Te ʼu Lelei Neʼe Kotou Maʼu Mai Te ʼAfio ʼa Sesu Ia Taʼu ʼe 100
“ ʼE lahi pea mo fakaofoofo ʼau gaue, Sehova ʼAtua, . . . Hau ʼo te heʼe gata.”—APK. 15:3, MN.
1, 2. Kotea ʼae ka fakahoko anai e te Puleʼaga ʼo te ʼAtua, pea ʼe tou iloʼi feafeaʼi ʼe hoko mai anai te Puleʼaga?
ʼI TE fasiga taʼu matalā ʼo te taʼu 31 H.T.S., ʼi te moʼuga ʼe ovi ki te kolo ʼo Kafanaume, neʼe akoʼi e Sesu Kilisito ki ʼana tisipulo ke natou faikole fenei: “Ke hoko mai tou Puleʼaga.” (Mat. 6:10, MN) Ia ʼaho nei, tokolahi ʼe natou feʼekeʼaki pe ʼe hoko moʼoni mai anai te Puleʼaga. Kaʼe ʼe tou iloʼi papau, ʼe tali anai ia Sehova ki ʼatatou faikole ʼo ʼuhiga mo te hoko mai ʼo tona Puleʼaga.
2 ʼE fakaʼaogaʼi anai e Sehova ia te Puleʼaga moʼo fakatahiʼi ia tona famili ʼae ʼi te lagi pea mo te kele. Ko te finegalo ʼo Sehova ʼe hoko moʼoni anai. (Esa. 55:10, 11) ʼE ha ʼi te ʼu aluʼaga maʼuhiga neʼe hoko ʼi te ʼu taʼu ʼaeni ʼe 100 kua hili, ko Sehova ʼe kei nofo pe ʼi tona ʼuhiga Hau. Pea ʼe toe ha ai ʼe ina lolotoga fai ni gaue fakaofoofo maʼa ʼana kaugana ʼe toko lau ʼi miliona. (Sakl. 14:9; Apk. 15:3, MN) Neʼe akoʼi tatou e Sesu ke tou faikole ki te hoko mai ʼo te Puleʼaga ʼo te ʼAtua. Kaʼe ʼe mole fakaʼuhiga ia ki te liliu ʼae ʼa Sehova ʼo Hau. Koteʼuhi ʼe kehekehe te ʼu aluʼaga ʼaia ʼe lua. Kotea tona tupuʼaga pea ʼe malave feafeaʼi kia tatou?
TE HAU ʼAE NEʼE FAKANOFO E SEHOVA KUA KAMATA PULE
3. (1) Ko ʼanafea pea ko te potu fea ʼae neʼe fakanofo Hau ai ia Sesu? (2) ʼE feafeaʼi anai hakotou fakamoʼoni neʼe kamata pule ia Sesu ʼi te taʼu 1914? (Vakaʼi te kiʼi nota.)
3 Ia taʼu ʼe 20 ʼape ʼi muʼa ʼo te taʼu 1900, neʼe kamata mahino ia te ʼu kaugana ʼa te ʼAtua ki te lea fakapolofeta ʼa Taniela. Neʼe ina tohi fenei kua hili ki ai taʼu ʼe 2 500: “I te temi o te u hau aia, e fakatupu anai e te Atua o te atu lagi he puleaga ae e mole toe maumaui anai i he aho.” (Tan. 2:44) Lolotoga ni lau ʼi taʼu ʼe hogofulu, neʼe fakaha lelei ai e te Kau Ako ʼo Te Tohi-Tapu ko te taʼu 1914 ʼe maʼuhiga anai. Tokolahi ʼi te temi ʼaia, neʼe natou manatu ʼe lelei anai tonatou ka haʼu. Ohage ko tona ui fenei e te tagata faitohi: “ ʼI te taʼu 1914, neʼe fonu te malamanei ʼi te ʼamanaki.” Kaʼe ki muli age ʼi te taʼu pe ʼaia, neʼe kamata ai te ʼUluaki Tau Fakamalamanei pea mo hoko moʼoni ai te ʼu lea fakapolofeta Fakatohi-tapu. Ohage la ko te ʼu hoge, mo te ʼu mafuike, mo te ʼu mahaki pea mo ʼihi atu lea fakapolofeta Fakatohi-tapu. Pea neʼe fakamoʼoni ʼaki ai kua kamata pule ia Sesu Kilisito ʼi te lagi ʼi tona ʼuhiga Hau ʼo te Puleʼaga ʼo te ʼAtua ʼi te taʼu 1914. * ʼAki tana fakanofo ia tona ʼAlo ko te Hau Fakamesia neʼe liliu ai ia Sehova ʼo Hau ʼi hona aluʼaga foʼou.
4. Kotea te faʼahi ʼae neʼe ʼuluaki fai e Sesu ʼi tana liliu ʼo Hau? Kotea ʼae neʼe ina fai ki muli age?
4 Ko te ʼuluaki faʼahi ʼae neʼe fakahoko e te Hau foʼou ʼa te ʼAtua, neʼe ko tana tauʼi ia te fili tafitō ʼo tana Tamai, ia Satana. Neʼe kapu e Sesu pea mo ʼana ʼaselo ia te Tevolo pea mo ʼana temonio fuli mai te lagi. Neʼe fonu ai te lagi ʼi te fiafia kaʼe kua toe ʼasili age te maʼuli mamahi ʼi te kele. (Lau ia Apokalipisi 12:7-9, 12.) ʼOsi ʼaia neʼe kamata fakamaʼa e te Hau, mo ina akoʼi pea mo ina fakatuʼutuʼu ke fai e ʼana kaugana ia te finegalo ʼo te ʼAtua. Tou vakaʼi ia te faʼifaʼitaki lelei ʼae ʼe natou tuku mai ia ʼaho nei ʼaki tanatou fakalogo ki te takitaki ʼa Sesu.
ʼE FAKAMAʼA E TE HAU FAKAMESIA IA TANA HAHAʼI AGATONU
5. Kotea te fakamaʼa ʼae neʼe hoko ʼi te vaha ʼo te taʼu 1914 mo te kamata ʼo te taʼu 1919?
5 Hili te fakamaʼa e Sesu te lagi mai te ʼu fakahala ʼa Satana pea mo ʼana temonio, neʼe fakatotonu e Sehova ke ʼaʼahi pea mo fakamaʼa e Sesu ʼana tisipulo ʼi te kele. Neʼe talanoa te polofeta ko Malakia ki te fakamaʼa fakalaumalie ʼaia. (Mala. 3:1-3) Neʼe fakaha ʼi te hisitolia, neʼe hoko te fakamaʼa ʼaia ʼi te vaha ʼo te taʼu 1914 mo te kamata ʼo te taʼu 1919. * ʼE tonu ke tou maʼa peʼe maʼoniʼoni, mo kapau ʼe tou fia kau ki te famili ʼo Sehova. (1 Pet. 1:15, 16) ʼE tonu ke tou taupau ke maʼa tatatou tauhi ki te ʼAtua naʼa ʼulihi e te lotu hala peʼe ko te politike.
6. ʼE tou maʼu feafeaʼi te meʼa kai fakalaumalie, pea he ko ʼe ʼe maʼuhiga ʼaupito ia te meʼa kai ʼaia?
6 Neʼe fakaʼaogaʼi leva e Sesu tana pule ʼi tona ʼuhiga Hau moʼo fakanofo te “tagata faifekau agatonu mo poto.” Ko te tagata faifekau ʼaia, ʼe ina tufa anai te ʼu meʼa kai fakalaumalie lelei kia natou fuli ʼae ʼe kau ki te “faga ovi e tahi” ʼae ʼe tokaga ki ai ia Sesu. (Mat. 24:45-47; Soa. 10:16) Talu mai te taʼu 1919, ko te tagata faifekau agatonu mo poto ʼe tokaga ki te gaue maʼuhiga ʼae ko te fafaga ʼo te “hahai” ʼo te pule. ʼE foaki mai e te tagata faifekau agatonu mo poto ia he meʼa kai fakalaumalie ʼe mahu ke tuputupu ai tatatou tui. Pea ʼe tou fakatotonu ai ke tou taupau ke maʼa tatatou tauhi, mo tatatou aga, mo ʼatatou manatu, mo totatou sino pea mo meʼa fuli ʼe tou maʼu ʼo mulimuli ki te ʼu pelesepeto ʼa te ʼAtua. Ko te meʼa kai fakalaumalie ʼaia, ʼe ina toe akoʼi pea mo teuteuʼi tatou ke tou faiga malohi ki te gaue maʼuhiga ʼae neʼe hinoʼi tatou ki ai, ia te gaue faifakamafola. ʼE tou kai tuʼumaʼu koa ki te meʼa kai fakalaumalie ʼaia?
ʼE AKOʼI E TE HAU ʼANA TISIPULO KE NATOU FAIFAKAMAFOLA
7. Kotea te gaue maʼuhiga ʼae neʼe kamata fai e Sesu ʼi tana ʼi te kele, pea ʼe kaku anai ki te temi fea?
7 ʼI te temi ʼae neʼe kamata faifakamafola ai Sesu ʼi te kele, neʼe ina ui fenei: “E tonu foki ke au fakaha ki te u kolo ake ae te logo lelei o te puleaga o te Atua; koteuhi ko te tupuaga aia o toku fekaui mai ai.” (Luka 4:43) Neʼe maʼuhiga tokotahi ia te gaue faifakamafola ʼi te maʼuli ʼo Sesu lolotoga taʼu ʼe tolu vaelua. Neʼe ina akoʼi fenei ʼana tisipulo: “Kotou olo, koutou fakaha, o koutou ui: Kua fakaovi mai te puleaga o te atu lagi.” (Mat. 10:7) Hili ki tona fakatuʼuake, neʼe fakakikite e Sesu ʼe fakaha anai e ʼana tisipulo ia te logo ʼaia “ki te u potu fuli o te malamanei.” (Gaue 1:8) Neʼe ina fakapapau age ʼe lagolago anai ki te gaue maʼuhiga ʼaia ʼo kaku ki te fakaʼosi ʼo te tuʼu ʼaeni.—Mat. 28:19, 20.
8. Neʼe fakalotomalohiʼi feafeaʼi e te Hau ʼana tisipulo ke natou olo ʼo faifakamafola?
8 Talu mai te taʼu 1919, kua ʼi ai te aluʼaga foʼou neʼe kau ki te ‘logo lelei ʼo te puleʼaga.’ (Mat. 24:14) Neʼe ko te kua pule ʼo te Hau ʼi te lagi pea mo tana fakatahiʼi ʼana tisipulo ʼae kua fakamaʼa ʼi te kele. Neʼe fakalogo te kiʼi kutuga ʼaia ki te fakatotonu ʼa Sesu ʼaki tanatou tala mo he faʼafai ʼi te kele katoa ia te logo lelei ʼae ko te Puleʼaga ʼo te ʼAtua kua pule ʼi te lagi. (Gaue 10:42) Ohage la ʼi Sepetepeli 1922, ko te teitei toko 20 000 kau lagolago ki te Puleʼaga neʼe natou kau ʼi te fakatahi fakamalamanei ʼi te kolo ʼo Cedar Point, ʼi Ohio ʼi Amelika. ʼE mahino ia, neʼe natou fiafia lahi ʼi te temi ʼae neʼe fai ai e te Tehina ko Rutherford ia te akonaki “Te Puleʼaga” pea mo ina tala fenei: “Kotou fakatokagaʼi, te Hau ʼe ʼafio! Ko koutou ko tana hahaʼi ʼave logo. Kotou tala, kotou tala, kotou tala te Hau pea mo tona puleʼaga.” ʼI te ʼaho ake, neʼe ko te toko lua afe ʼae neʼe olo ʼo faifakamafola pea ko ʼihi neʼe natou olo ʼo faifakamafola ia kilometa ʼe 72 mai te koga meʼa ʼae neʼe fai ai te fakatahi. Neʼe ui fenei e te tehina: “ ʼE mole au galoʼi anai ʼi he ʼaho ia te fakalotomalohi ʼae ke matou tala ia te Puleʼaga pea mo te faʼafai ʼo natou fuli ʼi te fakatahiʼaga!” Pea neʼe tokolahi natou neʼe toe manatu feia.
9, 10. (1) Ko te ʼu ako fea ʼae ʼe ina teuteuʼi tatou ki te minisitelio? (2) Kotea te ʼu lelei ʼe kotou maʼu mai te ako ʼaia?
9 ʼI te taʼu 1922, ko te toko 17 000 tupu neʼe natou faifakamafola ia fenua ʼe 58 ʼi te malamanei. Kaʼe neʼe ʼaoga ke akoʼi natou ki te gaue ʼaia. ʼI te temi ʼo te kau apositolo, neʼe foaki e te Hau ki ʼana tisipulo ni fakatotonu ʼo ʼuhiga mo te logo neʼe tonu ke fakamafola, mo te koga meʼa pea mo te faʼahiga faifakamafola. (Mat. 10:5-7; Luka 9:1-6; 10:1-11) ʼE toe feia ia ʼaho nei, ʼe tokaga ia Sesu ke maʼu e te kau faifakamafola fuli te ʼu fakatotonu pea mo te ʼu meʼa gaue ʼae ʼe ʼaoga ke natou liliu ai ko ni faiako faiva. (2 Tim. 3:17) ʼE fakaʼaogaʼi nei e Sesu ia te kokelekasio moʼo akoako ʼana tisipulo ki te minisitelio. Ohage la ko te Ako Fakateokalatike ʼae ʼe fai ia kokelekasio ʼe 111 000 tupu ʼi te malamanei katoa. ʼE akoʼi ai te toko fitu miliona tupu kau faifakamafola ke natou faiva ʼi te faifakamafola pea mo te faiakonaki ke feala ai hanatou tokoni ki “te u tagata fuli.”—Lau ia 1 Kolinito 9:20-23.
10 ʼE toe ʼi ai foki mo te ʼu ako Tohi-Tapu moʼo akoako ia te kau tagata ʼafeā, mo te kau pionie, mo te ʼu tehina selipatea, mo te ʼu taumatuʼa, mo te ʼu tehina ʼo te ʼu Komite ʼo Te Filiale mo tonatou ʼohoana, mo te ʼu taupau feʼoloʼaki mo tonatou ʼohoana pea mo te kau misionea. * Neʼe ui fenei e te ʼu tehina mo tuagaʼane neʼe kau ki te Ako Tohi-Tapu ʼo Te ʼu Taumatuʼa Kilisitiano ʼaki he lotofakafetaʼi: “Ko te ako makehe ʼae neʼe matou kau ai neʼe ina fakamalohi tomatou ʼofa ʼae kia Sehova pea mo teuteuʼi matou moʼo tokoni ki te hahaʼi.”
11. Neʼe lava hoko atu feafeaʼi te faifakamafola ʼa te ʼu tisipulo ʼa Sesu logo la te ʼu ʼohofi ʼa Satana?
11 ʼE sio ia Satana te fili ki te ʼu faiga fuli ʼaia moʼo fakamafola pea mo akoʼi te logo lelei. ʼE ina fia taʼofi ia te fakamafola ʼo te logo lelei ʼo te Puleʼaga pea ʼe ina fakaʼaogaʼi ia faʼahi fuli moʼo ʼohofi ia te kau faifakamafola. Kaʼe ʼe mole iku anai te ʼu ʼohofi ʼaia ʼa Satana. Koteʼuhi neʼe fakanofo e Sehova ia tona ʼAlo ke “maoluga age i te u pule fuli, mo te u malohi fuli, mo te u mafimafi fuli, mo te u mamalu fuli.” (Efe. 1:20-22) Ko Sesu ʼi tona ʼuhiga Hau, ʼe ina fakaʼaogaʼi tana pule moʼo puipui pea mo takitaki ʼana tisipulo ke natou fakahoko ia te finegalo ʼo tana Tamai. * ʼE kei hoko atu pe te fakamafola ʼo te logo lelei pea ʼe akoʼi te toko lau ʼi miliona hahaʼi fakamalotoloto ke natou tauhi kia Sehova. ʼE ko he pilivilesio lahi ia tatatou kau ʼae ki te gaue fakaofoofo ʼaia.
ʼE FAKATUʼUTUʼU E TE HAU TE ʼU GAUE ʼO ʼANA TISIPULO
12. Talu mai te taʼu 1914, neʼe hikihiki feafeaʼi te fakatuʼutuʼu gaue ʼa te ʼu kaugana ʼa te ʼAtua?
12 Talu mai te kamata pule ʼa Sesu ʼi te taʼu 1914, neʼe ina hikihiki te faʼahiga fakatuʼutuʼu ʼa te ʼu kaugana ʼa te ʼAtua moʼo fai te finegalo ʼo tana Tamai. (Lau ia Esaia 60:17.) ʼI te taʼu 1919, neʼe hinoʼi te tehina ʼi te ʼu kokelekasio fuli moʼo takitaki te gaue faifakamafola. ʼI te taʼu 1927, neʼe kamata faifakamafola ai te ʼu kokelekasio ʼi te ʼu ʼAhotapu. ʼI te taʼu 1931, neʼe toʼo e te ʼu kaugana ʼa Sehova te higoa kau Fakamoʼoni ʼa Sehova. Pea neʼe natou lotomalohi ai ke toe lahi age tanatou gaue ki te Puleʼaga. (Esa. 43:10-12) Pea ʼi te taʼu 1938 leva, neʼe mole kei voteʼi ia natou ʼae ka takitaki ʼi te kokelekasio. Kaʼe neʼe tonu ke alu tahi tonatou maʼuli mo te ʼu fakamaʼua Fakatohi-tapu. ʼI te taʼu 1972, ko te gaue ʼae ko te taupau ʼo te kokelekasio neʼe foaki ki he kolesi ʼo te kau tagata ʼafeā kaʼe mole ki he tehina pe ʼe tahi. Ko natou fuli ʼae kua tuha ke natou liliu ko ni tagata ʼafeā pea mo tagata faifekau fakaminisitelio, neʼe fakalotomalohiʼi natou ke natou lotolelei ʼo tokoni ki te taupau ʼo te kokelekasio. (1 Pet. 5:2) ʼI te taʼu 1976, neʼe fakatuʼu leva ʼi te Kolesi Pule ia komite ʼe ono moʼo takitaki te gaue ʼo te Puleʼaga ʼi te malamanei katoa. Talu mai ai, ʼe haga fakatuʼutuʼu e Sesu ia te faʼahiga fai e ʼana tisipulo te ʼu gaue ke alu tahi mo te finegalo ʼo te ʼAtua.
13. ʼE malave feafeaʼi kia koutou te ʼu gaue ʼae ʼe fakahoko e te Hau Fakamesia lolotoga tana pule?
13 Kotou fakakaukauʼi muʼa te ʼu gaue ʼae neʼe fakahoko e te Hau Fakamesia lolotoga te ʼu ʼuluaki taʼu ʼe 100 ʼo tana nofo hau. Neʼe ina fakamaʼa he hahaʼi moʼo fakafofoga ia Sehova. Neʼe ina takitaki te fakamafola ʼo te logo lelei ia fenua ʼe 239 pea mo akoʼi te toko lau ʼi miliona hahaʼi ke natou tauhi kia Sehova. Neʼe ina fakatahiʼi te toko fitu miliona tupu kau tisipulo agatonu ʼae ʼe natou lotolelei ke natou fai te finegalo ʼo tana Tamai. (Pes. 110:3) Ko te ʼu gaue ʼae neʼe fai e Sehova ʼaki te Puleʼaga Fakamesia, ʼe fakaofoofo ia. Kaʼe ʼe kei lahi age te ʼu gaue maʼuhiga ʼae ka hoko ʼi te ka haʼu.
TE ʼU TAPUAKINA ʼAE KA TOU MAʼU ʼAKI TE PULEʼAGA FAKAMESIA
14. (1) Kotea ʼae ʼe tou kole ki te ʼAtua moka tou faikole fenei: “Ke hoko mai tou Puleʼaga”? (2) Kotea te vaega Tohi-Tapu ʼo te taʼu 2014, pea he ko ʼe ʼe ʼaoga?
14 Logo la kua fakanofo e Sehova tona ʼAlo ia Sesu Kilisito ko te Hau Fakamesia ʼi te taʼu 1914, kaʼe neʼe mole ko te tali ʼaia ki te faikole ʼae “ke hoko mai tou Puleʼaga.” (Mat. 6:10, MN) Neʼe fakakikite ʼi te Tohi-Tapu, ko Sesu ʼe ‘pule anai ʼi te lotomalie ʼo ʼona fili.’ (Pes. 110:2) Ko te ʼu puleʼaga fakatagata ʼae ʼe puleʼi e Satana ʼe kei natou fakafeagai pe ki te Puleʼaga. Moka tou faikole ke hoko mai te Puleʼaga ʼo te ʼAtua, ʼe tou kole ai ki te ʼAtua ke ina fakaʼaogaʼi te Hau Fakamesia pea mo te toko 144 000 hau ʼi te lagi moʼo pulihi ia te kau takitaki fakatagata pea mo natou ʼae ʼi te kele ʼe fakafeagai ki te Puleʼaga. Pea ʼe fakahoko ʼaki ai anai ia te lea fakapolofeta ʼo Taniela 2:44, ʼae ʼe ui ai ko te Puleʼaga ʼo te ʼAtua “e ina fasifasii anai, pea e ina maumaui anai te u puleaga fuli.” ʼE ina fakaʼauha anai te ʼu puleʼaga ʼae ʼe fakafeagai ki te Puleʼaga ʼo te ʼAtua. (Apk. 6:1, 2; 13:1-18; 19:11-21) Kua tau ovi mai pe te aluʼaga ʼaia, koia ʼae ʼe alu tahi ai mo te vaega ʼo te taʼu 2014 ʼae ʼe tuʼu ia Mateo 6:10: “Ke aumai tau pule.” ʼI te temi nei, kua taʼu 100 leva te pule ʼa Sesu ʼi te lagi.
Te vaega ʼo te taʼu 2014: “Ke aumai tau pule.”
15, 16. (1) Kotea te ʼu aluʼaga maʼuhiga ka hoko anai lolotoga te ʼAfio ʼa Kilisito Ia Taʼu ʼe Afe? (2) Kotea te faʼahi fakaʼosi ʼae ka fai e Sesu ʼi tona ʼuhiga Hau Fakamesia? Pea kotea anai tona fakaʼuhiga ki te fakatuʼutuʼu ʼa Sehova?
15 ʼE fakaʼauha anai e te Hau Fakamesia ia te ʼu fili ʼo te ʼAtua. ʼOsi ʼaia pea ʼe ina li anai ia Satana pea mo ʼana temonio ki te vanu ke pilisoniʼi ai natou lolotoga taʼu ʼe afe. (Apk. 20:1-3) ʼE mole kei feala anai hanatou fakaneke te hahaʼi. Koia ʼe vave ai anai te tokoni ʼa te Puleʼaga ki te hahaʼi ke natou maʼu te ʼu lelei ʼo te sakilifisio ʼa Sesu pea ʼe ina molehi katoa anai te ʼu nunuʼa ʼo te agahala ʼa Atama. ʼE fakatuʼuake anai e te Hau ia te toko lau ʼi miliona hahaʼi pea ʼe ina akoʼi anai natou fuli ʼaia ke natou iloʼi ia Sehova. (Apk. 20:12, 13) ʼE liliu anai te kele katoa ko he palatiso ohage ko te ʼoloto ʼo Eteni pea ʼe liliu anai te hahaʼi agatonu fuli ʼo haohaoa.
16 ʼI te hili ʼo te ʼAfio ʼa Kilisito Ia Taʼu ʼe Afe, ko te fakatuʼutuʼu ʼa Sehova ki te kele ʼe fakahoko anai ia. Pea ʼe toe liufaki anai e Sesu te Puleʼaga ki tana Tamai. (Lau ia 1 Kolinito 15:24-28.) ʼE mole toe ʼaoga anai ke fakafofoga tatou e he tahi ia muʼa ʼo Sehova. ʼE fakatahiʼi anai ia te ʼu foha fuli ʼo te ʼAtua ʼi te lagi, mo tana fanau ʼi te kele pea mo tanatou Tamai ʼi selo ohage ko he foʼi famili pe ʼe tahi.
17. Kotea ʼae ʼe kotou fakatotonu ke kotou fai maʼa te Puleʼaga?
17 ʼE ha mai ʼi te ʼu aluʼaga maʼuhiga ʼae neʼe hoko lolotoga te ʼafio ʼa Kilisito ia taʼu ʼe 100, ko Sehova ʼe kei ina lava fakahoko pe tona finegalo pea ʼe hoko moʼoni anai ia tana fakatuʼutuʼu ki te kele. Tou haga tauhi agatonu kia te ia mo tou tala ia te logo lelei ʼo ʼuhiga mo te Hau pea mo tona Puleʼaga. ʼE tou tui papau kua vave tali pe anai ia Sehova ki tatatou faikole ʼaeni: “Ke hoko mai tou Puleʼaga.”
^ pal. 3 Kotou vakaʼi te tohi Koteā ʼAē ʼe Akoʼi Moʼoni Mai ʼi Te Tohi-Tapu? ʼi te ʼu pasina 88-92.
^ pal. 5 Vakaʼi Te Tule Leʼo ʼo te ʼaho 15 ʼo Sulio 2013, ʼi te ʼu pasina 22-23 ʼi te palakalafe 12.
^ pal. 10 Vakaʼi te kaupepa lahi Finegalo ʼo Sehova ʼi te ako 13-14.
^ pal. 11 Vakaʼi Te Tule Leʼo ʼo te ʼaho 1 ʼo Tesepeli 1998 ʼi te ʼu pasina 19-22, ʼe talanoa ai ki ʼihi malo ʼi te telepinale ʼi te ʼu fenua kehekehe.