Tonatou Maʼuli

Neʼe Au Maʼu ‘Te ʼu Meʼa ʼAē Neʼe Kole e Toku Loto’

NEʼE FAKAMATALA E DOMINIQUE MORGOU

ʼI Tesepeli ʼo te taʼu 1998, ko taku hoki tau ʼaē ki Afelika! Ko te meʼa ʼaē neʼe au moemisi kiai kua hoko moʼoni. Neʼe au ōfo tuʼumaʼu ʼi taku manatu ʼaē ki te ʼu vao matuʼa pea mo te ʼu kele lalahi ʼo Afelika. Pea koʼeni leva kua au nofo tonu ʼi ai! ʼI te lakaga pe ʼaia neʼe toe hoko moʼoni te tahi moemisi. Neʼe au fai faka mafola temi kātoa ʼi te tahi fenua. Maʼa te tokolahi, neʼe hage ia neʼe mole feala ke hoko te meʼa ʼaia. Kua kovi ʼaupito taku sio, pea ʼi taku feʼaluʼaki ʼi te ʼu ala ʼone ʼo te ʼu kolo ʼo Afelika, ʼe taki au e te kuli neʼe akoako ke māhani mo te ʼu ala ʼo Eulopa. Tuku muʼa ke au fakamatala atu pe neʼe lava hoko feafeaʼi taku gāue ʼi Afelika, pea mo te foaki mai e Sehova ‘te ʼu meʼa ʼaē neʼe kole e toku loto.’​—Pesalemo 37:⁠4.

NEʼE au tupu ʼi te ʼaho 9 ʼo Sūnio 1966 ʼi te potu saute ʼo Falani. Ko au te muli ʼo te fānau e toko fitu​—ko tama e toko lua pea mo te toko nima fafine​—pea neʼe taupau mātou e tamatou ʼu mātuʼa. Kae neʼe hoko te meʼa fakaʼofaʼofa kiā au ʼi taku kei veliveli. ʼE au hage ko taku kui fafine, mo taku faʼē, mo toku tahi tēhina, neʼe mātou maʼu te mahaki faka famili, māmālie pe ʼaki te temi pea ʼe mātou liliu ʼo kivi.

ʼI toku temi tūpulaga, neʼe au sio ki te fakapalatahi, mo te malualoi, pea neʼe au liliu ko he tahi ʼe fakafeagai ki te puleʼaga. Lolotoga te temi faigataʼa ʼaia, neʼe mātou mavae ʼo ʼolo ʼo nonofo ʼi te koga meʼa ko Hérault. Neʼe hoko ai te meʼa fakaofoofo.

ʼI te tahi ʼAhotapu uhu, neʼe ʼōmai te ʼu fafine Fakamoʼoni ʼa Sehova e toko lua ki tomatou ʼapi. Neʼe feʼiloʼiʼaki mo taku faʼē pea neʼe ina fakahū  mai ia nāua ki fale. Neʼe fehuʼi age e te tahi ʼi te ʼu fafine ki taku faʼē peʼe kei ina manatuʼi neʼe ina fakapapau age ʼe ina tali anai ke fai hana ako faka Tohi-Tapu. Neʼe kei manatuʼi e taku faʼē pea neʼe ina fehuʼi age: “Ko ʼafea ʼaē ka tou kamata ai?” Neʼe nātou fakatuʼutuʼu ke nātou felāveʼi ʼi te ʼu ʼAhotapu uhu fuli, pea neʼe kamata ako ai e taku faʼē ia “te moʼoni ʼo te logo lelei.”​—Kalate 2:​14, MN.

ʼE Au Kamakamata Mālama

Neʼe faiga fakamalotoloto taku faʼē ke mahino pea ke ina manatuʼi te meʼa ʼaē neʼe ina ako. Mai te ʼaluʼaga ʼaē neʼe kivi, neʼe tonu ke ina fakamaʼumaʼu fakaʼatamai te ʼu meʼa fuli. Neʼe loto faʼa kātaki te ʼu Fakamoʼoni mo ia. Kae kiā au, ʼi te ʼu temi ʼaē neʼe ʼōmai ai te ʼu Fakamoʼoni, neʼe au nono ʼi toku kogafale, pea neʼe hoki au hū mai ki tuʼa mokā nā mavae. Kae ʼi te tahi hili hoʼatā, ko Eugénie, ko te tahi ʼi te ʼu fafine Fakamoʼoni, neʼe felāveʼi mo au pea mā fai palalau. Neʼe ina ʼui mai ko te Puleʼaga ʼo te ʼAtua ʼe ina fakagata anai ʼi te malamanei kātoa, ia te ʼu malualoi fuli, pea mo te ʼu loto fehiʼa fuli. Neʼe ina ʼui mai: “ ʼE ko te ʼAtua tokotahi pe ʼe ina ʼiloʼi te puleʼaki ki te ʼu fihifihia.” Neʼe ina ʼui mai kapau ʼe au fia ʼiloʼi he tahi ʼu manatu, pea ʼe lelei ke au ako ia te Tohi-Tapu. Pea ʼi te ʼaho ake, neʼe au kamata ako te Tohi-Tapu.

Ko te ʼu meʼa fuli ʼaē neʼe au ako neʼe foʼou kiā au. Neʼe kua au mahino leva ko te ʼAtua ʼe ina fakagafua faka temi pe te agakovi ʼi te kele heʼe ʼi ai tona ʼu tupuʼaga maʼuhiga. (Senesi 3:15; Soane 3:16; Loma 9:17) Neʼe au toe ako foki ʼe mole tuku noa feiā tatou e Sehova ke mole ʼi ai hotatou ʼamanaki. Neʼe ina fai mai te fakapapau fakaofoofo ʼo te maʼuli heʼegata ʼi te palatiso ʼi te kele. (Pesalemo 37:29; 96:​11, 12; Isaia 35:​1, 2; 45:18) ʼI te Palatiso ʼaia, ʼe au toe lava sio anai, koteʼuhi fakahaʼu māmālie taku kivi.​—Isaia 35:⁠5.

ʼE Au Toʼo Te Selevisi Pionie

ʼI te ʼaho 12 ʼo Tesepeli 1985, neʼe au foaki toku maʼuli kiā Sehova ʼo au papitema, ohage ko toku tēhina ko Marie-Claire, ʼaē neʼe kua ʼosi papitema. Mole tuai pea neʼe papitema toku tokolua ko Jean-Pierre ʼo feiā mo taku faʼē.

ʼI te kokelekasio ʼaē neʼe au kau ai, neʼe kaugamālie te kau pionie kātoa. Neʼe fakaloto mālohiʼi au ʼi tanatou fiafia pea mo tanatou fia fai ki te minisitelio. Māʼia mo Marie-Claire neʼe pionie, logola neʼe mahaki mata pea neʼe ʼi ai mo tona tahi vaʼe ʼe haʼi ai te lauʼi ukamea moʼo tokoni ki tona vaʼe. ʼO aʼu mai kiā ʼaho nei, ko tana faʼifaʼitaki ʼe ko he fakaloto mālohi fakalaumālie tuʼumaʼu kiā au. Ko taku fakatahi mo te kau pionie ʼi te kokelekasio pea mo te famili neʼe tokoni mai kiā au ke au fakatuputupu taku fia kau ki te selevisi pionie. Koia ʼi te māhina ʼo Novepeli 1990, neʼe au kamata ai taku gāue pionie ʼi Béziers.​—Pesalemo 94:​17-19.

ʼE Au Lolomi Taku Lotovaivai

ʼI te minisitelio, neʼe tōkakaga lelei mai ʼihi pionie kiā au. Māʼia foki ʼi ʼihi temi, neʼe au lotovaivai ʼuhi ko te ʼu meʼa ʼaē neʼe mole au lavaʼi pea mo taku fakaʼamu age ʼaē ke lahi age te ʼu meʼa ʼaē ʼe au lava fai. Kae neʼe lagolago mai ia Sehova ʼi te ʼu temi ʼaia neʼe au lotovaivai ai. Neʼe au fai te ʼu kumi ʼi te Index des publications de la Société Watch Tower, ʼo au kumi he ʼu fakamatala ʼo te maʼuli ʼo te kau pionie neʼe nātou māhahaki mata ohage ko au. Neʼe au punamaʼuli he neʼe nātou kaugamālie. Ko te ʼu fakamatala ʼaoga pea mo fakaloto mālohi ʼaia, neʼe tokoni mai ke au faka maʼuhigaʼi te meʼa ʼaē ʼe au lava fai pea mo tali toku ʼu gataʼaga.

Moʼo taupau ʼo toku maʼuli, neʼe au gāue fakatahi mo te tahi kau Fakamoʼoni ʼi te fakamaʼa ʼo te ʼu fale koloā. ʼI te tahi ʼaho, neʼe au tokagaʼi neʼe toe liliu toku ʼu kaugā gāue ki te ʼu faʼahi ʼaē neʼe hoki au fakamaʼa age pe. ʼE ʼiloga ia neʼe lahi te ʼu faʼahi neʼe mole au sio ai ki tonatou ʼuli. Neʼe au ʼalu ai kiā Valérie, ʼaē neʼe ko te pionie ʼaē neʼe leʼoleʼo ki tamatou kūtuga fai fakamaʼa, pea neʼe au ʼui age ki ai ke ina fakahā fakahagatonu mai, peʼe mole koa la faigataʼa age te gāue kiā nātou fuli tupu ko au. ʼAki he agalelei, neʼe ina tuku ke au vakaʼi te temi ʼaē ʼe au logoʼi ai ʼe mole kei au lavaʼi ia te gāue. ʼI te māhina ʼo Malesio 1994, neʼe au mavae ai ʼi te gāue fakamaʼa.

Neʼe au toe logoʼi taku hage ʼe mole ʼi ai hoku ʼaoga. Neʼe au faikole fakamalotoloto kiā Sehova,  pea ʼe au ʼiloʼi neʼe ina logoʼi ʼaku kole. Neʼe toe ʼaoga kiā au ia te ako ʼo te Tohi-Tapu pea mo te ʼu tohi faka Kilisitiano. Logola te kua fakahaʼu ʼo taku kivi, kae neʼe haga tuputupu aipe taku fia tauhi kiā Sehova. Koteā ʼapē te meʼa neʼe au lava fai?

Taku Fakatalitali Pea Mo Te Tonu Fakavilivili

Neʼe au kole ke au hū ki te akoako ʼi te Fale ʼo Te Kau Kivi Pea Mo Nātou ʼe Mole Sio Lelei ʼi Nîmes pea ki muli age neʼe tali au ke au kau ki te akoako ʼaia lolotoga māhina e tolu. Neʼe au fakaʼaogaʼi lelei toku temi ʼaia. Neʼe au mahino ai ki te kovi ʼo toku mahaki pea neʼe akoako ai ke au māhani mo ia. ʼAki taku fakatahi mo te hahaʼi ʼaē ʼe nātou tau mo te ʼu mahaki kehekehe, neʼe feala ai haku mahino ki te maʼuhiga ʼaupito ʼo taku ʼamanaki faka Kilisitiano. Neʼe ʼi ai te fakatuʼutuʼu ʼo toku maʼuli, pea neʼe au lava fai he meʼa ʼe ʼi ai tona fua. Pea tahi ʼaē meʼa, neʼe au ako ai te ʼu mataʼi tohi maʼa te hahaʼi kivi: te Braille.

ʼI taku toe liliu kiō ʼoku, neʼe tokagaʼi e toku famili te ʼaoga lahi ʼo te ako kiā au. Kae neʼe ʼi ai te meʼa neʼe mole au faʼa leleiʼia neʼe ko te toko ʼaē neʼe tonu ke au fakaʼaogaʼi. Neʼe faigataʼa kiā au haku fakamāmāhani mo te toko ʼaia. Neʼe au fakaʼamu age ki he tahi age tokoni​—ohage ko te faʼahiga kuli ʼaē ʼe akoako moʼo takitaki te kau kivi.

Neʼe au fakaʼui ke ʼi ai haku kuli feiā, kae neʼe ʼui mai kua kaugamālie te hahaʼi kua nātou fakaʼui mo nātou hanatou kuli. Pea tahi ʼaē meʼa, ko te sosiete ʼaē ʼe fakaʼui kiai te ʼu kuli ʼaia, ʼe nātou fai muʼa anai he ʼu kumi ʼo ʼuhiga mo te ʼu hahaʼi ʼaē ʼe fia fai ki te ʼu kuli ʼaia. ʼE mole hoko foaki te taʼi kuli ʼaia. ʼI te tahi ʼaho, neʼe ʼui mai e te fafine ʼe tokoni ki te kautahi maʼa te kau kivi, ʼe ʼi ai te kuli ʼe ʼamanaki foaki e te kūtuga gaoʼi tennis ʼo te kolo ʼaē ʼe au nofo ai maʼa he tahi ʼe kivi peʼe mole faʼa sio lelei. Neʼe ina ʼui mai neʼe manatu kiā au. ʼE au tali ʼapē? Neʼe au mahino ai ki te tokoni mai ʼa Sehova pea neʼe au ʼio ke ʼaumai te kuli maʼaku. Kae neʼe mole feala ke ʼaumai aipe ia te kuli.

 Neʼe Kei Au Manatu Pe Ki Afelika

ʼI taku fakatalitali ke ʼaumai te kuli, neʼe au tokaga ki te tahi age meʼa. Ohage ko taku fakahā atu ʼi te kamataʼaga ʼo taku fakamatala, talu mai taku kei veliveli, neʼe au leleiʼia ia Afelika. Logola te fakahaʼuhaʼu ʼo taku kivi, kae neʼe toe lahi age taku fia ʼalu ki Afelika, tāfito la ʼi taku ʼiloʼi ʼaē ʼe kaugamālie te hahaʼi ʼi Afelika ʼe nātou fia fai ki te Tohi-Tapu pea mo fia tauhi kiā Sehova. ʼI muʼa atu, neʼe kua au fakahā kiā Valérie taku fia ʼalu ki Afelika. Neʼe mole au ʼiloʼi peʼe fia haʼu anai mo au. Neʼe ʼio kiai pea neʼe mā faitohi ki te ʼu filiale kehekehe lea Fakafalani ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼi Afelika.

Neʼe tali mai tamā tohi mai Togo. Neʼe au fiafia pea neʼe au kole age kiā Valérie ke ina lau te tohi. Neʼe ko he tohi fakaloto mālohi, pea neʼe ʼui ai e Valérie: “Kapau koia ʼaia, tā ʼolo!” ʼI tamā ʼosi faitohi ki te filiale, neʼe fakahā mai ke au felogoi mo Sandra, ko te pionie ʼi Lomé, te taulaga ʼo te fenua. Neʼe mā fakatuʼutuʼu ke mā ʼolo kiai ʼi te ʼaho 1 ʼo Tesepeli 1998.

Neʼe ko he toe fetogi ia, kae neʼe ko he meʼa fakafiafia! ʼI tamā tau atu ki Lomé, neʼe mā hū ki tuʼa ʼi te vakalele pea neʼe mā logoʼi te momofi ʼo te vela ʼo Afelika. Neʼe mā felāveʼi mo Sandra. Neʼe mole feʼiloʼiʼaki mātou ʼi muʼa atu, kae neʼe kua mātou hage ko he ʼu kaumeʼa kua fualoa he feʼiloʼiʼaki. Mole faʼa fualoa ʼi tamā tau atu, neʼe hinoʼi ia Sandra mo tona hoa gāue, ko Christine ke nā pionie makehe ʼi Tabligbo, ko te kiʼi kolo veliveli ʼi te loto fenua. Neʼe mā maʼu te pilivilesio ʼaē ko te gāue fakatahi mo nāua ʼi tanā telituale foʼou. Neʼe mā nonofo ai lagi māhina e lua, pea ʼi tamā mavae ai, neʼe au ʼiloʼi ʼe au toe liliu anai ki te fenua.

Neʼe Au Fiafia ʼi Taku Toe Liliu Ki Togo

ʼI Falani, neʼe au foimo kamata teuteuʼi taku toe liliu ki Togo. ʼAki te tokoni ʼo toku famili, neʼe au lava fai he fakatuʼutuʼu ke au nofo ai lolotoga māhina e ono. ʼI te māhina ʼo Sepetepeli 1999, neʼe au toe liliu ki Togo. Kae neʼe au ʼalu tokotahi leva. Neʼe tuʼania ʼaupito toku famili ʼi tanatou sisio mai ʼe au ʼalu tokotahi logola taku kivi. Kae neʼe mole ʼaoga hanatou tuʼania fau. Neʼe au fakamoʼoni age ki taku ʼu mātuʼa, ko toku ʼu kaumeʼa ʼaē neʼe kua hage pe ko hoku famili ʼe nātou lolotoga fakatalitali mai nei kiā au ʼi Lomé.

Neʼe ko he meʼa fakafiafia hakita toe liliu ki he koga meʼa ʼe fia fai te hahaʼi kaugamālie ki te Tohi-Tapu! Neʼe ko he agamāhani hakita sio ki te hahaʼi ʼe nātou lau te Tohi-Tapu ʼi te ala. ʼI Tabligbo, ʼe pāuiʼi koutou e te hahaʼi ke nātou palalau mo koutou ki te Tohi-Tapu. Pea neʼe ko he pilivilesio makehe haku nofo mo te ʼu tēhina pionie makehe ʼaia! Neʼe au fakamāmāhani mo te tahi agaʼi fenua, mo te tahi faʼahiga sio ki te ʼu ʼaluʼaga ʼo te maʼuli. Ko te faʼahi maʼuhiga ʼaupito, neʼe au tokagaʼi ko ʼotatou tēhina mo tuagaʼane Kilisitiano neʼe nātou fakamuʼamua te ʼu fakatuʼutuʼu ʼo te Puleʼaga ʼi tonatou maʼuli. Ohage la, ʼe nātou haʼele lolotoga ni ʼu kilometa ke nātou ʼolo ki te ʼu fono ʼaē ʼe fai ʼi te Fale ʼo Te Puleʼaga. Neʼe lahi mo te tahi ʼu meʼa neʼe au ako mai tonatou fiafia pea mo tanatou tali kāiga.

ʼI te tahi ʼaho ʼi taku liliu mai taku fai faka mafola, neʼe au ʼui age kiā Sandra taku tuʼania ʼaē te toe liliu ki Falani. Kua lēsili kovi toku ʼu mata. Neʼe au manatuʼi te ʼu ala logoaʼa pea mo kaugamālie ʼi Béziers, te feʼoloʼaki ai ʼa te hahaʼi,  pea mo te ʼu matatuʼuga ʼo te ʼu falefata, pea mo te tahi ʼu faigataʼaʼia ki te maʼuli ʼo he kivi. Kae ko te ʼu ala ʼi Tabligbo, logola ʼe ko he ʼu ala kele, kae ʼe mole logoaʼa​—pea ʼe mole lahi te hahaʼi pea mo te ʼu motokā ʼaē ʼe feʼoloʼaki ai. Peʼe feafeaʼi anai haku maʼuli ʼi Falani, kae kua au māhani ʼi te maʼuli ʼi Tabligbo?

Hili te ʼu ʼaho e lua, neʼe telefoni mai taku faʼē ʼo fakahā mai, ʼe fakatalitali mai te fale ʼaē ʼe akoako ai te ʼu kuli ke au ʼalu age. Kua ʼi ai te kuli moʼoku takitaki, ko te Labrador, neʼe higoa ko Océane. Neʼe toe maui mālie pe ia meʼa fuli pea neʼe mole kei ʼaoga ke au tuʼania. Hili te ʼu māhina e ono ʼo taku gāue fakafiafia ʼi Tabligbo, neʼe au toe liliu ki Falani ke au felāveʼi mo Océane.

Hili te ʼu māhina ʼo te akoako ʼo te kuli, neʼe fakatoʼo mai ia Océane ke au taupau. ʼI te kamata neʼe mole faigafua. Neʼe tonu ke mā femāhaniʼaki. Pea māmālie pe neʼe au mahino ai ki te ʼaoga ʼaē ʼa Océane kiā au. ʼI tona fakahagatonu, kua pipiki ia Océane ki toku maʼuli. Neʼe tali feafeaʼi ia au e te hahaʼi ʼo Béziers ʼi tanatou sisio mai ki taku tuʼu ʼi tonatou muʼa ʼapi mo te kuli? Neʼe nātou tali leleiʼi au pea mo fakaʼapaʼapa lahi mai kiā au. Kua tokagaʼi fuli ia Océane e te hahaʼi ʼo te vāhaʼa fale. Neʼe mole faigafua ki te hahaʼi hanatou fai palalau mo au ʼuhi ko taku kivi, kae ʼi taku ʼalu age mo taku kuli, neʼe faigafua ai kiā nātou hanatou fai palalau mo au ohage ko hanatou palalau mo te hahaʼi fuli pe. Neʼe feala ai ki te hahaʼi ke nātou fakalogo mai mokā au palalau. ʼI tona fakahagatonu, neʼe kamata te fai palalau ʼo ʼuhiga mo Océane.

ʼE Au ʼAlu Ki Afelika Mo Océane

Neʼe mole au galoʼi ia Afelika, pea koia neʼe au teuteuʼi taku tolu folau kiai. Neʼe au ʼalu leva mo Océane. Neʼe au ʼalu mo te kiʼi taumātuʼa, ko Anthony mo Aurore, pea mo toku kaumeʼa ko Caroline​—neʼe nātou pionie fuli ohage ko au. ʼI te ʼaho 10 ʼo Sepetepeli 2000, neʼe mātou tau ki Lomé.

ʼI te kamata, neʼe mātataku te hahaʼi kiā Océane. Tokosiʼi te hahaʼi ʼi Lomé neʼe kua nātou sisio ki he kuli lahi feiā, koteʼuhi ʼe teitei liliki fuli te ʼu kuli ʼi Togo. Ka sio mai te hahaʼi kua haʼi te kuli, neʼe nātou manatu ko he kuli kaikai pea neʼe tonu ke puke maʼu. Kae kiā Océane, neʼe hage neʼe ʼitaʼita moʼoku puipui mokā hage kiā ia ʼe ʼi ai he meʼa ʼe feala ke fakatupu tuʼutāmaki kiā au. Kae mole tuai ia pea neʼe kua māhani leva ia Océane mo te fenua. Ka haʼi, neʼe ina fakahoko lelei tona maʼua​—ʼo fakalogo, pea mo nofo ʼi ʼoku tafa. Ka veteki, pea ʼe gaoʼi ia, pea ʼi ʼihi temi ʼe mole kei fakalogo ia. ʼE lahi te ʼu temi ʼe mā gaoʼi fakatahi ai.

Neʼe fakaafe ia mātou fuli ke mātou nonofo ʼiō Sandra mo Christine ʼi Tabligbo. Moʼo tokoni ki te ʼu tēhina mo tuagaʼane ʼo te koga meʼa ke nātou fakamāmāhani mo Océane, neʼe mātou ʼui age ke nātou ʼōmai ʼo ʼaʼahi mātou pea neʼe mātou fakamahino age te ʼaoga ʼo te taʼi kuli ʼaia ki te kau kivi, pe koʼe neʼe ʼaoga ke ʼi ai haku kuli feiā, pea ʼe tonu ke feafeaʼi tanatou aga ki te kuli. Neʼe tali e te kau tagata ʼāfea ke au ʼalu mo Océane ki te Fale ʼo Te Puleʼaga. Mai te ʼaluʼaga ʼaē neʼe mole ko he fakatuʼutuʼu māhani ʼi Togo, neʼe tala ifo te logo makehe ʼi te kokelekasio moʼo fakamahinohino ia te ʼaluʼaga ʼaia. ʼO ʼuhiga mo te minisitelio, neʼe hoki au ʼave ia Océane mokā au fai he ʼu ʼaʼahi peʼe au fai he ʼu ako faka Tohi-Tapu​—ko te ʼu taʼi ʼaluʼaga ʼaia neʼe mahino gafua ai ki te hahaʼi pe koʼe ʼe au nofo mo te kuli.

ʼE kei au leleiʼia pe te fai faka mafola ʼi te telituale. Neʼe malave tuʼumaʼu iā au te agalelei ʼo te hahaʼi, tanatou aga tali kāiga, ohage la ko tanatou ʼaumai ʼo haku hekaʼaga ke au heka ai. ʼI te māhina ʼo ʼOketopeli 2001, neʼe kaugā haʼu taku faʼē mo au ʼi taku ʼalu tuʼa fā leva ki Togo. Hili te ʼu vāhaʼa e tolu, neʼe toe liliu taku faʼē ki Falani kua fīmālie pea mo fiafia, ʼi tana kua ʼiloʼi leva ʼaē ʼe lelei pe toku maʼuli.

ʼE au fakafetaʼi lahi kiā Sehova ʼi taku lava gāue ʼi Togo. ʼE au loto falala ʼe haga foaki mai anai e Sehova ‘te ʼu meʼa ʼaē neʼe kole e toku loto’ ke au haga fakaʼaogaʼi fuli te ʼu meʼa ʼaē ʼe au maʼu ki tana tauhi. a

[Kiʼi nota]

[Paki ʼo te pasina 10]

Neʼe au ōfo tuʼumaʼu ʼi taku manatu ʼaē ki te ʼu vao matuʼa pea mo te ʼu kele lalahi ʼo Afelika

[Paki ʼo te pasina 10]

Neʼe au ʼalu mo Océane ʼo fai taku ʼu ʼaʼahi

[Paki ʼo te pasina 11]

Neʼe tali e te kau tagata ʼāfea ke au ʼalu ki te ʼu fono mo Océane