NEʼE au tupu ʼi te koga fenua ko Queensland, ʼi ʼOsitalalia, ʼi te taʼu 1955. Mole faʼa fualoa ki ai, neʼe kamata ako taku faʼe ko Estelle ia te Tohi-Tapu mo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova. Hili ki ai te taʼu katoa pea neʼe papitema. Kaʼe ko taku tamai ia Ron, neʼe hoki haʼu ki te moʼoni kua hili ki ai taʼu ʼe 13. Neʼe au papitema ʼi te taʼu 1968 ʼi te koga meʼa ʼe tuʼu mamaʼo, ʼi te loto Queensland.

Talu mai taku kei veliveli mo taku leleiʼia te ʼu tohi pea mo te ʼu lea kehekehe. Moka ʼe au alu motoka mo ʼaku matuʼā, ʼe au fia heka pe au ʼi muli ʼo lautohi. Neʼe lagi iita ʼaku matuʼā ʼi taku mole sio ki te matalelei ʼo te fenua. Kaʼe neʼe lelei ʼoku nota ʼuhi ko taku manako ʼae ki te lautohi. Neʼe lahi mo te ʼu fakapale ʼae neʼe au maʼu ʼi taku kei ako ʼi te lise, ʼi te kolo ko Glenorchy, ʼi te motu ʼo Tasmanie.

ʼI te temi ʼaia, neʼe maʼua ke au toʼo he tonu. ʼE au tali anai koa he tokoni fakapaʼaga ke au hoko atu taku ako ʼi te univelesite? Neʼe au leleiʼia te ʼu tohi mo au fia ako, kaʼe ʼe au lotofakafetaʼi ki te haga akoʼi mai e taku faʼe ke au ʼofa kia Sehova ʼo laka age ʼi taku ʼofa ʼae ki he tahi age. (1 Kolinito 3:18, 19) Koia ʼaki te fakagafua mai e ʼaku matuʼā, neʼe au fakatotonu ai ke au pionie ʼi te ʼosi ʼo taku ako ʼi te lise. Neʼe au fakahoko te faʼahi ʼaia ʼi te mahina ʼo Sanualio 1971, ʼi toku taʼu 15.

 ʼI te ʼu taʼu ʼe valu ʼae neʼe hoa ki ai, neʼe au maʼu te pilivilesio ʼae ke au pionie ʼi Tasmanie. Neʼe au ʼohoana ai ʼi te ʼu taʼu ʼaia mo te taʼahine finemui mai Tasmanie ʼe higoa ko Jenny Alcock. Pea neʼe ma pionie makehe fakatahi ia taʼu ʼe fa ʼi te ʼu kolo mamaʼo ʼo Smithton pea mo Queenstown.

ʼI te taʼu 1978, neʼe au folau mo toku ʼohoana ki Port Moresby, ʼi Papouasie-Nouvelle-Guinée, ke ma kau ki te fakatahi fakamalamanei. ʼE au manatuʼi tafitō ia te misionea ʼae neʼe ina fai te akonaki ʼi te lea Hiri Motu. Tatau aipe pe neʼe mole au mahino ki ʼana palalau, kaʼe neʼe au kamata fakakaukauʼi ke au liliu mo au ʼo misionea. Neʼe au fia ako he tahi age lea, pea mo au fia maʼu te fealagia ʼae ke au fakalotomalohiʼi te ʼu tehina mo tuagaʼane ʼaki he akonaki ʼi tanatou lea. Neʼe au mahino ai leva pe neʼe au lava fakaʼaogaʼi feafeaʼi ia taku manako ʼae ki te ʼu lea kehekehe ʼi taku tauhi ʼae kia Sehova.

ʼI tamā toe liliu ki fale, neʼe ma punamaʼuli koteʼuhi neʼe fakaafe maua ke ma kau ki te gaue misionea. Pea neʼe ma tau ki te motu ʼo Funafuti, ʼi Tuvalu ʼi te mahina ʼo Sanualio 1979. Neʼe ko Fakamoʼoni pe ʼe tolu ʼi Tuvalu katoa.

Neʼe mole faigafua te ako ʼo te lea Fakatuvalu. Pea ko te tohi pe ʼae neʼe maʼu ʼi tanatou lea, neʼe ko te “Tauhi Foʼou.” Neʼe mole hanatou tikisionalio peʼe ko ni ako ʼo te lea, koia ʼae neʼe ma faigaʼi ai ke ma ako ni kupu foʼou ʼe 10 ki te 20 ʼi te ʼaho fuli. Kaʼe neʼe ma tokagaʼi, neʼe mole ma iloʼi te fakaʼuhiga totonu ʼo te ʼu kupu ʼae neʼe ma lolotoga ako. Ohage la, neʼe mole ma ui age ki te hahaʼi ʼe kovi te gaohi meʼa fakatemonio, kaʼe neʼe ma ui age ke ʼaua tanatou fakaʼaogaʼi te ʼu meʼa fua mo te ʼu toko. Kaʼe neʼe tonu ke ma ako te lea koteʼuhi neʼe lahi te ʼu ako Tohi-Tapu neʼe kua ma kamata. ʼI ni taʼu ki muli age, neʼe ui fenei mai te tahi ia natou ʼaia: “ʼE matou fiafia ki tau kua lava palalau ʼi tamatou lea. ʼI te kamata, neʼe mole matou mahino pe la ki te ʼu meʼa ʼae neʼe ke fia palalau ki ai.”

Kaʼe neʼe ʼi ai te faʼahi neʼe tokoni mai ke vave ai tamā ako te lea. Mai tona aluʼaga ʼae neʼe mole kei ʼi ai ni ʼapi lue, neʼe ma maʼuʼuli mo te famili neʼe ko te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova, ʼi te kolo muʼa. Neʼe tonu ai ke ma palalau ʼi te lea Fakatuvalu ʼi te potu fuli pe pea mo fale. Lolotoga ni taʼu, neʼe mole kei ma Fakapilitania pea neʼe kua liliu te lea Fakatuvalu ko tamā lea tafitō ʼaia.

ʼI tamā tau atu, tokolahi neʼe natou fia iloʼi te moʼoni. Kaʼe neʼe mole he tohi ʼi tanatou lea ke ma fai ai hanatou ako Tohi-Tapu. Pea ʼe feafeaʼi anai ki tanatou ako takitokotahi? Ka natou kamata kau ki te ʼu  fono, ko te ʼu katiko fea ʼae ka natou hiva anai? ʼE natou fakahoko feafeaʼi anai ʼanatou akonaki? ʼE natou teuteuʼi feafeaʼi anai ʼanatou fono? ʼE feafeaʼi anai hanatou lava papitema? Neʼe ʼaoga ke maʼu e te hahaʼi agavaivai ʼaia ni tohi ʼi tanatou lea ke natou ako pe ko ai ia Sehova. (1 Kolinito 14:9) Neʼe ma feʼekeʼaki pe ʼe matou maʼu anai koa ni tohi ʼi te lea Fakatuvalu, ʼae ʼe palalauʼi e te toko 15 000 hahaʼi pe? Neʼe tali ia Sehova ki te ʼu fehuʼi ʼaia, ʼo fakamoʼoni ai ki te ʼu faʼahi ʼaeni ʼe lua: (1) ʼE ina loto ke iloʼi ia ia e te hahaʼi ʼae ʼe maʼuʼuli ʼi “te atu motu mamao,” pea (2) ʼe ina loto ke liliu ia tona huafa ko he nonoʼaga maʼa natou ʼae ʼe ko te kau agavaivai mo fia malalo kia mata ʼo te malamanei.—Selemia 31:10; Sofoni 3:12.

ʼI te taʼu 1980, neʼe hinoʼi maua ke ma fakaliliu ni tohi ki te lea Fakatuvalu. Neʼe ma kamata te gaue logo la neʼe mole ma iloʼi lelei ia te lea. (1 Kolinito 1:28, 29) Neʼe ma totogi muʼa ia he masini kua ʼafeā mai te puleʼaga moʼo ta ʼaki te ʼu tohi ki te ʼu fono. Ki muli age, neʼe ma fakaliliu te tohi La vérité qui conduit à la vie éternelle, ki te lea Fakatuvalu pea mo ta ʼaki te kiʼi masini ʼaia. ʼE kei au manatuʼi te mamanu malohi ʼo te vai tohi pea mo te vevela, ʼo tupu ai te faigataʼa ʼo te ta nima ʼo te ʼu tohi fuli. Pea tahi, neʼe heʼeki ʼi ai he hila.

Neʼe mole faigafua te faifakaliliu ki te lea Fakatuvalu, koteʼuhi neʼe mole he tohi ʼi te lea ʼaia ke ma kumi ki ai te ʼu kupu. Kaʼe ʼi ʼihi temi, neʼe ma maʼu tokoni ʼi ni tahi age aluʼaga. ʼI te tahi uhu, neʼe au telefoni hala ki te tagata neʼe fakafeagai ki te moʼoni. Ko te tagata ʼaia kua matuʼa, neʼe ko te tagata faiako, neʼe ina fakamanatuʼi mai ke ʼaua naʼa matou olo age ki tona ʼapi. Hili ia, neʼe ina ui fenei mai: “ʼE ʼi ai pe te faʼahi ʼe au fia fakatokagaʼi atu. ʼE lahi takotou fakaʼaogaʼi te forme passive * (Vakaʼi te kiʼi nota.) ʼi takotou faifakaliliu, kaʼe ʼe tahitahiga tona fakaʼaogaʼi ʼi te lea Fakatuvalu.” Neʼe moʼoni, he neʼe au vakaʼi pea mo ʼihi. Koia neʼe matou fai ai ni fetogi moʼo hikihiki ia tamatou faifakaliliu. Neʼe au punamaʼuli he neʼe tokoni mai ia Sehova ʼaki he tagata neʼe  fakafeagai ki te moʼoni, pea neʼe ha mai neʼe ina lau ʼamatou tohi.

Ko te ʼuluaki fakaliliu ki te lea Fakatuvalu ʼae neʼe matou tufa ki te hahaʼi, neʼe ko te pepa fakaafe ki te ʼAho Fakamanatu. Neʼe matou maʼu mo te pepa lotu te ʼu Logo ʼo Te Puleʼaga N° 30, ʼi te moʼi temi pe ʼae neʼe ha ai ʼi te lea Fakapilitania. ʼI meʼa fakafiafia leva he neʼe kua feala tamatou tufa ki te hahaʼi ni tohi ʼi tanatou lea. Ki muli age, neʼe matou maʼu foki mo ʼihi kaupepa pea mo ʼihi tohi ʼi te lea Fakatuvalu. ʼI te taʼu 1983, neʼe kamata ta e te filiale ʼo ʼOsitalalia ia Te Tule Leʼo ʼi te lea Fakatuvalu. Neʼe pasina 24 te nusipepa ʼaia pea neʼe tau ha ʼosi ki ai mahina tolu. Neʼe leleiʼia koa e te hahaʼi ʼo Tuvalu ia te ʼu tohi ʼaia? ʼEi, koteʼuhi ʼe natou manako ki te lautohi. ʼI te hili pe ʼo te ta ʼo he tohi foʼou, neʼe tala ifo ʼi te latio pea ʼi ʼihi temi, neʼe ko te logo tafitō ʼaia ʼo te ʼaho. *—Vakaʼi te kiʼi nota.

Neʼe fakahoko feafeaʼi ia te gaue faifakaliliu? ʼUluaki, neʼe matou tohi ia faʼahi fuli ki he moʼi pepa. ʼOsi ʼaia, pea neʼe matou ta liuliuga ia te fakaliliu ʼo kaku ki tona tokalelei ʼae ke momoli ki te filiale ʼo ʼOsitalalia. Pea ko te ʼu tuagaʼane ʼe toko lua ʼo te filiale neʼe nā ta takitokotahi te fakaliliu ki te lea Fakatuvalu, logo la neʼe mole nā mahino ki te lea. Kaʼe ʼaki tanā fai ia te faʼahi ʼaia, neʼe feala hanā fakatatau ia te ʼu fakaliliu ʼae neʼe nā ta ʼi te olotinatea, ke mole nā fai ai ni hala. Neʼe fakatahiʼi leva e te filiale te ʼu alatike mo te ʼu pāki. ʼOsi ʼaia, neʼe natou momoli mai ʼi te vakalele te ʼu pasina fuli ʼo te tohi mo ʼona pāki. Neʼe matou vakaʼi pea neʼe matou toe momoli ki te filiale ki tona ta fakaʼosi.

Kua lelei age te gaue faifakaliliu ʼi te temi nei. Ko te ʼu kutuga faifakaliliu kua natou ta pea mo fai fakahagatonu ia te ʼu fetogi ʼi te olotinatea. Ia ʼaho nei, ko te fakatahiʼi ʼo te ʼu pāki mo te ʼu alatike ʼe fai e he tahi ʼe maʼuli tahi mo te kutuga faifakaliliu. Pea ʼe momoli e te kutuga ʼaia ia te ʼu pasina fuli ʼo te tohi ʼi te Neti ki te ʼu filiale ta tohi. ʼE mole ʼaoga ke alu fakavilivili he tahi ki te fale meli ke momoli ai te fakaliliu.

ʼAki te temi, neʼe hinoʼi ia au mo Jenny ki he ʼu gaue kehekehe ʼi te ʼu potu kehekehe ʼo te Pasifika. Neʼe fekauʼi maua ke ma mavae mai Tuvalu kaʼe ma olo ki te filiale ʼo Haʼamoa ʼi te taʼu 1985. Neʼe ma tokoni ai ki te faifakaliliu ki te lea Fakahaʼamoa, Fakatoga, Fakatokelau pea mo Fakatuvalu. * (Vakaʼi te kiʼi nota.) Pea ʼi te taʼu 1996, neʼe fekauʼi maua ki te filiale ʼo Fisi, ʼo ma tokoni ai ki te faifakaliliu ki te lea Fakafisi, Fakakilipati, Fakanauru, Fakalotuma pea mo Fakatuvalu.

Tuʼumaʼu pe ʼe au punamaʼuli ʼi te manako ʼa te kau faifakaliliu ki tanatou gaue, logo la tona faigataʼa mo tona fakatupu gaʼegaʼe. Ohage ko Sehova, ʼe loto e te ʼu tehina mo tuagaʼane agatonu ʼaia, ke logo te hahaʼi ki te logo lelei ʼi tanatou lea. (Apokalipisi 14:6) Ohage la, ʼi te fakatuʼutuʼu ke fakaliliu ia te ʼuluaki Tule Leʼo Fakatoga, neʼe au fakatahitahi mo te kau tagata ʼafeā fuli ʼo Toga ʼo au fehuʼi age pe ko ai ʼae ʼe feala ke akoako ke liliu ko he faifakaliliu. Ko te tagata ʼafeā neʼe faimekanisia, neʼe lotolelei ke mavae  ʼi tana gaue ʼi te ʼaho ake ke liliu atu aipe ko he faifakaliliu. Neʼe ko he fakalotomalohi kia au ia tana tui malohi ʼaia, koteʼuhi neʼe ʼi ai tona kiʼi famili pea neʼe mole ina iloʼi pe la pe ʼe feafeaʼi anai tonatou taupau. Kaʼe neʼe tokaga ia Sehova kia ia mo tona kiʼi famili, pea neʼe gaue ʼi te faifakaliliu lolotoga ni taʼu.

Ohage ko te kau faifakaliliu ʼaia, ko te ʼu tehina ʼo te Kolesi Pule ʼe tokakaga lelei ki te tufaki ʼo te ʼu tohi ʼi te ʼu lea fuli, maʼia mo ʼae ʼe palalau pe ki ai te tokosiʼi. Ohage la, neʼe ʼi ai te fehuʼi neʼe lagaʼi, pe ʼe ʼi ai koa hona ʼaoga ʼo te ʼu faiga ʼae ʼe fakahoko moʼo fakaliliu te ʼu tohi ki te lea Fakatuvalu. Kaʼe neʼe au lotomalohi ʼi te tali ʼaeni neʼe fai ʼe te Kolesi Pule: “ʼE mole he tupuʼaga ke kotou tuku ai takotou gaue faifakaliliu ki te lea Fakatuvalu. Logo la ʼe tokosiʼi age natou ʼae ʼe palalau ki te lea Fakatuvalu ʼi ʼihi atu ʼu lea, kaʼe ʼe kei ʼaoga ke kakusia te logo lelei ki te hahaʼi ʼi tanatou lea.”

ʼI te taʼu 2003, neʼe fekauʼi ia au mo Jenny mai te pilo faifakaliliu ʼo Fisi ki te Selevisi Tokoni Ki Te Faifakaliliu ʼi Patterson, ʼi New York. Neʼe hage pe ko he moemisi. Kua ma kau ki te kutuga ʼae ʼe tokoni ki te faifakaliliu ʼo ʼatatou tohi ki te tahi atu ʼu lea. Lolotoga te ʼu taʼu ʼe lua ʼi te selevisi ʼaia, neʼe hinoʼi maua ki te akoako ʼo te ʼu kutuga faifakaliliu ʼi te ʼu fenua kehekehe.

ʼI te temi nei, ʼe au toe talanoa anai ki te fono maʼuhiga ʼae ʼi te kamataʼaga ʼo te alatike ʼaeni. ʼI te taʼu 2000, neʼe ui e te Kolesi Pule, ʼe ʼaoga he tokoni ki te ʼu kutuga faifakaliliu fakamalamanei ke natou fakahoko ia tanatou gaue. Tokolahi te kau faifakaliliu neʼe heʼeki natou kau ki te ʼu ako faifakaliliu. Hili te fono mo te Komite ʼo Te Faitohi, neʼe toʼo e te Kolesi Pule ia te tonu ʼae ke akoako ia te kau faifakaliliu fuli. ʼE akoʼi natou pe ʼe feafeaʼi tanatou mahino ki te ʼu alatike Fakapilitania, tanatou maʼu puleʼaki ki te ʼu fihifihia ʼo te faifakaliliu pea mo hanatou gaue fakatahi.

Kotea te ʼu fua ʼo te akoako ʼo te kau faifakaliliu? Neʼe hikihiki ai te lelei ʼo te faifakaliliu. Pea tahi, kua toe laka age te ʼu lea ʼae ʼe fakaliliu ki ai ʼatatou tohi. ʼI te taʼu 1979, ʼi tamā kei misionea, neʼe kei fakaliliu Te Tule Leʼo ia lea pe ʼe 82. Pea tahi, neʼe lahi te ʼu lea ʼae neʼe fakaliliu ki ai te ʼu Tule Leʼo neʼe hoki maʼu ia ki muli mai ʼi te lea Fakapilitania. Kaʼe ʼi te temi nei, kua fakaliliu Te Tule Leʼo ia lea ʼe 240 tupu, pea ʼe lahi te ʼu lea ʼe maʼu ai te ʼu nusipepa ʼi te temi pe ʼae ʼe maʼu ai te Fakapilitania. Ko lea ʼe 700 tupu kua feala ai ke maʼu e te hahaʼi ia te moʼoni mai te Tohi-Tapu. Kaʼe neʼe ko he faʼahi ia neʼe mole feala ʼi muʼa atu.

ʼI te taʼu 2004, neʼe toʼo e te Kolesi Pule ia te tonu ʼae ʼe maʼuhiga ke toe lahi age ia te ʼu lea ʼae ʼe fakaliliu ki ai te Tohi-Tapu Les Saintes Écritures. Traduction du monde nouveau (avec notes et références), kapau ko he faʼahi ʼe feala. ʼO tupu ko te tonu ʼaia, kua feala ki te hahaʼi kaugā malie ke natou lau ʼi tanatou lea ia te Tohi-Tapu Les Saintes Écritures. Traduction du monde nouveau (avec notes et références). Koia ʼi te taʼu 2014, neʼe fakaliliu te Tohi-Tapu katoa peʼe fakakoga ia lea ʼe 128, ʼo kau ki ai mo te ʼu lea ʼo te Pasifika Saute.

ʼI te taʼu 2011, ʼi te fakatahi lahi neʼe fai ʼi Tuvalu, neʼe hoko ai he aluʼaga neʼe au leleiʼia tafitō. Lolotoga ni mahina, neʼe to te taʼi laʼa ʼi te fenua katoa. Pea neʼe manatu ai te ʼu tehina ʼe mole fai anai te fakatahi lahi. Kaʼe meʼa fakafiafia foki, he neʼe to te  ʼua lahi ʼi te afiafi ʼae neʼe ma tau atu ai. Koia neʼe matou fai ai tamatou fakatahi lahi. Neʼe ko he toe pilivilesio kia au ia taku tala ifo ʼae kua fakaliliu ia te Koga Tohi-Tapu Fakakeleka ʼo te Tohi-Tapu Les Saintes Écritures. Traduction du monde nouveau (avec notes et références) ʼi te lea Fakatuvalu. Logo la te tokosiʼi ʼo te ʼu tehina mo tuagaʼane ʼae ʼe palalau ʼi te lea ʼaia, kaʼe neʼe feala mo natou ke natou maʼu ia te meʼa ʼofa taulekaleka ʼaia mai ia Sehova. Pea ʼi te hili ʼo te fakatahi, neʼe mapeʼe ifo te foʼi ʼua. Koia neʼe matou tahi maʼu te lahi ʼo te ʼu vai ʼo te moʼoni pea mo te ʼu vai ʼo te ʼua.

Kaʼe meʼa fakaʼofaʼofa, he neʼe mole nofo toku ʼohoana ʼi ʼoku tafa ʼi te lakaga ʼaia. Neʼe mate ʼi te taʼu 2009, he neʼe felaveʼi mo te mahaki ʼae ko te kosea lolotoga taʼu ʼe hogofulu. Pea tahi, neʼe kua ma ʼohoana lolotoga taʼu ʼe 35. Kaʼe ʼe au iloʼi papau ʼi te temi ʼae ka fakatuʼuake ai ia ia, ʼe fakafiafia anai ʼi tana logo ʼae neʼe fakaliliu te Tohi-Tapu ki te lea Fakatuvalu.

Neʼe tapuakinaʼi au e Sehova ʼaki tana foaki mai toku tahi ʼohoana matalelei, ʼe higoa ko Loraini Sikivou pea neʼe ma tauhi agatonu kia Sehova. Neʼe gaue fakatahi ia Loraini mo Jenny ʼi te Petele ʼo Fisi, pea ko Loraini neʼe faifakaliliu. Koia neʼe manako ki te ʼu lea ohage pe ko au.

ʼAki te fakalaka ʼo te ʼu taʼu, neʼe au sio ki te tokaga ʼo tatatou Tamai ʼofa ko Sehova ki te hahaʼi ʼo te ʼu lea kehekehe, tatau aipe pe ko te tokosiʼi ʼae ʼe palalau ʼi he lea. (Pesalemo 49:2-4) Neʼe au sio ki te fiafia ʼa te hahaʼi ʼi tanatou hoki maʼu ʼatatou tohi ʼi tanatou lea peʼe ko tanatou hiva te ʼu katiko kia Sehova ʼi te lea ʼae ʼe malave ki tonatou loto. ʼI te ʼu lakaga feia, ʼe au fakakaukauʼi ai te toe ʼofa ʼae ʼo Sehova kia tatou. (Gaue 2:8, 11) ʼE kei au manatuʼi lelei te ʼu palalau ʼa te tehina Tuvalu kua matuʼa, ia Saulo Teasi. Koteʼuhi hili tana hoki hiva ia te katiko ʼi tana lea, neʼe ina ui fenei: “ʼI taku manatu, ʼe tonu ke ke ui ki te Kolesi Pule ko te ʼu katiko ʼaeni ʼi te Fakatuvalu ʼe logo lelei age ia ʼi te Fakapilitania.”

ʼI Sepetepeli 2005, neʼe au punamaʼuli ʼi taku maʼu te pilivilesio ʼae ke au kau ki te Kolesi Pule ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova. Logo la taku mole kei faifakaliliu, kaʼe ʼe au lotofakafetaʼi kia Sehova ʼi tana fakagafua mai ke au haga tokoni aipe ki te gaue faifakaliliu ʼi te malamanei. ʼE au fiafia ʼi taku iloʼi ʼae ʼe tokaga ia Sehova ki te hahaʼi fuli, maʼia mo natou ʼae ʼe maʼuʼuli ʼi te ʼu motu mamaʼo ʼi te lotomalie ʼo te Tai Pasifika. ʼEi, ohage pe ko tona ui fenei e te tagata faipesalemo: “E hau [ia Sehova]; ke fiafia lahi te kele; ke fakafiafia te atu motu.”—Pesalemo 97:1.