¿Atsi lhip toj iwoyek ihi aniwhayaj hopkhilak lewʼen?

LHEK tichunla che aka reloj takasit wet isitʼa. Toj letʼukwe nʼoelh toj yenlhi hopkhilak yachajo toj is, lewʼen wujpe wichi toj yome toj yenhilhila aka reloj toj isitʼa, lhamel lhomtes am letʼekhaye wet iyhaj lhomtes wichitso kalelhahitʼa. Toj paj am lewʼen nʼoelh toj iwhaye hawʼet toj lehanej toj hope nʼoelh toj matche toj ihanej toj lham pʼante toj yenlhi relojtso, wet lham ifwel amho toj yenhilhila aka reloj wet tʼalhitʼa ame laha. Athahitʼa nʼoelh toj am lewʼenhonla aka reloj hopkhilak yenlhi, ¿matche?

Athana natechʼaynej hop relojtso hop nʼoniwhayaj. Che am lehanej toj tatay aniwhayaj, malhyej iwoye wichi toj iʼpe honhatna toj lhamel tatay leniwhayaj hop toj wujpe mʼayhay toj niʼisa toj iche, ¿atsi nʼoelh toj letʼalhiyela lechʼotyaj? Wujpe wichi toj yome toj hiwʼen mʼak toj iwoyek itayhat nʼowitʼayhyaj, mat mʼayhay toj lhamel yome iwoyek hopehen mʼayhay toj kalelhahitʼa wet tataywek lhomtes. ¿Ha isitʼa che namel natʼalhe lechʼotyaj nʼoelh toj yenlhi pʼante hinʼu hopkhilak hiwʼen leniwhayaj? Dios Lhomtes yome toj «lham tek atofwehlä elh weihalhapej nʼamel» wet lham tʼuhlak tachʼot namehen (Apóstoles Lhenhay 17:27; 1 Pedro 5:7).

Mʼak elh toj yiwtejla nʼoniwhayaj

Hop nʼoniwhayaj toj Dios Lhomtes yome inuʼpe hop nʼoniwhayaj toj kachawos, wichi toj itetshan ciencia wet psicólogos toj iche ifwalasna toj lhamel yome. Hop nʼolhomtes toj lhamenya toj nʼolesayen pʼante toj ihi Biblia wet toj nʼotato nʼolhomet «nʼoniwhayaj» yome tʼat mʼak toj nʼoelh matche toj iwatla wet toj inihihla mʼak toj is. Hop nʼoniwhayaj iwoyek dos mʼayhay toj talho: toj nʼoelh matche toj iwatla mʼak toj is wet toj iche mʼak toj tamenej toj iwoyek tʼekhaye toj mʼaktso toj is namla tʼat. Mat nʼoniwhayaj toj Biblia yome hopkhitʼa mʼak toj nʼofwilhek. Wet iche tʼat mʼak toj ikalelhat toj matche toj nanhila.

Tajtso iwoyek name toj malhyej iwoye nʼotʼekhahyaj toj iche mʼayhay toj tamenej toj nawo lhatʼekhahyaja hopkhitʼa toj tajlhamet toj natʼekhaye tʼat (Hebreos 11:1). Mat hop Biblia ikalelhat toj nʼotʼekhahyaj hatehitʼa iwoye nʼoniwhayaj (1 Corintios 13:13).

Iwoyek natechʼaynej toja: lewhay che namel natʼalhe lakalayʼi toj matche toj natʼekhaye,  lhaniwhayaj hope toj nataye che lham tachʼotla namehen. Lhaniwhayajtso iche mʼak toj tamenej toj iche, hop toj namel natʼekhaye lhakalayʼitso, natafwelej wet lewhayis toj pajche nawʼen toj hope elh toj pʼaltsentsaj wet toj ihumin toj tachʼote iyhaj. Iwoyek name toj lhatʼekhahyaj wet lhaniwhayaj hope mʼayhay toj yiwitla elh, mat hatehitʼa iwoye elh ¿atsi mʼak toj iwoyek nawoye hopkhilak nachiyhelit nʼoniwhayaj toj malhyejtso toj natiyej Dios?

Mʼak toj tamenej toj iche nʼoniwhayaj

Heowa Dios hope nʼoelh toj tamenej toj iche nʼoniwhayaj toj matche. Hop lewhayis toj pajche Dios lhomtes yome toj yok: «Am tʼat tä Israel lhayis iti amej leniwhayaj» (Jeremías 14:8). Leniwhayaj toj laka wichi hiwʼen pʼante iwoyek talhe pʼante tʼat lham, hop toj tamenej toj iwoye pʼante toj nʼoyome toj lham tʼat toj hope nʼoniwhayaj. Tajtso hopkhitʼa pʼante toj is che tajlhamet toj mʼak toj lhamel tʼuhlak hiwʼen hope mʼak toj lhamel is che ikatej. Dios hiwʼenho pʼante mʼak toj matche toj takhajay hopkhilak lhamel leniwhayaj ihi. Wujpe lewhayis toj lham inʼalit tʼat toj nilhok lewhay toj yam matche lhomtes toj ifwenho laka wichi. Josué, yome pʼante Dios laka wichi wet yok: «Imälhewek atichunhayaj tä matche tä lehanayej tä Lhawuk Dios yäm matchehen nilhokej lhämtes tä isen tä pajche pʼante ifwel. Wet niwohit elh chik imälhehchä chik kamaj niwoyaye» (Josué 23:14).

Miles nekchomis toj tafwaytshi Heowa kamaj nʼoyomeje tʼat mʼak toj is. Dios Lhomtes matche toj is toj yome nilhokej mʼayhay toj lham yome pʼante toj iwohiyela, hate lenʼayij toj lham inʼalit pʼante toj iwoye mʼayhaytso. Nilhokej mʼayhay toj yome toj hope profecías, hope mʼayhay toj matche toj nʼotekhaye toj lewhay toj nʼolesayen pʼante nʼolhomtestso malhyej iwoye che nʼal tʼat lewhay toj nʼolesayen.

Hop tajtso mʼak toj tamenej toj iwoyek namel nen lheya Biblia hop libro toj nʼoniwhayaj. Toj namel nalechufwenejpej mʼak toj iwoye pʼante Dios toj itiyej wichi lewhayis toj pajche tajtso tamenej toj nawʼen mʼayhay toj iwoyek nen lhaniwhayaja toj natiyej lham. Hop apóstol Pablo ilesayen pʼante lhomtesna: «Wet nilhokej mʼak tä ihi Lehi iche tʼat yämlek yʼalhaichufwenejen wet yʼalhaikhajyenejen, häpkhilek iche tʼat lhaniwhayaj» (Romanos 15:4).

¿Atsi nʼoniwhayaj toj Dios ifwel namhohen?

¿Atsi lewhay toj namel matche toj nawatla toj lhaniwhayaj ihi? ¿Hopkhitʼa lewhay toj namel natatayhla nʼotʼilek? Mat wujpe wichi, lewhay toj iche elh toj yʼil hope lewhay toj matche toj atha toj leniwhayaj ihi. Hop toj, ¿ha hopkhitʼa tajtso toj tamenej toj nʼoelh noj toj leniwhayaj ihi lewhay toj tatayhla nʼotʼilek? Nilhokej namel nʼotʼilek iwoyek ichat namehen. Iwoyek natatayhla nʼotʼilek mat pitajitʼa lewhay toj iwoyek natumla wet mʼak toj iwoye iwohiyetʼak nawo elha. Hop toj tamenej toj Dios Lhomtes yome toj hope «[nʼo]tayhfwa elh tä lepes» (1 Corintios 15:26).

Toj malhyejtso, ¿atsi mʼak toj iwoyek nawoye hopkhilak lhaniwhayaj ihi che nʼotʼilek ichat namehen? Hop versículo toj yome toj nʼotʼilek hope nʼotayfwa elh toj lepes hate yome toj «[nʼo]kalhihila». Hop Heowa Dios inuʼpe nʼotʼilek toj lakhajyhayaj ihi wet wujpe lenʼayij toj inʼalit pʼante. ¿Atsi toj iwoye toj inʼalit pʼante tajtso? Ilayhthiche tʼat wichi. Dios Lhomtes yome nueve wichi toj Dios ichumyenlhi pʼante hopkhilak inʼalit lakhajyhayaj lewhay toj lham yachaje lewʼatshancheyaj.

Iche pʼante lewhay toj Heowa hiwʼenho lhos Jesús lakhajyhayaj hopkhilak ilayhthi lakalayʼi Lázaro, toj lewhaytso pajche pʼante yʼil cuatro ifwalas. Jesús iskathitʼa pʼante toj iwoye tajtso mat inʼaltej wujpe wichi (Juan 11:38-48, 53; 12:9, 10).

Nʼalej toj am iwoyek letayʼatshan ame, atsi mʼak toj tamenej toj ilayhthi pʼante wichitso, hop toj wichitso yachajo pʼante toj hichʼuthen wet toj paj yʼinhen. Matche tajtso, mat naisej toj nʼolesayen pʼante tajtso toj ihi Dios Lhomtes toj nʼolayhthiche pʼante wichitso namel iwoyek tsʼilakhitʼa toj nalate toj natʼuhlak yachajo toj nawʼen lhaiyhaj toj yʼinhen pʼante, nawʼen mʼayhay toj matche toj laha ihi toj iwoyek natʼekhaye toj yachajohla toj ilayhiche. Tajtso hope tʼat toj nawʼen lhaniwhayaj toj matche.

Jesús yopʼantek: «Olham ohäpe elh tä iwo nʼowʼatshancheyaja wet äp onuhatchephä nʼopʼitseyhay» (Juan 11:25). Lham toj Heowa hiwʼenhohla lakhajyhayaj hopkhilak ilayhthiche nilhokej wichi toj iʼpe nilhokej honhat. Lham itʼunhatche pʼante lhomet toj yok: «Nämla lewhäy tä nilhokhiyeja nʼopʼitseyhay iläthiyela lechos wet inuhikwephäla tä tälhomche lepʼitsekhis» (Juan 5:28,29).  Toj malhyejtso, nilhokej wichi toj iwo tʼelakweta toj ihi nʼopʼitseyhay lewʼet, lhamel yachajohla toj ilayhiche hopkhilak ihi honhat toj wʼatshan wet isilataj.

Hop profeta Isaías ilesayen pʼante nʼolhomtesna toj matche toj isis toj yome toj nʼolayhthichehla wichi: «Mat häp wichi tä yʼinhen tä häpe aka wichi inuhikwephäla tä tälho lepʼitseyhay. Lhamel tä imähen tä ihi honhat nʼomhihena wet tʼänlawethä tä lakäjyaj ihi. Tsi lechenla isi, tehlat iwoye ayas chik nitsäype honhat, wet wichi tä yʼinhen yachajiholak iläyhen wet inukwephä tä tälho honhat» (Isaías 26:19).

¿Ha hopkhitʼa mʼak toj iti namejen lhakhajyhayaj hop mʼak toj nʼoyometso? Malhyej iwoye hanʼafwaj toj ihi lako letsʼe, malhyej iwoye wichi toj yʼinhen ihi lhip toj iwohiyetʼala mʼak at che iyej lhamel, nʼotʼuyehen tʼat. Iwoyek name toj wichi toj iwo tʼelakweta toj ihi hop nʼopʼitseyhay lewʼet, lhamel nʼotamejej tʼat toj ihi tʼat Dios letichunhayaj, toj ihanhiyejtʼala che nʼopʼetatla (Lucas 20:37,38). Wet atofwiyetʼa che yachajohla toj nʼolayhthiche hopkhilak ihi honhat toj nʼokajyaj ihi wet matche toj isilataj, malhyej iwoye hanʼafwaj toj nechʼe iche toj lewʼet lheley inihatla hop lehumnhayaj. Toj malhyejtso tej toj namel natayhla nʼotʼilek iche lhaniwhayaj.

Mʼak toj nʼoniwhayaj iwoyek iwoyej namehen

Hop Pablo ichufwen namejen wujpe mʼayhay toj inʼalit toj nʼoniwhayaj matche toj laha ihi. Lham ikatla pʼante elh hop nʼokhaʼtsayajchal toj espiritual: hop nʼolhetek pʼot (1 Tesalonicenses 5:8). ¿Atsi toj hope lhomtesna? Hop lewhayis toj Biblia yome hop nʼokhaʼtsayhajwos lhamel tiyajo nʼokhaʼtsayaj wet itiʼpe lhetek hop lepʼot toj chinaj, toj ichufwi lhetek pʼottso iche wesaj toj nʼotichufwi wok tsantʼaj. Isej hop lhetek pʼot nilhokej mʼak toj thaj hop lhetek wujhitʼa toj iwo lewʼitaya. Toj malhyejtso, malhyej iwoye nʼolhetek pʼot toj tʼuye nʼolhetek, hop nʼoniwhayaj tʼuye lhalhetek, mʼak toj iwoyek tamenej toj nawo lhatichunhayaja. Che nawʼen lhaniwhayaj toj matche toj takhajay toj yiwitla Dios lenʼechethayaj, lhanowahyaj wet toj lhalhakli ihi isohitʼala namejen lhatamsek toj ihi lhalhetek lewhay che nʼotayhla nʼowʼitayhyajay. ¿Atsi nʼoelh toj iwathitʼahlak nʼolhetek pʼot toj malhyejtso?

Pablo ichumyenlhi pʼante nʼoteychʼaynek elh toj yome nʼoniwhayaj toj yiwitla Dios lenechʼethayaj. Lham ilesayen pʼante: «Wet lhanihayajna, häp tä itsoklhi lhahusey wet kalelhäj tʼat, hätet iwoye lecha tä ihi barco» (Hebreos 6:19). Toj lham hope pʼante nʼoelh toj wujpe lewhayis toj tafwayej lewhay toj hichʼa, Pablo matche toj ihanej toj laha ihi lecha toj ihi barco wok ancla. Lewhay che iche hop pelhay toj wuj, wichi toj ihi barco lhamel ithatho hop inat hop lecha. Che barco lechatso ichate inat lechʼoye, iwoyek itsoklhi hopkhilak tumla hop pelhay toj wuj wet hopkhilak neyache lewitʼay, tajtso hate isej hopkhilak inat ichajiyetʼa barco lhip elh wet inuye hop tunte.

Malhyej iwoye tajtso, che mʼayhay toj Dios yome pʼante toj iwohiyela hope lhaniwhayaj toj naytsokwetha, hop toj tamenej toj nehi toj nehi, lhaniwhayajtso iwoyek tachʼot namehen hopkhilak natumla nilhokej mʼayhay toj nehi lewhayna toj atha. Heowa itʼunhatche lhomet toj yome toj namla ifwala toj nilhokej wichi toj ihi honhat nemhit letelaythayaj talhe toj hope nʼokaʼtshayaj, toj wichi ihumin toj lhailanhen, nʼofwitajayaj wet lhayʼe nʼotʼilek (tetshan recuadro toj ihi lewʼole 10). Che nalepʼajtej hop nʼoniwhayajtso iwoyek tachʼot namehen toj natekawayhla mʼak toj niʼisa toj iho namehen hop toj hiwʼen namhohen mʼak toj inityen namejen hopkhilak nekchufwi toj nawoye Dios laka leyes, wet nawohitʼa lewʼeta hop espíritu toj ihi honhatna toj inityenej wichi toj iwoye mʼayhay toj lhayʼe lhip toj niʼisa toj yiwitla mʼayhay toj hope nʼokainʼoyaj.

Am hate iwoyek lekalhi hop nʼoniwhayajna toj Heowa yome toj hiwʼen namhomche. Lham tʼuhlak lhen akajyaja mʼak toj lhehi malhyej toj lham lenechʼethayaj pʼante. Lham «tʼuhläk nilhokej wichi tafwayhen». ¿Atsi mʼak toj nʼoelh is che iwoye hopkhilak tafway? Mʼak toj ichun, hope toj nilhokej wichi is che «nitäfwelej lham lhämet tä matche» (1 Timoteo 2:4). Hop wichi toj lhenek revistana, olhamel onityen amej toj leti amej nʼotafwnhayajna toj hope nʼowʼatshancheyaj toj yiwitla hop Dios Lhomtes toj matche. Hop nʼoniwhayaj toj Dios hiwʼenla amho inuʼpe nʼoniwhayaj at che hope toj honhatna iwoyek ifwel amho.

Che nawʼen nʼoniwhayajtso, iwoyek natekawayhla mʼak at che hope che iti namejen lhalhakli hop toj Dios hiwʼenla namhohen lhakhajyhayaj toj nawatla hopkhilak nakatej mʼak toj kalelhaj toj nawohiyela toj yiwtejla Dios lenechʼethayaj (2 Corintios 4:7; Filipenses 4:13 La Biblia. Traducción del Nuevo Mundo, [NWT]). ¿Ha hopkhitʼa nʼoniwhayaj toj malhyejtso toj nilhokej namel nawatla? Toj malhyejtso che am lewatla nʼoniwhayaj wet pajche toj letʼukwe tʼat, is che alekhajyenej. Iwoyek lekatej. Iwoyek lewʼen.

 [N’opeyak wet recuadro toj ihi página 10]

Mʼayhay toj tamenej toj lhaniwhayaj ihi

Versículos toj ihi Biblia toj natetshanla athana, tachʼotla namehen toj nachiyhelit lhaniwhayaj:

▪ Dios yome tʼat toj tatay alhoho nʼokajyaj.

Hop lhomtes yome toj nilhoklaʼpe honhat hopkhila honhat toj wʼatshan wet isilataj, toj nilhokej wichi lhayʼe lewʼet lheley lhahipʼajtitwek wet lekajyaj ihi (Salmo 37:11, 29; Isaías 25:8; Apocalipsis 21:3, 4).

▪ Dios yomhiyetʼa mʼak toj kamatache.

Dios nayiho nilhokej mʼayhay toj kamatache. Heowa hope elh toj nʼotʼamajchet, wet najit lechʼohleya, hop toj tamenej toj iwohiyetʼak yome mʼak toj kamatache (Proverbios 6:16-19; Isaías 6:2, 3; Tito 1:2; Hebreos 6:18).

▪ Dios lakhajyhayaj lepes ihichetʼa.

Tajlhamet Heowa toj najit letunfwaya. Ihichetʼa nʼoelh che hope toj ikapha wok ihi honhat toj iwoyek inuhla toj lham imatitche mʼak toj lham yome (Éxodo 15:11; Isaías 40:25, 26).

▪ Dios tʼuhlak lepes ihihitʼa toj nalayhiche.

(Juan 3:16; 1 Timoteo 2:3, 4).

▪ Dios tʼekha namehen.

Iyanhitʼa che mʼayhay toj iʼnamejen isihentʼa wok mʼayhay toj nawoye isitʼa alhoho (Salmo 103:12-14; 130:3; Hebreos 6:10). Lham tʼekha namehen toj nawohiyela tʼat mʼak toj is wet yen lekajyaja toj hiwʼen toj namel nawoye mʼak (Proverbios 27:11).

▪ Dios yome toj tachʼotla namehen hopkhilak nakatej mʼayhay toj isen toj natʼuhlak nawoye.

Toj nahopehen Dios lakawos, isitʼak nalate toj ihichetʼala nʼoelh che tʼu namehen. Lham yen lekajyaja toj tachʼot namehen, hiwʼen tʼat namhohen laka espíritu toj tʼamajchet, nʼokhajyhayaj toj matche toj takhajay (Filipenses 4:13, [NWT]).

▪ Dios tʼuhawetej che namel natiyej lhaniwhayaj.

Lham hope tʼat nʼoelh toj tʼifwtintsaj iwoyek nʼotekhaye, ihichetʼala lewhay che ile namejen (Salmo 25:3).

[N’opeyak toj ihi lew’ole 12]

Malhyej iwoye nʼolhetek pʼot toj tʼuye nʼolhetek hop nʼoniwhayaj tʼuye tʼat lhalhetek.

[N’opeyak toj ihi lew’ole 12]

Malhyej iwoye hop barco lecha wok ancla, nʼoniwhayaj toj matche toj takhajay iwoyek tamenej toj nehi toj nehi.

[Reconocimiento]

Isej hop René Seindal/Su concessione del Museo Archeologico Regionale A. Salinas di Palermo