Pea ko te faʼahi ʼae ʼe maʼuhiga age, ʼe feala anai hau lau mo metitasio ki te Folafola ʼa te ʼAtua ʼo ke fakaovi lahi age ai kia Sehova.—Sos. 1:8; 1 Tim. 4:15.

12. Kotea ʼae ʼe ke ako mai ia Taʼaga Lea 31:26?

¹² Ke ke poto ʼi te fagono pea mo palalau lelei. ʼE maʼuhiga te faʼahi ʼaia ki te kau Kilisitiano. ʼE fai mai e te tisipulo ko Sakopo te tokoni lelei ʼaeni: “ ʼE tonu ki te tagata fuli ke lotolelei ʼo fagono, [mo] tuai ʼi te palalau.” (Sakp. 1:19) Ka ke fagono lelei ki he tahi, ʼe ha tau “kaugā mamahi” mo ia. (1 Pet. 3:8) Kapau ʼe mole ke mahino lelei ki te ʼu meʼa ʼae ʼe ina ui atu peʼe kotea ʼae ʼi tona loto, fai age he tahi ʼu fehuʼi. Pea ke toʼo leva he temi ke ke fakakaukau ʼi muʼa ʼo hau palalau. (Taag. 15:​28, kiʼi nota) Fai te ʼu fehuʼi ʼaeni: “ ʼE moʼoni koa ia te ʼu palalau ka au fai pea mo fakalotomalohi? ʼE fakaʼapaʼapa koa pea mo ha ai taku tokagaʼi tona aluʼaga?” Faʼifaʼitakiʼi te ʼu tuagaʼane ʼae ʼe fagono pea mo palalau lelei ki te ʼu tehina mo tuagaʼane. (Lau ia Taʼaga Lea 31:26.) Sio pe ʼe feafeaʼi tanatou palalau. Kapau ʼe ke faiga ke lelei age tau fagono pea mo tau palalau, ʼe ke felogoi lelei anai mo te hahaʼi.

13. ʼE feafeaʼi hau liliu ʼo poto ʼi te fai ʼo te ʼu gaue ʼo te loto fale? (Vakaʼi mo te pāki.)

¹³ Ke ke poto ʼi te fai ʼo te ʼu gaue ʼo te loto fale. ʼE lahi te ʼu fenua ʼe ko te hahaʼi fafine ʼae ʼe natou fai te ʼu gaue ʼo te loto fale. ʼE lagi akoʼi atu e tau faʼe peʼe ko he tuagaʼane faʼafai te ʼu gaue ʼaia. Koʼeni te tala manatu ʼa te tuagaʼane ko Cindy: “Neʼe akoʼi mai e taku faʼe ʼe kita fiafia moka kita gaue kinakina. ʼE ko he meʼa ʼofa maʼuhiga ʼaia. Neʼe ina ako mai te kuka, te fakamaʼa ʼo te loto fale, te faitui, mo te faifakatau. Neʼe au poto ʼi te fakaalualu ʼo toku maʼuli pea feala ai ke au gaue lahi age maʼa Sehova. Neʼe toe akoʼi mai e taku faʼe te tali kaiga. Neʼe feala ai ke au feiloʼiʼaki mo ni tehina mo tuagaʼane pea ke au faʼifaʼitakiʼi natou.” (Taag. 31:​15, 21, 22) Ko te fafine ʼae ʼe faʼa gaue mo tali kaiga, ʼae kua poto ʼi te ʼu gaue ʼo tona loto fale ʼe tokoni ai ke fiafia tona famili mo tana kokelekasio.—Taag. 31:​13, 17, 27; Gaue 16:15.

14. Kotea ʼae ʼe ke ako mai te faʼifaʼitaki ʼa Crystal, pea kotea ʼae ʼe tonu ke ke manatuʼi?

¹⁴ Ke ke poto ʼi te taupau ʼo tou maʼuli. ʼE maʼuhiga ke popoto te kau Kilisitiano fuli ʼi te faʼahi ʼaia. (Flp. 4:11) ʼE ui fenei e  te tuagaʼane ko Crystal: “ ʼI taku ʼi te lise neʼe tokoni mai ʼaku matuʼā ke au filifili he faʼahiga ako ke au poto ai ʼi te fai ʼo he gaue. Neʼe ui mai e taku tamai ke au ako te gaue ʼae ko te comptabilité. Neʼe ʼaoga ʼaupito te faʼahi ʼaia kia au ki muli age.” Pea ʼi tau ʼosi maʼu he gaue, ʼe toe maʼuhiga ke ke ako te fakaʼaogaʼi fakapotopoto ʼo tau falā. (Taag. 31:​16, 18) Kapau ʼe mole ke toʼo maʼua pea mo ke fakafeʼauga pe ʼi te ʼu meʼa ʼae ʼe ke maʼu, ʼe feala anai hau fakahoko ʼau fakatuʼutuʼu fakalaumalie.—1 Tim. 6:8.

15-16. He koʼe ʼe maʼuhiga te ʼu tuagaʼane selipatea? (Maleko 10:​29, 30)

¹⁵ Kapau ʼe ke maʼu te ʼu kalitate ʼae ʼe leleiʼia e Sehova mo he ʼu fealagia ka ʼaoga atu, ʼe ke lava fakahoko anai ʼou maʼua. Tou vakaʼi ni aluʼaga ʼe feala ke ke filifili.

¹⁶ Ke ke selipatea. ʼO mulimuli ki te ʼu palalau ʼa Sesu, ʼe fai e ʼihi tuagaʼane te tonu ʼae ke mole ʼohoana, tatau aipe pe mole leleiʼia e te hahaʼi ʼo tonatou fenua te faʼahiga maʼuli ʼaia. (Mat. 19:​10-12) Pea ʼe ʼi ai te tahi age tupuʼaga ʼa te nofo selipatea ʼa ʼihi. Ke ke iloʼi papau ʼe mole meʼa noaʼi e Sehova mo Sesu te ʼu tuagaʼane selipatea. ʼI te malamanei katoa, ko te ʼu tuagaʼane ʼaia ʼe natou tokaga lelei ki te ʼu tehina mo tuagaʼane ʼo tanatou kokelekasio. Kua natou liliu ko ni faʼe peʼe ko ni tuagaʼane maʼa ʼihi ʼuhi he natou fakaha te ʼofa mo natou agalelei.—Lau ia Maleko 10:​29, 30; 1 Tim. 5:2.

17. Kotea ʼae ʼe feala ke fai e he tuagaʼane kei finemui ʼi te temi nei ke gaue temi katoa maʼa Sehova?

¹⁷ Ke ke gaue temi katoa maʼa Sehova. ʼI te malamanei katoa, ʼe lahi ʼaupito te gaue ʼae ʼe fakahoko e te ʼu tuagaʼane ʼi te faifakamafola. (Pes. 68:11) ʼE feala koa ke ke fakatuʼutuʼu ke ke gaue temi katoa maʼa Sehova? ʼE feala anai ke ke pionie, peʼe kau ki te gaue laga fale peʼe ʼi te Petele. Fakaha kia Sehova tau fakatuʼutuʼu. Faipalalau mo ʼihi kua natou kau ki te gaue temi katoa ʼae ʼe ke fia kau ki ai, mo ke vakaʼi pe kotea ʼae ʼe tonu ke ke fai moʼona fakahoko. Pea ke mulimuli leva ki ai. Kapau ʼe ke gaue temi katoa maʼa Sehova, ʼe ke fiafia lahi anai ʼi tau tauhi kia te ia.

18. He koʼe ʼe tonu ki he tuagaʼane ke ina filifili lelei tona ʼohoana? (Vakaʼi mo te pāki.)

¹⁸ Ka ke ʼohoana. Ko te ʼu kalitate mo te ʼu fealagia ʼae neʼe tou talanoa ki ai ʼi te alatike ʼaeni ʼe tokoni atu anai ke ke liliu ko he fafine ʼohoana faʼafai. Kapau ʼe ke fia ʼohoana ʼe tonu ke ke filifili lelei tou ʼohoana. ʼE  ko he tonu maʼuhiga ʼaia ʼi tou maʼuli. Manatuʼi ʼe ke fakalogo anai ki te pule ʼa te tagata ʼae ka ke ʼohoanaʼi. (Loma 7:2; Efe. 5:​23, 33) Koia ke ke fai te ʼu fehuʼi ʼaeni ʼo ʼuhiga mo ia ʼae ʼe ke fia ʼohoanaʼi: “Ko he tuagaʼane kua fotufotuʼa koa ʼi te faʼahi fakalaumalie? ʼE ina fakamuʼamuʼa koa ia Sehova ʼi tona maʼuli? ʼE ina fai koa ni tonu fakapotopoto? ʼE fai faifakalelei koa moka lakahala? ʼE fakaʼapaʼapa koa ki te hahaʼi fafine? ʼE lava tokoni mai anai koa ke au felogoi lelei mo Sehova, mo tokaga kia au pea mo liliu ko hoku kaumeʼa lelei? ʼE ina fakahoko lelei koa ʼona maʼua? Ohage la kotea te gaue neʼe tuku age ke ina fai ʼi te kokelekasio? Pea ʼe ina fakahoko feafeaʼi?” (Luka 16:10; 1 Tim. 5:8) ʼE mahino ia kapau ʼe ke fia maʼu hou ʼohoana ʼe lelei, ʼe tonu foki ke ke maʼu te ʼu kalitate ʼo he fafine ʼohoana ʼe lelei.

19. He koʼe ʼe fakamaʼuhigaʼi te hahaʼi fafine moka natou liliu ko he “tokoni” ki ʼonatou ʼohoana?

¹⁹ ʼE ui ʼi te Tohi-Tapu ko he fafine ʼohoana ʼe lelei ʼe ko he “tokoni” ki tona hoa. (Sen. 2:18) ʼE ko hona fakamalaloʼi koa ʼaia? Kailoa! ʼE fakamaʼuhigaʼi ai te fafine. ʼE ui pe la ʼi te Tohi-Tapu ko Sehova ʼe ko he “tokoni.” (Eke. 18:4; Hep. 13:6) Ko te fafine ko te tokoni moʼoni ki tona ʼohoana moka lagolago ki ai. Ohage la kapau ʼe fai e tona ʼohoana he ʼu tonu ʼo ʼuhiga mo te famili, ʼe gaue anai mo ia moʼona fakahoko. Pea ʼuhi ʼae ʼe ʼofa kia Sehova, ʼe palalau lelei ʼo ʼuhiga mo tona ʼohoana. (Taag. 31:​11, 12; 1 Tim. 3:11) ʼE feala ke ke teuteu atu nei ke ke liliu ko he fafine ʼohoana ʼe lelei moka ke faiga ke malohi age tou ʼofa ʼae kia Sehova pea moka ke tokoni ki tou famili pea mo te ʼu tehina mo tuagaʼane ʼo te kokelekasio.

20. Kotea ʼae ʼe fai e he faʼe maʼa tona kiʼi famili?

²⁰ Ka ke maʼu fanau. ʼI tau ʼosi ʼohoana, ʼe lagi kolua fia maʼu hakolua fanau. (Pes. 127:3) Koia ʼe lelei ke ke teuteu atu nei ke feala hau fakahoko lelei tou ʼuhiga faʼe. Ko te ʼu kalitate mo te ʼu fealagia ʼae neʼe tou vakaʼi ʼi te alatike ʼaeni ʼe tokoni atu anai. ʼE maʼu anai ʼi tou loto fale te fiafia mo kapau ʼe ke fakaha tou ʼofa, tau agalelei pea mo tau kataki fualoa. ʼE toe maʼu ai anai e ʼau fanau te fimalie mo te puipui.—Taag. 24:3.

21. ʼE feafeaʼi kia tatou ʼotatou tuagaʼane, pea kotea tona tupuʼaga? (Vakaʼi te pāki ʼo te takafi.)

²¹ ʼE matou ʼoʼofa ia koutou, ʼu tuagaʼane kei finemui, ʼuhi ko te ʼu gaue ʼae ʼe kotou fai maʼa Sehova pea mo tana hahaʼi. (Hep. 6:10) ʼE kotou faiga malohi ke kotou maʼu te ʼu kalitate, mo te ʼu fealagia ʼae ʼe fua lelei ai kia koutou pea mo te kokelekasio, ʼe teuteuʼi ai koutou ki he ʼu maʼua ʼi te ka haʼu. ʼE kotou maʼuhiga ʼaupito ki te kautahi ʼa Sehova.