KOTEĀ te me’a ’ofa ’aē ne’e koutou lelei’ia tāfito? Ke ma’uhiga he me’a ’ofa ’e mole ma’ua ke totogi kovi. He’e ma’uhiga mo’oni he me’a ’ofa, mole ’uhi ko tana totogi kovi, kae ’uhi ko te fiafia ’aē ’e koutou ma’u ai pea mo tona ’aoga mo’oni kiā koutou.

² ’I te ’u tu’uga me’a ’ofa ’aē ’e lava foaki atu, ’e ’i ai te me’a ’ofa ’e lelei tokotahi age ’i te ’u me’a ’ofa fuli. ’E ko he me’a ’ofa ne’e foaki e te ’Atua ki te malamanei. ’E lahi te ’u me’a ne’e foaki mai e Sehova, kae ko tana me’a ’ofa ’aē ’e ma’uhiga tāfito, ’e ko te sakilifisio faitotogi ’o tona ’Alo, ia Sesu Kilisito. (Mateo 20:28) ’E tou vaka’i anai ’i te kapite ’aenī, ko te totogi ’e ko te me’a ’ofa lahi tokotahi ’aia kua tou ma’u, kote’uhi ’e tou lava ma’u ai he toe fiafia lahi, pea mo ina lava foaki mai te ’u me’a ’aē ’e ’aoga tāfito ki totatou ma’uli. Ei, ko te totogi ’e ko te fakamo’oni lahi ’aia ’o te ’ofa ’o Sehova kiā tatou.

KOTEĀ TE TOTOGI?

³ Mo’o fakanounou, ko te totogi ’e ko te pule’aki ’aē ne’e fai e Sehova mo’o faka ’āteaina pea mo hāofaki te malamanei mai te agahala pea mo te mate. (Efeso 1:7) Ke tou mahino ki te akonaki faka Tohi-Tapu ’aia, ’e tonu ke tou toe fakamanatu’i te me’a ’aē ne’e hoko ’i te ’ōloto ’o Eteni. Kapau ’e tou mahino ki te fa’ahi ’aē ne’e pulihi e Atama ’i tana agahala, pea hoki feala ai leva ke tou ’ilo’i te ma’uhiga ’o te me’a ’ofa ’aia, ’aē ko te totogi.

⁴ ’I tana fakatupu ia Atama, ne’e foaki age e Sehova te me’a ’e ma’uhiga ’aupito—te ma’uli haohaoa. Ko tona faka ’uhiga, ’aki he sino pea mo he ’atamai haohaoa, ne’e mole he temi ne’e feala ai kiā Atama ke mahaki, ke matu’a, pea ke mate. ’I tona ’uhiga tagata haohaoa, ne’e ina ma’u he ’u felogoi makehe mo Sehova. ’E ’ui ’i te Tohi-Tapu, ko Atama ne’e ko te “foha ’o te ’Atua.” (Luka 3:38, MN) Ei, ne’e felogoi lelei ia Atama pea mo Sehova ’Atua, ohage ko te felogoi lelei ’a he foha mo tana tamai. Ne’e palalau ia Sehova mo tona foha kelekele ’aia ko Atama, ’o ina tuku age te ’u gāue fakafiafia, pea mo ina fakahāhā age te ’u me’a ’aē ne’e tonu ke ina fai.—Senesi 1:28-30; 2:16, 17.

⁵ Ko Atama ne’e fakatupu “’o mulimuli ki te pāki ’o te ’Atua.” (Senesi 1:27) Ne’e mole faka ’uhiga ne’e tatau te agaaga ’o Atama mo te ’Atua. Ohage ko te fa’ahi ’aē ne’e tou vaka’i ’i te kapite 1 ’o te tohi ’aenī, ko Sehova ’e ko he laumālie fakapulipuli. (Soane 4:24) ’E mole ’i ai hona sino kakano pea mo toto. Ne’e fakatupu Atama ’o mulimuli ki te pāki ’o te ’Atua, ko tona faka ’uhiga ne’e fakatupu ’aki te ’u kalitātē ’e tatau mo ’aē ’o te ’Atua, ohage ko te ’ofa, te poto, te faitotonu, pea mo te mālohi. Ko te tahi fa’ahi ma’uhiga ’aē ne’e tatau ai ia Atama mo tana Tamai, ko tana ma’u te loto fa’italiha. Ne’e mole hage ia ko he masini, ’e ina fai pe te me’a ’aē kua fakatu’utu’u kiai pe’e ko te gāue ’aē ne’e hino’i kiai. He’e ko Atama ne’e feala ke ina fai hana ’u tonu, pea mo filifili te me’a ’aē ’e lelei pea mo te me’a ’aē ’e kovi. Kana’ui la ne’e ina filifili ke fakalogo ki te ’Atua, kana’auala ne’e ma’uli ’o he’egata ’i te Palatiso fakakelekele.

⁶ Koia ’e mahino mai, ’i te temi ’aē ne’e talagata’a ai ia Atama ki te ’Atua ’o tupu ai tona fakatū’a ki te mate, ne’e ko te fa’ahi ma’uhiga ’aupito ’aē ne’e ina pulihi. ’Aki tana agahala, ne’e to’o iā ia te ma’uli haohaoa pea mo ’ona tapuakina fuli. (Senesi 3:17-19) ’E ko he me’a faka’ofa’ofa, he’e mole ko Atama tokotahi pe ’aē kua to’o iā ia te ma’uli ma’uhiga ’aia, kae ’e toe kau kiai mo tona hōloga ki muli mai. ’E ’ui fēnei ’i te Folafola ’a te ’Atua: “’Aki pe te tagata e tahi [ia Atama], kua hū te agahala ki te malamanei, pea ’aki te agahala te mate, pea koia kua mafola ai te mate ki te tagata fuli pe kote’uhi kua nātou agahala fuli.” (Loma 5:12, MN) Ei, kua tou ma’u fuli te agahala mai ia Atama. He’e ’ui fēnei ’i te Tohi-Tapu, ne’e ina “fakatau” ia ia mo tona hōloga ke nātou popūla ki te agahala pea mo te mate. (Loma 7:14) Ne’e mole he ’amanaki ma’a Atama mo Eva, kote’uhi ne’e nā filifili fa’italiha ke nā talagata’a ki te ’Atua. Kae e feafea’i kiā tatou, tona hōloga?

⁷ Ne’e foaki e Sehova te totogi mo’o hāofaki te malamanei. Koteā koa te faka ’uhiga ’o he totogi? Ko he totogi ’e faka ’uhiga tāfito kiā me’a e lua. ’Uluaki, ko he totogi ’e foaki mo’o faka ’āteaina he tahi ne’e pilisoni’i pe’e mo’o toe totogi he me’a ne’e kua fakatau. ’E lava fakatatau ki te totogi ’aē ’e foaki mo’o faka ’āteaina he tahi ne’e pilisoni’i ’i te tau. Lua, ’e ko he totogi mo’o hu’i ’aki he me’a. ’E hage ko te totogi ’aē ’e foaki mo’o hu’i ’aki te ’u maumau ’aē ne’e hoko ’i he tu’utāmaki. Ohage la, kapau ko he tahi ’e ina faka’ī he motokā, ’e tonu anai ke ina hu’i ’aki he fo’i falā ’e fe’auga mo’o totogi ia te maumau ’aia.

⁸ ’E lava hu’i feafea’i te toe ma’ua ’aia ’aē ne’e tuku mai e Atama kiā tatou fuli, pea mo faka ’āteaina tatou mai te ma’uli popūla ki te agahala pea mo te mate? Tou vaka’i te totogi ’aē ne’e foaki e Sehova pea he ko’e ’e ’aoga kiā koutou.

NE’E FOAKI FEAFEA’I E SEHOVA IA TE TOTOGI?

⁹ Ne’e pulihi te ma’uli fakatagata haohaoa, pea ne’e mole he tagata he’e haohaoa ne’e feala ke ina toe totogi te ma’uli ’aia. (Pesalemo 49:7, 8) Ne’e ma’ua ke foaki he totogi ’e tatau tona ma’uhiga mo te ma’uli haohaoa ’aē ne’e pulihi. ’E ’alutahi te fa’ahi ’aia mo te pelesepeto ’o te faitotonu haohaoa ’aē ’e tu’u ’i te Folafola ’a te ’Atua, ’aē ’e ’ui fēnei ai: “Ko he nefesi ma’a he nefesi.” (Teutalonome 19:21) Koteā ’aē ne’e feala ke hu’i ’aki te nefesi haohaoa, pe’e ko te ma’uli haohaoa, ’aē ne’e pulihi e Atama? Ne’e ma’ua ke foaki “he totogi ’e tatau,” ei, ke foaki he tahi ma’uli haohaoa.—1 Timoteo 2:6, MN.

¹⁰ Ne’e foaki feafea’i e Sehova ia te totogi? Ne’e ina momoli ifo ki te kele he tahi ’i tona ’u foha fakalaumālie haohaoa. Kae ne’e ina filifili lelei te foha ’aia, he ne’e ina momoli ifo ia ia ’aē ’e ma’uhiga tāfito kiā te ia, tona ’Alo ’ulu tokotahi. (1 Soane 4:9, 10) Ne’e tali lelei e tona ’Alo ke mavae ’i tona nofo’aga ’aē ’i selo. (Filipe 2:7) Ohage ko te fa’ahi ’aē ne’e tou vaka’i ’i te kapite ne’e hoki ’osi atu ’o te tohi ’aenī, ne’e fai e Sehova te milakulo, he ne’e ina momoli ifo te ma’uli ’o tona ’Alo ki te fatu ’o Malia. ’Aki tona laumālie ma’oni’oni, ne’e tupu Sesu ko he tagata haohaoa pea ne’e hāo mai te tū’a ’o te agahala.—Luka 1:35.

¹¹ Ne’e lava feafea’i ki he tagata e tahi, ke ina foaki he totogi ma’a te tokolahi, ma’a he ’u lau’i miliale haha’i? ’I te kamata, koteā ’aē ne’e tupu ai te liliu ’a te ’u lau’i miliale haha’i ’aia ’o agahala? Tou manatu’i, ’i te agahala ’a Atama, ne’e ina pulihi te koloā ma’uhiga ’aē ko te ma’uli haohaoa. Koia ne’e mole feala hana foaki te koloā ’aia ki tona hōloga, kae ne’e ina tuku age kiā nātou te agahala pea mo te mate. Ko Sesu, ’aē ’e fakahigoa’i ’i te Tohi-Tapu ko “te Atama muli,” ne’e ina ma’u te ma’uli haohaoa pea ne’e mole he temi ne’e agahala ai. (1 Kolonito 15:45) ’E feala pe hatatou ’ui, ne’e fetogi e Sesu ia Atama, ke feala hana hāofaki tatou. ’I tana sakilifisio’i tona ma’uli haohaoa ’i tana fakalogo kātoa ki te ’Atua, ne’e foaki e Sesu te totogi mo’o hu’i ’aki te agahala ’a Atama. Koia ne’e foaki e Sesu te ’amanaki ki te hōloga ’o Atama.—Loma 5:19; 1 Kolonito 15:21, 22.

¹² ’E fakamatalatala ’i te Tohi-Tapu te ’u mamahi ’aē ne’e kātaki’i e Sesu ’i mu’a ’o tana mate. Ne’e huipi’i, ne’e tutuki ki te pou, pea ne’e mate faka’ofa’ofa ’i te pou fakamamahi. (Soane 19:1, 16-18, 30; Te Tahi ’u Fakamahino) He ko’e koa ne’e tonu ke ma’uli mamahi feiā ia Sesu? ’I te tahi kapite ki muli mai ’o te tohi ’aenī, ’e tou talanoa ai anai ki te fakafifihi ’aē ne’e fai e Satana kiā Sehova, ’i tana ’ui ’aē pe’e feala anai ki he kaugana ’a Sehova ke nofo agatonu kiā te ia ’i te ’u ’ahi’ahi. ’I tana agatonu ’o kātaki’i te ’u mamahi lahi ’aē ne’e hoko ki ai, ne’e fai e Sesu te tali ’e lelei ’aupito ki te fakafifihi ’a Satana. Ne’e fakamo’oni ai e Sesu, ’e feala ki he tagata haohaoa ’e ina ma’u te loto fa’italiha, ke nofo agatonu kātoa ki te ’Atua logola he ’u fakahala ’e feala ke fai age e te Tevolo. ’E mahino ia, ne’e fiafia ’aupito ia Sehova ’i te nofo agatonu ’o tona ’Alo.—Tā’aga Lea 27:11.

¹³ Ne’e foaki feafea’i ia te totogi? ’I te ’aho 14 ’o te māhina Sutea ’o Nisani ’o te ta’u 33 ’o totatou temi, ne’e tuku e te ’Atua ke matehi tona ’Alo haohaoa pea mo he’e agahala. Ne’e sakilifisio’i e Sesu tona ma’uli haohaoa “tu’a tahi pe ’o talu ai.” (Hepeleo 10:10, MN) ’I te tolu ’aho, ’i te ’osi mate ’o Sesu, ne’e toe fakatu’uake ia ia e Sehova ki te ma’uli fakalaumālie. ’I selo, ne’e momoli e Sesu ki te ’Atua te ma’uhiga ’o tona ma’uli haohaoa, ohage ko he totogi mo’o totogi ’aki ia te hōloga ’o Atama. (Hepeleo 9:24) Ne’e tali e Sehova ia te ma’uhiga ’o te sakilifisio ’aē ne’e foaki e Sesu, he ne’e ko te totogi ’aia ’aē ne’e ’aoga mo’o faka ’āteaina te malamanei mai te ma’uli popūla ki te agahala pea mo te mate.—Loma 3:23, 24.

KOTEĀ TE ’U TAPUAKINA ’AĒ ’E KOUTOU LAVA MA’U ’AKI TE TOTOGI?

¹⁴ Logola totatou ’uhiga agahala, kae ’e feala ke tou ma’u he ’u tapuakina lahi ’aki te totogi ’aē ne’e foaki e Sesu. Tou vaka’i he ’u lelei ’e tou ma’u ’i te temi nei pea mo te ka ha’u ’aki te me’a ’ofa lahi ’aia mai te ’Atua.

¹⁵Te fakamolemole ’o te ’u agahala. ’E mole ko he me’a faigafua te fai ’o te me’a ’aē ’e lelei, kote’uhi ne’e tou tutupu ake ’i te agahala. Ko tatou fuli ’e tou agahala ’i tatatou ’u palalau pe’e ’i tatatou ’u gāue. Koia ’aki te sakilifisio faitotogi ’a Sesu, ’e feala ai ke “fakamolemole ’atatou ’u agahala.” (Kolose 1:13, 14, MN) Kae ke feala ia te fakamolemole ’aia, ’e tonu ke tou fakahemala mo’oni. ’E toe tonu foki ke tou agavaivai ’o pāui kiā Sehova, ’o kole age ke fakamolemole mai kiā tatou, ’aki tatatou tui ki te sakilifisio faitotogi ’o tona ’Alo.—1 Soane 1:8, 9.

¹⁶He le’o ’o loto ’e ma’a iā mu’a ’o te ’Atua. ’Aki he le’o ’o loto ’e ina tukugakovi’i kita, ’e faigafua ai hatatou tō ki te he’e ’amanaki pe’e tou manatu ’e mole hotatou ’aoga. Kae ’aki te fakamolemole ’o ’atatou agahala ’aē kua feala ’uhi ko te totogi ’aē ne’e foaki e Kilisito, kua faka fealagia e Sehova, ’i tona ’ofa, ke tou atolasio kiā te ia ’aki he le’o ’o loto ’e ma’a logola totatou ’uhiga he’e haohaoa. (Hepeleo 9:13, 14) Kua feala hatatou palalau fa’ifa’italiha kiā Sehova, pea mo tou faikole fa’ifa’italiha kiā te ia. (Hepeleo 4:14-16) Ko te taupau ’o he le’o ’o loto ’e ma’a, ’e kita ma’u ai te tokalelei ’o te ’atamai, ’e kita taupau ai tota matagafua, pea mo kita ma’uli fiafia ai.

¹⁷Te ’amanaki ’o te ma’uli he’egata ’i he palatiso fakakelekele. ’E ’ui fēnei iā Loma 6:23: “Ko te… totogi o te agahala e ko te mate.” ’E toe hoko atu fēnei ’i te vaega ’aia: “Kae ko te mea ofa o te Atua e ko te mauli heegata ia Kilisito Sesu totatou Aliki.” ’I te Kapite 3 ’o te tohi ’aenī, ne’e tou talanoa ai ki te ’u tapuakina ’aē ka tou ma’u anai ’i te Palatiso fakakelekele ’i te ka ha’u. (Apokalipesi 21:3, 4) Ko te ’u tapuakina fuli ’aia ’i te ka ha’u, ohage ko te ma’uli he’egata pea mo te haohaoa mai te mahaki, kua feala ke hoko ’uhi ko te mate ’a Sesu ma’a tatou. Ke tou ma’u te ’u tapuakina ’aia, ’e tonu ke tou fakahā ’e tou loto fakafeta’i ki te me’a ’ofa ’aē ko te totogi ’aē ne’e foaki e Kilisito.

E FEAFEA’I HATATOU FAKAHĀ ’E TOU LOTO FAKAFETA’I?

¹⁸ He ko’e koa ’e tonu ke tou loto fakafeta’i ’aupito kiā Sehova ’o ’uhiga mo te totogi? ’E tou ’ilo’i, ’e ma’uhiga tāfito he me’a ’ofa kote’uhi ko ia ’aē ’e ina foaki te me’a ’ofa ’aia, ne’e ina faka’aoga’i tona temi, tona mālohi pea mo hana falā. ’E malave ki totatou loto, he’e ko te me’a ’ofa ’aia ’e hā ’aki ai ko ia ’aē ’e ina foaki ’e ’ofa mo’oni kiā kita. Ko te totogi ’e ko he me’a ’ofa ’e mole hona fakatatau, kote’uhi ne’e tali e te ’Atua ke foaki e tona ’Alo ia te sakilifisio ’aē ’e lahi tokotahi. ’E ’ui fēnei iā Soane 3:16: “Nee ofa lahi te Atua ki te malama-nei, ko te tupuaga aia o tana foaki mai tona Alo Ulutokotahi.” Ko te totogi ’e ko te fakamo’oni lahi ’aia ’o te ’ofa ’a Sehova kiā tatou. Ko te tahi ’aia fakamo’oni ’o te ’ofa ’a Sesu, he ne’e ina tali lelei ke ina foaki tona ma’uli ma’a tatou. (Soane 15:13) Koia ’aki te me’a ’ofa ’aē ko te totogi, ’e tonu ke tou tui papau ai ko Sehova mo tona ’Alo ’e nā ’o’ofa kiā tatou takitokotahi.—Kalate 2:20.

¹⁹ Kae e feafea’i hakotou fakahā ’e koutou loto fakafeta’i ki te ’Atua, ’o ’uhiga mo te me’a ’ofa ’aia? ’Uluaki, koutou ako ke koutou ’ilo’i lelei ia Sehova, ia ia ’aē ’e ina foaki lahi. (Soane 17:3) ’E feala anai ia te fa’ahi ’aia, mo kapau ’e koutou ako ia te Tohi-Tapu ’aki te tohi ’aenī. ’Aki te ’u me’a ’aē ka koutou ako ’o ’uhiga mo Sehova, ’e toe mālohi ’aupito anai tokotou ’ofa kiā te ia. Pea ’aki takotou ’ofa ’aia, ’e koutou fai anai ia te me’a ’aē ’e ina fakafiafia tona loto.—1 Soane 5:3.

²⁰Koutou tui ki te sakilifisio faitotogi ’a Sesu. Ne’e ’ui fēnei e Sesu: “Kia ia e tui ki te Alo e ina ma’u te mauli heegata.” (Soane 3:36) E feafea’i hatatou tui kiā Sesu? Ko te tui ’e mole gata ’aki pe te ’u palalau, he’e ’ui fēnei iā Sakopo 2:26: “[Ko] te tui e hala mo gaue, e ko te tui mate.” Ei, ko te tui mo’oni ’e fakamo’oni ’aki he ’u “gaue.” ’E ’i ai te me’a ’e feala ke tou fai mo’o fakahā tatatou tui kiā Sesu: ko tatatou faiga mālohi ’aē ke tou fa’ifa’itaki kiā te ia, ’aki tatatou ’u palalau pea mo tatatou ’u gāue.—Soane 13:15.

²¹Koutou kau ki te Taumafa ’o Te ’Aliki, ’aē ’e fai ’i te ta’u fuli. ’I te pō ’o te ’aho 14 ’o Nisani, ’i te ta’u 33 ’o totatou temi, ne’e fakatu’utu’u e Sesu te to’oto’oga makehe ’e fakahigoa’i ’i te Tohi-Tapu ko “te taumafa ’o te ’Aliki.” (1 Kolonito 11:20, MN; Mateo 26:26-28) ’E toe fakahigoa’i te to’oto’oga ’aia ko te ’Aho Fakamanatu ’o te mate ’o Kilisito. Ne’e fakatu’utu’u e Sesu ia te to’oto’oga ’aia, ke feala ki tana kau ’apositolo pea mo te kau Kilisitiano mo’oni fuli ki muli mai, ke nātou manatu’i, ’aki tana mate ’i tona ’uhiga tagata haohaoa, ne’e ina foaki ai te totogi ’aē ko tona ma’uli. ’O ’uhiga mo te to’oto’oga ’aia, ne’e fakatotonu fēnei mai e Sesu: “Koutou haga fai te me’a ’aenī mo’o fakamanatu kiā te au.” (Luka 22:19, MN) Ko te fai ’o te Fakamanatu ’aia, ’e ina fakamanatu’i mai te ’ofa lahi ’a Sehova pea mo Sesu ’o ’uhiga mo te totogi. ’E tou lava fakahā tatatou loto fakafeta’i ki te totogi, ’o tou kau ’i te ta’u fuli ki te ’Aho Fakamanatu ’o te mate ’o Sesu.*

²² Ko te totogi ’aē ne’e foaki e Sehova, ’e ko he me’a ’ofa ma’uhiga ’aupito. (2 Kolonito 9:14, 15) Ko te me’a ’ofa ma’uhiga ’aupito ’aia, ’e toe fua lelei kiā nātou ’aē kua mamate. ’I te Kapite 6 pea mo te Kapite 7 ’o te tohi ’aenī, ’e fakamahino ai anai pe’e fua lelei feafea’i.

*  ’I Te Tahi ’u Fakamahino, ’e koutou ma’u ai anai he tahi ’u manatu ’o ’uhiga mo te Taumafa ’o Te ’Aliki.