1, 2. (1) ʼAki te takitaki ʼa Sehova, kotea te tokoni neʼe fai e Salomone ki te kau tupulaga? (2) He ko ʼe ʼe feala ke toe fai te tokoni ʼaia ʼa Salomone ki te kau Kilisitiano ʼae kua taʼu 50 tupu peʼe laka atu?

NEʼE takitaki e Sehova ia te Hau ko Salomone ke ina ui fenei ki te kau tupulaga: “Ke ke manatui tou tupuaga i te temi o tou tupulaga, ia mua o te kaku mai o te u aho kovi.” Kotea ia “te u aho kovi” ʼaia? ʼE fakaʼuhiga ki te temi matuʼa. Neʼe fakaʼaogaʼi e Salomone he ʼu kupu fakata moʼo fakamatala te ʼu faigataʼaia ʼae ʼe tau mo te hahaʼi matuʼa. Ohage la, ko te tete ʼo te ʼu nima mo te ʼu vaʼe, te maʼofa ʼo te ʼu nifo, te kua kovi ʼo te sio mo te mole kei logo lelei, te ʼulu hina, pea mo te tuʼa piko. ʼE mole tou punamaʼuli ai ki te ui mai e Salomone ke tou manatuʼi totatou Tupuʼaga Lahi ʼi tatatou kei tupulaga!—Lau ia Ekelesiasi 12:3-7.

² Kaʼe tokolahi te kau Kilisitiano ʼe kei malolohi pe logo la tanatou kua taʼu 50 tupu peʼe laka atu. ʼE moʼoni, kua lagi ʼulu hina ʼihi, kaʼe ʼe lagi mole natou tau mo te ʼu aluʼaga ʼae neʼe talanoa ki ai Salomone. Koia, ko te tokoni ʼaeni neʼe fai e Salomone ki te hahaʼi tupulaga “ke ke manatui tou tupuaga,” ʼe feala koa ke toe fai ki te  kau Kilisitiano ʼaia kua fakapotopoto? Tou vakaʼi muʼa pe kotea te fakaʼuhiga ʼo te tokoni ʼaia?

3. Kotea te fakaʼuhiga ʼo tatatou manatuʼi ia totatou Tupuʼaga Lahi?

³ Kua lagi fualoa takotou tauhi ʼae kia Sehova, kaʼe ʼe lelei mo kapau, ʼi ʼihi temi, ʼe kotou fakakaukauʼi ia te maʼoluga ʼo Totatou Tupuʼaga. Ohage la, ko te maʼuli ʼe ko he meʼa ʼofa taulekaleka. ʼE mole feala ke tou mahino katoa ki te ʼu meʼa ʼae neʼe fakatupu. ʼAki te matalelei ʼo te ʼu meʼa kehekehe ʼae neʼe fakatupu e Sehova, ʼe tou fiafia ai ʼi totatou maʼuli. Ka tou metitasio ki te ʼu meʼa ʼae neʼe fakatupu e Sehova, ʼe tou manatuʼi ai tona ʼofa, tona poto pea mo tona mafimafi. (Pes. 143:5) Ka tou manatuʼi totatou Tupuʼaga Lahi, ʼe tou toe manatuʼi ai foki te ʼu meʼa ʼae ʼe ina kole mai ke tou fai. Koia, ka tou metitasio ki te ʼu meʼa fuli ʼaia, pea ʼe uga ai tatou ke tou fakaha totatou loto fakafetaʼi, ʼo tou fai ia meʼa fuli ʼae ʼe tou lavaʼi ʼi tatatou kei maʼuʼuli.—Ekl. 12:15.

4. Ko te fehuʼi fea ʼe feala ke fai e te kau Kilisitiano ʼae kua fakapotopoto, pea kotea tona tupuʼaga?

⁴ Kapau kua kotou fakapotopoto, kotou fai te fehuʼi ʼaeni: “Kotea ʼae ʼe au fakatuʼutuʼu anai ke au fai, ʼi taku kei malohi?” ʼI takotou kua fakapotopoto, ʼe kotou maʼu he ʼu faigamalie ʼe mole maʼu e ʼihi. Ohage la, ʼe feala ke kotou akoʼi age ki te kau tupulaga te ʼu meʼa ʼae neʼe akoʼi atu e Sehova. ʼE feala ke kotou fakamatala age ki ʼihi te ʼu aluʼaga fakafiafia ʼae neʼe hoko kia koutou ʼi takotou tauhi ki te ʼAtua. Neʼe faikole ia te Hau ko Tavite ke feala hana fai ia te faʼahi ʼaia. Neʼe ina tohi fenei: “Oi Atua! Nee ke ako au talu mai toku siisii . . . Aua naa ke siaki au, oi Atua! Tatau foki i te temi o toku temi matua osi, o tupu ke au fakaha tou malohi ki te taitupu aeni, tou mafimafi i te taitupu ka hau!”—Pes. 71:17, 18.

5. ʼE lava akoʼi feafeaʼi e te kau Kilisitiano ʼae kua matuʼa ki ʼihi te ʼu meʼa ʼae kua natou iloʼi?

⁵ ʼE lava feafeaʼi hakotou akoʼi age ki ʼihi te poto ʼae neʼe kotou maʼu ʼaki te temi? ʼE feala koa hakotou fakaafe he kau tupulaga ki tokotou loto fale ke fakalotomalohiʼi ai natou? ʼE feala koa ke kotou fakatuʼutuʼu ke kotou faifakamafola mo natou ke natou sisio ai ki takotou fiafia ʼi takotou tauhi ʼae kia Sehova? Neʼe ui fenei e Eliu: “E palalau anai te u aho, e tuku anai te poto e ia ae kua lahi ona tau.” (Sopo 32:7) Neʼe ui e te apositolo ko Paulo ki te ʼu fafine Kilisitiano ʼae kua fakapotopoto ke natou fakalotomalohiʼi ʼihi ʼaki ʼanatou palalau pea mo tanatou faʼifaʼitaki. Neʼe ina tohi fenei: “Fakaha ki te u fafine matutua . . . ke natou tuku ni tokoni lelei.”—Tito 2:3.

6. Kotea ʼae ʼe lava fai e te kau Kilisitiano ʼae kua fakapotopoto?

⁶ ʼE lahi te ʼu faʼahi ʼe feala ke ke fai maʼa ʼihi ʼi tou ʼuhiga Kilisitiano fakapotopoto. Ohage la, kua ke mahino ʼi te temi nei ki he ʼu faʼahi neʼe mole ke mahino ki ai ʼi te ʼu taʼu ʼe 30 peʼe 40 ki muʼa atu. ʼE ke iloʼi pe feafeaʼi te mulimuli ki te ʼu pelesepeto Fakatohi-tapu ʼi te ʼu aluʼaga kehekehe. ʼE ke iloʼi pe feafeaʼi te malave ʼo te moʼoni ʼo te Tohi-Tapu ki te loto ʼo te hahaʼi. Kapau ʼe ke tagata ʼafeā, ʼe ke iloʼi te tokoni ʼae ʼe ʼaoga ki te ʼu tehina ʼae neʼe natou fai he ʼu tonu ʼe mole fakapotopoto. (Kal. 6:1) Lagi neʼe ke ako pe feafeaʼi te tokaga ki te ʼu gaue ʼae ʼe fai ʼi te kokelekasio, te ʼu fakatahi, peʼe ʼi te laga ʼo te ʼu Fale Fono. ʼE lagi ke iloʼi pe feafeaʼi te felogoʼi mo te kau toketa ke natou fai he ʼu faitoʼo ʼe mole fakaʼaogaʼi ai te toto. Pea tatau aipe pe ʼe heʼeki faʼa fualoa tau papitema, kaʼe neʼe lahi te ʼu meʼa neʼe ke ako ʼi tou maʼuli. Ohage la, kapau neʼe ke pusiʼaki hau fanau, ʼe mahino ia kua ke maʼu he faʼahiga poto ʼe ʼaoga. Ko te kau Kilisitiano ʼae kua matuʼa ʼe feala ke natou tokoni ki te hahaʼi ʼa Sehova ʼaki tanatou faiakonaki, mo tanatou takitaki, pea mo tanatou fakalotomalohiʼi ʼae te ʼu tehina mo tuagaʼane.—Lau ia Sopo 12:12.

7. Kotea te ako maʼuhiga ʼe feala ke fai e natou ʼae kua matuʼa ki te kau tupulaga?

 ⁷ Kotea te tahi ʼu faʼahi ʼe feala ke ke fakaʼaogaʼi ai ʼou fealagia moʼo tokoni ki ʼihi? Lagi ʼe feala ke ke fakaha ki te kau tupulaga peʼe feafeaʼi te kamata pea mo te fai ʼo he ʼu ako Tohi-Tapu. Kapau ko koe ko he tuagaʼane, ʼe feala koa hau tokoni ki te ʼu faʼe kei finemui ke natou fakafuafua lelei tanatou tauhi ʼae kia Sehova pea mo tanatou tokakaga ʼae ki ʼanatou tamaliki? Kapau ko koe ko he tehina, ʼe feala koa hau akoʼi te ʼu tehina tupulaga ke natou fai ʼanatou akonaki ʼaki he fiafia peʼe ke lelei age tanatou tala te logo lelei? ʼE feala koa hau fakaha age kia natou pe feafeaʼi tau fakalotomalohiʼi te ʼu tehina mo tuagaʼane ʼae kua matuʼa ʼi te ʼu ʼaʼahi fakatauhi ovi? Logo la ʼe mole kei tatau tou malohi mo te temi muʼa, kaʼe ʼe kei ke maʼu pe te ʼu faigamalie moʼo akoʼi te hahaʼi tupulaga. ʼE ui fenei ʼi te Tohi-Tapu: “Ko te malohi ko te kololia o te kau tupulaga, pea ko te ulu hina ko te kolona o te kau matua.”—Taag. 20:29.

8. Kotea ʼae neʼe fai e te apositolo ko Paulo ʼi tana kua matuʼa?

⁸ Neʼe gaue tuʼumaʼu pe ia te apositolo ko Paulo ʼi tana tauhi ʼae kia Sehova, ʼo toe feia aipe ʼi tona temi matuʼa. ʼI te temi ʼae neʼe fakaʼateaina ai mai te fale pilisoni ʼi Loma, ʼi te teitei taʼu 61 H.T.S., neʼe kua gaue kinakina pea mo ina katakiʼi te ʼu tuʼuga faigataʼaia ʼi tana gaue misionea. Neʼe kua feala pe ke ina filifili he maʼuli ʼe fimalie age, ʼo faifakamafola ʼi Loma. (2 Ko. 11:23-27) ʼE mahino ia neʼe fiafia te ʼu tehina ʼi Loma mo ka na pau la neʼe nofo ia Paulo mo natou pea mo gaue mo natou. Kaʼe neʼe tokagaʼi e Paulo neʼe lahi ia te gaue ʼi ʼihi atu fenua. Koia la ʼae neʼe ina fai ai te tonu ʼae ke ina toe hoko atu tana gaue misionea. Neʼe kaugā olo mo Timoteo pea mo Tito ki Efeso, pea ki Kelete, pea mo lagi Masetonia. (1 Tim. 1:3; Tito 1:5) ʼE mole tou iloʼi pe neʼe alu ki Sepania, kaʼe neʼe kau ki ʼana fakatuʼutuʼu.—Loma 15:24, 28.

9. Ko te temi fea ʼae neʼe mavae ai ia Petelo ʼo alu ki he tahi koga meʼa neʼe ʼaoga ai he kau faifakamafola? (Vakaʼi te ʼuluaki pakī.)

⁹ Neʼe lagi kua taʼu 50 tupu ia te apositolo ko Petelo ʼi te temi ʼae neʼe mavae ai ʼo alu ki te tahi kolo neʼe ʼaoga ai he kau faifakamafola. ʼE tou iloʼi feafeaʼi te faʼahi ʼaia? Kapau neʼe taʼu tahi mo Sesu peʼe lahi age ʼi ni taʼu, ko tona fakaʼuhiga neʼe kua taʼu 50 ʼi tana felaveʼi ʼae mo te kau apositolo ʼi Selusalemi, ʼi te taʼu 49 H.T.S. (Gaue 15:7) Hili te fono ʼaia, neʼe alu leva ia Petelo ʼo maʼuli ʼi Papilone, ʼo faifakamafola ai ki te kau Sutea ʼae neʼe maʼuʼuli ai. (Kal. 2:9) Neʼe nofo ai ʼi te temi ʼae neʼe ina fai ai tana ʼuluaki tohi, ʼi te teitei taʼu 62 H.T.S. (1 Pet. 5:13) Neʼe feala ke faigataʼa kia Petelo tana mavae ʼae ʼo alu ki he tahi age koga meʼa neʼe ʼaoga ki ai he kau faifakamafola, kaʼe neʼe ina fia maʼu te fiafia ʼae ke tauhi kia Sehova ʼaki he loto katoa, logo la tana kua matuʼa.

10, 11. Kotea ʼae neʼe fai e Robert mo tona ʼohoana ʼi tanā kua matuʼa?

¹⁰ Ia ʼaho nei, tokolahi te kau Kilisitiano kua taʼu 50 tupu peʼe laka atu, ʼe natou tokagaʼi kua fetogi ʼonatou aluʼaga pea natou maʼu ai he ʼu faigamalie foʼou moʼo tauhi kia Sehova. Neʼe olo ʼihi ki he fenua ʼe ʼaoga ai he kau faifakamafola. Ko te faʼahi ʼaia neʼe fai e Robert pea mo tona ʼohoana. ʼI tanā taʼu 55, neʼe nā mahino ai ʼe nā maʼu te ʼu faigamalie moʼo tauhi kia Sehova. Neʼe kua mamate ʼanā matuʼā pea kua mavae tanā tama ʼulutokotahi ʼi te loto fale. Neʼe nā maʼu tonā tofiʼa pea neʼe nā fakakaukau, kapau ʼe nā fakatau tonā ʼapi, pea ʼe feala ke nā huʼi ʼonā maʼua pea mo feʼauga pe tanā foʼi falā ʼo kaku ki te li ʼo te letelete ʼa Robert. Neʼe nā logo ʼe tokolahi te hahaʼi ʼe natou fia ako te Tohi-Tapu ʼi Bolivie pea mo te totogi lelei age ʼo te maʼuli ʼi ai. Koia neʼe nā fai ai te tonu ʼae ke nā mavae ʼo olo ki Bolivie. Neʼe ui fenei e Robert: “Neʼe mole faigafua tamā fakamamahani mo te fenua ʼaeni. Neʼe mole tatau ia mo tomā maʼuli ʼi Amelika ʼi te potu Noleto. Kaʼe neʼe ʼi ai te ʼu fua lelei ʼo ʼama faiga.”

 ¹¹ ʼE hoko atu fenei e Robert: “ ʼE lahi te ʼu gaue fakalaumalie ʼe ma fakahoko ʼi tomā maʼuli. Ko ʼihi ʼi ʼama ako kua papitema. Pea ʼe ma fai te ako ʼo te kiʼi famili masiva ʼi te kiʼi kolo ʼe tuʼu mamaʼo. Kaʼe ʼi te vahaʼa fuli, ʼe faiga pe te kiʼi famili ʼaia ke ʼomai ʼo fono. Kotou fakakaukauʼi age muʼa tamā fiafia ʼi tamā sisio ki te tuputupu ʼa te kiʼi famili ʼaia pea mo te kua pionie ʼa te tama lahi.”

12, 13. ʼI te kua letelete ʼa Brian, kotea ʼae neʼe nā fai taumatuʼa?

¹² ʼE feala ke fua lelei ki te ʼu kokelekasio pea mo te ʼu kiʼi kutuga ʼae ʼe lea matapule te faʼifaʼitaki ʼo te ʼu tehina mo tuagaʼane ʼae kua matuʼa. Pea ʼe feala ke lahi te fiafia moka kotou gaue ʼi te ʼu telituale ʼaia. Ohage la, neʼe tohi e te tehina Pilitania ko Brian, ʼi tana ʼosi letelete ʼi tona taʼu 65, neʼe nā tokagaʼi taumatuʼa ʼe mole kei nā fiafia. Neʼe ina ui fenei: “Neʼe kua mavae tamā fanau ʼi te loto fale, pea neʼe tahitahiga tamā maʼu he ʼu hahaʼi ʼe natou fia ako te Tohi-Tapu. Pea neʼe au felaveʼi leva mo te tama tupulaga Siaina, neʼe lolotoga faifekumi ʼi te univelesite. Neʼe ina tali taku fakaafe ʼae ke haʼu ki ʼamatou fono, pea neʼe au kamata tana ako. Hili ki ai ni vahaʼa, neʼe kaugā ʼomai ki tana ako mo te tahi tama Siaina. Pea toe hili ki ai vahaʼa ʼe lua, neʼe natou tokotolu, pea ʼosi ʼaia neʼe natou tokofa.

¹³ “Pea ʼi te kole mai e te tahi tama Siaina hana ako Tohi-Tapu, neʼe au manatu kua au taʼu 65 kaʼe ʼe mole he gataʼaga ʼi te gaue ʼae kia Sehova. Koia neʼe au kole age ki toku ʼohoana, ʼae ʼe muli ia au ia taʼu ʼe lua, pe ina fia ako te lea Fakasiaina. Neʼe ma ako te lea ʼaki tamā fakalogo te ʼu foʼi fime. Kua ʼosi la ki ai taʼu ʼe hogofulu. ʼI tamā faifakamafola ʼae ʼi te telituale lea matapule neʼe ma toe malolohi ai. ʼO kaku mai ki te temi nei, neʼe ma fai te ʼu ako ʼa te toko 112 hahaʼi Siaina. Tokolahi ia natou kua kau ki te ʼu fono. Pea kua pionie te tahi.”

14. Kotea ʼae ʼe tonu ke manatuʼi e te kau Kilisitiano ʼae kua matuʼa? ʼE lava fakalotomalohiʼi feafeaʼi natou e te faʼifaʼitaki ʼa Paulo?

¹⁴ ʼE mole ko te kau Kilisitiano fuli ʼae kua  taʼu 50 tupu ʼae ʼe natou maʼu te ʼu faigamalie ʼaia moʼo tauhi kia Sehova. Koteʼuhi ko ʼihi kua mahamahaki, pea tokaga ʼihi ki tanatou fanau peʼe ki ʼanatou matuʼā ʼae kua vaivavai. Kaʼe ke kotou manatuʼi, ʼe maʼuhiga kia Sehova he gaue pe ʼe kotou fai moʼo tauhi kia te ia. Koia, tatau aipe peʼe kotou lotovaivai ʼi ʼihi temi heʼe ʼi ai te ʼu gaue ʼe mole feala ke kotou fai, kaʼe kotou fiafia ʼi te fai ʼo te gaue ʼae ʼe kotou lavaʼi. Kotou manatuʼi te apositolo ko Paulo. Lolotoga ni taʼu neʼe pilisoni ʼo mole feala ai ke hoko atu ʼana folau misionea. Kaʼe ka ʼaʼahi ia ia e te hahaʼi, neʼe palalau kia natou ʼo ʼuhiga mo te Tohi-Tapu pea neʼe tokoni age kia natou ke natou hoko atu tanatou tauhi agatonu ki te ʼAtua.—Gaue 28:16, 30, 31.

15. He ko ʼe ʼe maʼuhiga ia te ʼu gaue ʼae ʼe lava fai e te kau Kilisitiano ʼae kua vaivavai?

¹⁵ ʼE toe maʼuhiga kia Sehova te ʼu gaue ʼae ʼe lava fai e natou ʼae kua vaivavai. ʼE moʼoni te ui ʼa Salomone ʼe faigataʼa te maʼuli moka hoko mai “te u aho kovi,” kaʼe ʼe fakamanatuʼi mai ʼi te Tohi-Tapu ʼe tokagaʼi e Sehova te ʼu meʼa ʼae ʼe fai e te kau Kilisitiano ʼae kua vaivavai moʼo fakavikiviki kia te ia. (Luka 21:2-4) ʼE maʼuhiga ʼaupito ki te kokelekasio te faʼifaʼitaki matalelei ʼo te tui pea mo te faʼa kataki ʼo te ʼu tehina mo tuagaʼane ʼaia kua vaivavai.

16. Kotea te ʼu gaue neʼe lagi mole feala ke fai e Ana, kaʼe kotea ʼae neʼe ina lava fai moʼo tauhi ki te ʼAtua?

¹⁶ ʼE tou lau ʼi te Tohi-Tapu te fakamatala ʼo ʼuhiga mo te finematuʼa agatonu ko Ana. Neʼe taʼu 84 pea neʼe kua vitua ʼi te temi ʼae neʼe tupu ai Sesu. ʼI tana kua vaivai, neʼe mole feala ia ke gaue maʼa Sehova ohage ko ʼihi atu. Neʼe mole toe feala foki ke liliu ko he tisipulo ʼa Sesu, peʼe fakanofo ʼaki te laumalie maʼoniʼoni, peʼe alu ʼo faifakamafola. Kaʼe neʼe mahino ia neʼe fiafia ʼi te ʼu gaue ʼae neʼe feala ke ina fai moʼo tauhi kia Sehova. Ohage la, ʼi te uhu mo te afiafi fuli neʼe haʼu ki te malaʼe ʼo te fale lotu pea mo faikole fakalogologo ʼi te teitei vaeluaʼi hola, ʼi te temi ʼae neʼe tutu ai e te pelepitelo ia te iseso kia Sehova. ʼE ui ʼi te Tohi-Tapu “nee mole mavae ia ia i te fale tapu, pea nee tauhi ia ia ki te Atua i te po mo te aho.” (Luka 2:36, 37) ʼI tana ʼi te fale lotu, neʼe sio ia kia Sesu, ʼae neʼe kei meamea. Neʼe ina tala ki te hahaʼi fuli ʼe liliu anai te kiʼi tamasiʼi ʼaia ko te Mesia, ʼae ka ina fakaʼateaina Selusalemi.—Luka 2:38.

17. ʼE lava tokoni feafeaʼi ia te kokelekasio ki te kau Kilisitiano ʼae kua vaivavai peʼe mahamahaki ke natou kau ki te tauhi moʼoni?

¹⁷ ʼI te temi nei, ʼe tonu ke tou faiga ʼo tokoni ki te ʼu tehina mo tuagaʼane ʼae kua vaivavai peʼe mahamahaki. Tokolahi ia natou ʼe natou fia fakatahi mo tatou ʼi te ʼu fono mo te ʼu fakatahi, kaʼe mole feala hanatou kau ki ai. Kotea ʼae ʼe feala ke fai e te kokelekasio? ʼI ʼihi kokelekasio, ʼe fai ia te fakatuʼutuʼu ʼae ke natou fakalogo ki te ʼu fono ʼaki te telefoni. Kaʼe lagi ʼe mole feala ke fai te faʼahi ʼaia ʼi ʼihi age kokelekasio. Tatau aipe peʼe mole lava kau te kau Kilisitiano ʼae kua vaivavai ki te ʼu fono, kaʼe ʼe feala pe hanatou lagolago ki te tauhi moʼoni. Ohage la, ʼe feala ke natou faikole maʼa te kokelekasio.—Lau ia Pesalemo 92:14, 15.

18, 19. (1) ʼE lava feafeaʼi ki te kau Kilisitiano ʼae kua vaivavai ke natou fakalotomalohiʼi ʼihi? (2) Ko ai ʼae ʼe feala ke fai ki ai te tokoni ʼaeni: “Manatui tou tupuaga”?

¹⁸ ʼE lagi mole mahino ki te kau Kilisitiano ʼae kua vaivavai te fakalotomalohi ʼae ʼe feala ke natou foaki ki ʼihi. Kotou manatuʼi ia Ana, ʼae neʼe tatuʼu ki te fale lotu lolotoga ni taʼu. ʼE mahino ia, neʼe mole ina iloʼi ʼe fakamatala anai tana faʼifaʼitaki pea mo tona ʼofa kia Sehova ʼi te Tohi-Tapu pea mo toe fakalotomalohiʼi ai mo tatou ia ʼaho nei. ʼO toe feia aipe, ʼe mole galoʼi anai ʼi he temi e ʼokotou tehina mo tuagaʼane tokotou ʼofa ʼae kia Sehova. ʼE ui tonu ai ʼi te Tohi-Tapu: “Ko te ulu hina ko he kolona o te mauhiga; e mau ia i te ala o te maonioni.”—Taag. 16:31.

¹⁹ ʼE ʼi ai te ʼu gaue maʼa Sehova ʼe mole feala ke tou fai fuli. Kaʼe ʼi takotou kei malohi, kotou lotomalohi ʼo “manatui [tokotou] tupuaga . . . ia mua o te kaku mai o te u aho kovi.”—Ekl. 12:3.