KAPITE 6
“Ko Setefano Neʼe Fonu ʼi Te ʼofa ʼo Te ʼAtua Pea Mo Te Malohi”
Te ʼu ako ʼe maʼu mai te faifakamafola lototoʼa ʼa Setefano ia muʼa ʼo te Sanetualio
1-3. (1) Kotea te aluʼaga fakamanavahe ʼae neʼe tau mo Setefano? Pea kotea neʼe ina fai? (2) Kotea te ʼu fehuʼi ʼae ka tou vakaʼi?
ʼE TUʼU ia Setefano ʼi te telepinale, ʼe lagi ovi ki te fale lotu ʼo Selusalemi, ʼo haga kia tagata ʼe toko 71 ʼe heheka takatakai mai muʼa. ʼE fakatahitahi te telepinale ʼaia, ia te Sanetualio, moʼo fakamauʼi ia Setefano. Ko te kau tuʼi fakamau ʼe ko he kau tagata maʼuhiga mo malohi ʼanatou tonu, pea tokolahi ia natou ʼe natou meʼa noaʼi te tisipulo ʼaia ʼa Sesu. Koia, ko te tagata ʼae neʼe ina pauʼi te telepinale ke fakatahitahi mai ʼe ko te Pelepitelo Lahi ʼae ko Kaifa, ia ia pe ʼae neʼe ina fakatahitahiʼi te telepinale ki te fakamauʼi mo te fakatuʼā ʼo Sesu Kilisito ki te mate, kua hili ki ai ni mahina. Neʼe mataku koa ia Setefano?
2 ʼI te temi ʼaia, neʼe hoko te meʼa fakaofoofo ki te fofoga ʼo Setefano. ʼI te sisio fakamamaʼu ʼa te kau tuʼi fakamau kia ia, neʼe natou tokagaʼi kua hage tona fofoga “ko te fofoga ʼo he ʼaselo.” (Gaue 6:15) Ko te kau ʼaselo ʼave logo ʼa Sehova ʼAtua ʼe mole natou loto manavahe mo matataku, ʼe natou loto tokatoka. ʼE toe feia mo Setefano, maʼia pe la mo te kau tuʼi fakamau ʼae ʼe fehihiʼa ia ia, ʼe natou tokagaʼi te meʼa ʼaia. He koʼe ʼe loto tokatoka feia?
3 ʼE tou maʼu te ʼu ako maʼuhiga ʼi te tali ki te fehuʼi ʼaia. ʼE tonu foki ke tou toe iloʼi te tupuʼaga ʼo te fakamauʼi ʼo Setefano. Neʼe ina haofaki feafeaʼi tana tui ʼi muʼa atu? Pea ʼe feafeaʼi hatatou faʼifaʼitakiʼi ia ia?
“Neʼe Natou Fakaneke Te Hahaʼi” (Gaue 6:8-15)
4, 5. (1) He koʼe neʼe maʼuhiga ia Setefano ʼi te kokelekasio? (2) Kotea te fakaʼuhiga ʼo te ui ʼae ko Setefano “neʼe fonu ʼi te ʼofa ʼo te ʼAtua pea mo te malohi”?
4 Kua tou ʼosi iloʼi te maʼuhiga ʼo Setefano ʼi te kamakamata ʼo te kokelekasio Fakakilisitiano. Neʼe fakaha ʼi te kapite neʼe hoki ʼosi atu, neʼe kau ia ia ʼi te toko fitu tagata agavaivai ʼae neʼe lotolelei ke fakaʼaogaʼi natou e te kau apositolo, ʼi te temi ʼae neʼe ʼaoga ai he tokoni. Neʼe toe makehe age tana agavaivai mo kapau ʼe tou tokagaʼi te ʼu fealagia neʼe ina maʼu. ʼE tou lau ia Gaue 6:8, neʼe ina lava fakahoko “te ʼu meʼa fakaofoofo pea mo te ʼu milakulo,” ohage ko ʼihi kau apositolo. ʼE tou toe lau foki “neʼe fonu ʼi te ʼofa ʼo te ʼAtua pea mo te malohi.” Kotea tona fakaʼuhiga?
5 Ko te kupu Fakakeleka ʼae neʼe fakaliliu ʼaki te kupu “ ʼofa ʼo te ʼAtua” ʼe feala ke toe fakaliliu ʼaki te kupu “ ʼofa makehe ʼo te ʼAtua.” ʼE mahino ia, ko Setefano neʼe agamalū, mo agalelei pea mo lotomafana. Ka palalau pea ʼe fakatui ia natou ʼae ʼe logo ki ʼana palalau, ki tana aga fakahagatonu pea mo te lelei ʼo te ʼu moʼoni ʼae ʼe talanoa ki ai. Neʼe toe fonu ʼi te malohi he ʼe gaue te laumalie ʼo Sehova ia ia ʼuhi ko tana agavaivai ʼae ʼo fakalogo ki te takitaki ʼa te ʼAtua. Neʼe mole fiameʼameʼa ia ʼi tona ʼu fealagia kae ʼe ina tuku aipe ia te ʼu fakavikiviki fuli kia Sehova pea mo tokaga lelei ki te hahaʼi ʼae ʼe palalau ki ai. Koia ʼae neʼe tuʼania ai ia ia e tona ʼu fili.
6-8. (1) Kotea te ʼu tukugakovi ʼe lua ʼae neʼe fai e te kau fili kia Setefano? Pea kotea tona tupuʼaga? (2) He koʼe ʼe ʼaoga te faʼifaʼitaki ʼo Setefano ki te kau Kilisitiano ʼo te temi nei?
6 Neʼe ʼomai te ʼu tagata ko te fakafihiʼi ia Setefano, kae “neʼe mole natou lavaʼi ia tona poto pea mo te laumalie maʼoniʼoni ʼae neʼe ina takitaki ʼana palalau.” a ʼI tanatou iita, neʼe natou “fakalotoʼi fakafufu” te tahi ʼu tagata ke natou fai he tagi ke fakatuʼā ai te tisipulo agatonu ʼaia ʼa Kilisito. Neʼe natou toe “fakaneke te hahaʼi, mo te kau takitaki Sutea pea mo te kau sekelipa,” ʼo puke fakamalohi ai ia Setefano ʼo taki ki te Sanetualio. (Gaue 6:9-12) Pea neʼe fai ai e ʼona fili kia ia te ʼu tukugakovi ʼaeni ʼe lua: Neʼe palalau kovi ki te ʼAtua pea mo Moisese. ʼO feafeaʼi?
7 Neʼe ui e te kau fakamoʼoni loi neʼe palalau kovi ia Setefano ki te ʼAtua ʼi tana palalau fakafeagai ʼae “ki te fale taputapu ʼaeni,” ia te fale lotu ʼo Selusalemi. (Gaue 6:13) Pea neʼe palalau kovi takoa kia Moisese ʼi tana talanoaʼi te Lao ʼa Moisese, ko hana fia fetogi te agaʼi fenua ʼae neʼe tuku holo age e te polofeta. Neʼe mamafa ʼaupito te tukugakovi ʼaia, he neʼe maʼuhiga ʼaupito ki te kau Sutea ʼi te temi ʼaia te fale lotu, te ʼu koga likiliki ʼo te Lao ʼa Moisese pea mo te ʼu tuʼuga talatisio neʼe natou hilifaki ki ai. Ko tona fakaʼuhiga ko Setefano ʼe ko he tagata fakatupu maveuveu ki tanatou tauhi pea ʼe tonu ke matehi.
8 Meʼa fakalotomamahi, he ʼe mole ko he meʼa foʼou te fakaʼaoga e ni hahaʼi tui te ʼu taʼi puleʼaki ʼaia ke tupu ai ni aluʼaga faigataʼa ki te ʼu kaugana ʼa te ʼAtua. Ia ʼaho nei ʼe tau fakaneke e he kau fakafeagai lotu ia te kau taki ke natou fakatagaʼi te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova. Kotea ʼae ʼe tonu ke tou fai moka fai kia tatou ni tukugakovi loi mo fakakaka? ʼE ʼaoga kia tatou te faʼifaʼitaki ʼo Setefano.
He Fai Fakamoʼoni Lototoʼa ’o ʼUhiga Mo “Te ʼAtua ʼo Te Kololia” (Gaue 7:1-53)
9, 10. Kotea ʼae neʼe ui e ʼihi ʼo ʼuhiga mo te akonaki ʼae neʼe fai e Setefano ia muʼa ʼo te Sanetualio? Pea kotea ʼae ʼe mole tonu ke galo kia tatou?
9 Ohage ko te meʼa ʼae neʼe ui, neʼe tokalelei ʼosi te fofoga ʼo Setefano ʼo hage he ʼaselo, lolotoga tana fakalogo ʼae ki te ʼu tagi fakafeagai neʼe fai age. Neʼe fehuʼi age ai e Kaifa kia ia: “ʼE moʼoni koa te ʼu fakamatala ʼaeni?” (Gaue 7:1) Ko te temi leva ʼae ʼo Setefano ke palalau ai. Pea neʼe palalau ai leva.
10 Neʼe fakaagaagaʼi e ʼihi te akonaki ʼa Setefano ʼo natou ui neʼe loloa pea neʼe mole tali totonu ki te kau fai tukugakovi. Kae ʼi tona ʼuhiga totonu, neʼe tuku mai e Setefano he faʼifaʼitaki lelei ʼo ʼuhiga mo te faʼahiga haofaki ʼo te logo lelei. (1 Pet. 3:15) ʼAua naʼa galo kia tatou neʼe tukugakoviʼi ia ia neʼe laukovi ki te ʼAtua ʼi tana meʼa noaʼi te fale lotu, pea mo laukovi kia Moisese ʼi tana palalau fakafeagai ki te Lao. Neʼe palalau ai ia Setefano ʼo ina fakamatala fakanounou ia aluʼaga ʼe tolu ʼo te hisitolia ʼo Iselaele pea mo ina fakamaʼuhigaʼi lelei ai ʼihi manatu. Tou vakaʼi takitahi te ʼu aluʼaga ʼaia ʼe tolu.
11, 12. (1) Neʼe fakaʼaogaʼi lelei feafeaʼi e Setefano te faʼifaʼitaki ʼo Apalahamo? (2) He koʼe neʼe talanoa ia Setefano ʼo ʼuhiga mo Sosefo?
11 Te temi ’o te kau pateliaka. (Gaue 7:1-16) Neʼe kamata talanoa ia Setefano kia Apalahamo, ʼae neʼe fakaʼapaʼapaʼi e te kau Sutea ʼuhi ko tana tui. Neʼe feala ai ke palalau ki te ha ʼa Sehova “te ʼAtua ʼo te kololia” kia Apalahamo ʼi Mesopotamia. (Gaue 7:2) ʼI te temi ʼaia, neʼe nofo matapule ʼi te Kele ʼo Te Fakapapau. Neʼe mole ʼi ai te fale lotu mo te Lao ʼa Moisese. Koia, neʼe mole feala ai ke ui ke agatonu he tahi ki te ʼAtua ʼe ʼaoga anai ki ai he fale lotu peʼe ko he tohi lao.
12 Neʼe toe fakamaʼuhigaʼi foki e natou neʼe fakalogo ki te akonaki ʼa Setefano ia Sosefo, te mokoliha ʼo Apalahamo. Koia neʼe ina fakamanatuʼi age te fakatagaʼi ia Sosefo e ʼona tehina totonu, te ʼu pule famili ʼo te ʼu telepi ʼo Iselaele, pea natou fakatau te tagata faitotonu ʼaia ko he tagata kaugana. Kae, neʼe ko ia ʼae neʼe fakaʼaogaʼi e te ʼAtua moʼo fakahao ia Iselaele mai te hoge. ʼE mahino ia, neʼe mahino ia Setefano ki te tatau ʼo te aluʼaga ʼa Sosefo pea mo ʼae ʼa Sesu Kilisito, kae neʼe ina taupau pe maʼa ia ke loaloa atu te fia fakalogo ʼo te hahaʼi.
13. Neʼe ha feafeaʼi ʼi te palalau ʼa Setefano ʼo ʼuhiga mo Moisese, ia te hala ʼo te ʼu tukugakovi ʼae neʼe fai kia ia? Pea ko te manatu fea ʼae neʼe malohi tana talanoa ki ai?
13 Te temi ’o Moisese. (Gaue 7:17-43) Neʼe loloa te palalau ʼa Setefano ʼo ʼuhiga mo Moisese, pea neʼe ko he manatu poto, he neʼe tokolahi ia natou ʼo te Sanetualio neʼe ko te kau Satuseo, ʼae ʼe natou tali pe te ʼu tohi ʼa Moisese ʼi te Tohi-Tapu. ʼE tou toe manatuʼi foki, neʼe tukugakoviʼi ia Setefano neʼe laukovi kia Moisese. Neʼe ina fakaha ai ʼaki tana akonaki te hala ʼo te tukugakovi ʼaia, pea ʼe fakaʼapaʼapa lahi ia kia Moisese mo te Lao. (Gaue 7:38) Neʼe ina fakatokagaʼi neʼe liʼaki ia Moisese ʼi tona taʼu 40 e natou ʼae neʼe ina faigaʼi ke haofaki. Pea hili taʼu ʼe 40 ki muli age, neʼe fakafihiʼi tuʼa lahi tana pule e natou pe ʼaia. b Neʼe malohi tana talanoa ki te manatu maʼuhiga ʼaeni: ʼE liʼaki tuʼumaʼu e te hahaʼi ʼa te ʼAtua ia natou ʼae neʼe ina fakanofo ke natou takitaki.
14. Kotea te ʼu manatu ʼae neʼe lagolago ki ai ia Setefano ʼaki te faʼifaʼitaki ʼo Moisese?
14 Pea neʼe fakamanatu e Setefano ki te Sanetualio te fakakikite ʼa Moisese ʼe tuʼu ake anai ʼi Iselaele he polofeta ʼe hage ko ia. Ko ai anai, pea ʼe tali feafeaʼi anai e te hahaʼi ? Neʼe tuku e Setefano ke tali ki ai ʼi tana ʼu palalau fakaʼosi. Kae ʼe ina fakaha ia te tahi manatu: Neʼe iloʼi e Moisese ʼe feala ke liliu he potu kele pe ʼo taputapu, ohage la ko ʼae neʼe tuʼu ai te kiʼi fuʼu ʼakau talatala ʼae neʼe vela ka mole gosigosi, ʼae neʼe palalau mai ai ia Sehova kia ia. Koia, ʼe feala koa ke fakatuʼakoi te tauhi kia Sehova ʼi he fale pe ʼe tahi, ohage ko te fale lotu ʼo Selusalemi? Tou vakaʼi te faʼahi ʼaia.
15, 16. (1) He koʼe ʼe maʼuhiga te tapenakulo ʼi te manatu ʼa Setefano? (2) Neʼe fakaʼaoga feafeaʼi e Setefano ia te fale lotu ʼi tana fakamatala?
15 Te tapenakulo pea mo te fale lotu. (Gaue 7:44-50) Neʼe fakamanatu e Setefano ki te telepinale, te fakatotonu ʼae e te ʼAtua kia Moisese ʼi muʼa ʼo te laga ʼo te fale lotu ʼi Selusalemi, ke ina faʼu te tapenakulo, ko he fale la ki te tauhi ʼe feʼaveʼaki. Ko ai neʼe feala ke ina ui ʼe maʼuhiga age te fale lotu ʼi te tapenakulo, ʼae neʼe atolasio ai ia Moisese ki te ʼAtua?
16 Ki muli age, ʼi te ʼosi laga e Salomone te fale lotu ʼi Selusalemi, neʼe ʼekenaki e te ʼAtua ia ia ke ina fakaha he manatu maʼuhiga ʼi tana faikole ʼae ʼi te fakatapu ʼo te fale lotu. ʼE lau fenei e Setefano: “ ʼE mole nofo ia te Maʼoluga ʼi he ʼu ʼapi neʼe laga e te tagata.” (Gaue 7:48; 2 Klk. 6:18) ʼE feala ke fakaʼaoga e Sehova he fale lotu moʼo fakahoko tana ʼu fakatuʼutuʼu, kae ʼe mole nofo ai. Kapau koia ʼaia, he koʼe ʼe tonu ke manatu tana kau atolasio ʼe maʼua ke fai te tauhi maʼa ʼi he fale neʼe laga e ni tagata? Neʼe fakaʼosi te talanoa ʼa Setefano ki te manatu malohi ʼaia ʼo ina toʼo ia Esaia: “Ko te lagi ʼe ko toku ʼafioʼaga, pea ko te kele ʼe ko toku hiliʼaga vaʼe. Ko te faʼahiga ʼapi feafeaʼi koa ka kotou laga anai maʼaku ? Ko te ui ʼaia ʼa Sehova. Peʼe ʼifea koa toku maloloʼaga? Neʼe mole ko toku nima koa la ʼae neʼe ina faʼu te ʼu meʼa fuli ʼaena?”—Gaue 7:49, 50; Esa. 66:1, 2.
17. Neʼe ha feafeaʼi ʼi te akonaki ʼa Setefano (1) te ʼu manatu ʼo natou neʼe fakalogo pea mo (2) te hala ʼo te ʼu tukugakovi ʼae neʼe fai kia ia?
17 Neʼe ke tokagaʼi ʼi te fai akonaki ʼa Setefano, tana fakaha fakahagatonu te ʼu fakatuʼutuʼu ʼo ʼona fili? Neʼe ina toe fakaha foki ko te fakatuʼutuʼu ʼa Sehova ʼe mole tuʼu maʼu ʼi te talatisio, kae ʼe maʼuli pea ʼe laka ki muʼa. Ko natou ʼae ʼe pipiki maʼu ki te fale lotu taulekaleka ʼo Selusalemi pea mo te ʼu agaʼi fenua mo te ʼu talatisio ʼae mai te Lao ʼa Moisese, ʼe mole natou mahino ki te fakaʼuhiga totonu ʼo te Lao pea mo te fale lotu. ʼI te ʼu palalau ʼae neʼe fai e Setefano, ʼe tupu ai te fehuʼi maʼuhiga ʼaeni: ʼE mole fakamaʼuhigaʼi lelei age koa la te Lao pea mo te fale lotu ʼaki te fakalogo ʼae kia Sehova? ʼI tona fakahagatonu, neʼe fakaha e Setefano te totonu ʼo te ʼu meʼa ʼae neʼe ina fai, he neʼe faiga pe ia ke fakalogo kia Sehova.
18. Ko te ʼu faʼahi fea ʼae ʼe tonu ai ke tou faʼifaʼitakiʼi ia Setefano?
18 Kotea ʼe tou ako mai te akonaki ʼa Setefano? ʼUluaki, ko tana iloʼi lelei te Tohi-Tapu. Koia, ʼe tonu mo tatou ke tou ako tuʼumaʼu te Tohi-Tapu ke feala hatatou “fakaʼaogaʼi lelei te folafola ʼo te moʼoni.” (2 Tim. 2:15) Neʼe toe palalau ia Setefano ʼaki he agalelei pea mo aga fakaʼeteʼete. Neʼe fifihi kovi ʼosi kia ia ia natou ʼae ʼe natou fakalogo tana akonaki. Koia, ke fualoa tanatou tokakaga ki tana akonaki, neʼe palalau ia Setefano ki te ʼu meʼa ʼe maʼuhiga ʼaupito kia natou. Neʼe toe palalau fakaʼapaʼapa kia natou ʼo fakahigoaʼi natou ko te ʼu “tamai.” (Gaue 7:2) ʼE toe feia mo tatou, ʼe tonu ke tou fakaha te ʼu moʼoni ʼo te Folafola ʼa te ʼAtua “ ʼaki he agamalū pea mo he fakaʼapaʼapa lahi.”—1 Pet. 3:15.
19. Kotea te folafola fakamau ʼae neʼe tala e Setefano ʼaki he lototoʼa ki te Sanetualio?
19 Kae ʼaua naʼa tou taʼofi te fakaha ʼo te ʼu moʼoni ʼo te Folafola ʼa te ʼAtua ʼuhi pe ko hatatou tuʼania naʼa iita te hahaʼi, peʼe tou fakamaʼamaʼa te ʼu folafola fakamau ʼa Sehova. Neʼe tuku mai e Setefano he faʼifaʼitaki lelei ʼi te faʼahi ʼaia. ʼI tana lagi sio ʼae ʼe mole lave ʼana palalau ki te kau tuʼi fakamau lotofefeka, ʼaki te tokoni ʼa te laumalie maʼoniʼoni neʼe ina fakaʼosi tana akonaki ʼaki tana fakaha kia natou ʼaki he lototoʼa, ʼe natou hoko ʼosi pe ki ʼanatou kui ʼae neʼe natou liʼaki ia Sosefo, Moisese pea mo te kau polofeta fuli. (Gaue 7:51-53) ʼEi, neʼe natou fakapogi ia te Mesia ʼae neʼe fakakikite ki muʼa atu tana haʼu e Moisese pea mo te kau polofeta fuli. ʼI tanatou fai te meʼa ʼaia, neʼe kovi ʼosi age tanatou maumauʼi te Lao ʼa Moisese.
“ ʼAliki Sesu, ʼe Au Tuku Atu Ki ʼOu Nima Toku Maʼuli” (Gaue 7:54–8:3)
20, 21. Kotea ʼae neʼe fai e te Sanetualio ʼuhi ko te ʼu palalau ʼa Setefano? Pea neʼe fakalotomalohiʼi feafeaʼi ia ia e Sehova?
20 Neʼe mole feala ke fakafihiʼi e te ʼu tuʼi fakamau ia te moʼoni ʼo te ʼu palalau ʼa Setefano. Pea ʼi te lahi ʼosi ʼo tonatou ita, neʼe natou gugu nifo ki ai. ʼI te temi leva ʼaia, neʼe lagi mahino ia te tisipulo agatonu ʼaia ʼe mole natou maʼu anai he manavaʼofa kia ia, ohage pe ko tanatou fai ʼae ki tona ʼAliki ko Sesu.
21 Neʼe ʼaoga kia Setefano ke lotomalohi moʼo tauʼi te meʼa ʼae ka hoko kia ia. ʼE mahino ia, neʼe lotomalohi ʼosi ʼi tana sio ki te meʼa ʼae neʼe fakaha age e Sehova ʼi tona ʼofa ʼae kia ia. Kotea ʼae neʼe sio ki ai? Neʼe sio ki te kololia ʼo te ʼAtua, pea kia Sesu ʼe tuʼu ʼi te toʼomataʼu ʼo tana Tamai. ʼI te temi ʼae neʼe ina fakamatala ai te meʼa ʼae neʼe sio ki ai, neʼe pupunu ʼe te kau tuʼi fakamau ʼonatou taliga ʼaki ʼonatou nima. Kotea tona tupuʼaga? ʼI muʼa atu, neʼe fakamahino e Sesu ki te telepinale pe ʼaia, ko ia te Mesia pea ʼe kua vave pe tana heka ʼi te toʼomataʼu ʼo tana Tamai. (Mko. 14:62) Neʼe fakamoʼoni e te meʼa ʼae neʼe ha kia Setefano te moʼoni ʼo te ʼu palalau ʼa Sesu. ʼEi, neʼe lavakiʼi pea mo fakapogi e te Sanetualio pe ʼaia ia te Mesia. Koia neʼe natou loto tahi ʼo feʼohofi fakatahi fuli ai kia Setefano ke ʼave ʼo taumakaʼi. c
22, 23. Kotea ʼae neʼe hage ai te mate ʼo Setefano ko ʼae ʼo tona ʼAliki? Pea he koʼe ʼe feala ke tou lotofalala ohage ko Setefano?
22 Neʼe mate ia Setefano ohage pe ko tona ʼAliki ko Sesu, ʼi te tokalelei mo falala katoa kia Sehova pea mo lotofakamolemole ki te kau faifakapo. Neʼe ina ui fenei: “ ʼAliki Sesu, ʼe au tuku atu ki ʼou nima toku maʼuli,” he neʼe lagi kei sio pe ki te Foha ʼo te tagata pea mo tana Tamai. Neʼe ina iloʼi lelei te palalau fakalotomalohi ʼaeni ʼa Sesu: “Ko au te fakatuʼuake pea mo te maʼuli.” (Soa. 11:25) Pea neʼe faikole leʼo lahi fenei leva ki te ʼAtua: “Sehova, ʼaua naʼa ke tauteaʼi natou ʼuhi ko tanatou agahala ʼaeni.” Hili ia, pea mate.—Gaue 7:59, 60.
23 Neʼe liliu ai leva ko te ʼuluaki maletile ʼo te Hisitolia ʼi te kau tisipulo ʼa Kilisito. (Vakaʼi te ʼa takai “ ʼE Fakaʼuhiga Kitea Te Kupu ‘Maletile’?”) Pea ʼe mole ko ia tokotahi pe anai. ʼO kaku mai kia ʼaho nei, neʼe matehi te ʼu kaugana agatonu ʼa Sehova e ni hahaʼi lotu peʼe politike neʼe fakafeagai kovi ʼosi pea mo ʼihi atu hahaʼi agamalohi. Kae ʼe feala ke tou lotofalala ohage ko Setefano. ʼE lolotoga Hau nei ia Sesu, pea ʼe gaue nei ʼaki te malohi fakaofoofo neʼe foaki age e tana Tamai. ʼE mole feala anai ke taʼofi e he meʼa tana toe fakatuʼuake ʼana tisipulo agatonu.—Soa. 5:28, 29.
24. Neʼe lagolago feafeaʼi ia Saulo ki te mate maletile ʼo Setefano? Pea kotea te ʼu fua ʼo te mate ʼo te tagata agatonu ʼaia ki muli age?
24 Neʼe sio te tagata kei tupulaga ʼe higoa ko Saulo ki te meʼa neʼe hoko. Neʼe ʼio ki te matehi ʼo Setefano, pea leʼoleʼo te ʼu kofu tuʼa ʼo natou ʼae ʼe natou taumakaʼi. Ki muli age, neʼe ina takitaki te fakataga kovi ʼo te kau Kilisitiano. Kae ʼe ʼi ai te ʼu fua lelei maʼuhiga ki muli age ʼo te mate ʼo Setefano. ʼE lotomalohi ai anai te kau Kilisitiano ʼi tanatou fakatotonu ʼae ke natou nofo agatonu pea ke natou malo ohage ko Setefano. Pea tahi, ki muli age ʼe toe manatuʼi mo fakahemala anai ia Saulo, ʼae ʼe higoa anai ko Paulo, ki tana lagolago ki te mate maletile ʼaia. (Gaue 22:20) Neʼe tokoni ki te matehi ʼo te tisipulo ʼaia, pea mahino leva ki muli age, ko ia ko he tagata neʼe “laukovi ki te ʼAtua, mo fakatagaʼi tana hahaʼi pea mo agapauʼu.” (1 Tim. 1:13) ʼE iloga lelei mai, neʼe heʼeki galo kia Paulo ia Setefano pea mo tana akonaki malohi neʼe ina fai ʼi te ʼaho ʼaia. Pea tahi, ʼe fakaʼaoga anai e Paulo ʼi tana ʼu akonaki mo tana ʼu tohi ia te ʼu manatu neʼe talanoa ki ai ia Setefano. (Gaue 7:48; 17:24; Hep. 9:24) ʼAki te temi, neʼe faʼifaʼitakiʼi e Paulo te tui mo te lototoʼa ʼa Setefano, ʼae “neʼe fonu ʼi te ʼofa ʼo te ʼAtua pea mo te malohi.” Kae feafeaʼi ia tatou, ʼe tou toe fai feia anai koa?
a Ko ʼihi ʼi te kau fili neʼe kau ʼi te “Sinakoka ʼo Te Kau ʼAteaina.” Neʼe lagi puke natou e te kau Loma ʼi muʼa atu pea fakaʼateaina ki muli age, peʼe neʼe ko he kau popula kua fakaʼateaina pea liliu ko he ʼu poloselite. Ko ʼihi neʼe mai Silisia, ohage ko Saulo ʼo Talesi. ʼE mole talanoa mai ʼi te fakamatala pe neʼe kau ia Saulo ʼi te kau Silisia ʼaia neʼe mole natou lavaʼi ia Setefano.
b ʼE maʼu ʼi te akonaki ʼa Setefano te ʼu logo ʼe mole maʼu ʼi he tahi age koga ʼo te Tohi-Tapu. Ohage la, ko te ako ʼae neʼe fai kia Moisese ʼi Esipito, tona taʼu ʼi te temi ʼae neʼe ʼuluaki hola ai ʼi te fenua ʼaia, pea mo te loaloaga ʼo te temi ʼae neʼe nofo ai ʼi Matiane.
c ʼE mole iloʼi papau pe neʼe feala ʼi te lao ʼae ʼa Loma ke fakatotonu e te Sanetualio ke matehi he tahi. (Soa. 18:31) Kae ʼe ha mai, neʼe mole mate ia Setefano ʼuhi ko he lao, kae neʼe fakapogi ʼuhi ko te iita ʼo te hahaʼi.