Tou Haʼele ʼi Te Fakapotopoto ʼo ʼUhiga Mo Te Mālama

“Koutou haga haʼele ʼi te fakapotopoto ʼo ʼuhiga mo nātou ʼo tuʼa.” — Kolose 4:5.

1. Neʼe koteā te meʼa ʼaē neʼe felāveʼi mo te kau kilisitiano ʼo te temi muʼa, pea koteā te tokoni neʼe foaki e Paulo ki te kokelekasio ʼo Kolose?

 KO TE kau ʼuluaki kilisitiano ʼaē neʼe maʼuʼuli ʼi te ʼu kolo ʼo te mālama loma neʼe nātou felāveʼi tuʼumaʼu mo te ʼu tauhi tamapua, pea mo te kumi ʼo te ʼu fakafiafia heʼeʼaoga, pea mo te ʼu toʼotoʼoga pea mo te ʼu agaʼi fenua faka pagani. Ko nātou ʼaē neʼe nonofo ʼi Kolose, ko te kolo ʼi te lotomalie ʼi tona potu hihifo ʼo te Asia veliveli, ʼe mahino papau ia neʼe nātou felāveʼi mo te tauhi ki te ʼatua-faʼe pea mo te aga fakamanamana ʼa te hahaʼi ʼo Phrygie, pea mo te filosofia ʼa te kau keleka, pea mo te lotu faka sutea ʼo te koloni faka sutea. Ko te ʼapositolo ko Paulo neʼe ina tokoniʼi te kokelekasio faka kilisitiano ke “haga haʼele ʼi te fakapotopoto ʼo ʼuhiga mo nātou ʼo tuʼa”. — Kolose 4:5.

2. He koʼe koa ʼe tonu ke haʼele fakapotopoto te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ia ʼaho nei ʼo ʼuhiga mo nātou ʼaē ʼi tuʼa?

² ʼI te temi nei, ʼe toe felāveʼi te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova mo te ʼu aga ʼe kovi feiā, pea laka age pe la ia. Koia, ʼe toe ʼaoga foki kia nātou ke nātou fakapotopoto ʼi tanatou ʼu felogoi mo nātou ʼo tuʼa ʼi te kokelekasio. Tokolahi te hahaʼi ʼi te faʼahi faka lotu pea mo te faʼahi faka politike feiā mo te ʼu tala logo ʼe nātou fakafeagai ki te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova. Ko ʼihi ia nātou, peʼe nātou tauʼi fakahagatonu, peʼe ohage ko te meʼa ʼe tau hoko ʼe mole nātou fai fakahagatonu, ʼe nātou faigaʼi aipe te ʼulihi ʼo te matagafua ʼa te kau  Fakamoʼoni ʼa Sehova pea mo lagaʼi he ʼu manatu hāla ʼo ʼuhiga mo nātou. Ohage pe ko te kau kilisitiano ʼo te temi muʼa ʼaē neʼe ʼui hāla ko he “magaʼi lotu” fakatupu tuʼutāmaki pea mo tānaki hahaʼi ʼe tauhi fakavale, ʼo feiā pe mo te temi nei, ko te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼe nātou tautau liliu ko he ʼu hahaʼi ʼe valoki pea mo fakakoviʼi. — Gāue 24:14; 1 Petelo 4:4.

Ko te mālo ʼi te ʼu fakakoviʼi

3, 4. a) He koʼe koa ko te kau kilisitiano moʼoni ʼe mole ʼofainaʼi anai he temi e te mālama, kae koteā te meʼa ʼe tonu ke tou faiga ke tou fai? b) Neʼe koteā te meʼa neʼe ʼui e te fafine faitohi ʼo ʼuhiga mo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼaē neʼe puke ʼi te lotoʼā fakamamahi nasi?

³ ʼE mole ʼamanaki te kau kilisitiano moʼoni ke ʼofainaʼi nātou e te malamanei, ʼaē, ʼe ʼui e te ʼapositolo ko Soane, “ ʼe takoto ia ʼi te mālohi ʼo te agakovi”. (1 Soane 5:19.) Kae, ko te Tohi-Tapu ʼe ina fakaloto mālohiʼi te kau kilisitiano ke nātou maʼu he ʼu hahaʼi maʼa Sehova pea mo tana tauhi maʼa. Ko te meʼa ʼaia ʼe tou fai ʼi tatatou fagonogono fakahagatonu pea ʼaki totatou aga ʼaē ʼe lelei. Neʼe tohi fēnei e te ʼapositolo ko Petelo: “Koutou taupau maʼu takotou agalelei ʼi te lotolotoiga ʼo te ʼu puleʼaga, koteʼuhi ʼi te temi ʼaē ʼe nātou palalau ʼo fakafeagai kia koutou ohage ko tana fai ʼaē ki he kau agakovi, ʼaki te fua ʼo takotou ʼu agalelei ʼaē neʼe nātou sio mata kiai, ʼe feala ke nātou faka kolōliaʼi te ʼAtua ʼi te ʼaho ʼo tana ʼaʼahi.” — 1 Petelo 2:12.

⁴ ʼI tana tohi (Forgive — But Do Not Forget), neʼe ʼui fēnei e Sylvia Salvesen ʼo ʼuhiga mo te ʼu fafine Fakamoʼoni ʼaē neʼe ko tona ʼu kaugā fafine ʼi te lotoʼā fakamamahi nasi: “Ko te foʼi tokolua ʼaia, ia Käthe pea mo Margarethe, pea mo ʼihi ʼatu tokolahi, neʼe lahi tanatou tokoni kia ʼau, ʼo mole gata ʼaki pe ʼi tanatou tui kae toe feiā foki mo ʼihi age ʼu meʼa neʼe ʼaoga kia ʼau. Neʼe nātou foaki mai te ʼu toega kie maʼa ki ʼamatou ʼu mataʼi lavea (...). Ko tana fakanounou, neʼe mātou nonofo mo te hahaʼi neʼe loloto pe ke mātou lelei, pea neʼe nātou fakahā tanatou ʼu manatu lelei ʼi tanatou ʼu aga.” ʼE ko he fakamoʼoni lelei ia mai ia “nātou ʼaē ʼo tuʼa”!

5, 6. a) Koteā te gāue ʼe lolotoga fakahoko nei e Kilisito, pea koteā te meʼa ʼe mole tonu ke galo ia tatou? b) ʼE tonu ke feafeaʼi tatatou aga ʼo ʼuhiga mo te hahaʼi ʼo te mālama, pea koteā tona tupuʼaga?

⁵ ʼE feala hatatou mālo ʼi te fakakovi ʼaki te agalelei ʼaē ʼa tatou ʼo ʼuhiga mo te hahaʼi ʼo tuʼa. ʼE moʼoni, ʼe tou lolotoga maʼuli nei ʼi te temi ʼaē ʼe vaevae ai te hahaʼi ʼo te ʼu puleʼaga e totatou Hau ʼaē ʼe ʼafio, ia Kilisito Sesu, “ohage ko te vaheʼi e te tagata tauhi manu te ʼu ōvi mai te ʼu tao”. (Mateo 25:32.) Kae ʼe mole tonu ke galo ia tatou ko Kilisito ko te Tuʼi fakamāu; ko ia ʼaē ʼe ina fai te tonu ʼaē peʼe ko ai ʼaē ko “te ʼu ōvi” pea ko ai ʼaē ko “te ʼu tao”. — Soane 5:22.

⁶ Ko te meʼa ʼaia ʼe tonu ke ʼi ai hona mafuliʼaga ki tatatou aga ʼo ʼuhiga mo nātou ʼaē ʼe mole kau ki te kautahi ʼa Sehova. ʼE feala ke tou manatu ko nātou ko te hahaʼi ʼo te mālama, kae ko nātou ko te koga ʼo te mālama ʼaē “ko te ʼAtua ʼi tona ʼofa lahi ʼaē ki te malamanei neʼe ina foaki ai tona ʼAlo ʼulu tokotahi, koteʼuhi ko ʼaē ʼe haga tui kia te ia ke ʼaua naʼa faka ʼauha, kae ke ina maʼu te maʼuli heʼegata”. (Soane 3:16.) ʼE lelei age ia hatatou faka ʼuhigaʼi nātou ohage ko he ʼu ōvi ʼi he temi, ʼi hatatou fiatuʼu ʼo manatu ko nātou ko te ʼu tao. Ko ʼihi ʼi te lakaga ʼaē neʼe fakafeagai ki te moʼoni ʼaki te agamālohi, kua nātou liliu ʼi te temi nei ko te kau Fakamoʼoni. Pea tokolahi ia nātou ʼaia neʼe nātou fua tali ʼuhi ko te ʼu agalelei, ʼi muʼa ʼo hanatou tali he fagonogono age. Ohage la, koutou vakaʼi te paki ʼi te pasina 18.

Ko te faiga fakamalotoloto, kae mole ʼaki he fai fakakinau

7. Koteā te faka agaaga neʼe fai e te tuʼi tapu, kae koteā te fehuʼi ʼe feala ke malaga ai?

⁷ Ko te tuʼi tapu ko Soane Paulo 2 neʼe ina fakaʼāgaʼi te ʼu magaʼi lotu, kae tāfito te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova, ʼi tana ʼui ʼaē: “Ko te faiga fakamalotoloto fakakinau ʼaē ʼe fai e ʼihi ʼi te ʼu kumi ʼo he ʼu hahaʼi foʼou, ʼi tanatou ʼolo ʼi te ʼu ʼapi, peʼe ko tanatou fakatuʼu te hahaʼi ʼi te ala, ʼe ko he magaʼi lotu, ʼe ina fakahalaʼi te faiga faka misionea pea mo apositolika.” ʼE feala leva ke ʼui, kae kapau ko tatou ‘ ʼe ko he fakahala ia ʼo te faiga faka misionea pea mo apositolika’, ʼe tonu ke maʼu ʼifea te faiga moʼoni ʼaē ki te faka  mafola? ʼE mahino papau ia ʼe mole maʼu ʼi te kau katolika, feiā mo te kau polotesita peʼe ko te hahaʼi ʼo te ʼu ’Ēkelesia orthodoxes.

8. ʼE tonu ke feafeaʼi te fakahoko ʼo tatatou faka mafola ʼi te ʼu ʼapi, pea koteā te fua ʼe tou ʼamanaki kiai?

⁸ Kae, moʼo fakahā te loi ʼo te fakaʼāgaʼāga ʼo ʼuhiga mo te lau ʼaē ʼe fai fakakinau tatatou gāue faka mafola, ʼe tonu aipe ke tou agalelei, pea mo aga fakaʼapaʼapa, pea mo aga fakapoipoi mokā tou fakaōviōvi ki te ʼu hahaʼi. Ko te tisipulo ko Sake neʼe ina tohi fēnei: “Ko ai ʼaē ʼe poto pea mo ʼatamai ia koutou? Ke ina fakahā ʼi tana aga tana ʼu gāue ʼaki te agamālū ʼaē ʼe pipiki ki te fakapotopoto.” (Sake 3:13). ʼE fakaloto mālohiʼi tatou e te ʼapositolo ko Paulo ke “ ʼaua naʼa [tou] fakatupu kē”. (Tito 3:2.) Ohage la, ʼi muʼa ʼo hatatou foimo tauteaʼi te ʼu meʼa ʼaē ʼe tui kiai te tagata peʼe ko te fafine ʼaē ʼe tou fagonogono ki ai, he koʼe koa ʼe mole tou fakahā tatatou tokagaʼi fakamalotoloto tana ʼu manatu? Hoki koutou tala age leva te logo lelei ohage ko tana maʼu ʼi te Tohi-Tapu. ʼI tatatou fakaōvi ʼaki he loto fiafia pea mo fakahā te fakaʼapaʼapa ʼaē ʼe tau ki te hahaʼi pea mo ʼihi meʼa ʼaē ʼe nātou tui kiai, ʼe tou tokoniʼi anai nātou ke nātou maʼu he u fakatuʼutuʼu faka ʼatamai ʼe lelei ke nātou fakalogo, pea ʼe nātou mahino anai ki te maʼuhiga ʼo te logo ʼa te Tohi-Tapu. ʼE feala ke fua ʼo liliu anai niʼihi ʼo “faka kolōliaʼi te ʼAtua”. — 1 Petelo 2:12.

9. ʼE feafeaʼi he fealagia ke tou maʼuliʼi te tokoni ʼaē neʼe foaki e Paulo a) ia Kolose 4:5? b) ia Kolose 4:6?

⁹ Neʼe fēnei te tokoni ʼa te ʼapositolo ko Paulo: “Koutou haga haʼele ʼi te fakapotopoto ʼo ʼuhiga mo nātou ʼaē ʼo tuʼa, ʼo koutou totogi maʼa koutou te temi faigamālie.” (Kolose 4:5). ʼI tana fakamahino te lua kupusiga palalau, neʼe tohi fēnei e J. B. Lightfoot: “ ʼAua naʼa koutou tuku ke fakalaka he fealagia ke koutou tala pea mo fai te meʼa ʼaē ʼe feala ke ina fakahaʼele ki muʼa te finegalo ʼo te ʼAtua.” (Ko mātou ʼaē neʼe mātou fetogi tona faʼahiga tohi). ʼIo, ʼe tonu ke tou nonofo teuteu ʼaki he ʼu palalau pea mo he ʼu aga ʼi tona lakaga tonu. Ko te taʼi poto ʼaia ʼe toe fakapipiki kiai te fili ʼo te lakaga tonu ʼaē moʼo fai ʼo he ʼu ʼaʼahi. Kapau ʼe mole tali tatatou logo, ʼe faka ʼuhiga koa te faʼahi ko te hahaʼi ʼe mole nātou leleiʼia, peʼe ʼuhi heʼe tou ʼaʼahi nātou ʼi he lakaga ʼe mole faigamālie? Neʼe toe tohi fēnei e Paulo: “Ke mālie tuʼumaʼu te puaki ʼo takotou palalau pea ke fakamagoni ʼaki te māsima, pea ke ʼiloʼi peʼe feafeaʼi hakotou tali ki te hahaʼi fuli.” (Kolose 4:6). Ko te meʼa ʼaia ʼe ina faka ʼuhiga te ʼofa moʼoni pea mo fakatokaga ki totatou kāiga. Ke tou fakahā lelei tuʼumaʼu te logo ʼo te Puleʼaga.

Aga fakaʼapaʼapa pea mo “nofo teuteu ki te gāue lelei fuli pe”

10. a) Koteā te tokoni neʼe foaki e Paulo ki te kau kilisitiano ʼe maʼuʼuli ʼi Kelete? b) Neʼe feafeaʼi te tuku faʼifaʼitaki ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼi tanatou muliʼi te tokoni ʼa Paulo?

¹⁰ ʼE mole feala ke tou holoʼi te ʼu fakatuʼutuʼu  faka tohi-tapu. ʼI te tahi faʼahi, ʼe mole tonu ke tou fefihiʼaki noa pe ʼi ni ʼu fihifihia ʼe mole pipikiga ki totatou maʼuli agatonu faka kilisitiano. Neʼe tohi fēnei e te ʼapositolo ko Paulo: “Haga fakamanatuʼi age kia nātou [te kau kilisitiano ʼo Kelete] ke nātou fakalogo pea mo talagafua ki te ʼu puleʼaga pea mo te kau takitaki ohage ko he ʼu pule, pea nātou nonofo teuteu ki te gāue lelei fuli pe, ke ʼaua naʼa nātou lea kovi ʼo ʼuhiga mo he tahi, ke ʼaua naʼa nātou liliu ko ni ʼu hahaʼi fuhu, ke nātou popoto, ʼo nātou fakahā he agamālū lahi ki te tagata fuli pe.” (Tito 3:1, 2). Ko te tagata faitohi faka tohi-tapu ko E. F. Scott neʼe ina tohi ʼo ʼuhiga mo te vaega ʼaia: “ ʼE mole tonu pe ke fakalogo te kau kilisitiano ki te pule, kae ʼe tonu ke nātou nofo teuteu ki te gāue lelei fuli pe. Ko te faka ʼuhiga ʼo te meʼa ʼaia, ka felāveʼi te kau kilisitiano mo he fealagia, ʼe tonu ke nātou kau ʼi te ʼatu muʼa ʼi te fakahā ʼo te taʼi faʼahiga maʼuli tokoni ʼaia ki te fīmālie ʼo te hahaʼi. ʼE tau hoko hoholo anai te ʼu afi, te ʼu taʼi mahaki, te ʼu tuʼutāmaki kehekehe, ko te kau tagata agalelei fuli ʼe nātou fia tokoni anai ki ʼanatou ʼu kāiga ʼi te temi fuli pe.” Neʼe ʼi ai te ʼu tuʼutāmaki fakamataku neʼe hoko ʼi te kele katoa pea ko te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova neʼe nātou kau ʼi te ʼatu muʼa ʼi te ʼu foaki tokoni. Neʼe mole gata pe tanatou tokoni ki tonatou ʼu tēhina, kae neʼe nātou fakahoko atu ki te hahaʼi ʼo tuʼa.

11, 12. a) ʼE tonu ke feafeaʼi te aga ʼa te kau kilisitiano ʼo ʼuhiga mo te ʼu pule? b) Ki te ʼu laga ʼo te ʼu Fale ʼo te Puleʼaga, koteā ʼaē ʼe fakapipiki ki te fakalogo ki te kau takitaki?

¹¹ Ko te vaega pe ʼaia mai te tohi ʼa Paulo kia Tito ʼe ina toe faka ʼuhiga pe foki te maʼuhiga ʼo te taupau ʼo te aga fakaʼapaʼapa ki te ʼu pule. Ko te kau kilisitiano tūpulaga ʼaē ʼe nātou hā ia muʼa ʼo te ʼu tuʼi fakamāu ʼuhi ko tanatou mole kau ki te ʼu meʼa ʼo te malamanei, ʼe tonu ke lahi tanatou agamālū ke nātou haʼele ʼi te fakapotopoto ʼo ʼuhiga mo te hahaʼi ʼo tuʼa. ʼE feala pe ke nātou hikihiki peʼe nātou fakakoviʼi te matagafua ʼo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼaki pe tanatou ʼu meʼa ʼaē ʼe hā ki tuʼa, tanatou aga, pea mo tanatou faʼahiga palalau ki te ʼu faʼahiga pule ʼaia. ʼE tonu ke nātou “liufaki (...) kia ia ʼaē ʼe ina kumi mai te faka maʼuhiga, te faka maʼuhiga”, pea mo nātou hāofaki ia nātou ʼaki he fakaʼapaʼapa loloto. — Loma 13:1-7; 1 Petelo 2:17; 3:15.

¹² Ko te hahaʼi maʼu tuʼulaga ʼo te puleʼaga ʼo te kolo ʼe nātou kau ki te “ ʼu pule”. ʼI te temi ʼaenī ʼaē kua lahi ʼaupito te ʼu Fale ʼo te Puleʼaga ʼe laga, ko te felogoi mo te ʼu pule ʼe maʼua ia ke hoko. Ko te ʼu tagata ʼāfea ʼe nātou tau felāveʼi mo te ʼu fakafeagai. Kae neʼe fakatokagaʼi ʼi te ʼu koga meʼa ʼaē ʼe felogoi lelei te kau fakafofoga ʼo te kokelekasio mo te ʼu pule, pea mo nātou fakalogo lelei ki te kau fakatuʼutuʼu ʼo te kolo, ko te fakafeagai ʼaia ʼe feala pe ke molehi. Ko te meʼa ʼe tau hoko, ko he fagonogono lelei ʼe fai ki te hahaʼi ʼaē ʼi muʼa atu neʼe siʼisiʼi, peʼe neʼe mole pe nātou ʼiloʼi te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova pea mo tanatou logo.

‘Kapau ʼe feala, ke ia koutou te tokalelei mo te tagata fuli pe’

13, 14. Koteā te tokoni neʼe foaki e Paulo ki te kau kilisitiano ʼo Loma, pea ʼe feafeaʼi hatatou maʼuliʼi ʼi tatatou ʼu felogoi mo te hahaʼi ʼo tuʼa?

¹³ Neʼe foaki e Paulo te tokoni ʼaenī ki te kau kilisitiano ʼaē neʼe maʼuʼuli ʼi te Loma pagani: “Ke ʼaua naʼa koutou liufaki ki he tahi te agakovi ʼaki te agakovi. Koutou tokakaga ki te ʼu meʼa ʼaē ʼe lelei ia mata ʼo te tagata fuli pe. Kapau ʼe feala, ʼo fakalogo pe kia koutou, ke ia koutou te tokalelei mo te tagata fuli pe. ʼAua naʼa ia koutou he loto ki te kami, kau ʼofaina, kae koutou tuku ke fakalaka te kami; koteʼuhi neʼe tohi fēnei: ‘Ko te kami ʼe ʼaʼaku; ʼe ʼau totogi anai, ko te ʼui ʼaia ʼa Sehova.’ Kae, ‘kapau ʼe fia kai takotou fili, pea ke koutou fafaga ia ia; kapau ʼe fia ʼinu, pea koutou faka ʼinu ia ia; ʼi takotou fai ʼaia, ʼe koutou tānaki anai he ʼu mamala kakaha ʼi tona ʼulu’. ʼAua naʼa koutou lavā ʼi te agakovi, kae koutou haga mālo aipe ʼi te agakovi ʼaki te agalelei.” — Loma 12:17-21.

¹⁴ ʼI tanatou ʼu felogoi mo te hahaʼi ʼo tuʼa, ko te kau kilisitiano ʼe nātou felāveʼi tuʼumaʼu mo te kau fakafeagai. ʼI te vaega ʼaē ʼi ʼoluga, ʼe fakahā e Paulo ko te ala ʼo te agapoto koia ʼaē ʼo te faigaʼi te mālo ʼi te fakafeagai ʼaki he ʼu agalelei. Ohage he ʼu mamala kakaha, ʼe feala pe ke fakaʼalu noaʼi e te ʼu agalelei ʼaia te loto fehiʼa pea mo fakaliliu ia ia ʼaē ʼe fakafeagai ʼo ina maʼu he agalelei ki te hahaʼi ʼa Sehova, peʼe feala pe ke malaga ia ia te  fia tokaga ki te logo lelei. Ka hoko te faʼahi ʼaia, ko te agakovi kua lavā ia ʼi te agalelei.

15. Ko te temi fea ʼaē ʼe tonu ai ke tokakaga te kau kilisitiano ʼi tanatou haʼele ʼi te fakapotopoto ʼo ʼuhiga mo te hahaʼi ʼo tuʼa?

¹⁵ Ko te haʼele ʼi te agapoto ʼo ʼuhiga mo te hahaʼi ʼo tuʼa ʼe maʼuhiga tāfito ʼi te ʼu loto fale ʼaē ʼe ʼi ai he tahi ʼi te taumatuʼa ʼe mole heʼeki ina tali te moʼoni. Ko te maʼuliʼi ʼo te ʼu fakatuʼutuʼu faka tohi-tapu ʼe fakatupu ai te ʼu tagata ʼohoana lelei age, te ʼu fafine ʼohoana lelei age, te ʼu tāmai lelei age, te ʼu faʼe lelei age, pea mo te fānau ʼe talagafua age pea mo ako fakamalotoloto ʼi te fale ako. Ko he tahi ʼe mole tui ʼe tonu anai ke feala hana sio ki te fua lelei ʼo te ʼu fakatuʼutuʼu faka tohi-tapu ia ia ʼaē ʼe tui. Koia, ko ʼihi “ ʼe feala pe ke nātou tafoki, kae mole [heʼeki fai] he palalau, ʼaki pe te aga” ʼo te ʼu hahaʼi ʼo tona famili, ʼaē kua foaki tonatou maʼuli ki te ʼAtua. — 1 Petelo 3:1, 2.

‘Tou fai te meʼa ʼaē ʼe lelei ki te hahaʼi fuli pe’

16, 17. a) Ko te ʼu sakilifisio fea ʼaē ʼe leleiʼia e te ʼAtua? b) ʼE tonu ke feafeaʼi tatatou “fai te meʼa ʼaē ʼe lelei” ki ʼotatou ʼu tēhina feiā ai mo nātou ʼo tuʼa?

¹⁶ Ko te meʼa ʼofa lahi ʼaupito ʼe feala ke tou foaki ki totatou kāiga ko te logo ʼo te maʼuli pea mo akoʼi age te fakatokatoka mo Sehova ʼaki ia Sesu Kilisito (Loma 5:8-11). Koia ʼe ʼui mai e te ʼapositolo ko Paulo: “ ʼAki ia ia [ia Kilisito], tou momoli tuʼumaʼu ki te ʼAtua he sakilifisio fakavikiviki, ko tona faka ʼuhiga ko te fua ʼo te ʼu laugutu ʼaē ʼe nātou fai te fakahā ʼi muʼa ʼo te hahaʼi maʼa tona huafa.” (Hepeleo 13:15). ʼE toe ʼui e Paulo: “Kae, ʼaua naʼa galo ke koutou fai te meʼa ʼe lelei pea mo vaevae mo ʼihi, heʼe ko te ʼu sakilifisio ʼaia ʼaē ʼe leleiʼia e te ʼAtua.” (Hepeleo 13:16). Fakatahiʼi ki tatatou fagonogono ki te hahaʼi, ʼe mole tonu ke galo ia tatou “te fai ʼo te meʼa ʼaē ʼe lelei”. ʼE ko he koga maʼuhiga ia ʼo te ʼu sakilifisio ʼaē ʼe leleiʼia e te ʼAtua.

¹⁷ ʼI te agamahani, ʼe tou agalelei ki ʼotatou ʼu tēhina, ʼaē lagi ʼe nātou faigataʼaʼia ʼi te faʼahi ʼo te loto, ʼi te faʼahi fakalaumālie, ʼi te faʼahi fakasino, peʼe ko te faʼahi fakakoloa. Neʼe fakahā e Paulo te faʼahi ʼaia ʼi tana ʼui ʼaē: “ ʼI te temi fuli pe ʼe tou maʼu hatatou temi faigamalie, tou fai te meʼa ʼaē ʼe lelei ki te hahaʼi fuli pe, kae tāfito foki kia nātou ʼaē ko ʼotatou ʼu kāiga ʼi te tui.” (Kalate 6:10; Sake 2:15, 16). Kae, ʼe mole tonu ke galo ia tatou te ʼu palalau ʼaē, “tou fai te meʼa ʼaē ʼe lelei ki te hahaʼi fuli pe”. Ko he agalelei ki he tahi ʼo totatou ʼu kāiga, ʼo totatou vāhaʼa fale, peʼe ko hotatou kaugā gāue ʼe feala ke maʼuhiga tana gāue ki te fakaʼalu noaʼi te fakakoviʼi ʼaē ʼe fai mai kia tatou pea mo avahi te loto ʼo he tahi ki te moʼoni.

18. a) Ko te ʼu meʼa fakatupu tuʼutāmaki fea ʼaē ʼe tonu ke tou tekeʼi? b) ʼE feafeaʼi he fealagia ke tou fakaʼaogaʼi totatou agalelei moʼo lagolago ʼo tatatou gāue faka mafola?

¹⁸ Moʼo fakahoko te faʼahi ʼaia, ʼe mole tonu leva ke tou faka kaumeʼa fau mo nātou ʼo tuʼa. Ko te ʼu faʼahiga fakatahi ʼaia ʼe feala pe ke fakatupu tuʼutāmaki (1 Kolonito 15:33). Pea ʼe mole ʼi ai he ʼuhiga ʼo te faka kaumeʼa mo te mālama (Sake 4:4). Kae ko tatatou agalelei faka kilisitiano ʼe feala ke ina taupau tatatou fagonogono. ʼI ʼihi fenua, kua fakaʼaluʼalu ke faigataʼa te palalau mo te hahaʼi ʼi tanatou ʼu loto fale. Ko ʼihi koga fale ʼe ʼi ai tanatou ʼu fakatuʼutuʼu ʼe mole nātou faka fealagia hatatou felogoi mo nātou ʼaē ʼe nātou nofoʼi te ʼu koga fale ʼaia. ʼI te ʼu fenua maʼu  koloā, ko te fai telefoni ko he tahi fealagia ʼaia moʼo fagonogono. E lahi te ʼu fenua ko te fagonogono ʼi te ala ko he meʼa ia ʼe feala ke fai. Kae, ʼi te ʼu fenua fuli, ko te aga fakaʼapaʼapa, te aga fakapotopoto, te agalelei pea mo te aga tokoni ki niʼihi ʼe ina avahi te ʼu fealagia moʼo fakaʼalu noaʼi te fakakoviʼi pea mo foaki he fagonogono lelei.

Ko te fakagata ʼo te ʼu fakakovi ʼo te kau fakafeagai

19. a) ʼI tatatou mole faiga ke tou fakafiafia te loto ʼa te tagata, koteā te meʼa ʼe feala ke hoko? b) ʼE tonu ke feafeaʼi hatatou faigaʼi, ʼo te muliʼi te faʼifaʼitaki ʼa Taniela pea mo maʼuliʼi te tokoni ʼa Petelo?

¹⁹ Ko te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼe mole ko he ʼu hahaʼi ʼe nātou faiga ke nātou fakafiafia te loto ʼa te tagata peʼe nātou manavasiʼi ki te tagata (Tāʼaga Lea 29:25; Efesi 6:6). ʼE mahino papau kia nātou ʼe logope tanatou ʼu faiga ʼaē ke nātou tuku he faʼifaʼitaki lelei ʼi te totogi tukuhau pea mo te aga ʼaē ʼe tāu mo ni ʼu hahaʼi lelei, ko te kau fakafeagai ʼe nātou ʼave haʼele anai he ʼu loi fakatupu tuʼutāmaki pea mo nātou lea kovi anai kia nātou (1 Petelo 3:16). ʼI tanatou ʼiloʼi te faʼahi ʼaia, ʼe nātou faiga ke nātou faʼifaʼitakiʼi ia Taniela, ʼaē neʼe ʼui fēnei e tana ʼu fili ʼo ʼuhiga mo ia: “ ʼE mole tou maʼu anai he takuʼaki ʼi te Taniela ʼaenī, gata pe mo kapau ʼe tonu ke tou mau ʼi te lao ʼo tona ʼAtua he fakafeagai kia te ia.” (Taniela 6:5). ʼE mole tou holoʼi anai te ʼu fakatuʼutuʼu faka tohi-tapu ke leleiʼia tatou e te tagata. ʼI te tahi faʼahi, ʼe mole tou kumi te ʼu mamahi faka maletile. ʼE tou faiga ke tou maʼuli tokalelei pea mo mulimuli ki te tokoni faka apositolika: “Ko te finegalo ʼaia ʼo te ʼAtua ʼaki te fai ʼo te aga ʼaē ʼe lelei, ʼe tou fakagata te ʼu akonaki fakapōʼuli ʼa te hahaʼi ʼaē ʼe mole fakakaukau.” — 1 Petelo 2:15.

20. a) Koteā te meʼa ʼe mahino papau kia tatou, pea koteā te fakaloto mālohi neʼe foaki mai e Sesu? b) ʼE feafeaʼi ʼo he fealagia ke tou haga haʼele ʼi te fakapotopoto ʼo ʼuhiga mo te hahaʼi ʼo tuʼa?

²⁰ ʼE mahino papau kia tatou ko tatatou mavae mai te mālama ʼe mulimuli katoa ki te Tohi-Tapu. Ko te faʼahi ʼaia ʼe lagolago e te hisitolia ʼo te kau kilisitiano ʼo te ʼuluaki sēkulō. ʼE fakafimālieʼi tatou e te ʼu palalau ʼaenī ʼa Sesu: “ ʼI te malamanei, ʼe koutou maʼu te mamahi, kae ke koutou loto faʼa kātaki! Neʼe ʼau mālo ʼi te malamanei.” (Soane 16:33). ʼE mole tou matataku. “ ʼIo, ko ai ʼaē ʼe ina fakamamahi anai koutou mokā ʼe koutou fakamalotoloto ʼi te fai ʼo te aga ʼaē ʼe lelei? Pea tatau aipe mokā ʼe koutou mamahi ʼuhi ko te faitotonu, manuʼia ia koutou. Kae, ʼaua naʼa koutou manavasiʼi ki te meʼa ʼaē ʼe nātou manavasiʼi kiai, pea ʼaua naʼa koutou hoha. Kae, koutou faka tāpuhā ko he ʼAliki ia Kilisito ʼi tokotou ʼu loto, koutou nonofo tokaga tuʼumaʼu ʼo tali kia nātou ʼaē ʼe nātou fehuʼi atu te tupuʼaga ʼo takotou falala ʼi tokotou loto, ʼo koutou tali ʼaki te agamālū pea mo he aga fakaʼapaʼapa fakamalotoloto.” (1 Petelo 3:13-15). ʼI te fai ʼo te aga ʼaia, ʼe tou haga haʼele anai ʼi te fakapotopoto ʼo ʼuhiga mo te hahaʼi ʼo tuʼa.

Ko he toe vakaʼi

◻ He koʼe koa ʼe ʼaoga ki te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ke nātou haʼele ʼi te fakapotopoto ʼo ʼuhiga mo te hahaʼi ʼo tuʼa?

◻ He koʼe koa ʼe mole pe feala ʼi he temi ki te kau kilisitiano ke nātou ʼamanaki he ʼofainaʼi ʼo nātou e te mālama, kae koteā te meʼa ʼe tonu ke nātou faiga ke nātou fai?

◻ ʼE tonu ke feafeaʼi tatatou aga ʼo ʼuhiga mo te hahaʼi ʼo tuʼa, pea koteā tona tupuʼaga?

◻ He koʼe koa ko tatatou “fai te meʼa ʼaē ʼe lelei” ʼe mole gata pe ki ʼotatou ʼu tēhina kae ʼe tonu ke hoko atu kia nātou ʼo tuʼa?

◻ ʼE feafeaʼi he fealagia ki tatatou haʼele ʼi te fakapotopoto hana tokoniʼi tatou ʼi tatatou gāue faka mafola?

[ʼU fehuʼi ʼo te ako]

[Paki ʼo te pasina 18]

ʼI te faʼahi hema: Ko te kau kilisitiano moʼoni ʼi Falani ʼe nātou tokoni ki ʼonatou vāhaʼa fale ʼi te ʼosi hili ʼo te hake ʼo te vai.

[Paki ʼo te pasina 20]

Ko te ʼu agalelei faka kilisitiano ʼe feala ke lahi hanatou gāue ki te fakaʼalu noaʼi ʼo he ʼu fakakoviʼi.

[Paki ʼo te pasina 23]

Ko te kau kilisitiano ʼe tonu ke nātou “nonofo teuteu ki te gāue lelei fuli pe”.