1-4. Kotea te aluʼaga faigataʼa ʼae neʼe tau mo Petelo? Kapau la neʼe ko koe ʼae neʼe tau mo te aluʼaga ʼaia, kotea ʼae ka ke logoʼi?

 ʼI TE fakahu e te ʼu solia ia Petelo ki te fale pilisoni, neʼe logoaʼa ʼosi te foʼi matapa ukamea ʼi tanatou pupunu. Neʼe haʼi ia ia ʼaki ni seini ki te ʼu tagata leʼo Loma ʼe toko lua, pea ʼe nā ʼave ia ia ki tona koga fale. ʼE fakaatalitali ai e Petelo lolotoga ni hola peʼe ko ni ʼaho, pe kotea anai ka hoko kia ia. Ko te meʼa pe ʼae neʼe sio ki ai, ko te ʼu kaupa ʼo te fale pilisoni, mo te ʼu seini pea mo te ʼu tagata leʼo.

² Pea koʼeni kua iloʼi leva te logo ʼo ʼuhiga mo Petelo. ʼE loto e te Hau ko Helote Akilipa 1 ke matehi ia Petelo. a Ko tana manatu ke ʼaumai ia Petelo kia muʼa ʼo te hahaʼi ʼi te hili ʼo te Pasikate. Neʼe mole ko hana palalau fakahuahua, koteʼuhi heʼeki faʼa fualoa ki ai, neʼe ina fakatotonu ke matehi ia Sakopo te tahi apositolo.

³ Ko apogipogi ʼae ka matehi ai ia Petelo. Kotea ʼape ʼe manatu ki ai ia Petelo? Lagi ʼe ina manatuʼi te ʼu palalau ʼae neʼe fai e Sesu kua hili ki ai ni taʼu, ʼi tana ui ʼae ʼe haʼi anai ia ia, mo ʼave ki he faʼahi ʼe mole loto ki ai, pea ke matehi ia ia. (Soa. 21:18, 19) ʼE lagi manatu ia Petelo kua hoko tona temi.

⁴ Kapau neʼe ko koe ʼae neʼe tau mo te aluʼaga ʼaia, kotea ka ke logoʼi? Tokolahi ʼe natou lotovaivai anai ʼo puli ai tanatou falala. Kae ʼe ʼi ai koa he aluʼaga ʼe mole feala ke haofaki ai he tisipulo moʼoni ʼa Sesu Kilisito? Kotea ʼae ʼe tou ako mai ia Petelo mo te kau Kilisitiano ʼi tonatou fakatagaʼi? ʼE tou vakaʼi anai ʼi te kapite ʼaeni.

5, 6. (1) He koʼe neʼe fakatagaʼi e te Hau ko Helote Akilipa 1 te kokelekasio Fakakilisitiano? Neʼe feafeaʼi tana fakatagaʼi? (2) He koʼe ko te mate ʼo Sakopo neʼe ko he toe ʼahiʼahi lahi ki te kokelekasio?

⁵ Ohage ko tona ui ʼi te kapite ʼae neʼe hoki tou vakaʼi age, neʼe fiafia lahi te kokelekasio Fakakilisitiano ʼi te tafoki ʼa te matapule ko Kolonelio mo tona famili ki te moʼoni. Kae neʼe malave kovi ki te kau Sutea ʼae neʼe mole  tui, ʼi tanatou sisio ʼae ki te kau Kilisitiano Sutea ʼe natou tauhi fakatahi mo natou ʼae ʼe mole Sutea.

⁶ Ko Helote neʼe ko te tagata faipolitike kaka. Pea neʼe ko te faigamalie ʼaia ke ina gaohi koviʼi te kau Kilisitiano, ke leleiʼia ia ia e te kau Sutea. Neʼe ina iloʼi lelei pe ko te apositolo ko Sakopo neʼe ko he kaumeʼa lelei ʼo Sesu Kilisito. Ko te tupuʼaga la ʼaia ʼo tana “fakatotonu ke matehi ia Sakopo te tehina ʼo Soane ʼaki he heleta.” (Gaue 12:2) Neʼe ko he toe ʼahiʼahi lahi ki te kokelekasio. Neʼe kau ia Sakopo ki te toko tolu ʼae neʼe sisio ki te fetogi fakamilakulo ʼa Sesu, pea mo ʼihi milakulo neʼe mole sisio ki ai e te ʼu apositolo ʼae. (Mat. 17:1, 2; Mko. 5:37-42) Neʼe fakahigoaʼi e Sesu ia Sakopo mo tona tehina ko Soane, ko “Te ʼu Foha ʼo Te Mana,” ʼuhi ko tanā hoko ʼoho. (Mko. 3:17) Koia, ʼi te mate ʼa Sakopo, kua puli ʼi te kokelekasio he tagata fakamoʼoni agatonu mo lototoʼa, mo he apositolo neʼe ʼofainaʼi.

7, 8. Kotea ʼae neʼe fai e te kokelekasio ʼi te pilisoniʼi ʼo Petelo?

⁷ Neʼe fiafia ia te kau Sutea ʼi te matehi ʼo Sakopo. Pea neʼe ko te meʼa ʼaia neʼe fakaʼamu lahi ki ai ia Akilipa. Koia, neʼe lotomalohi ai ke ina toe fakatagaʼi mo Petelo. Ohage ko tatatou vakaʼi ʼi te kamata mai ʼo te kapite, neʼe ina fakatotonu ke puke ia Petelo. Kae neʼe mole galo kia Akilipa, neʼe fakaʼateainaʼi fakamilakulo ia te kau apositolo ki muʼa atu. Vakaʼi te Kapite 5 ʼo te tohi ʼaeni. Ko te tupuʼaga la ʼaia ʼo te haʼi ʼo Petelo ʼaki ni seini ki he ʼu tagata leʼo ʼe toko 2. Pea ko tagata leʼo ʼe toko 16 neʼe natou fesuisuiʼaki ʼi te ʼaho mo te po, ke natou leʼoleʼo te apositolo ke mole feala hana hola. He ʼe kapau pe ʼe hola ia Petelo, ʼe matehi fuli anai te kau tagata leʼo ʼaia. Kae kotea ʼae neʼe feala ke fai e te ʼu tehina mo tuagaʼane Kilisitiano maʼa Petelo?

⁸ Neʼe iloʼi pe e te kokelekasio te meʼa ʼae neʼe tonu ke natou fai. ʼE ui fenei ia Gaue 12:5: “Koia, neʼe tuku ia Petelo ʼi te fale pilisoni, kae neʼe lahi tona  hufakiʼi e te kokelekasio.” Koia, neʼe natou faikole mamahi ai mo fakamalotoloto. ʼI te mate ʼa Sakopo, neʼe mole puli ai tanatou tui mo tanatou falala. Neʼe tui pe natou ʼe fagono pe e Sehova ki ʼanatou faikole. Pea kapau ʼe alu tahi ʼanatou faikole mo tona finegalo, pea ʼe tali pe anai ia Sehova ki ai. (Hep. 13:18, 19; Sakp. 5:16) Ko he ako maʼuhiga ke tou taupau maʼu, ia tatou kau Kilisitiano ia ʼaho nei.

9. Kotea te ako ʼe tou taʼofi mai te ʼu tehina mo tuagaʼane ʼo ʼuhiga mo te faikole?

⁹ Neʼe kua ke maʼu logo koa ki he ʼu tehina mo tuagaʼane ʼe natou tau mo ni fihifihia? Ohage la, ʼe fakatagaʼi natou, peʼe kua tapuʼi e te puleʼaga tanatou gaue, peʼe natou tau mo ni tuʼutamaki fakanatula. ʼE feala ke ke hufakiʼi natou. Lagi ʼe ke iloʼi ʼihi tehina mo tuagaʼane ʼe fakafeagai e ʼonatou famili, peʼe ʼe natou lotovaivai, peʼe ʼe ʼahiʼahiʼi tanatou tui. Kapau ʼe ke metitasio ʼi muʼa ʼo tau faikole, pea ʼe lahi anai te ʼu higoa ʼe ke manatuʼi moka ke palalau anai kia Sehova, ia ia “ ʼae ʼe fagono ki te faikole.” (Pes. 65:2) Pea ʼe ke loto foki mo koe ke toe faikole feia e ʼou tehina mo tuagaʼane maʼa koe, moka ke tau mo ni fihifihia.

10, 11. Fakamatala mai pe neʼe feafeaʼi te fakaʼateainaʼi e te ʼaselo ʼa Sehova ia Petelo mai te fale pilisoni?

¹⁰ Neʼe mataku koa ia Petelo naʼa matehi ia ia? Ko te faʼahi leva ʼaia, ʼe mole tou iloʼi papau tatou. Kae ʼi te po fakaʼosi, neʼe moe ia Petelo ʼi te vaha ʼo te ʼu tagata leʼo ʼe toko 2. Neʼe tui malohi ia Petelo kia Sehova. Neʼe tui papau, tatau aipe pe ʼe kotea ka hoko kia ia ʼi te ʼaho ake, ʼe fakapale anai ia ia e Sehova. (Loma 14:7, 8) Pea tahi, neʼe mole ʼamanaki pe la e Petelo ki te ʼu aluʼaga fakaofoofo ʼaeni ka hoko. Fokifa pe, neʼe malama te koga fale ʼae neʼe pilisoniʼi ai. Neʼe tuʼu ovi te ʼaselo, kae neʼe fakapulipuli  ia ki te kau tagata leʼo. Pea neʼe ina fafagu ia Petelo. Fokifa pe, kua mavete mai ʼona nima te ʼu seini, logo la neʼe ko he ʼu seini malohi.

¹¹ Neʼe lahi te ʼu fakatotonu neʼe fai e te ʼaselo kia Petelo: “Tuʼu fakavilivili ake! . . . Tui tou kofu mo ʼou taka . . . Tui mo tou kofu tuʼa.” Neʼe fakalogo atu aipe ia Petelo. Pea neʼe ui e te ʼaselo: “Pea ke mulimuli mai ia au,” neʼe mulimuli atu aipe ia Petelo. Neʼe nā mavae mai te faʼahi ʼae neʼe nofo ai. Neʼe nā fakalaka ʼi muʼa ʼo te kau leʼo, ʼo nā kaku leva ki te foʼi matapa ukamea. Neʼe lagi feʼekeʼaki e Petelo pe ʼe feafeaʼi anai hanā fakalaka ʼi te foʼi matapa ʼaia? Pea kapau neʼe ina fai te fehuʼi ʼaia, neʼe vave pe tana maʼu tona tali ki ai, koteʼuhi ʼi tanā kaku leva ki te matapa ukamea, “neʼe ava tokotahi.” Neʼe nā fakalaka atu aipe ʼi te matapa ʼo nā to atu ki tuʼa ki te ala. Pea neʼe mavae atu aipe te ʼaselo. Kua to tokotahi leva ia Petelo. Neʼe mahino leva ia Petelo, ko te ʼu meʼa fuli ʼae neʼe hoko neʼe mole ko he moe misi, kae neʼe ko he aluʼaga neʼe hoko moʼoni. Kua ʼateaina leva.​—Gaue 12:7-11.

12. He koʼe ko he fakalotomalohi kia tatou te fakaʼateainaʼi ʼo Petelo e Sehova?

¹² ʼE mole koa la ko he fakalotomalohi kia tatou, ʼi tatatou fakakaukauʼi ki te mafimafi ʼo Sehova ke ina haofaki ʼana kaugana? Neʼe pilisoniʼi ia Petelo e he hau, pea neʼe lagolago ki ai ia te puleʼaga fakamalamanei ʼae neʼe malohi tokotahi ʼi te temi ʼaia. Kae logo la te faʼahi ʼaia, neʼe faigafua pe te mavae ʼa Petelo mai te fale pilisoni. ʼE moʼoni foki, ʼe mole fakahoko tuʼumaʼu e Sehova he ʼu milakulo feia ki ʼana kaugana fuli. Neʼe mole ina fai pe la kia Sakopo, ʼo feia kia Petelo ki muli age, ʼi te hoko moʼoni leva ʼo te lea fakapolofeta ʼa Sesu ʼo ʼuhiga mo ia. ʼO toe feia pe ia ʼaho nei, ʼe mole tou fakalogo tatou ke haofaki fakamilakulo tatou. Kae tou manatuʼi, ko Sehova ʼe mole fetogi. (Mala. 3:6) Ko te mate ʼe hage ko he pilisoni ʼe mole feala hotatou fakaʼateaina mai ai. Kae kua vave pe te haga ʼa Sehova ʼo fakaʼaogaʼi tona ʼAlo, moʼo fakatuʼuake te toko lauʼi miliona hahaʼi ʼae ʼe pilisoniʼi ai. (Soa. 5:28, 29) Koia, ʼe tou maʼu ai te lototoʼa moʼo tauʼi te ʼu ʼahiʼahi ʼae ʼe tou tau mo ia, ia ʼaho nei.

13-15. (1) Neʼe feafeaʼi te ʼu tehina mo tuagaʼane ʼae neʼe fakatahitahi ʼio Malia, ʼi tanatou sisio ʼae kia Petelo? (2) Kua fakahagahaga leva kitea te Tohi ʼo Gaue? Kotea ʼae neʼe hoko atu pe e Petelo tona fai?

¹³ Koʼeni ʼe tuʼu ia Petelo ʼi te ala ʼi te fakapoʼuli. ʼE ina fakakaukauʼi pe ʼe alu anai kifea, ʼo ina manatuʼi ai ʼe ʼi ai te fafine Kilisitiano ʼe higoa ko Malia, ʼe nofo ovi ʼi te faʼahi ʼaia. Ko he fafine vitua, kae ʼe maʼu koloa. ʼE lahi tona ʼapi, koia ʼe feala ke fakatahitahi ai te kokelekasio. ʼE ko te faʼe ʼa Soane Maleko, pea ko te hoki ha ʼo te higoa ʼo te tama tupulaga ʼaia ʼi te tohi ʼo Gaue. Ki muli age, neʼe hage leva ko he foha maʼa Petelo. (1 Pet. 5:13) ʼI te po ʼaia, neʼe kaugamalie ia natou ʼo te kokelekasio ʼi te ʼapi ʼo Malia, logo la neʼe kua tauhala te hola. Neʼe natou faikole fakamalotoloto ai ki te fakaʼateainaʼi ʼo te apositolo. Neʼe natou punamaʼuli ʼosi ki te tali ʼa Sehova ki ʼanatou faikole.

 ¹⁴ Neʼe tukituki e Petelo te matapa lahi ʼae neʼe haga mai ki te malaʼe ʼo te ʼapi. Pea neʼe haʼu ki te muʼa matapa ia te taʼahine faifekau ʼe higoa ko Lota, ko he higoa Fakakeleka ʼe fakaʼuhiga ko “Losa.” Neʼe punamaʼuli ʼosi ʼi tana logo ʼae ki te leʼo ʼo Petelo. Neʼe mole ina avahi te matapa, kae neʼe ina tuku ia Petelo ke tuʼu ʼi tuʼa. ʼI te lahi ʼo tona fiafia, neʼe lele ki fale ʼo fakaha ki te kokelekasio, koʼeni ia Petelo ʼe tuʼu ʼi te muʼa matapa. Kua natou ui kua vale ia Lota. Kae neʼe hoko atu pe tana ui ʼae ko Petelo. Ki te manatu ʼa ʼihi ʼe ko he ʼaselo ʼe ina fakatata ia Petelo. (Gaue 12:12-15) Kae neʼe haga tukituki pe e Petelo te matapa, ʼo kaku ki te olo age ʼa te ʼu tisipulo ʼo avahi.

¹⁵ “Neʼe natou sisio ki ai pea neʼe natou punamaʼuli ai.” (Gaue 12:16) Neʼe natou fiafia lahi mo logoaʼa, koia neʼe kole age e Petelo ke natou fakalogologo, ke feala hana fakamatala te aluʼaga ʼae neʼe hoko. Pea neʼe ina ui age ke natou fakaha te logo ki te tisipulo ko Sakopo pea mo te ʼu tehina. Pea neʼe mavae leva ia Petelo, naʼa maʼu ia ia e te kau solia ʼa Helote. Neʼe alu ai ki he tahi koga meʼa, mo hoko atu tana gaue maʼa Sehova. ʼI te hoko atu ʼo te tohi ʼo Gaue, ʼe mole toe talanoa leva ʼo ʼuhiga mo Petelo, gata pe ʼi te kapite 15, ʼi tana kau ki te fakatokatoka ʼo te fihifihia ʼo ʼuhiga mo te silikosisio. Kua fakahagahaga leva te tohi ʼo Gaue ki te ʼu gaue pea mo te ʼu faifolau ʼa te apositolo ko Paulo. Kae, ʼe tou tui papau neʼe fakamalohi pe e Petelo te tui ʼa te ʼu tehina mo tuagaʼane ʼi he potu pe neʼe alu ki ai. ʼE mahino ia, ʼi tana mavae mai te ʼapi ʼo Malia ʼi te po ʼaia, neʼe fiafia ia te kiʼi kutuga ʼae neʼe fakatahitahi ai.

16. He koʼe ʼe tou tui papau ʼe taulekaleka anai te ka haʼu?

¹⁶ ʼI ʼihi temi, ko te tokoni ʼae ʼe foaki e Sehova ki ʼana kaugana, ʼe fakalaka ʼi te ʼu meʼa ʼae neʼe natou ʼamanaki ki ai, ʼo tupu ai tanatou fiafia lahi. Pea ko te meʼa ʼaia ʼae neʼe logoʼi e Petelo ʼi te po ʼaia, ʼo feia mo ʼona tehina mo tuagaʼane fakalaumalie. Pea ʼe toe feia pe mo tatou ia ʼaho nei, moka tapuakiʼi tatou e Sehova. (Taag. 10:22) ʼE tou sisio mata anai ʼi te ka haʼu, ki te hoko moʼoni ʼo te ʼu fakapapau ʼa Sehova ʼi te kele katoa. Ko te ʼu tapuakina taulekaleka ʼae ka tou maʼu anai, ʼe lahi maumau age ia, ʼi te ʼu meʼa ʼae neʼe tou ʼamanaki ki ai ʼi te temi nei. Koia, kapau ʼe tou nonofo agatonu kia Sehova, ʼe tou tui papau ai ʼe lahi ʼaupito anai totatou fiafia ʼi te ka haʼu.

17, 18. Kotea ʼae neʼe tupu ai te fakakololiaʼi e te hahaʼi ia Helote?

¹⁷ Neʼe toe punamaʼuli mo Helote ki te hola ʼa Petelo mai te fale pilisoni. Neʼe lahi ʼosi tona ita. Neʼe ina fakatotonu atu aipe ke kumi fakalelei ia Petelo. Pea neʼe ina fakafehuʼi te kau tagata leʼo, ʼo ina “tauteaʼi” ai natou, ko tona fakaʼuhiga neʼe matehi fuli natou. (Gaue 12:19) Ko Helote Akilipa neʼe mole ko he tagata lotomanavaʼofa. ʼE tauteaʼi anai koa te tagata agakovi ʼaeni?

¹⁸ Neʼe ufiufi ʼosi ia Akilipa ʼi tana mole lava matehi ia Petelo. Kae neʼe ʼi ai leva he tahi faigamalie ke vikiʼi ai mo laupisiʼi ia ia. Neʼe ʼomai ʼihi ʼi ʼona fili ʼo kumi te tokalelei mo ia. Neʼe fiafia ia Helote, he neʼe ko he faigamalie ʼaia ke palalau ki te toe hahaʼi kaugamalie. ʼE fakamatala fenei e Luka, ʼi  muʼa ʼo tana fai tana akonaki, “neʼe tui e Helote ʼona teu fakahau.” Neʼe fakamahino e te tagata faihisitolia Sutea ko Josèphe, neʼe fai tona teu ʼaki te siliva, koia ka mu te malama, neʼe gigila ʼosi tona teu. Neʼe ina fai leva tana akonaki pea neʼe ha ai tana fiameʼalahi. Pea neʼe kalaga fenei leva ʼana hahaʼi fakalogo: “ ʼE ko te leʼo ʼo he ʼatua, kae mole ko te leʼo ʼo he tagata!”​—Gaue 12:20-22.

19, 20. (1) He koʼe neʼe tauteaʼi ia Helote? (2) He koʼe ko he fakalotofimalie kia tatou te aluʼaga ʼae neʼe hoko kia ia?

¹⁹ ʼE ko te ʼAtua tokotahi pe ʼae ʼe tuha mo te fakakololia, kae neʼe tokagaʼi pe e te ʼAtua tana aga. Neʼe feala pe ke mole hoko he malaʼia kia Akilipa. Ka na neʼe ina fakatonutonuʼi la te hahaʼi, peʼe ke ina ui age ʼe natou faihala. Kae neʼe mole ina fai te faʼahi ʼaia, ʼo ina fakamoʼoni ai te ʼu palalau ʼae ia Taʼaga Lea 16:18: “ ʼE muʼamuʼa te fiameʼalahi ʼi te malaʼia.” ʼI te moʼi temi pe ʼaia, neʼe fakato e te ʼaselo ʼa Sehova he mahaki fakamataku ki te tagata agatuʼu ʼaia. “Neʼe kai ia e ʼugaga pea neʼe mate leva.” (Gaue 12:23) Neʼe toe fakatokagaʼi e Josèphe te hoko fakafokifa ʼo te malaʼia kia Akilipa, pea mo ina ui neʼe mahino leva ia Akilipa ʼe tauteaʼi ia ia ʼuhi ko tana loto ʼae ke laupisiʼi ia ia e te hahaʼi. Neʼe mahaki ia Akilipa lolotoga ʼaho ʼe 5 pea neʼe mate leva. b

²⁰ ʼI ʼihi temi ʼe tou sisio ki te agakovi ʼa ʼihi hahaʼi, kae ʼe hage ia ʼe mole fai he fakatuʼa kia natou. Kae ʼe mole tou punamaʼuli tatou ki ai, koteʼuhi “ ʼe nofo te malamanei katoa ʼi te malohi ʼo Satana.” (1 Soa. 5:19) Kae, ʼe mamahi ʼihi kaugana ʼa te ʼAtua ʼuhi ko te mole tauteaʼi ʼo te kau agakovi. Koia ko te ʼu fakamatala ohage ko ʼae ʼo Akilipa, ʼe ko he fakalotofimalie kia tatou. ʼE tou sio ai ʼe fakamauʼi e Sehova te kau agakovi, pea ʼe ina fakamanatuʼi mai ʼe ʼofa ki te faitotonu. (Pes. 33:5) Peʼe ko te temi nei, peʼe ko te ka hau, ʼe tou tui papau ʼe malo pe anai te faitotonu ʼa Sehova.

21. Kotea te ako maʼuhiga ʼe tou maʼu ʼi te kapite 12 ʼo Gaue? Pea he koʼe ko he fakalotomalohi kia tatou ia ʼaho nei?

²¹ ʼE fakaʼosi te fakamatala ʼaki he manatu fakalotomalohi: “Neʼe mafola te folafola ʼa Sehova pea neʼe tuputupu.” (Gaue 12:24) ʼE tou ako mai ai neʼe tuputupu atu aipe te gaue faifakamafola. Pea ʼe fakamanatuʼi mai e Sehova, ʼe kei ina tapuakiʼi pe te gaue ʼaia ia ʼaho nei. Koia, ʼe mole palalau pe te kapite 12 ki te mate ʼa he apositolo pea ki te hola ʼa te tahi apositolo. ʼE tou toe ako ai ʼo ʼuhiga mo Sehova pea mo tana taʼofi ia Satana ke mole ina maumauʼi te kokelekasio Fakakilisitiano, pea mo fakagata te gaue faifakamafola. Neʼe to noa te ʼu ʼohofi ʼaia ʼa Satana, pea ʼe toe feia pe anai mo ʼana fakatuʼutuʼu fuli. (Esa. 54:17) Kae ko natou ʼae ʼe lagolago kia Sehova mo Sesu Kilisito, ʼe natou kau ki he gaue ʼe mole to noa anai. ʼE mole koa la ko he manatu fakalotomalohi? Ko he toe pilivilesio kia tatou te fakamafola “te folafola ʼa Sehova” ia ʼaho nei.