1, 2. a) ¿Atsi mʼak toj tamenej toj am lhen atichunhayaja toj nʼotʼalhyaj hope nʼowʼayhat toj laha ihi? b) ¿Atsi mʼak toj tamenej toj laha ihi che nahanej mʼak toj talhejla nʼotʼalhyaj toj ihi Biblia?

TOJ NʼOTECHʼAYNEJ katetsel toj ihi pele, honhat hope mʼak toj lhamsaj. Mat Heowa, iyahin toj nilhokej wichi toj ihi honhat malhyej iwoye honhat mok (Salmo 115:15; Isaías 40:15). Tej toj katetsel matche toj wuj wet namel matche toj nalemsas, Dios Lhomtes yok: «Lhawuk tek atofwehlä häp lhamel tä tʼänchʼoye, häp lhamel tä lehusey tsʼilak tä tʼänchʼoye. Wet häp lhamel tä ihumin wet iwoye lhämtes, hiwʼenho tʼat mʼak chik iwatlä. Chik tʼalhe Lhawuk lechʼotyaj, tachʼote tʼat, iläte wet ifwayhthen» (Salmo 145:18, 19). Nawʼen mʼak toj matche toj laha ihi. Heowa hope elh toj najit letumfwaya, wet tʼuhlak hope lhakalayʼi wet tachʼahuye lhatʼalhyajay. Nʼotʼalhyaj hope nʼowʼayhat toj lhamya toj Heowa hiwʼen namhohen tefwajnipej namel.

² Heowa tachʼahuhila namehen tajlhamet che nawo tʼalhyajaye malhyej toj lham ihumin. ¿Atsi mʼak toj is che nawoye? Natetshan atsi mʼak toj ichufwen namejen toj Biblia yomeje nʼotʼalhyaj.

3. ¿Atsi mʼak toj tamenej toj laha ihi toj lewo tʼalhyajaye Heowa?

³ Heowa tʼuhlak lewo tʼalhyajaye, toj letahuyej lham. ¿Atsi mʼak toj tamenej toj nahanej tajtso? Tichunejlhi mʼak toj Dios tʼalhej namehen toj ihi Filipenses 4:6, 7  (yahyen). Elh toj Lhenek nilhokej mʼayhay, matche toj iti amej lehumnhayaj wet tʼuhlak lefwenho mʼak toj talho ahusek wet awitʼayhyajay.

4. Che nawopej tʼalhyaja, ¿ha naisiyela Heowa, wet atsi mʼak toj tamenej?

⁴ Nʼotʼalhyaj tachʼot namehen toj matche toj naise Heowa. Che dos wichi toj lhalekalayʼis wet ifwenhopej elh mʼak toj yen letichunhayaja, mʼayhay toj ihi lehusek wet mʼayhay toj yen lelhakliya, tamenhiyeja toj matche toj is lhamehen. Malhyejattso, toj ihi Biblia, Heowa ifwel amho mʼak toj itichunejlhi wet ilate toj tume wet ifwel amho mʼak toj iwohiyela toj tatay alhoho. Am hate iwoyek lechumyenlhi nʼotʼalhyaj hopkhilak lefwenho Heowa mʼayhay toj talh lechʼoye ahusek. Che nilhok lewhay lewo tʼalhyajaye, tʼaytshihla toj takhajay toj aise Lham (Santiago 4:8).

5. ¿Atsi mʼak toj tamenej toj nahanej toj Heowa tachʼahuhiyetʼa nilhokej nʼotʼalhyajay?

⁵ ¿Ha Heowa tachʼahuye nilhokej nʼotʼalhyajay? Kha. Lewhayis toj profeta Isaías iche pʼante, Heowa ifwenho pʼante Israel lhayis toj yok: «Tej tä lhäm wujpey alhyajay, otchʼahuhiyetʼa, tsi ates ihi, hätet iwoyek wʼoyis tʼat tä ichehen akweyey» (Isaías 1:15). Iwoyek nawitʼayen toj naise Heowa che tek natʼamaj lhamejen. Che malhyejtso, lham tachʼahuhiyetʼala lhatʼalhyajay.

6. a) ¿Atsi mʼak toj tamenej toj laha ihi nʼotʼekhahyaj? b) ¿Atsi mʼak toj is che nawoye hopkhilak nanʼalit toj lhatʼekhahyaj ihi?

⁶ Che natʼuhlak Heowa tachʼahuye lhatʼalhyajay, is che natʼekhaye hop lham (Marcos 11:24). Hop apóstol Pablo ikalelhat: «Wet oyok, hinʼo chik newache tʼekhahyaj, ikalhihitʼa chik ikänitlhi Dios. Tsi chik  ihoye Dios, iwohiyetʼak nimattache tä Dios iche wet häpe Elh tä hiwʼenho wichi tä tʼukwe lham häp mʼak tä is» (Hebreos 11:6). Mat tsʼilakhitʼa toj is che name toj lhatʼekhahyaj ihi. Is che nanʼalit tajtso toj nachʼahuyepej Heowa (yahyen Santiago 2:17).

7. a) ¿Atsi mʼak toj tamenej toj is che nanʼalit toj nahopehen wichi toj lhayen wʼet mʼayhaya wet toj nanʼaltej hop Heowa toj matche toj laha ihi lewhay toj nawo tʼalhyajaye? b) ¿Atsi mʼak toj nawoye toj nanʼalit toj name mʼak toj matche lewhay toj nawo tʼalhyaja?

⁷ Lewhay toj nawo tʼalhyajaye Heowa, is che nanʼalit toj nahopehen wichi toj lhayen wʼet mʼayhaya wet hate toj nawujyen Lham. ¿Atsi mʼak toj tamenej? Che natahuhiyeja niyat wok presidente, natʼamajejla lhalhomtes toj nafwenho. Toj Heowa hope Dios toj naj letumfwaya, hop toj tamenej toj is che lhayʼe lhip toj natʼamajej lhalhomtes lewhay toj natahuyej wet nanʼalit toj nahopehen wichi toj wʼet mʼayhayhas tʼat (Génesis 17:1; Salmo 138:6). Hate che nawo lhatʼalhyajaye is che name mʼak toj matche, talh lechʼoye lhahusek wet tek nachajopej lhalhomtes (Mateo 6:7, 8).

8. ¿Atsi mʼak toj is che nawoye lewhay toj nawo tʼalhyajaye Heowa?

 ⁸ Toj lepes, lewhay toj natʼalheje mʼak Heowa toj nawo tʼalhyajaye is che nalhaikhajyenej toj nawoye mʼak toj nafwenho. Malhyej toja, iwoyek natʼalhe che tachʼot namehen toj nawʼen mʼayhay toj naisej ifwalapej. Mat isitʼa che nahopehen wichi toj nʼetajwetha wet nataye che Heowa hiwʼen namhomche nilhokej mʼayhay. Che iwoyek nachumwetha hopkhilak nakalhi mʼak toj naisej, is che nalhaikhajyenej toj nachumwetha wet natchumla nʼochumet at che hope toj nakalhi toj nawoye (Mateo 6:11; 2 Tesalonicenses 3:10). Wok che nawo tʼalhyajaye Heowa hopkhilak tachʼot namehen toj naleyej toj nawoye mʼak toj niʼisa, nakawayhla mʼak at che hope toj iwoyek iti namejen nʼolhelhtsajay (Colosenses 3:5). Athana natetshan iyhaj nʼoyʼatshanhay toj wichi yenlhi lhamhohen toj talhejla nʼotʼalhyaj.

9. a) ¿Atsi nʼoelh toj is che nawo tʼalhyajaye? b) ¿Atsi toj ichufwen namejen Juan 14:6 toj yome nʼotʼalhyaj?

⁹ ¿Atsi nʼoelh toj is che nawo tʼalhyajaye? Jesús ichufwenej pʼante lechufwenkay toj iwo tʼalhyaja toj is che yok: «Dios tä olhamel Ojcha tä lhe puleye» (Mateo 6:9). Toj malhyejtso tajlhamet Heowa toj is che nawo tʼalhyajaye. Jesús hate yopʼantek: «Olham ohäpe nʼäyij, ohäpe mʼak tä matche, ohäpe nʼowʼatshancheyaj. Ihichetʼa nʼäyij elh chik ichätyene wichi häp Ojcha, tajlhamat olham» (Juan 14:6). Tajtso ichufwen namejen toj is che nawo lheya Jesús lewhay toj nawo tʼalhyajaye Heowa. ¿Atsi toj hope tajtso toj is che nawo lheya Jesús? Che natʼuhlak Heowa tachumla lhatʼalhyajay, is che nanʼalit toj nenhitʼa wʼet mʼayeka lechumet toj Lham hiwʼenho  pʼante Lhos. Malhyej toj nalechufwenejne, Jesús nam pʼante honhate hopkhilak ifwayhat namejen nʼochʼisukyaj wet nʼotʼilek (Juan 3:16; Romanos 5:12). Hate Heowa yen pʼante hopeya Sacerdote toj Lhamya wet Nʼokalelhthayajwo (Juan 5:22; Hebreos 6:20).

10. ¿Ha tajlhamet toj is che natihi lhakamchetey honhat toj nawo lhatʼalhyaja? Kalelhat.

¹⁰ ¿Ha tajlhamet toj is che natihi lhakamchetey honhat toj nawo lhatʼalhyaja? Kha. Heowa tʼalhitʼa namehen che nawoye tajtso. Dios Lhomtes yome toj lewhay toj is che natahuyej Heowa nanʼalit toj nawujyen, lewhay che natachepha, lhakamchetey itihi honhat wok nakasten (1 Crónicas 17:16; Nehemías 8:6; Daniel 6:10; Marcos 11:25). Mʼak toj matche toj laha ihi toj Heowa itetshan hope mʼak toj talho lhahusek, hopkhitʼa mʼak toj nawoye toj nawo lhatʼalhyajaye. Iwoyek nʼam aytaji lhapak toj nawo tʼalhyajaye wok nʼamhitʼa aytaji, lhip at che hope toj nʼehi wet lewhay at che hope, toj ifwala wok honatsi. Toj nawo tʼalhyajaye Heowa, iwoyek kalelhaj namhohen toj tachʼahu namehen, tej toj ihichetʼa nʼoelh che hope toj ilat namehen (Nehemías 2:1-6).

11. ¿Atsi wujpe mʼayhay toj wʼenhahiche toj iwoyek name lewhay toj nawo lhatʼalhyaja?

¹¹ ¿Atsi mʼayhay toj is che name lewhay toj nawo tʼalhyaja? Mʼak at che hope toj yiwtejla Heowa lenechʼethayaj. Biblia yok: «Tsi yʼahanej tʼat chik yʼatʼalheje mʼayek tä yiwetej lham lenechʼethayaj, lham tachʼahu nʼamehen» (1 Juan 5:14). ¿Ha iwoyek nafwenho mʼayhay toj nʼehi lewhay toj nawo lhatʼalhyajaye? Iwoye. Toj natahuyej Heowa, is che malhyej iwoye toj natahuyej lhakalayʼi toj matche. Iwoyek nafwenho nilhok mʼayhay toj nen tichunhayaja wet mʼayhay toj ihi lhahusek (Salmo 62:8). Hate iwoyek natʼalhe che hiwʼen namhohen  laka espíritu toj matche toj takhajay hopkhilak nawoye mʼak toj is alhoho (Lucas 11:13). Lhayʼe tʼuhawetej che natʼalhe lehanyaj hopkhilak nakalhi toj natshupiye mʼak toj is alhoho wet lakhajyhayaj hopkhilak natumla nʼowitʼayhyajay (Santiago 1:5). Nalhahipʼaltsene Heowa toj is che itayhat namejen lhates (Efesios 1:3, 7). Hate is che nawo lhatʼalhyajaʼpe iyhaj wichi, hipʼakej lhawʼet lheley wet lhapunfwas toj ihi congregación (Apóstoles Lhenhay 12:5; Colosenses 4:12).

12. ¿Atsi mʼak toj matche toj laha ihi toj is che name toj nawo lhatʼalhyaja?

¹² ¿Atsi mʼak toj matche toj laha ihi toj is che name toj nawo lhatʼalhyaja? Heowa wet lenechʼethayaj. Is che talho lhahusek toj nawʼenho gracias Heowa mʼak toj iwoyej pʼante namehen (1 Crónicas 29:10-13). Lewhay toj Jesús ichufwenej pʼante lechufwenkay toj iwo tʼalhyaja, inʼalit pʼante mʼak toj matche toj laha ihi toj is che name toj nawo lhatʼalhyaja (yahyen Mateo 6:9-13). Lham yome pʼante mʼak toj ichun toj is che natʼalhchʼoye toj nawo lhatʼalhyaja, hop toj nʼoyen tʼamajcheta Heowa lhey. Toj paj, Jesús inʼalit pʼante toj is che nam namehen Dios Niyatyaj wet toj is che lenechʼethayaj iʼpe nilhok Honhat. Yome pʼante toj tajlhamet che tafwaytshi toj natʼalhchʼoye mʼayhayna toj matche toj lahal ihi, tʼuhawetej che name mʼayhay toj namel nawatla. Toj nachunkat toj name Heowa wet lenechʼethayaj toj nawo lhatʼalhyaja, nanʼalit tʼat toj matche toj laha ihi.

13. ¿Ha is che pitaj wok pitajitʼa nʼotʼalhyaj toj nʼoelh is che iwoye?

¹³ ¿Ha is che pitaj wok pitajitʼa nʼotʼalhyaj toj nʼoelh is che iwoye? Biblia yomhiyetʼa tajtso. Nʼotʼalhyajay iwoyek pitaj wok pitajitʼa, talhiyela mʼak toj nʼehi. Malhyej toja, iwoyek nʼenlhi nʼotʼalhyaj toj pitajitʼa che natʼekenla, mat nam pitaj che nawʼenho gracias Heowa  wok nafwenho mʼak toj lhawitʼay (1 Samuel 1:12, 15). Nʼenhilhitʼala nʼotʼalhyaj toj pitaj hopkhilak naselkatejen iyhaj wichi, malhyej toj iche pʼante wichi toj iwoye tajtso lewhay toj Jesús iche (Lucas 20:46, 47). Heowa iseltiyejtʼa nʼotʼalhyajaytso. Lham ihuminchek talho lhahusek toj nawo lhatʼalhyajaye.

14. a) Toj wʼeihalha ifwala, ¿chifwajte (ep hote toj ihi) toj nʼoelh is che iwo tʼalhyaja? b) ¿Atsi mʼak toj ichufwen namejen tajtso toj yome Heowa?

¹⁴ Toj wʼeihalha ifwala, ¿chifwajte (ep hote toj ihi) toj nʼoelh is che iwo tʼalhyaja? Heowa tʼalhej namehen che nilhok lewhay natahuyej. Dios Lhomtes yok: «Woyay[pej] alhyaja», wet «yej leyej tä lewopej alhyaja» (Mateo 26:41; Romanos 12:12; 1 Tesalonicenses 5:17).  Nilhok lewhay toj Heowa wakʼalh tʼat toj tachʼahu namehen. Ifwalapej iwoyek nawʼenho gracias toj iti namejen lehumnhayaj wet lepʼaltseyaj. Hate iwoyek natʼalhe toj inuhyen namkwehen lhanʼayij wet toj hiwʼen namhohen lhakajyhayaj wet naikajyenhen. Che nanʼalit toj laha ihi nʼowʼayhatna toj hope nʼotʼalhyaj, natahuyejla nilhok lewhay hop Heowa.

15. ¿Atsi mʼak toj tamenej toj is che nʼok «amén» toj lepes toj nawo lhatʼalhyaja?

¹⁵ ¿Atsi mʼak toj tamenej toj is che nʼok «amén» toj lepes toj nawo lhatʼalhyaja? Nʼolhometna amén hope tʼat toj yok «is che malhyejattso» wok «matche tʼat». Toj nawoyetso, nanʼalit toj matche mʼayhay toj name toj ihi lhatʼalhyajay (Salmo 41:13). Hate Biblia ichufwen namejen toj lewhay che nehi wichi toj nawo tʼalhyaja, tej toj nam aytaji wok namhitʼa aytaji lhapak, is che toj  lepes nʼok «amén». Che nawoye tajtso, nanʼalit tʼat toj nahumin mʼak toj nʼoyome toj ihi nʼotʼalhyaj (1 Crónicas 16:36; 1 Corintios 14:16).

16. ¿Ha matche toj Dios nichulho lhatʼalhyajay? Kalelhat.

¹⁶ ¿Ha matche toj Dios nichulho lhatʼalhyajay? Matche. Dios Lhomtes yok: «Letachʼahuye tʼat tä lhamel iwo letʼalhyaja». Toj malhyejtso iwoyek nahanej toj Lham nichulhihola lhatʼalhyajay (Salmo 65:2; Isaías 30:19). Heowa tachʼahuye millones wichi letʼalhyajay toj inʼalit toj yom matche lhomtes wet wujpe lenʼayij toj nichulho.

17. ¿Atsi mʼak toj Heowa ichumyenlhi hopkhilak nichulho lhatʼalhyajay?

¹⁷ Heowa ichumyenlhi ángeles wet wichi toj lham lakawos hopkhilak nichulho lhatʼalhyajay (Hebreos 1:13, 14). Wujpe wichi toj iwo pʼante tʼalhyaja hopkhilak nʼochʼote toj itafwelche Biblia, wet toj tafwaytshi toj lhamel iwo tʼalhyaja iche wichi toj yen lhometa Heowa toj tʼisiyake. Tajtso inʼalit toj ángeles tachʼote tʼat toj nʼoyen lhometa hop nʼosilotyajay toj isen nilhokpe honhat (yahyen Apocalipsis 14:6). Hate wujpe namel toj nawo pʼante tʼalhyajaye Heowa, hop toj nehi lhawitʼay wok iche mʼak toj nawatla, wet nawʼen toj iche lhapunfwa toj ihi congregación toj tachʼot namehen (Proverbios 12:25; Santiago 2:16).

18. ¿Atsi mʼak toj iwoye Heowa toj ichumyenlhi laka espíritu toj tʼamajchet wet Biblia hopkhilak nichulho lhatʼalhyajay?

¹⁸ Hopkhilak nichulho lhatʼalhyajay, Heowa hate ichumyenlhi laka espíritu toj tʼamajchet. Lewhay toj natʼalhe che tachʼot namehen hopkhilak natayhla lhawitʼay, iwoyek Dios ichumyenlhi laka espíritu hopkhilak inuhyen namkwehen lhanʼayij wet  naikhajyenhen (2 Corintios 4:7). Hate Heowa ichumyenlhi Biblia hopkhilak nichulho lhatʼalhyajay wet tachʼot namehen toj natshupiye mʼayhay toj isen toj nawoye. Nʼalej toj lewhay che nayahyen, iwoyek nalhokpe textos toj tachʼot namehen. Heowa hate iwoyek ichumyenlhi nʼoelh at che hope hopkhilak yenlhi comentario toj ihi reunión toj hope mʼak toj nawatlak nalate. Wet iwoyek ichumyenlhi hinʼu toj tʼuye lepunfwas toj ihi congregación hopkhilak ipayen namehen mʼak toj talho Biblia (Gálatas 6:1).

19. ¿Atsi mʼak toj tamenej toj iwoyek nen tichunhayaja toj Heowa nichulhihotʼa lhatʼalhyajay?

¹⁹ Che iche pʼante lewhay che letayʼatshan ame atsi mʼak toj tamenej toj Heowa nichulhihotʼa atʼalhyaj, is che ahusekchʼoye toj lham ihanej lewhay wet lenʼayij toj iwoyek nichulho atʼalhyaj. Heowa matche toj ihanej mʼayhay toj nawatla. Mat nʼalej toj is che kamaj pitaj lewhay toj nawopej lhatʼalhyajaye hopkhilak nanʼaltej toj mʼak toj natʼalhe matche toj laha ihi wet natʼekhaye Lham (Lucas 11:5-10). Ichepej toj Heowa nichulho lhatʼalhyaj, mat hopkhitʼa pʼiya mʼak toj nen tichunhayaja toj iwoyej namehen. Malhyej toja, nʼalej toj nawo lhatʼalhyajaye Heowa hop toj lhawitʼay matche toj aytajche, mat lham itshupyene toj itayhthitʼa lhawitʼay, tajlhamet toj hiwʼen namhohen lhakhajyhayaj hopkhilak natumla (yahyen 2 Corintios 4:7).

20. ¿Atsi mʼak toj tamenej toj is che nilhok lewhay toj nawo lhatʼalhyaja?

²⁰ Kalelhaj tʼat toj nʼotʼalhyaj hope nʼowʼayhat toj matche toj laha ihi toj Heowa hiwʼen namhohen. Iwoyek natʼekhaye toj lham tachʼahu namehen (Salmo 145:18). Wet che tʼaytshipej toj nam matche lhalhomtes toj nawo lhatʼalhyajaye, tʼaytshihla toj takhajay toj naise lham.