1-3. a) ¿Atsi mʼak toj hipʼo namhiche? b) ¿Atsi toj iwohiyela Heowa hopkhilak itonchepha namel?

TICHUNLA che nʼoti amej mʼak toj am lewohiyetʼa wet nʼokalelhthayajwos ikalelhat toj is che nʼopʼo amhi pajlaʼtha leyʼil. Ihichetʼala lewhay che lenupha. Iwohiyetʼak lekalhi mʼak at che hope che lewohiyela. Mat tej toj malhyejtso, letichunla toj iche nʼoelh toj iwoyek aifwayhat wet ifwel amho toj tachʼotla ame. ¿Atsi toj ihihla atichunhayaj?

² Nilhokej namel malhyej iwoye che nʼotʼilek hipʼo namhiche. Tej toj nawoye mʼak at che hope, toj paj nayʼinhen. Mat Heowa lakhajyhayaj ihi hopkhilak itonchepha namel. ¿Atsi lenʼayij toj iwohiyela tajtso? Ikalelhat pʼante toj «letayhfwa elh tä lepes tä lham ikalhihila, häpe tʼat nʼotʼilek» (1 Corintios 15:26).

³ Lhek tichunla nʼotamsek toj nehihla lewhay che nʼotʼilek nemhit iche. Mat tsʼilakhitʼala che Heowa itayhat nʼotʼilek, hate itonhiphala wichi toj nʼotʼilek ilanhen pʼante. Heowa yachajohla che ilayhtiche, hop toj pajche pʼante ikalelhat toj «wichi inuhikwephäla tä tälho lepʼitseyhay» (Isaías 26:19).

4. a) ¿Atsi mʼak toj iwoyek hiwʼen namhohen lhatamsek lewhay che yʼil elh lhawʼet lhele, lhalhoiyhfwa wok lhakayʼefwaj? b) ¿Atsi wichi toj matche toj Jesús ihumin pʼante toj hopehen lhoiyhfwas wok lakayʼefwas?

⁴ Lewhay toj yʼil elh lhawʼet lhele, lhalhoiyhfwa wok lhakayʼefwaj, lhayʼe lhip toj aytaj mʼak toj nalate. Toj neyache mʼak toj iwoyek nawoye hopkhilak nʼoelhtso yachajo toj ilayhi, lhakʼefwhayaj ihi. Mat, mʼak toj Biblia yome matche toj iwo lhatamseka (yahyen 2 Corintios 1:3, 4). Natetshan ejemplo toj inʼalit toj Heowa wet Jesús tʼuhlak yachaje lewʼatshancheyaj hop lhawʼet lheley, lhalhoiyhfwas wet lhakayʼefwas. Lewhay toj Jesús ihi pʼante honhatna, ichepej lewhay toj tʼisiyake hop Lázaro, Marta wet María toj lhalepuhfwas. Hopehen pʼante Jesús lhoiyhfwas wet lakayʼefwas. Biblia yome toj yok: «Jesús wuj tä ihumin pʼante häp Marta lhäyʼe lechʼinhä lhäyʼe Lázaro» (Juan 11:3-5).

5, 6. a) ¿Atsi mʼak toj iyej pʼante Jesús toj hiwʼen Lázaro lewʼet lheley, lhoiyhfwas wet lakayʼefwas toj tafwchehcha? b) ¿Atsi mʼak toj tamenej toj iwo lhatamseka mʼak toj aytaj toj Jesús ilate pʼante toj tume lehusek?

⁵ Lázaro yʼil pʼante. Toj malhyejtso Jesús ihoye pʼante Marta wet María hopkhilak ifwonwetha. Toj Marta ihanej pʼante toj Jesús tottʼaye honhat toj ihi, yistejla pʼante. Matche toj lekajyaj ihi pʼante toj hiwʼen Jesús, mat tahuyej pʼante toj yok: «Iwuk, chik lhehinʼaj kana, tek yʼinhi nʼaji ochʼinij». Marta yen pʼante letichunhayaja toj Jesús tajitʼaʼpe elh. Toj paj Jesús hiwʼene María toj hate tafwlhi. Toj hiwʼen toj Lázaro lewʼet lheley, lhoiyhfwas wet lakayʼefwas  matche toj tafwchehcha, lham hate tafwlhi (Juan 11:21, 33, 35). Mʼak toj Jesús ilate toj matche toj aytaj toj ihi lehusek, nilhokej namel nalate che iche lhaelh che yʼil toj nahumin.

⁶ Mʼak toj aytaj toj Jesús ilate pʼante toj ihi lehusek iwo lhatamseka, hop toj ichufwen namejen toj lham wet Lajcha nayiho nʼotʼilek (Juan 14:9). Hate Heowa hiwʼen lakhajyhayaj hopkhilak itayhat nʼotʼilek wet pajche ikalelhat toj atofwiyetʼa che yamla matche.

7, 8. a) Toj Jesús ihoye pʼante lhip toj Lázaro lepʼitsek ihi, ¿atsi mʼak toj tamenej toj Marta yen letichunhayaja toj isitʼa alhoho che nʼoti kanhi tunte toj ihi lepe? b) ¿Atsi mʼak toj matche pʼante toj takhajay toj Jesús iwoye?

⁷ Jesús ihoye pʼante lhip toj nʼopʼitseyhay ihi. Iche pʼante tunte toj matche toj wuj toj ihi lepe. Toj malhyejtso Jesús yopʼantek: «Hutay kanhi tunte». Mat Marta itichunejlhi toj isitʼa alhoho tajtso, hop toj Lázaro pajche tafwaytshi cuatro ifwalas toj yʼil (Juan 11:39). Marta iwoyetso pʼante hop toj ihanhiyejtʼa mʼak toj Jesús tʼuhlak iwoyeje Lázaro lewhaytso.

⁸ Toj tafwaytshi toj nʼoti kanhi tunte, Jesús ifwitsenej lechos toj yok: «¡Lázaro [...] nuphä!». Marta wet María hiwʼen pʼante mʼak toj matche toj lhamel iseltej: «Hinʼo tä pajche yʼil inuphä tʼat, mat wesas tä õʼnayhtejchehen takweyey lhäyʼe takäläy [...] kamaj iyej tʼat» (Juan 11:43, 44). Lázaro yachajo pʼante toj ilayhi wet iwoye pʼante toj iyej lewʼet lheley wet iyhaj toj ihumnhen. Nilhokej wichi toj hiwʼen pʼante iwoyek tachase, tatsufwelej wet tahuyej Lázaro.  ¡Matche toj takhajay pʼante mʼak toj Jesús iwoye! Ilayhti pʼante Lázaro.

9, 10. a) ¿Atsi toj hiwʼenho pʼante Jesús lakhajyhayaj hopkhilak ilayhtiche wichi? b) ¿Atsi mʼak toj tamenej toj tachʼot namehen toj nayahyen lhipey toj ihi Biblia toj yome wichi toj nʼolayhtiche?

⁹ ¿Atsi toj hiwʼenho pʼante Jesús lakhajyhayaj hopkhilak ilayhtiche nʼopʼitseyhay? Lewhay toj ilayhtihla Lázaro, iwo pʼante tʼalhyajaye Heowa. Toj malhyejtso Heowa hiwʼenho pʼante lakhajyhayaj hopkhilak ilayhti (yahyen Juan 11:41, 42). Mat tsʼilakhitʼa pʼante Lázaro toj yachajo toj ilayhi. * Hate Biblia yome atsinha lhutsa toj hiwʼen 12 nekchomis toj matche pʼante toj tʼinhayaj ihi. Lajcha lhey pʼante Jairo wet ihichetʼa pʼante lhos elh. Matche pʼante toj lelhakli ihi wet lhahipʼaltsene pʼante Jesús che ichesat lhase. Toj kamaj yomhoplhi Jesús iche pʼante hinʼul toj ihoye lhamel wet tahuyej Jairo toj yok: «Äse pajchene ileyej honhat. Yej lhaklitejlhi häp Maestro». Mat Jesús tahuyej toj yok: «Yej nuhat amho, mat ekhaye». Toj malhyejtso nilhokej lhamel ihoye Jairo lewʼet. Toj Jesús tottʼaye Jairo lewʼet hiwʼen wichi toj wuj toj tafwchehcha wet tahuyej toj yok: «¿Chipte tä [...] letafwchehchä? Lhutsha yʼinhitʼa, imäfwaj tʼat». Nʼalej toj atsinha lhutsana  lajcha wet lako itafwnhichetʼa Jesús lhomet. Toj paj, Jesús ichen alhoye nilhokej wichi wet ichaj lhamche lhutsa lajcha wet lako toj ihane lhip toj ichufwi. Toj malhyejtso tachuma lakwey wet tahuyej toj yok: «Lhutsha, am tä oyäm ame, oyok, Nephä». Tichunla lajcha wet lako toj matche toj lekajyaj ihi toj hiwʼen toj lhase nepha wet ilunlhichufwi lewukwe. Jesús ilayhti pʼante atsinha lhutsatso (Marcos 5:22-24, 35-42). Toj Jairo wet lechʼefwa hiwʼenpej lhase, itichunla mʼak toj Heowa iwoyeje pʼante toj ichumyenlhi Jesús.

¹⁰ Wichi toj Jesús ilayhtiche pʼante, yʼinhen pʼante toj paj. Mat toj nahanej mʼak toj Jesús iwoye pʼante matche toj tachʼot namehen, hop toj hiwʼen namhohen lhaniwhayaj toj matche. Hate ikalelhat namhohen toj Heowa tʼuhlak inuhatchepha wichi toj yʼinhen wet toj iwohiyela tajtso.

11. ¿Atsi mʼak toj ichufwen namejen Eclesiastés 9:5 mʼak toj iyej pʼante Lázaro?

¹¹ Biblia yome toj nʼopʼitseyhay «mʼak ihanhiyejtʼa». Hope tʼat mʼak toj iyej pʼante Lázaro (Eclesiastés 9:5). Matche tʼat mʼak toj Jesús yome pʼante, toj lewhay toj Lázaro yʼil hate iwoye che ima (Juan 11:11). Lewhay toj Lázaro ihi pʼante lhip toj nʼopʼitseyhay ihi, «mʼak ihanhiyejtʼa».

12. ¿Atsi mʼak toj tamenej toj nahanej toj Jesús ilayhti pʼante Lázaro?

¹² Wujpe pʼante wichi toj hiwʼenej toj Jesús inuhatpha Lázaro. Hate Jesús letayhfwas ihanej tʼat toj  lham toj iwoye pʼante mʼaktso toj inʼalit lakhajyhayaj. Lázaro ilayhi pʼante, toj malhyejtso ihichetʼa pʼante nʼoelh che iwoyek ikachu toj Lázaro matche tʼat toj yachajo toj ilayhi (Juan 11:47). Toj paj, wujpe wichi toj iyahne pʼante Lázaro, tajtso tamenej toj lhamel imatitche toj Jesús hope Dios chenek. Jesús letayhfwas ihuminhitʼa pʼante tajtso. Hop toj tamenej toj lhamel tʼukwe lenʼayij hopkhilak ilan Jesús wet Lázaro (Juan 11:53; 12:9-11).

13. ¿Atsi mʼak toj tamenej toj kalelhaj namhohen toj Heowa ilayhtichehla nʼopʼitseyhay?

¹³ Nahanej toj Heowa lakhajyhayaj ihi hopkhilak ilayhtiche wichi toj yʼinhen pʼante, hop toj lham toj yenweta pʼante nilhokej mʼayhay. Wet Jesús yome pʼante toj «nilhokhiyeja nʼopʼitseyhay» inuhikwephala (Juan 5:28). Tajtso yome toj nilhokej wichi toj ihi Heowa letichunhayaj ilayhichehla. Mat hopkhilak Heowa ikalhi toj iwoye tajtso is che lehusekchʼoye nilhokej mʼak toj iyej pʼante nʼoelhtso. ¿Atsi mʼak toj tamenej toj nahanej toj iwoyek ikalhi tajtso? Lhek tichunla, iche millones wet millones katetsel wet Biblia inʼalit toj lham ihanej nilhokej katetsel lheyis (yahyen Isaías 40:26). Toj malhyejtso, che Heowa ihanej weihalhapej kates lhey, hate iwoyek ihi letichunhayaj nilhokej mʼak toj iyej pʼante nʼoelh toj ilayhtihla.

14, 15. ¿Atsi mʼak toj ichufwen namejen Job lhomtes?

¹⁴ Iche pʼante Dios lakawo toj lhey Job toj imatitche pʼante toj ihichela ifwala toj nʼopʼitseyhay inuhikwephala. Hop toj tamenej toj tahuyej pʼante Heowa toj yok: «Che letʼänhinʼe nʼoye, wet  onchulhinʼe tʼat, wet aʼäkäjilhinʼe nʼoyej tä eneknʼo». Tajtso ichufwen namejen toj Heowa tʼuhlak ilayhtiche nʼopʼitseyhay (Job 14:15).

¹⁵ ¿Atsi mʼak toj ihi ahusek toj letichunla toj nʼolayhtichehla wichi? Hope mʼak toj hiwʼen namhohen lhatamsek toj nahanej toj Heowa tʼuhlak ilayhtiche wichi toj yʼinhen pʼante. Mat nʼalej toj letʼatshan ame: «¿Atsi toj ihiyeja owʼet lheley, olhoyhfwas wet okayʼefwas toj yʼinhen pʼante? ¿Ha yachajohla toj ilayhiche?». Natetshan toj ihi Biblia toj yome atsi wichi toj yachajohla toj ilayhiche wet atsi lhip toj ihila.

16. ¿Atsi mʼak toj ihihla wichi toj inuhikwephala toj iʼpe honhatna?

¹⁶ Wichi toj ilayhiche pʼante lewhay toj pajche, yachajo toj iyej pʼante lewʼet lheley wet iyhaj toj ihumnhen toj iʼpe honhatna. Mʼayhay toj malhyejenna toj tatay namehen, inuhlaʼpe tajtso. Iche dos mʼayhay toj tamenej. Toj ichun, wichi toj inuhikwephala iwohiyelak ilayhiche pajlaʼtha tiyajʼattsiy toj iʼpe honhat. Hate mʼayhay toj iʼpe honhatna nʼowohla iyhaja. Nemhit ihichela nʼokaʼtsayahay, wichi toj iwoye mʼak toj niʼisa wet nʼotʼinhayahay.

17. ¿Atsi wichi toj nʼolayhtichehla?

¹⁷ ¿Atsi wichi toj ilayhichehla? Jesús yome pʼante toj yok: «Nilhokhiyeja nʼopʼitseyhay iläthiyela lechos wet inuhikwephäla» (Juan 5:28, 29). Toj malhyejtso nilhokej wichi toj ihi Heowa letichunhayaj inuhikwephala. Hate Dios Lhomtes yok: «Wet lewomekitas yachaj nʼopʼitseyhay tä ihi, wet häte Nʼotʼilek  niyatyaj [nʼopʼitseyhaywʼet, TNM] yachaj nʼopʼitseyhay» (Apocalipsis 20:13). Toj malhyejtso wujpey wichi toj inuhikwephala. Hop apóstol Pablo yopʼantek: «Dios inuhthichephäla nʼopʼitseyhay, häp wichi tä isen lhäyʼe iyhäj tä niʼisahen» (yahyen Apóstoles Lhenhay 24:15).

18. ¿Atsi iyhaj toj hopehen wichi toj «isen» toj ilayhichehla?

¹⁸ ¿Atsi iyhaj toj hopehen wichi toj «isen»? Iyhaj hopehen Dios lakawos toj tʼifwtintses toj ichehen pʼante lewhay toj kamaj Jesús ihihitʼa honhatna. Nilhokej nʼolayhtichehla toj ihi honhatna. Iyhaj Dios lakawosna hopehen Noé, Abrahán, Sara, Moisés, Rut wet Ester. Toj ihi Hebreos capítulo 11 inʼalit iyhaj toj hopehen hinʼulna wet atsinhayna. Wet, ¿atsi toj ihiyeja Dios lakawos toj tʼifwtintses toj yʼinhen ifwalasna? Hate lhamel hopehen iyhaj wichi toj «isen» toj ilayhichehla.

19. a) ¿Atsi iyhaj toj hopehen wichi toj «niʼisahen» toj ilayhichehla? b) ¿Atsi mʼak toj lhamel iwohiyelak iwoye?

¹⁹ ¿Atsi iyhaj toj hopehen wichi toj «niʼisahen» toj ilayhichehla? Iyhaj hopehen wujpey wichi toj iwohiyetʼa pʼantek itafwelej Heowa. Tej toj lhamel yʼinhen pʼante Heowa tek hipʼethatla. Lham ilayhtichehla lhamel hopkhilak iwoyek itafwelej wet hopehen lakawos.

20. ¿Atsi wichi toj iwohiyetʼala che ilayhiche?

²⁰ Toj malhyejtso, ¿ha nilhokhiyeja wichi toj yʼinhen yachajohla toj ilayhiche? Kha. Jesús yome pʼante toj ihichela wichi toj wohiyetʼalak yachajo toj ilayhiche (Lucas 12:5, TNM; tetshan Nʼosilot 19). Wichitso toj iwohiyetʼala che ilayhiche,  hopehen iyhaj toj iwohitʼa elha lakeyis toj matche toj niʼisahen. Mat, ¿atsi toj ikalelhtila che nʼoelh ilayhi wok kha? Heowa. Lham hope Nʼokalelhthayajwo toj Lhamya. Hate Jesús, Dios yen Lakalelhthayajwoyayej «wichi tä iläyhen lhäyʼe iyhäj tä yʼinhen» (Apóstoles Lhenhay 10:42).

21, 22. a) ¿Atsi tʼisan toj nʼowʼenhohla wichi toj nʼolayhtiche toj ihihla pele? b) ¿Atsi nʼoelh toj ichun pʼante toj yachajo toj ilayhi hopkhilak ihi pele?

²¹ Dios Lhomtes hate yome toj ihichela wichi toj ihi pele. Lewhay che wichina nʼolayhtiche nʼowʼenhohla tʼisanis toj espíritu, hopkhitʼa tʼisan toj hinʼu.

²² Nʼoelh toj ichun toj yachajo pʼante toj ilayhi hopkhilak ihi pele, hope pʼante Jesús (Juan 3:13). Tres ifwalas toj tafwaytshi pʼante toj nʼolan, Heowa ilayhti pʼante, mat tʼisan nemhit malhyej iwoye lhatʼisanis (Salmo 16:10; Apóstoles Lhenhay 13:34, 35). Hop apóstol Pedro ikalelhat toj Jesús «hinʼo tʼat, tä wichi ilän yʼil tʼat, mat Dios iläyteji husek» wok tʼisan toj espíritu (1 Pedro 3:18). Lewhay toj Jesús yachajo toj ilayhi nechʼe hope espíritu toj matche toj takhajay (1 Corintios 15:3-6). Mat Biblia yome toj tsʼilakhitʼa lham toj malhnhiyejatso mʼak toj iyej.

23, 24. ¿Atsi wichi toj hopehen «[nʼ]oläy tsonʼatas tä niwujaʼpe» toj Jesús yome pʼante, wet chifwajte (ephotefwas)?

²³ Toj tatay lhimpaj che Jesús yʼil, tahuyej pʼante lechufwenkay toj yok: «Oyik wet owaklhathihena  amel hawʼetes» (Juan 14:2). Tajtso hope tʼat toj yome toj iyhaj Dios lakawos nʼolayhtichehla hopkhilak ihi pele lhayʼe lham. Jesús yome pʼante toj wichina hopkhihena iyhaj «[nʼ]oläy tsonʼatas tä niwujaʼpe», hop toj nitakwitʼa (Lucas 12:32). Lewhay toj apóstol Juan hiwʼen Jesús toj ihi pele toj ihi lewʼenek, lham yome pʼante chifwajte (ephotefwas) wichina. Juan hiwʼen pʼante Jesús toj «takasitpe chenaj tä Sión, lhäyʼe ciento cuarenta y cuatro mil (144.000) wichi» (Apocalipsis 14:1).

²⁴ Malhyej toj Biblia yome pʼante, ¿atsi lewhay toj nʼolayhtiche hop 144.000 Dios kawostso? Toj tafwaytshi toj Jesucristo iwo tesa leniyatyaj toj ihi pele (1 Corintios 15:23, TNM). Jesús ifwalasna iwo leniyatyaja toj ihi pele, lhayʼe wujpe iyhaj toj hopehen 144.000 toj pajche nʼolayhtiche. Mat kamaj tatay iyhaj toj iʼpe honhat Dios kawosna. Lewhay che yʼinhen, hope tʼat lewhaytso toj nʼolayhtiche toj ihi pele. Mat wujpey iyhaj wichi nʼolayhtichehla hopkhilak iʼpe honhat toj wʼatshan wet isilataj pajlaʼtha tiyajʼattsiy.

25. ¿Atsi toj natetshanla toj ihi nʼochufwenyaj toj ihan elhna?

²⁵ Tatay lhimpaj che Heowa itonchepha nilhokej namel toj nehi nʼotʼilek toj hate iwoye che hipʼo namhiche, wet nemhit ihichela nʼotʼilek yamlek tiyajʼattsiy (yahyen Isaías 25:8). Mat, hop 144.000 wichi, ¿atsi mʼak toj iwohiyela toj ihi pele? Dios Lhomtes ikalelhat toj lhamel iwohla leniyatyaja, lhayʼe Jesús. Nʼochufwenyaj toj ihan elhna ichufwenla namejen iyhaj mʼayhay toj yome atsi toj hope nʼoniyatyajna.