He Koʼē ʼe Hagē Ia ʼe Mole He ʼUhiga ʼo Te Maʼuli?

HE KO’Ē ʼe tonu ke kotou manatu ko te maʼuli ʼe mole ko he “maʼuli [pē ia] ʼe mole hona ʼaoga” ʼaē ʼe tou fakalaka ai “ohagē ko he malu,” ohagē ko tona ʼui ʼaē e te Hau ko Salomone? (Tagata Tānaki 6:12, Bible de Darby) Ko te Folafola ʼa te ʼAtua, ia te Tohi-Tapu, ʼaē ʼe tou maʼu ai he ʼu manatu moʼoni mo tāu ke tou falala kiai, ʼe ina fakapapau mai ko te maʼuli ʼi te kā haʼu ʼe ʼi ai anai hona ʼuhiga moʼoni.—2 Timoteo 3:16, 17.

ʼE ʼui mai ʼi te Tohi-Tapu pe neʼe koteā te fakatuʼutuʼu ʼa te ʼAtua maʼa te kele ʼi te kamataʼaga. ʼE ina toe fakamahino mai pe koʼē kua fonu te mālamanei ʼaki te heʼe faitotonu, mo te gaohi koviʼi ʼo te hahaʼi pea mo te maʼuli mamahi. He koʼē ʼe maʼuhiga ke tou mahino ki te ʼu ʼaluʼaga ʼaia? ʼE manatu lā te hahaʼi ko te maʼuli ʼe mole hona ʼuhiga ʼuhi ko tanatou mole mahino, peʼe ko tanatou mole fia mahino ki te fakatuʼutuʼu ʼaē ʼa te ʼAtua maʼa te kele pea mo te tagata.

Koteā Te Fakatuʼutuʼu ʼa Te ʼAtua Maʼa Te Kele?

Neʼe teuteuʼi e Sehova ʼAtua a ia te kele ko he palatiso haohaoa maʼa te hahaʼi ʼi te mālamanei, ko he nofoʼaga ʼe māʼuʼuli  fiafia pea mo haohaoa ai anai he ʼu hahaʼi tagata mo fafine ʼo talu ai. Ko te moʼoni maʼuhiga ʼaia ʼe mole ʼalutahi ia mo te manatu ʼa te tokolahi ʼaē ʼe mole fakatafito ki te Tohi-Tapu. ʼE natou tui ko te ʼAtua neʼe ina teuteuʼi ia te kele ke liliu ko he koga meʼa ʼe ʼahiʼahi ai te tagata, moʼo vakaʼi peʼe tuha ke natou maʼu he maʼuli ʼe ʼi ai hona ʼuhiga ʼi he mālama fakalaumālie.—Vakaʼi te fakamatala ʼaē ʼe ʼātakai  “ ʼE Tonu Koa Ke Tou Mavae ʼi Te Kele Ke Tou Maʼu Ai Ia He Maʼuli ʼe ʼi Ai Hona ʼUhiga?” ʼi te pāsina 6.

Neʼe fakatupu e te ʼAtua ia te tagata pea mo te fafine ʼo mulimuli ki Tona pāki, ʼo ina foaki kiā nāua te fealagia ʼaē ke nā faʼifaʼitakiʼi ia Tona ʼu kalitātē fakatalakitupua. (Senesi 1:26, 27) Neʼe ina fakatupu haohaoa ia nāua. Neʼe nā maʼu ia meʼa fuli ʼaē neʼe ʼaoga, ke nā maʼu ai ia he maʼuli ʼe fua lelei pea ʼe ʼi ai hona ʼuhiga ʼo talu ai. Neʼe tonu ai ke nā fakafonu pea mo puleʼi te kele, pea ke nā fakaliliu te kele kātoa ko he palatiso ohagē pē ko te ʼōloto ʼo Eteni.—Senesi 1:28-31; 2:8, 9.

Koteā Te Meʼa Kovi ʼAē Neʼe Hoko?

ʼE mahino ia, neʼe ʼi ai te meʼa kovi neʼe hoko. ʼE mole faʼifaʼitakiʼi e te hahaʼi ʼi te mālamanei ia te ʼu kalitātē fakatalakitupua ʼo te ʼAtua. Pea ko te kele ʼe mole ko he palatiso ia. Koteā ʼaē neʼe hoko? Neʼe kovi te fakaʼaogaʼi e tatatou ʼu ʼuluaki mātuʼa, ia Atama mo Eva, ia tonā loto faʼifaʼitaliha. Neʼe nā fia ‘hagē ko te ʼAtua,’ ke nā filifili totonu pē “te meʼa ʼaē ʼe lelei pea mo te meʼa ʼaē ʼe kovi.” ʼI tanā fai ia te faʼahi ʼaia, neʼe nā muliʼi ia Satana te Tēvolo ʼi tana talagataʼa.—Senesi 3:1-6.

Koia, ko te agakovi ʼe mole ko he fakatuʼutuʼu misitelio ia neʼe fai fakatomuʼa e te ʼAtua. Neʼe tupu te agakovi ʼi te temi ʼaē neʼe talagataʼa ai ia Satana ki te takitaki ʼa te ʼAtua, pea mo lagolago ki ai ki muli age ia Atama mo Eva. ʼAki tanā talagataʼa, neʼe mole kei nā māʼuʼuli ʼi te Palatiso pea neʼe mole kei nā haohaoa, ʼo nā agahala pea mo mamate, kae neʼe mole gata pē iā nāua he neʼe toe kau ai mo tonā hōloga, ia te mālamanei kātoa. (Senesi 3:17-19; Loma 5:12) Neʼe tupu mai ai ia te ʼu ʼaluʼaga ʼaē ʼe tou sio kiai ʼi te mālamanei, ʼaē ʼe hagē mai ai ʼe mole he ʼuhiga ʼo te maʼuli.

He Koʼē Neʼe Mole Molehi Atu Aipē Ia Te Agakovi?

Ko ʼihi ʼe natou feʼekeʼaki fēnei: ‘He koʼē neʼe mole molehi atu aipē e te ʼAtua ia te agakovi, ʼo ina fakaʼauha pē ia Satana mo te kau agatuʼu, pea mo ina toe fakatupu ia he tagata mo he fafine haohaoa?’ ʼE ko he aga fakapotopoto anai koa ʼaia? ʼE kotou feafeaʼi anai mo kapau lā ʼe kotou logo ko he puleʼaga mālohi neʼe ina matehi atu aipē he tahi neʼe ina fakafihiʼi ia tana pule? ʼE mole ko te ʼu taʼi aga koa lā ʼaia ʼe tupu ai te fakafeagai ʼa te hahaʼi faitotonu ki he puleʼaga, pea mole liliu ai ko he faʼifaʼitaki ʼo ʼuhiga mo te fili ʼo te meʼa ʼaē ʼe lelei pea mo kovi?

Neʼe filifili e te ʼAtua ke mole ina fai atu aipē he meʼa ʼo ʼuhiga mo te kau agatuʼu ʼaia. ʼAki he aga fakapotopoto, neʼe ina fakagafua ke fakalaka he temi ke feala ai he fakatokatoka ʼo talu ai, ia te ʼu fakafifihi ʼaē neʼe lagaʼi ʼi Eteni ʼo ʼuhiga mo tana faʼahiga pule.

Te Pulihi ʼo Te Agakovi Fuli Pē

Ko te faʼahi maʼuhiga ʼaē ʼe tonu ke tou manatuʼi, ko te ʼAtua ʼe ina fakagafua fakatemi pē ia te agakovi. Neʼe ina fai te faʼahi ʼaia he neʼe ina ʼiloʼi ʼe feala pē anai ke ina pulihi kātoa te ʼu fua kovi ʼo te agakovi, ʼi te temi ʼaē kua fakatokatoka ai te ʼu fakafifihi ʼaē neʼe lagaʼi ʼo ʼuhiga mo tana faʼahiga pule.

Neʼe mole liʼaki e te ʼAtua tana fakatuʼutuʼu ʼo ʼuhiga mo te kele pea mo te hahaʼi. ʼAki te  polofetā ko Isaia, ʼe fakapapauʼi mai e Sehova ʼe ko Ia te Tupuʼaga ʼo te kele, ia ia ʼaē “neʼe mole ina fakatupu noa, neʼe ina faʼu ke nofoʼi.” (Isaia 45:18) Kua ina vave fakaliliu anai te kele ʼo haohaoa ohagē pē ko tana fakatuʼutuʼu ʼi te kamataʼaga. ʼI tana kua ʼosi fakamoʼoni ʼe totonu tana faʼahiga pule, ʼe hoki feala anai ke ina fakaʼaogaʼi ia tona māfimāfi moʼo fakahoko ia tona finegalo pea mo fakaʼauha kātoa te agakovi fuli pē. (Isaia 55:10, 11) Neʼe kau ʼi te faikole faʼifaʼitaki ʼa Sesu Kilisito ia te kole ʼaē ke fai e te ʼAtua ia te faʼahi ʼaia. Neʼe akoʼi mai e Sesu ke tou faikole fēnei: “Ke fai tou finegalo ʼi te kele, ohagē ko selō.” (Mateo 6:9, 10) Koteā ʼaē kā ina fakahoko anai?

Te Finegalo ʼo Te ʼAtua Maʼa Te Kele

ʼI te temi ʼaē kua fakahoko ai te finegalo ʼo te ʼAtua, ko “te kau agavaivai ʼe natou maʼu anai te kele.” (Pesalemo 37:9-11, 29; Tāʼaga Lea 2:21, 22) ʼE “fakaʼāteaina anai [e Sesu Kilisito] te masiva ʼaē ʼe kalaga ki he tokoni, ʼo toe fēia mo ia ʼaē ʼe lotomamahi.” ʼE ina haofaki anai ia nātou “mai te taʼomia pea mo te agamālohi.” (Pesalemo 72:12-14) ʼE  mole toe ʼi ai anai he tau; ko te mate ʼe puli anai ia, mo te loʼimata, mo te mamahi pea mo te lotomamahi. (Pesalemo 46:9; Fakahā 21:1-4) ʼE toe fakatuʼuake anai te hahaʼi tokolahi ʼi te kele, ia nātou ʼaē neʼe mamate lolotoga te temi ʼaē neʼe kei fakagafua ai e te ʼAtua te agakovi, ʼo natou maʼu ai anai te ʼu tapuakina ʼaia pea mo ʼihi atu.—Soane 5:28, 29.

Koia, ʼe pulihi anai e Sehova te ʼu mamahi fuli ʼaē neʼe tupu mai te agatuʼu ʼa Satana. ʼE ina pulihi anai ‘te ʼu mamahi ʼāfea, ia te ʼu meʼa fuli ʼaē ʼe fakatupu lotomamahi ʼi te temi nei pea ʼe mole toe hake moʼoni anai ʼi totatou loto.’ (Isaia 65:16-19) Ko te kā haʼu ʼaia ʼe hoko moʼoni ia. Ko te ʼAtua ʼe mole gutu loi. Ko tana ʼu fakapapau fuli ʼe hoko moʼoni ia. Ko te maʼuli ʼe mole toe hagē anai “ ʼe mole [hona] ʼaoga peʼe ko te tuli ʼo te matagi.” (Tagata Tānaki 2:17, Bible en français courant) Koia, ʼe ʼi ai anai te ʼuhiga moʼoni ʼo te maʼuli.

Kae ʼe feafeaʼi ʼi te temi nei? Ko te ʼiloʼi ʼo te Tohi-Tapu pea mo te mahino ʼaē ki te fakatuʼutuʼu ʼa te ʼAtua ki te kele, ʼe feala koa ke kotou maʼu ai he ʼuhiga moʼoni ʼo tokotou maʼuli? ʼE tali anai te ʼalatike ʼaē kā hoa mai ki te fehuʼi ʼaia.

[Nota]

[Talanoa ʼo te pāsina 6]

 ʼE Tonu Koa Ke Tou Mavae ʼi Te Kele Ke Tou Maʼu Ai Ia He Maʼuli ʼe ʼi Ai Hona ʼUhiga?

Talu mai ni ʼu sēkulō, neʼe akoʼi e te hahaʼi ʼaē neʼe mole natou ʼiloʼi te fakatuʼutuʼu ʼa te ʼAtua ki te kele, ʼe tonu ke tou mavae muʼa ʼi te kele ke feala ai ke tou maʼu he ʼuhiga moʼoni ʼo totatou maʼuli.

Ko ʼihi neʼe natou ʼui “neʼe maʼu [e te ʼu nefesi] he maʼuli ʼe lelei age ʼi muʼa ʼo tanatou hū ʼaē ki he ʼu sinoʼi tagata.” (New Dictionary of Theology) Ko ʼihi atu neʼe natou ʼui neʼe “pilisoniʼi [te nefesi] ʼi te sinoʼi tagata ohagē ko he tautea ʼuhi ko tana ʼu agahala ʼaē neʼe ina fai ʼi tana kei nofo ʼi te lagi.”—Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature.

Ko te hahaʼi fai filosofia Keleka, ohagē lā ko Socrate mo Platon, neʼe natou akoʼi ia te manatu ʼaenī: Kapau ʼe mavae te nefesi mai te sinoʼi tagata, pea ʼe hoki ʼāteaina ai ia te nefesi mai tana ʼu feʼaluʼaki mo tana ʼu aga heʼeʼaoga mo tana ʼu mataku, mo tana ʼu holi fakavale pea mo te tahi ʼu mahaki ʼe natou fakamamahiʼi te mālamanei, pea ʼe feala ai tana nofo mo te ʼu ʼatua ki te ʼu temi fuli kā hoko mai.”—Plato’s Phaedo, 81, A.

Ki muli age, ko nātou ʼaē ʼe lau ko te kau takitaki Kilisitiano, neʼe natou hilifaki ki tanatou ʼu akonaki ia te ʼu “manatu fakaʼapeʼapelua [ʼa te kau filosofia Keleka] ʼo ʼuhiga mo te maʼuli tuputupua ʼo te nefesi.”—Christianity—A Global History.

Tou vakaʼi age muʼa te kehekehe ʼo te ʼu manatu ʼaia ʼaki te ʼu moʼoni tāfito ʼaē ʼe tou maʼu ʼi te Tohi-Tapu:

1. ʼE ko te fakatuʼutuʼu ʼa te ʼAtua ke liliu te kele ko he nofoʼaga maʼa te hahaʼi fuli pē ʼo talu ai, kae ʼe mole ko he nofoʼaga fakatemi pē ia moʼo ʼahiʼahi pea mo vakavakaʼi ai peʼe ko ai ʼaē ʼe tuha ke maʼuli mo ia ʼi selō. Kanapaulā neʼe fakalogo ia Atama mo Eva ki te lao ʼa te ʼAtua, ʼe kei nā māʼuʼuli pē nei ʼi he palatiso ʼi te kele.—Senesi 1:27, 28; Pesalemo 115:16.

2. Logolā ʼe akoʼi ʼi te ʼatu ʼu lotu ko te tagata ʼe ina maʼu ia he nefesi, ko he meʼa ʼe fakapulipuli ʼe nofo ʼi te tagata, kae ʼe faigafua age te meʼa ʼaē ʼe akoʼi ʼi te Tohi-Tapu. Ko te tagata ʼe ko “he nefesi maʼuli” neʼe fakatupu ʼaki “te efu ʼo te kele.” (Senesi 2:7) Neʼe heʼeki fakamatalatala ʼi he temi ʼi te Tohi-Tapu ko te nefesi ʼaia ʼe maʼuli tuputupua. ʼE ʼui ʼi te Tohi-Tapu ʼe feala ke matehi te nefesi peʼe fakaʼauha, peʼe fakagata tona maʼuli ʼo talu ai. (Pesalemo 146:4; Tagata Tānaki 9:5, 10; Esekiele 18:4, 20) Ko te ʼuluaki nefesi, ia Atama, neʼe mate moʼoni ia pea neʼe toe liliu ia ki te efu ʼaē neʼe toʼo mai ai. ʼO toe liliu ki te pulinoa.—Senesi 2:17; 3:19.

3. Ko te maʼuli ʼo te tagata ʼi te kā haʼu, ʼe mole fakalogo ia ki te maʼu ʼaē ʼo he nefesi tuputupua ʼe mavae ki he koga meʼa fakalaumālie, kae e fakalogo ia ki te fakapapau ʼa te ʼAtua ki he fakatuʼuake ʼi he palatiso ʼi te kele.—Taniela 12:13; Soane 11:24-26; Gāue 24:15.