KAPITE 13
“Neʼe Hoko Te Fihi Lahi”
ʼE vakaʼi e te kolesi pule te fihi ʼo te silikosisio
1-3. (1) Kotea te fihi ʼae neʼe feala ke maveuveu ai te ʼuluaki kokelekasio Fakakilisitiano? (2) He koʼe ʼe ʼaoga ke tou vakaʼi te fakamatala ʼaia ʼo te tohi ʼo Gaue?
KO TE hoki tau mai pe ʼae ʼa Paulo mo Palenapa ki Atiokia ʼi Silia mai tanā ʼuluaki folau fakamisionea. ʼE nā fiafia ʼaupito he neʼe fakagafua e Sehova “ki te hahaʼi ʼae ʼe mole Sutea ke natou tui.” (Gaue 14:26, 27) ʼE palalau fakafiafia te hahaʼi katoa ʼo Atiokia ki te logo lelei ʼaia pea kua fakatahi he “hahaʼi kauga malie” ʼe mole Sutea ki te kokelekasio.—Gaue 11:20-26.
2 Kua kaku te logo fakafiafia ʼaia ki Sutea. Kae ʼe mole fiafia te hahaʼi fuli, ʼo toe malaga ai te fihi ʼo te silikosisio. ʼE tonu ke feafeaʼi te felogoi ʼa te kau Sutea ʼae ʼe tui pea mo natou ʼae ʼe mole Sutea? ʼE tonu ke fakaʼuhigaʼi feafeaʼi te Lao ʼa Moisese e natou ʼae ʼe mole Sutea? ʼE feala ke maveuveu ai te kokelekasio Fakakilisitiano ʼuhi ko te fehiʼa ʼaia. ʼE feafeaʼi anai tona fakatokatoka?
3 ʼI tatatou vakaʼi te fakamatala ʼaia ʼo te tohi ʼo Gaue, ʼe tou maʼu anai ni ako maʼuhiga. ʼE tokoni mai anai te faʼahi ʼaia ke tou aga fakapotopoto moka hoko ni fihifihia fakatupu maveuveu.
“Kapau ʼe Mole Kotou Silikosisio” (Gaue 15:1)
4. Kotea te ʼu manatu hala neʼe uga e ʼihi ke mulimuli ki ai te kau Kilisitiano? Pea kotea te fehuʼi ʼe lagaʼi ai?
4 ʼE fakamatala e te tisipulo ko Luka: “Neʼe hihifo mai Sutea ʼihi tagata [ʼo olo ki Atiokia] pea neʼe natou akonaki fenei ki te ʼu tehina: ‘Kapau ʼe mole kotou silikosisio ʼo mulimuli ki te Lao ʼa Moisese ʼe mole feala ke haofaki koutou.’ ” (Gaue 15:1) ʼE mole iloʼi pe neʼe ko he kau Faliseo te ʼu ‘tagata ʼaia mai Sutea’ ʼi muʼa ʼo tanatou tafoki ki te lotu Fakakilisitiano. Kae ʼe hage ia neʼe natou maʼu te manatu ʼa te magaʼi lotu Sutea ʼaia. Neʼe lagi natou toe ui neʼe natou palalau ʼi te higoa ʼo te kau apositolo pea mo te kau tagata ʼafea ʼo Selusalemi. (Gaue 15:23, 24) Kua hili ki ai taʼu ʼe 13 neʼe fakatotonu e te ʼAtua ki te apositolo ko Petelo ke tali ia natou ʼae neʼe mole silikosisio ki te kokelekasio Fakakilisitiano. Kae he koʼe neʼe kei uga e ʼihi Kilisitiano Sutea te mulimuli ki te silikosisio? a—Gaue 10:24-29, 44-48.
5, 6. (1) He koʼe neʼe fia taupau e ʼihi Kilisitiano Sutea ia te silikosisio? (2) Neʼe kau koa te fuakava ʼo te silikosisio ki te fuakava ʼae neʼe fai mo Apalahamo? (Vakaʼi te nota.)
5 Neʼe lahi ʼona tupuʼaga. Neʼe fakatuʼu e Sehova te silikosisio ʼo ha ai te felogoi makehe ʼa he tahi pea mo ia. Neʼe kamata ʼaki ia Apalahamo mo tona loto fale b ʼi muʼa ʼo te fai ʼo te fuakava ʼo te Lao kae neʼe kau leva ki ai ki muli age. (Lev. 12:2, 3) Neʼe ui ʼi te Lao ʼa Moisese maʼia mo te kau matapule neʼe tonu ke natou silikosisio ʼi muʼa ʼo tanatou maʼu ni pilivilesio, ohage la ko te kai ʼo te Pasikate. (Eke. 12:43, 44, 48, 49) Ki te kau Sutea, ko he tagata neʼe mole silikosisio neʼe heʼe maʼa mo fehiʼaʼinaʼi.—Esa. 52:1.
6 Koia, neʼe tonu ke tui mo agavaivai te kau Kilisitiano Sutea moʼo tali te moʼoni ʼae neʼe fakaha. Kapau neʼe tupu Sutea he tahi, neʼe mole fakaʼuhiga leva neʼe kau ki te hahaʼi ʼa te ʼAtua. Koteʼuhi neʼe fetogi e te fuakava foʼou ia te fuakava ʼo te Lao. Neʼe tonu ke lototoʼa te kau Kilisitiano Sutea ʼae neʼe maʼuʼuli ʼi te ʼu kolo ʼae neʼe ʼi ai he kau Sutea ʼo feia mo te kau Kilisitiano ʼae ʼi Sutea. ʼEi, neʼe tonu ke natou lototoʼa moʼo fakaha ʼe natou tui kia Kilisito mo tali ke natou lotu tahi mo natou ʼae ʼe mole Sutea kae neʼe mole silikosisio.—Sel. 31:31-33; Luka 22:20.
7. Kotea te ʼu moʼoni ʼae neʼe mole mahino ki ai e te ʼu ‘tagata ʼae neʼe hifo mai Sutea’?
7 Neʼe mole fetogi te ʼu lekula ʼa te ʼAtua. Neʼe kei maʼu pe te manatu ʼo te Lao ʼa Moisese ʼi te fuakava foʼou. (Mat. 22:36-40) Koia, neʼe tohi e Paulo ki muli age, o ʼuhiga mo te silikosisio: “ ʼE fakatafito ia te ʼuhiga Sutea ki te meʼa ʼae ʼi loto, pea ko te silikosisio moʼoni ʼe ko ia ʼae ʼo te loto ʼaki te laumalie maʼoniʼoni kae mole ʼaki te lao.” (Loma 2:29; Tet. 10:16) Neʼe mole mahino te ʼu ‘tagata ʼae neʼe hifo mai Sutea’ ki te ʼu moʼoni ʼaia. Kae neʼe natou ui neʼe mole molehi e te ʼAtua te Lao ʼo te silikosisio. Kae ʼe natou fia fakalogo anai koa?
“Neʼe Hoko Leva He Maveuveu Mo He Fihi Lahi” (Gaue 15:2)
8. He koʼe neʼe ʼave te fihi ʼo te silikosisio ki te kolesi pule ʼae ʼi Selusalemi?
8 Neʼe toe ui e Luka: “Neʼe hoko leva he maveuveu mo he fihi lahi, ʼo fakafeagai ia Paulo mo Palenapa kia natou ʼaia [ko te ʼu ‘tagata ʼae neʼe hifo mai Sutea’]. Koia, neʼe fakatuʼutuʼu ai [e te ʼu tagata ʼafea] ke hake ia Paulo, mo Palenapa pea mo ʼihi ia natou ʼaia ki te kau apositolo mo te kau tagata ʼafea ʼi Selusalemi ʼo ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia.” c (Gaue 15:2) ‘Neʼe hoko te maveuveu mo te fihi lahi,’ he neʼe tahi nofo pe te ʼu tehina mo tana manatu pea neʼe mole lavaʼi e te ʼu tehina ʼo Atiokia. Koia, neʼe natou fai he tonu fakapotopoto ʼi tanatou ʼave te fihi ʼaia “ki te kau apositolo mo te kau tagata ʼafea [ʼae ʼe natou faʼufaʼu te kolesi pule] ʼi Selusalemi,” moʼo taupau te tokalelei mo te logo tahi. Kotea te ako ʼe tou maʼu mai te ʼu tagata ʼafea ʼaia ʼo Atiokia?
9, 10. Kotea te faʼifaʼitaki lelei neʼe tuku mai e te ʼu tehina mai Atiokia ʼo toe feia pe mo Paulo pea mo Palenapa?
9 Koʼeni te ako maʼuhiga, ʼe tonu ke tou falala ki te kautahi ʼa te ʼAtua. Tou fakakaukau, neʼe iloʼi e te ʼu tehina mai Atiokia neʼe faʼufaʼu e te kolesi pule katoa e ni Kilisitiano Sutea. Kae neʼe natou tui ʼe natou fakatokatoka anai te fihi ʼo te silikosisio ʼo mulimuli pe ki te ʼu Tohi Taputapu. Kotea tona tupuʼaga? Neʼe natou iloʼi papau ko Sehova ʼae ka ina takitaki te aluʼaga ʼaia ʼaki tona laumalie maʼoniʼoni pea mo te Pule ʼo te kokelekasio Fakakilisitiano, ia Sesu Kilisito. (Mat. 28:18, 20; Efe. 1:22, 23) Ka hoko ni fihifihia ʼi totatou temi, tou mulimuli ki te faʼifaʼitaki lelei ʼo te kau Kilisitiano mai Atiokia. Tou falala ki te kautahi ʼa te ʼAtua mo te Kolesi Pule ʼae ʼe faʼufaʼu e ni Kilisitiano fakanofo.
10 ʼE toe fakamanatuʼi mai te maʼuhiga ʼo te agavaivai pea mo te kataki fualoa. Neʼe fakanofo fakahagatonu ia Paulo pea mo Palenapa e te laumalie maʼoniʼoni ke nā olo ki te ʼu puleʼaga. Logo pe la te faʼahi ʼaia, neʼe mole nā fiameʼameʼa ke nā fakatokatoka te fihi ʼo te silikosisio ʼi te temi pe ʼaia ʼi Atiokia. (Gaue 13:2, 3) Neʼe tohi e Paulo ki muli mai: “Neʼe au hake [ki Selusalemi] ʼuhi ko te meʼa ʼae neʼe ha mai kia au,” ko te fakamoʼoni ʼaia ʼo te takitaki ʼa te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te aluʼaga ʼaia. (Kal. 2:2) Ia ʼaho nei, ʼe toe faigaʼi e te ʼu tagata ʼafea ke natou agavaivai mo kataki fualoa moka hoko mai ni fihifihia, ʼe feala ke maveuveu ai te kokelekasio. ʼE mole natou ke kae ʼe natou haga kia Sehova ʼo vakaʼi te Tohi-Tapu ʼo toe feia pe mo te akonaki pea mo te ʼu tokoni ʼae ʼe foaki mai e te tagata faifekau agatonu.—Flp. 2:2, 3.
11, 12. He koʼe ʼe maʼuhiga ke tou talitali kia Sehova?
11 ʼI ʼihi temi, ʼe tonu ke tou talitali ke fakamahino e Sehova he faʼahiga aluʼaga. Tou manatuʼi ʼi te temi ʼo Paulo, neʼe tonu ke talitali te ʼu tehina ʼo kaku ki te taʼu 49 H.T.S. neʼe kua ʼosi ki ai taʼu ʼe 13 ki te fakanofo ʼo Kolonelio ʼi te taʼu 36 H.T.S., pea ʼe fakatokatoka leva e Sehova te fihi ʼaia pe ʼe tonu ke silikosisioʼi te hahaʼi ʼae ʼe mole Sutea peʼe kailoa. He koʼe neʼe fualoa? Neʼe lagi fia tuku e te ʼAtua he temi feʼauga ki te kau Sutea fakamalotoloto ke natou tali te toe fetogi ʼaia. ʼEi, neʼe molehi te fuakava ʼo te silikosisio ʼae neʼe fai kua hili ki ai taʼu ʼe 1 900 mo tanatou kui ʼofaina ko Apalahamo. Neʼe ko he aluʼaga maʼuhiga ʼaupito.—Soa. 16:12.
12 ʼI toe pilivilesio leva tokita akoʼi mo gaueʼi e tatatou Tamai manavaʼofa mo kataki fualoa! ʼE fua lelei tuʼumaʼu kia tatou. (Esa. 48:17, 18; 64:8) Koia, ʼaua naʼa tou fakakinauʼi ʼihi ke natou tali ʼatatou manatu peʼe tou fiameʼameʼa ʼo fakafisi ki te ʼu fetogi ʼae ʼe hoko ʼi te kautahi peʼe ko ni fakamahino foʼou ʼo ʼuhiga mo niʼihi vaega Fakatohi-tapu. (Ekl. 7:8) Kapau ʼe ke tokagaʼi ʼe ke maʼu te taʼi manatu ʼaia, he koʼe ʼe mole ke faikole ʼo fakakaukauʼi te ʼu pelesepeto lelei ʼae ʼe maʼu ia Gaue kapite 15? d
13. ʼE feafeaʼi hatatou faʼifaʼitakiʼi te kataki fualoa ʼa Sehova ʼi tatatou faifakamafola?
13 ʼE maʼuhiga te kataki fualoa moka ʼe tou fai he ako Tohi-Tapu ʼa he tahi ʼe faigataʼa ki ai tana fakafisi ki ni akonaki hala peʼe ko ni agaʼi fenua ʼe mole fakatafito ki te Tohi-Tapu. Koia, ʼe ʼaoga ai he temi feʼauga ke gaue te laumalie ʼo te ʼAtua ki tona loto. (1 Ko. 3:6, 7) ʼE lelei ke tou faikole ʼo ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia. Pea ʼe fakaha mai pe anai e Sehova ʼi tona temi totonu pe kotea ʼae ʼe tonu ke tou fai.—1 Soa. 5:14.
Neʼe Natou “Fakamatalatala” Ni Aluʼaga Fakalotomalohi (Gaue 15:3-5)
14, 15. Neʼe fakaʼapaʼapa feafeaʼi te kokelekasio ʼo Atiokia kia Paulo, mo Palenapa, pea mo te ʼu tehina ʼae? Neʼe fakalotomalohiʼi feafeaʼi e te kau faifagona ʼonatou tehina ʼi Fenisia pea mo Samalia?
14 ʼE hoko atu te fakamatala ʼa Luka: “Neʼe kauga olo leva te kokelekasio ʼi he kiʼi temi mo te ʼu tagata ʼaia. Neʼe hoko atu leva te fagona ʼo te ʼu tagata ʼaia. Neʼe natou fakalaka ʼi Fenisia mo Samalia pea mo natou fakamatalatala te tafoki ʼa te hahaʼi ʼae ʼe mole Sutea, ʼo fiafia ai te ʼu tehina fuli.” (Gaue 15:3) Neʼe fakaʼapaʼapa te kokelekasio kia Paulo mo Palenapa pea mo te ʼu tehina ʼae ʼi tanatou kauga fagona mo natou ʼi he kiʼi temi. Neʼe ko te fakamoʼoni ʼaia ʼo tonatou ʼofa Fakakilisitiano pea mo tanatou loto ʼae ke tapuakiʼi natou e te ʼAtua. Neʼe toe tuku mai e te kau Kilisitiano mai Atiokia he faʼifaʼitaki lelei ʼi te aluʼaga ʼaia. ʼE ke fakaʼapaʼapa koa ki ʼou tehina mo tuagaʼane fakalaumalie, “tafito ia natou [te kau tagata ʼafea] ʼae ʼe gaue kinakina ʼi te tala pea mo te akoʼi ʼo te folafola”?—1 Tim. 5:17.
15 ʼI tanatou olo, neʼe fakalotomalohiʼi e te kau faifagona ʼonatou tehina ʼi Fenisia mo Samalia ʼo natou “fakamatalatala” te faifakamafola kia natou ʼae ʼe mole Sutea. Neʼe lagi kau ai ni Kilisitiano Sutea ʼae neʼe feholaki ki te ʼu koga meʼa ʼaia ʼi te ʼosi fakapogi ʼo Setefano. Ia ʼaho nei, ʼe toe fakalotomalohi ki ʼotatou tehina tafito ia natou ʼae ʼe ʼahiʼahiʼi moka natou logo ki te faʼahiga tapuakiʼi e Sehova ia te gaue ʼae ko te fai ʼo ni tisipulo. ʼE fua lelei anai te ʼu logo ʼaia moka ʼe ke kau ki te ʼu fono mo te ʼu fakatahi lalahi, pea moka ke lau te ʼu fakamatala ʼo ʼuhiga mo te faifakamafola mo te maʼuli ʼo te ʼu tehina mo tuagaʼane ʼi ʼatatou tohi, pea mo tatatou tuʼasila ʼi te Neti jw.org.
16. He koʼe neʼe maʼuhiga ke fai he puleʼaki ʼo ʼuhiga mo te silikosisio?
16 Neʼe hoko atu te fagona ʼa te ʼu tehina mai Atiokia ia kilometa ʼe 550 pea natou tau leva. ʼE fakamatala e Luka: “ ʼI tanatou tau atu ki Selusalemi, neʼe fakatalitali lelei natou e te kokelekasio, mo te kau apositolo pea mo te kau tagata ʼafea, pea neʼe nā fakamatala age te ʼu tuʼuga gaue ʼae neʼe fai e te ʼAtua ʼaki ia naua.” (Gaue 15:4) Kae neʼe mole fiafia ʼihi, ʼei “ko ʼihi ʼo te magaʼi lotu ʼa te kau Faliseo, ʼae neʼe liliu ʼo tui, neʼe natou tutuʼu ake mai ʼonatou hekaʼaga ʼo natou ui fenei: ‘ ʼE tonu ke silikosisioʼi natou pea mo fakatotonu age ke natou maʼuliʼi te Lao ʼa Moisese.’ ” (Gaue 15:5) Koia, neʼe maʼuhiga ke fai he puleʼaki pe ʼe tonu ke silikosisioʼi te kau Kilisitiano ʼae ʼe mole Sutea peʼe kailoa.
“Neʼe Fakatahitahi Leva Te Kau Apositolo Pea Mo Te Kau Tagata ʼAfea” (Gaue 15:6-12)
17. Ko ai ʼae neʼe kau ʼi te kolesi pule ʼae ʼi Selusalemi? Pea he koʼe neʼe lagi hilifaki ki ai ia “te kau tagata ʼafea”?
17 ʼE ui ia Taʼaga Lea 13:10: “ ʼE maʼu te poto e natou ʼae ʼe kole tokoni.” Ohage pe ko tona ui ʼi te pelesepeto fakapotopoto ʼaia, “neʼe fakatahitahi leva te kau apositolo pea mo te kau tagata ʼafea ke natou vakavakaʼi [te fihi ʼo te silikosisio].” (Gaue 15:6) Neʼe fakafofoga e “te kau apositolo pea mo te kau tagata ʼafea “ ia te kokelekasio Fakakilisitiano katoa, pea ʼe toe feia pe ki te Kolesi Pule ia ʼaho nei. He koʼe neʼe gaue fakatahi te “kau tagata ʼafea” mo te kau apositolo? Tou manatuʼi neʼe matehi te apositolo ko Sakopo pea neʼe pilisoniʼi te apositolo ko Petelo ʼi he kiʼi temi. Pea ʼe feafeaʼi moka hoko ni aluʼaga feia ki te kau apositolo ʼae? ʼE hoko atu pe anai te gaue ʼa te Kolesi Pule ʼaki te tokoni ʼa te tahi ʼu tehina fakanofo faiva.
18, 19. Kotea te ʼu palalau fakamalotoloto ʼae neʼe fai e Petelo? Pea neʼe tonu ke malave feafeaʼi kia natou ʼae neʼe fagono age?
18 ʼE ui e Luka: “Neʼe hoko leva te fihi lahi. Hili ia, neʼe tuʼu ake ia Petelo ʼo ina ui . . . : ‘ ʼU tagata, ʼu tehina, ʼe kotou iloʼi lelei talu mai te kamata neʼe filifili au e te ʼAtua mai ia koutou, ke au ʼave te folafola ʼo ʼuhiga mo te logo lelei ki te hahaʼi ʼae ʼe mole Sutea pea ke natou tui. Pea ko te ʼAtua, ʼae ʼe ina iloʼi te loto, neʼe ina fai he fakamoʼoni ʼo ʼuhiga mo natou ʼaki tana foaki age kia natou te laumalie maʼoniʼoni, ohage pe ko tana fai ʼae kia tatou. Pea neʼe mole ina fakakehekeheʼi tatou pea mo natou, kae neʼe ina fakamaʼa ʼonatou loto ʼaki te tui.’ ” (Gaue 15:7-9) ʼE ui ʼi te tikisionalio ko te kupu Fakakeleka ʼae neʼe fakaliliu ʼaki te kupu “fihi lahi” ʼi te vaega 7 ʼe toe fakaʼuhiga “fekumi.” Koia, neʼe mole manatu tahi te ʼu tehina, kae neʼe natou palalau fakamalotoloto mo fakahagatonu.
19 Neʼe toe palalau fakamalotoloto ia Petelo ʼo ina fakamanatuʼi kia natou fuli ʼi te ʼuluaki foaki ʼo te laumalie maʼoniʼoni kia natou ʼae neʼe mole silikosisio, neʼe nofo tonu ai. Neʼe foaki te laumalie maʼoniʼoni kia Kolonelio mo tona loto fale katoa ʼi te taʼu 36 H.T.S. Koia kapau kua tali e Sehova ʼi te temi nei ia natou ʼae ʼe mole Sutea, he koʼe ʼe mole tali natou ia e te tagata? Pea tahi, ko te tui kia Kilisito ʼae neʼe ina fakamaʼa te loto ʼa he kilisitiano, kae mole ko te mulimuli ki te Lao ʼa Moisese.—Kal. 2:16.
20. Neʼe ‘ ʼahiʼahiʼi feafeaʼi te ʼAtua’ e natou ʼae neʼe natou ui ʼe tonu ke silikosisio te ʼu tisipulo?
20 Neʼe mole feala ke fakafihiʼi te ʼu palalau ʼa Petelo, he neʼe fakatafito ki te Folafola ʼa te ʼAtua pea mo te fakamoʼoni ʼo te laumalie maʼoniʼoni, koia neʼe ina ui ai: “He koʼe ʼe kotou ʼahiʼahiʼi ʼi te temi nei ia te ʼAtua, ʼo kotou hili ki te kau tisipulo he kavega mamafa neʼe mole feala ke ʼamo e ʼatatou kui ʼo feia pe la mo tatou? Kae ʼe tou tui ʼe haofaki tatou ʼaki te ʼofa makehe ʼo te ʼAliki ko Sesu ohage pe ko te hahaʼi ʼaia.” (Gaue 15:10, 11) Neʼe ‘ ʼahiʼahiʼi te ʼAtua’ e natou ʼae neʼe natou ui ʼe tonu ke silikosisio te ʼu tisipulo, ʼei, neʼe natou ʼahiʼahiʼi tana kataki fualoa. Neʼe natou loto ke fakamaʼua kia natou ʼae ʼe mole Sutea ke natou mulimuli ki te lao kae neʼe mole feala pe la ki te kau Sutea totonu ke natou mulimuli katoa ki ai ʼo fakatuʼa ai natou ki te mate. (Kal. 3:10) Neʼe tonu pe ki te kau Sutea ʼae neʼe fagono kia Petelo ke natou fakafetaʼi ki te ʼAtua ki tona ʼofa makehe ʼae neʼe ina fakaha ʼaki ia Sesu.
21. Kotea ʼae neʼe fakamatala e Palenapa mo Paulo?
21 “Neʼe fakalogologo ia te fakatahi katoa” ʼo ha mai ai neʼe malave kia natou te ʼu palalau ʼa Petelo. Pea neʼe fakamatala leva e Palenapa mo Paulo “ia te ʼu milakulo pea mo te ʼu meʼa fakaofoofo ʼae neʼe fai e te ʼAtua ʼaki ia naua, ʼi te hahaʼi ʼae ʼe mole Sutea.” (Gaue 15:12) Neʼe kua feala leva ki te kau apositolo mo te ʼu tagata ʼafea ke natou fakakaukauʼi te ʼu fakamoʼoni fuli ʼaia pea mo toʼo he tonu ʼe ha lelei ai te finegalo ʼo te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te fihi ʼo te silikosisio.
22-24. (1) ʼE faʼifaʼitakiʼi feafeaʼi e te Kolesi Pule ʼo te temi nei ia te kolesi pule ʼo te ʼuluaki sekulo? (2) ʼE fakaha feafeaʼi e te kau tagata ʼafea fuli ʼe natou fakaʼapaʼapa ki te takitaki fakateokalatike?
22 ʼE toe fai feia ia ʼaho nei e te Kolesi Pule moka ʼe natou fono, ʼe natou vakaʼi te Folafola ʼa te ʼAtua ke takitaki ai natou pea mo kole mamahi te tokoni ʼo te laumalie maʼoniʼoni. (Pes. 119:105; Mat. 7:7-11) ʼE momoli fakatomuʼa ai kia natou te ʼu aluʼaga ʼae ʼe tonu ke vakaʼi ke feala hanatou fakakaukau ki ai ʼi te faikole. (Taag. 15:28) ʼE palalau te ʼu tehina fakanofo ʼaia ʼi te fakahagatonu mo te fakaʼapaʼapa pea ʼe natou fakaʼaogaʼi tuʼumaʼu te Tohi-Tapu ʼi ʼanatou fono.
23 ʼE tonu ke faʼifaʼitakiʼi natou e te kau tagata ʼafea ʼi te ʼu kokelekasio. Kapau ʼe natou vakaʼi he aluʼaga mamafa kae ʼe mole natou maʼu hona puleʼaki, ʼe tonu anai ke natou felogoi mo te filiale peʼe ko ʼona fakafofoga ohage la ko te ʼu taupau ʼo te siliko. Pea kapau ʼe ʼaoga, ʼe faitohi anai te filiale ki te Kolesi Pule.
24 ʼE mahino ia, ʼe tapuakiʼi e Sehova ia natou ʼae ʼe fakaʼapaʼapa ki te takitaki fakateokalatike mo agavaivai mo agatonu pea mo kataki fualoa. ʼE tou vakaʼi anai ʼi te kapite ʼae ka hoa mai, ʼe ina fakapale pea mo tokoni kia natou ke natou maʼu te tokalelei moʼoni mo malolohi ʼi te faʼahi fakalaumalie pea mo logo tahi.
a Vakaʼi te ʼa takai “ Te ʼu Akonaki ʼa Te ʼu Tehina Kaka.”
b Neʼe mole kau te fuakava ʼo te silikosisio ki te fuakava ʼae neʼe fai mo Apalahamo, ʼe kei hoko atu pe te fuakava ʼae neʼe fai mo Apalahamo ʼi te temi nei. Neʼe kamata ʼi te 1943 I.M.T.S. ʼi te fakalaka ʼae ʼa Apalahamo (ko Apalamo ʼi te temi ʼaia) ʼi te Efalate ʼo alu ki Kanaane, ʼi tona taʼu 75. Kae neʼe fai leva ki muli age te fuakava ʼo te silikosisio ʼi te 1919 I.M.T.S., ʼi te taʼu 99 ʼo Apalahamo.—Sen. 12:1-8; 17:1, 9-14; Kal. 3:17.
c ʼE mahino ia, neʼe kau ia Tito kia natou ʼae neʼe fekauʼi ki Selusalemi. Ko he Kilisitiano Keleka neʼe kauga gaue mo Paulo ki ʼamuli pea neʼe tuha mo te falala. (Kal. 2:1; Tito 1:4) Neʼe ko he fakamoʼoni ʼaia ʼe feala ki he tahi neʼe mole Sutea kae neʼe mole silikosisio ke fakanofo ʼaki te laumalie maʼoniʼoni.—Kal. 2:3.
d Vakaʼi te ʼa takai “ ʼE Fakatafito Te ʼu Akonaki ʼa Te Kau Fakamoʼoni ʼa Sehova Ki Te Tohi-Tapu.”