1, 2. (1) Kotea te aluʼaga ʼae neʼe tau mo Paulo? (2) Kotea te fehuʼi ʼe feala ke tou fai ʼo ʼuhiga mo te tagi ʼa Paulo kia Sesale?

 ʼE LEʼOLEʼO lelei ia Paulo e te ʼu solia ʼi Sesalea. Ia taʼu ʼe 2 ki muʼa atu, ʼi tana toe liliu ʼae ki Sutea, neʼe faiga te kau Sutea ke natou matehi ia ia tuʼa tolu ʼi ni kiʼi ʼaho pe. (Gaue 21:27-36; 23:10, 12-15, 27) Logo la neʼe to noa ʼanatou faiga, kae ʼe kei hoko atu pe tanatou fakatuʼutuʼu ʼae ke natou matehi ia ia. Neʼe mahino ia Paulo ʼe toe ʼave anai ia ia kia natou, koia ʼae neʼe ina ui fenei age kia Feseto te Kovana Loma: “ ʼE au tagi kia Sesale!”−Gaue 25:11.

² Ko te tonu ʼaia ʼa Paulo ke tagi ki te hau ʼo Loma, neʼe alu tahi koa mo te finegalo ʼo Sehova? Ko te tali ki te fehuʼi ʼaia ʼe maʼuhiga ʼaupito kia tatou, ʼae ʼe tou fakamoʼoni katoa ki te Puleʼaga ʼo te ʼAtua ʼi te temi fakaʼosi ʼaeni. Neʼe tuku mai koa e Paulo he faʼifaʼitaki lelei kia tatou ʼae ki te ‘haofaki ʼo te logo lelei pea mo tatatou faiga ʼae ke fakamoʼoni ki ai ia te lao?’​—Flp. 1:7.

3, 4. (1) He koʼe neʼe kole e te kau Sutea ke ʼaumai ia Paulo ki Selusalemi? Pea neʼe puipui feafeaʼi tona maʼuli? (2) ʼE fakalotomalohiʼi feafeaʼi e Sehova ʼana kaugana ʼi te temi nei, ohage pe ko tana fai kia Paulo?

³ Hili ʼaho ʼe 3 ʼi tana kamata kovana ʼi Sutea, neʼe alu ai ia Feseto ki Selusalemi. a Neʼe fagono ia Feseto ki te kau pelepitelo pule, pea mo te ʼu tagata maʼuhiga ʼo te kau Sutea ki te ʼu tukugakovi mamafa ʼae neʼe natou fai ʼo ʼuhiga mo Paulo. Neʼe iloʼi e te ʼu tagata ʼaia ʼe faiga Feseto ke ina taupau te tokalelei ʼi te kau Loma pea mo te kau Sutea fuli. Koia ʼae neʼe natou kole mamahi kia Feseto ke agaʼofa ʼo fakatotonu ke ʼaumai ia Paulo ki Selusalemi ke fakamauʼi ai. Kae neʼe ko hanatou fakatuʼutuʼu kaka ʼaia ke natou matehi ia Paulo ʼi te ala mai Sesalea ki Selusalemi. Neʼe fakafisi Feseto ʼo ui fenei: “Ke hifo mo au [ki Sesalea] ʼakotou hahaʼi takitaki pea ke natou tukugakoviʼi ia ia, mo kapau foki neʼe ina fai he meʼa ʼe kovi.” (Gaue 25:5) Koia, neʼe toe puipui ai te maʼuli ʼo Paulo.

⁴ Neʼe fakaʼaogaʼi e Sehova te ʼAliki ko Sesu Kilisito moʼo fakalotomalohiʼi ia Paulo ʼi te ʼu faifakamau ʼae neʼe tau mo ia. ʼE tou manatuʼi neʼe ha age ia Sesu ki te apositolo ʼo ina ui fenei: “Ke ke lotomalohi!” (Gaue 23:11) ʼE toe feia pe ia ʼaho nei, ʼe toe fakatagaʼi mo te ʼu kaugana ʼa te ʼAtua. ʼE mole puipui  tatou e Sehova mai te ʼu faigataʼaʼia fuli, kae ʼe ina foaki mai te poto mo te malohi ke tou lava katakiʼi. ʼE tou falala katoa ki totatou ʼAtua ʼofa, ʼae ʼe ina foaki tuʼumaʼu anai “te malohi makehe.”​—2 Ko. 4:7.

5. Neʼe feafeaʼi te aga ʼa Feseto ki te aluʼaga ʼo Paulo?

⁵ Hili ki ai ni ʼaho, neʼe ‘heka leva ia Feseto ʼi te fakamauʼaga’ ʼi Sesalea, b pea neʼe tutuʼu ʼi ʼona muʼa ia Paulo mo te ʼu tagata ʼae neʼe natou tukugakoviʼi ia ia. Neʼe tali fenei e Paulo kia natou: “Neʼe mole au agahala ki te Lao ʼa te kau Sutea peʼe ki te fale lotu peʼe kia Sesale.” Neʼe mole fai e te apositolo he meʼa ʼe kovi, pea neʼe tonu pe ia ke fakaʼateainaʼi. Kae neʼe kotea te tonu ʼa Feseto? ʼI tana loto ʼae ke ʼofainaʼi ia ia e te kau Sutea, neʼe ina ui fenei kia Paulo: “ ʼE ke fia alu koa ki Selusalemi ke fakamauʼi ai koe ʼi ʼoku muʼa ʼo ʼuhiga mo te ʼu tukugakovi ʼaia?” (Gaue 25:6-9) Neʼe ko he tonu fakavale ʼaia! He kapau neʼe toe fakaliliu ia Paulo ki Selusalemi ke fakamauʼi ai, ʼe hoko moʼoni ai tona matehi. Neʼe loto e Feseto ke leleiʼia ia ia e te hahaʼi, kae neʼe mole ina fai ia te tonu ʼae ʼe lelei. Ki muʼa atu, neʼe kua ʼi ai te tahi kovana, ko Posio Pilato neʼe ina fai te faʼahi ʼaia, ʼi tana fakamauʼi te tahi tagata neʼe maʼuhiga age ia. (Soa. 19:12-16) ʼO toe feia pe ia ʼaho nei, ʼe fai e te ʼu tuʼi fakamau he ʼu tonu heʼe faitotonu, ʼuhi he ʼe natou loto ke leleiʼia natou e te kau politike. Koia ʼae ʼe mole tou punamaʼuli ai, ko te ʼu tonu ʼae ʼe fai ʼi te ʼu fakamauʼaga ʼo ʼuhiga mo te hahaʼi ʼa Sehova, neʼe fai pe ia e natou.

6, 7. He koʼe neʼe tagi ia Paulo kia Sesale? Pea kotea te faʼifaʼitaki neʼe ina tuku mai ki te kau Kilisitiano moʼoni ia ʼaho nei?

 ⁶ Neʼe fia lelei ia Feseto ki te kau Sutea, kae neʼe to kovi ia ki te maʼuli ʼo Paulo. Koia ʼae neʼe fakaʼaogaʼi ai e Paulo te ʼu fealagia ʼo te lao ʼi tona ʼuhiga tagata Loma moʼo puipui ʼo ia. Neʼe ina ui fenei kia Feseto: “ ʼE au tuʼu nei ia muʼa ʼo te fakamauʼaga ʼo Sesale. ʼE tonu ke fakamauʼi au ʼi heni. Neʼe mole au fai he meʼa ʼe kovi ki te kau Sutea, pea ʼe ke iloʼi lelei pe. . . . ʼE au tagi kia Sesale!” ʼI te agamahani, ka kita fai he tagi, ʼe mole toe fetogi. Koia ʼae neʼe fakamahino lelei ai e Feseto ʼo ina ui fenei age: “Neʼe ke tagi kia Sesale, pea ʼe ke alu anai kia Sesale.” (Gaue 25:10-12) Ko te tagi ʼaia ʼa Paulo ki te fakamauʼaga maʼoluga, neʼe ina fakaha ai ki te kau Kilisitiano moʼoni, te meʼa ʼae ʼe tonu ke natou fai moka hoko kia natou he aluʼaga feia. Ka fakaʼaogaʼi e ʼotatou fili te lao moʼo fakatupu ni mamahi kia tatou, ko tatou kau Fakamoʼoni ʼa Sehova, ʼe tou kumi tokoni ki te lao moʼo haofaki ai te gaue faifakamafola. c​—Pes. 94:20.

⁷ Kua hili nei taʼu ʼe 2 ʼo te pilisoni ʼa Paulo, kae neʼe mole ina fai pe la he meʼa ʼe kovi. Koia, kua fakagafua leva ke alu ki Loma, ke ina haofaki ai tona aluʼaga. Kae ia muʼa ʼo tona ʼave, neʼe ʼi ai te tahi pule taki neʼe fia felaveʼi mo Paulo.

8, 9. He koʼe neʼe haʼu te Hau ko Akilipa ki Sesalea?

⁸ Hili pe ni ʼaho ki te tagi ʼa Paulo kia Sesale, neʼe ʼomai ia te Hau ko Akilipa mo tona tokolua ko Pelenise ʼo “fai he fakaʼapaʼapa” kia Feseto te kovana foʼou. d ʼI te temi ʼo te kau Loma, neʼe tonu ki te kau pule taki ke natou ʼomai ʼo fai he fakaʼapaʼapa ki te ʼu kovana foʼou ʼae neʼe hoki fakanofo. ʼI tana vikiʼi ʼaia ia Feseto ʼo ʼuhiga mo tona tuʼulaga foʼou, neʼe faigaʼi ai e Akilipa ke kaumeʼa mo ia, ke ina maʼu mai ai he ʼu lelei mai tana pule, ʼe ʼaoga anai ʼi te ka haʼu.​—Gaue 25:13.

⁹ Neʼe palalau ia Feseto kia Akilipa ʼo ʼuhiga mo Paulo, ʼo tupu ai tana fia felaveʼi mo ia. ʼI te ʼaho ake, neʼe heheka leva te ʼu pule taki ʼaia ʼe lua ʼi te fakamauʼaga, mo ni teu fakaʼaliʼaliki ke nā fagono ai kia Paulo. Kae ko te ʼu palalau ʼae ka fai e Paulo, neʼe malave malohi age ia ʼi te ʼuhiga pule mo te faʼahiga faiteuteu ʼa Akilipa mo Feseto.​—Gaue 25:22-27.

10, 11. Neʼe fakaha feafeaʼi e Paulo te fakaʼapaʼapa kia Akilipa? Pea kotea ʼae neʼe ina fakamatala age ʼo ʼuhiga mo tona maʼuli ʼafea?

¹⁰ Neʼe fakamalo lahi ia Paulo ʼaki he fakaʼapaʼapa ki te Hau ko Akilipa, ʼi tana fakagafua age ke palalau ʼo ʼuhiga mo tona aluʼaga. Neʼe mahino ia Paulo neʼe iloʼi lelei pe e te Hau ko Akilipa te ʼu agaʼi fenua fuli ʼo feia mo te ʼu fihi ʼa te kau Sutea. Pea neʼe palalau ai ia Paulo ki tona maʼuli ʼafea: “Neʼe au maʼuli ohage ko he Faliseo, ʼo mulimuli ki te magaʼi lotu ʼae ʼe faigataʼa ʼona lekula.”  (Gaue 26:5) ʼI tana kei Faliseo, neʼe ʼamanaki ia Paulo ki te haʼu ʼa te Mesia. Pea ʼi tana liliu ko he Kilisitiano, neʼe ina fakamoʼoni ʼaki he lototoʼa ko Sesu Kilisito, neʼe ko te Fakamaʼuli ʼae neʼe natou fakaʼamu ki ai. Koia, neʼe fakamahino age e Paulo kia Akilipa, ʼe fakamauʼi ia ia ʼi te ʼaho ʼaia, koteʼuhi ʼe ina fakamafola te fakapapau ʼae neʼe fai e te ʼAtua ki ʼanatou kui, ʼae neʼe toe tui pe ki ai mo natou ʼae ʼe natou fakafeagai kia ia. Pea ko te fakapapau ʼaia ʼae ʼe lolotoga hoko. Koia, neʼe toe fia iloʼi ai e Akilipa te tahi ʼu fakamahino mai ia Paulo. e

¹¹ Neʼe fakamanatuʼi age e Paulo tana gaohi koviʼi te kau Kilisitiano ʼi muʼa atu ʼo ui ina fenei: “Kia au, neʼe au tui papau neʼe tonu ke au fakahoko he ʼu tuʼuga gaue moʼo fakafeagai ki te huafa ʼo Sesu te tagata Nasaleti. . . . Pea ʼi te kovi ʼo toku ita kia natou [te kau Kilisitiano], neʼe au fakatagaʼi natou ʼo kaku ki te tahi ʼu kolo.” (Gaue 26:9-11) Ko te ʼu palalau ʼae neʼe fai e Paulo neʼe hoko moʼoni. Tokolahi neʼe natou iloʼi lelei te kovi ʼo tana agamalohi ʼi tana fakatagaʼi te kau Kilisitiano. (Kal. 1:13, 23) Pea lagi neʼe feʼekeʼaki ia Akilipa: ‘Kotea ʼape ʼae neʼe fetogi ai te taʼi tagata ʼaia?’

12, 13. (1) Kotea ʼae neʼe fakamatala e Paulo ʼo ʼuhiga mo tona kua fetogi? (2) Kotea te fakaʼuhiga ʼo te ui ʼae ʼe ‘fakatutuʼu ia Paulo ki te ʼakau masila’?

¹² Koʼeni te tali ʼae neʼe fai e Paulo: “Neʼe au fai te faʼahi ʼaia, ʼo au fagona ai ki Tamaso ʼaki te fakagafua pea mo te ʼu fakatotonu mai te kau pelepitelo pule. Pea ʼi te ala, ʼi te fetapa, Hau ko Akilipa, neʼe ha mai he malama mai te lagi kia au mo natou ʼae neʼe kauga fagona mo au, pea neʼe malohi age ʼi te gigila  ʼo te laʼa. Neʼe matou fetokaʼi fuli. Pea neʼe au logo ki he leʼo neʼe ina ui fenei mai ʼi te Fakahepeleo: ‘Saulo, Saulo, he koʼe ʼe ke fakatagaʼi au? ʼE ke fakamamahiʼi ia koe totonu ʼi tau fakatutuʼu, ohage ko he manu ʼe fakatutuʼu ki te tagata tauhi manu ʼae ʼe ina taki ia ia ʼaki te ʼakau masila.’ Kae neʼe au ui fenei: ‘Ko ai ia koe?’ Pea neʼe tali fenei mai e te ʼAliki: ‘Ko au ia Sesu, ʼae ʼe ke fakatagaʼi.’” f​—Gaue 26:12-15.

¹³ ʼI muʼa ʼo te hoko ʼo te aluʼaga fakaofoofo ʼaia, neʼe hage Paulo ko he ‘manu ʼe fakatutuʼu ki he ʼakau masila ʼae ʼe fakaʼaogaʼi moʼo takitaki ʼaki ia ia.’ ʼI tana fakatutuʼu ʼaia, neʼe ina fakamamahiʼi aipe ia ia ʼi te faʼahi fakalaumalie ʼo fakafeagai ai ki te finegalo ʼo te ʼAtua. ʼI tana ha age kia Paulo ʼi te ala ki Tamaso, neʼe fetogi ai e Sesu ʼae kua fakatuʼuake, te tagata fakamalotoloto ʼaia neʼe fakahalaʼi.​—Soa. 16:1, 2.

14, 15. Kotea ʼae neʼe ui e Paulo ʼo ʼuhiga mo te ʼu toe fetogi ʼo tona maʼuli?

¹⁴ Neʼe ina fakamahino fenei kia Akilipa te ʼu toe fetogi ʼae neʼe ina fai ʼi tona maʼuli: “Neʼe mole au talagataʼa ki te meʼa ʼaia neʼe ha mai mai te lagi, kae neʼe au ʼave te logo, ʼuluaki kia natou ʼae ʼi Tamaso pea kia natou leva ʼae ʼi Selusalemi, pea ki te ʼu kolo fuli ʼo Sutea, ʼo feia mo te ʼu fenua matapule. Neʼe au fakaha age ʼe tonu ke natou fakahemala pea mo tafoki ki te ʼAtua, ʼo natou fai he ʼu gaue ʼe tuha mo te fakahemala.” (Gaue 26:19, 20) Kua hili nei ki ai ni taʼu mo tana fakahoko te gaue ʼae neʼe tuku age e Sesu Kilisito, ʼi tana ha age ki ai ʼi te ala ki Tamaso. Neʼe kotea ʼona fua? Ko natou ʼae neʼe natou tali te logo lelei ʼae neʼe fakamafola e Paulo, neʼe natou fakahemala ʼo natou tuku  ai tanatou aga ʼae ʼe kovi, pea mo tafoki ki te ʼAtua. Neʼe natou liliu ai ko he ʼu hahaʼi lelei ʼe natou fakalogo ki te lao, ʼo natou taupau ai te tokalelei ʼi te ʼu koga meʼa ʼae natou maʼuʼuli ai.

¹⁵ Kae neʼe meʼa noaʼi e te kau Sutea ʼae neʼe fakafeagai kia ia te ʼu fua lelei ʼaia ʼo te faifakamafola ʼa Paulo. Neʼe ui fenei e Paulo: “Ko te tupuʼaga la ʼaia ʼo toku puke e te kau Sutea ʼi te fale lotu pea mo natou faigaʼi ke natou matehi au. Kae ʼaki te tokoni ʼa te ʼAtua, ʼe kei hoko atu pe ia ʼaho nei taku fai he fakamoʼoni ki te hahaʼi malalo pea mo natou maʼoluga.”​—Gaue 26:21, 22.

16. ʼE tou faʼifaʼitakiʼi feafeaʼi ia Paulo moka tou palalau ia muʼa ʼo he ʼu tuʼi fakamau, peʼe ko he ʼu pule taki?

¹⁶ ʼE tonu ki te kau Kilisitiano moʼoni ke natou ‘nonofo teuteu tuʼumaʼu ke natou tali’ ai ki he tahi ʼe ina fakalavelave age ʼo ʼuhiga mo tatatou tui. (1 Pet. 3:15) Kapau ʼe tonu ke tou palalau ia muʼa ʼo he ʼu tuʼi fakamau, peʼe ko he ʼu pule taki ʼo ʼuhiga mo tatatou tui, ʼe tou faʼifaʼitakiʼi pe anai te aga fakaʼapaʼapa ʼa Paulo ʼae kia Akilipa mo Feseto. ʼI tatatou fakamatala kia natou, ʼaki he fakaʼapaʼapa te ʼu toe fetogi ʼae neʼe hoko ki totatou maʼuli pea mo ʼihi, ʼuhi pe ko te Tohi-Tapu, ʼe lagi malave anai ki te loto ʼo te ʼu hahaʼi maʼoluga ʼaia.

17. Kotea ʼae neʼe ui e Feseto ʼi te fakamahino age e Paulo tona aluʼaga? Pea ʼe feafeaʼi te aga ʼa te hahaʼi ia ʼaho nei kia tatou?

¹⁷ Neʼe malave lahi ʼosi ki te ʼu pule taki ʼaia ʼe lua te fakamahino ʼae ʼa Paulo. Tou vakaʼi pe kotea tona hoko atu: “ ʼI te fai e Paulo te ʼu palalau ʼaia, neʼe ui leʼo lahi fenei e Feseto: ‘ ʼE ke vale, Paulo! Neʼe lahi fau tau ako, koia ʼae kua ke ʼulu vale ai!’” (Gaue 26:24) Ko te aga ʼaia neʼe fai e Feseto, koia pe ʼae ʼe fai e te hahaʼi ia ʼaho nei. ʼE natou ui ko natou ʼae ʼe palalau ʼo ʼuhiga mo te Tohi-Tapu, kua puli tanatou fakakaukau. Ko natou ʼae ʼe ui ko te kau popoto ʼo te malama ʼaeni, ʼe faigataʼa tanatou tali te akonaki Fakatohi-tapu ʼo ʼuhiga mo te fakatuʼuake ʼo te kau mate.

18. Kotea ʼae neʼe tali age e Paulo kia Feseto? Kae kotea ʼae neʼe ui e Akilipa?

¹⁸ Kae neʼe tali fenei age e Paulo ki te kovana: “ ʼE mole au ʼulu vale, Kovana Lahi ko Feseto, kae ʼe au fai he ʼu palalau ʼe moʼoni mo fakapotopoto. Pea ko te hau, ʼae ʼe au palalau fakahagatonu ki ai, ʼe ina iloʼi lelei te ʼu meʼa ʼaeni . . . Hau ko Akilipa, ʼe ke tui koa ki te kau Polofeta? ʼE au iloʼi ʼe ke tui ki ai.” Pea neʼe ui fenei e Akilipa kia Paulo: “Kei toe siʼi pe pea ke fakatafoki au ke au Kilisitiano.” (Gaue 26:25-28) Pe neʼe fakamalotoloto peʼe kailoa te ʼu palalau ʼa Akilipa, kae neʼe ha ai neʼe malave ʼosi te fakamatala ʼa Paulo kia ia.

19. Kotea te tonu ʼae neʼe fai e Feseto mo Akilipa ʼo ʼuhiga mo Paulo?

¹⁹ Pea neʼe tutuʼu ake leva ia Akilipa mo Feseto, ʼo ha ai kua ʼosi te faifakamau. “Kae ʼi tanatou mavae, neʼe natou feuiʼaki fenei: ‘Neʼe mole fai e te tagata ʼaeni he meʼa ʼe tonu ai ke matehi peʼe ke pilisoniʼi.’” Pea neʼe ui fenei e Akilipa kia Feseto: “Neʼe feala pe ke fakaʼateainaʼi ia te tagata ʼaeni, mo ka na pau la neʼe mole tagi kia Sesale.” (Gaue 26:31, 32) Neʼe nā iloʼi neʼe mole fai e Paulo he meʼa ʼe kovi. ʼE mahino ia ʼe lagi nā lotomahino anai ki te kau Kilisitiano ʼo nā agalelei ai kia natou.

20. Kotea te ʼu fua lelei ʼo te fakamatala ʼa Paulo ia muʼa ʼo te ʼu pule taki?

²⁰ Lagi neʼe mole tali e te ʼu pule taki maʼoluga ʼaia ʼe lua te logo lelei ʼo te Puleʼaga ʼo te ʼAtua. Neʼe ko he meʼa lelei koa te fakamahino e te apositolo ko Paulo tona aluʼaga ia muʼa ʼo te ʼu tagata ʼaia? ʼEi. Koteʼuhi, ko te taki ʼo Paulo “kia muʼa ʼo te ʼu hau pea mo te ʼu kovana” ʼo Sutea, neʼe feala ai ke kaku te logo lelei ki he ʼu potu fenua ʼo te puleʼaga Loma neʼe heʼeki tala ai te logo lelei. (Luka 21:12, 13) Pea tahi, ko te ʼu aluʼaga ʼae neʼe tau mo Paulo mo tana agatonu ʼi te ʼu ʼahiʼahi, neʼe fakalotomalohiʼi ai ʼona tehina mo tuagaʼane ʼi te tui.​—Flp. 1:12-14.

21. Kotea te ʼu fua lelei ʼe feala ke tou maʼu ʼi tatatou hoko atu te gaue faifakamafola?

²¹ Pea ʼe tatau pe ia ʼaho nei. Ka tou hoko atu pe tatatou faifakamafola logo la te fakafeagai, peʼe ko te ʼu ʼahiʼahi, kae ʼe ʼi ai pe te ʼu fua lelei ʼe tou maʼu. Koia, ʼe feala ai ke tou faifakamafola ki he ʼu pule taki ʼe faigataʼa hatatou felaveʼi mo natou ʼi te ʼu hola mahani. ʼE toe tokoni mai tatatou nofo agatonu ke tou fakalotomalohiʼi ʼotatou tehina mo tuagaʼane. ʼE tou uga ai natou ke natou fakamoʼoni katoa ki te Puleʼaga ʼo te ʼAtua ʼaki he toe lototoʼa.