ʼE maʼuhiga ʼaupito te toto. Ka mole ʼi ai he toto pea ʼe mole feala ke maʼuli he tahi. Ko te ʼAtua ʼe ko totatou Tupuʼaga. Pea ʼe ko ia pe ʼae ʼe tonu ke ina ui mai te faʼahiga fakaʼaogaʼi ʼo te toto. Kotea ʼe ina ui ʼo ʼuhiga mo te toto? ʼE feala koa ke tou kai peʼe ʼai ki totatou sino? Pea ʼe tou lava toʼo feafeaʼi ni tonu lelei ʼo ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia?

1. Kotea te manatu ʼa Sehova ki te toto?

ʼI muʼa atu, neʼe ui e Sehova ki ʼana kaugana “ko te maʼuli ʼo te ʼu faʼahiga meʼa maʼuli fuli ʼe ko te toto.” (Levitiko 17:14) ʼE ui e Sehova ko te toto ʼe ko te maʼuli. Pea ʼe taputapu te maʼuli he ʼe ko te meʼa ʼofa mai te ʼAtua. Koia ʼe toe taputapu mo te toto.

2. Ko tona faʼahiga fakaʼaogaʼi feafeaʼi ʼae ʼe tapuʼi e te ʼAtua?

ʼI te temi muʼa, neʼe fakatotonu e Sehova ki ʼana kaugana ke mole natou kai te toto. (Lau ia Senesi 9:4 mo Levitiko 17:10.) Neʼe ina toe fai te fakatotonu ʼaia ki te kau Kilisitiano ʼi te fakaha age e te Kolesi ke natou ‘fakamamaʼo mai te toto.’—Lau ia Gaue 15:28, 29.

Kotea te fakaʼuhiga ʼae ke tou fakamamaʼo mai te toto? Kapau ʼe kole atu e te toketa ke ke fakamamaʼo mai te kava, ʼe mole ke inu anai. Kae ʼe ke kai anai koa ni meʼa kai neʼe fakaʼaogaʼi ai te kava peʼe ke ʼai anai ki tou sino? Kailoa ia. ʼE toe feia pe mo te ʼAtua. Ka ina fakatotonu mai ke tou fakamamaʼo mai te toto, ko tona fakaʼuhiga ʼe mole tonu ke tou inu, mo kai he kanoʼi manu neʼe mole hukiʼi peʼe ko he meʼa pe neʼe ʼai ki ai te toto.

ʼE feafeaʼi leva moka fai hokita faitoʼo? ʼE ʼi ai ʼihi faitoʼo ʼe fakafeagai ki te lao ʼa te ʼAtua. ʼE kau ai te ʼu foʼi huki toto peʼe ko te ʼu koga tafito ʼaeni ʼo te toto: te ʼu globules kula, mo te ʼu globules hina, mo te ʼu plaquettes pea mo te plasma. Kae ʼe ʼi ai ʼihi faitoʼo ʼe mole fakafeagai ki te lao ʼa te ʼAtua. Ohage la, ʼe fakaʼaogaʼi ʼi te ʼu faitoʼo ʼaia te ʼu kihiʼi koga liliki mai te ʼu koga tafito ʼo te toto. Pea ʼe ʼi ai ʼihi faitoʼo ʼe fakaʼaogaʼi te toto pe ʼo ia ʼae ʼe mahaki. ʼI te ʼu aluʼaga ʼaia, ʼe tahi fakalogo pe leva ki te tagata takitokotahi te tonu ka ina fai. a—Kalate 6:5.

 TA FAKALOLOTO

3. Fai ni tonu lelei moka fai hou faitoʼo

ʼE feafeaʼi hau fai ni tonu lelei ke alu tahi mo te manatu ʼa te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te toto? Vakaʼi te ʼATA VITEO, pea mo faipalalau ki te maʼuhiga ʼo te fakalogo ki te ʼu tokoni ʼae ʼe hoa mai.

• Kole te poto.—Sakopo 1:5.

• Kumi te ʼu pelesepeto ʼae ʼe alu tahi mo tou aluʼaga.—Taʼaga Lea 13:16.

• Kumi te ʼu faitoʼo ʼae ʼe feala ke ke maʼu ʼi te faʼahi ʼe ke nofo ai.

• Filifili te ʼu faitoʼo ʼae ʼe mole ke loto ki ai.

• Toʼo he tonu ʼe ke maʼu ai he leʼo ʼo loto lelei.—Gaue 24:16. b

• Manatuʼi ʼe mole tonu ke ui atu e he tahi, maʼia mo tou ʼohoana, peʼe ko he tagata ʼafeā, peʼe ko ia ʼe ina fai tau ako ia te tonu ke ke fai ki he ʼu faʼahi ʼe fakalogo ia ki tou leʼo ʼo loto.—Loma 14:12.

• Tohi te ʼu tonu ʼe ke fai.

4. ʼE kumi e te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ni faitoʼo ʼe lelei

ʼE feala ke tou fakalogo ki te lao ʼa te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te toto, ʼo tou kumi ni faitoʼo ʼe lelei. Vakaʼi te ʼATA VITEO.

Lau ia Tito 3:2, pea fai te fehuʼi ʼaeni:

• He koʼe ʼe tonu ke tou fakaʼapaʼapa tuʼumaʼu mo agalelei moka tou palalau mo te ʼu toketa?

 5. Te ʼu kihiʼi koga liliki ʼo te toto

Koʼeni te ʼu koga tafito ʼe fa ʼo te toto: te ʼu globules kula, mo te ʼu globules hina, mo te ʼu plaquettes pea mo te plasma. ʼE maʼu ʼi te ʼu koga tafito ʼaia ʼe fa te ʼu kihiʼi koga liliki ʼo te toto. c Pea ʼe fakaʼaogaʼi ʼihi kihiʼi koga liliki moʼo tauʼi ni mahaki peʼe ke malu te toto.

Kapau ʼe tonu ke fakaʼaogaʼi te ʼu kihiʼi koga liliki, ʼe tahi toʼo pe leva e te Kilisitiano tana tonu ʼo mulimuli ki tona leʼo ʼo loto ʼae ʼe akoʼi e te Tohi-Tapu. ʼE lagi fakafisi anai ʼihi ki he faitoʼo ʼe fakaʼaogaʼi ai te ʼu kihiʼi koga liliki ʼo te toto. Kae ʼe tali anai e ʼihi te fakaʼaogaʼi ʼo te ʼu kihiʼi koga liliki ʼaia.

Ka ke fai te tonu ʼaia, ke ke fai te fehuʼi ʼaeni:

• ʼE feafeaʼi haku fakamahino ki he toketa te tupuʼaga ʼo taku fakafisi peʼe ko taku tali te ʼu kihiʼi koga liliki ʼaia ʼo te toto?

 MANATU TAFITO

ʼE mole loto e Sehova ke tou fakaʼaogaʼi kovi te toto.

Fehuʼi Fakamanatu

• He koʼe ʼe taputapu kia Sehova te toto?

• ʼE tou iloʼi feafeaʼi ko te fakatotonu ʼa te ʼAtua ke tou fakamamaʼo mai te toto ʼe toe kau ki ai te ʼu foʼi huki toto?

• Kotea ka tokoni atu ke ke toʼo ni tonu lelei ʼo ʼuhiga mo te ʼu faitoʼo ʼe fakaʼaogaʼi ai te toto?