Nʼoniwhayaj: ¿Ha iwoyek tachʼot namehen?

DANIEL hiwʼen pʼante diez nekchomis wet weihalha nekchom toj ihi pʼante toj tatayhla hop nʼotʼinhayaj toj cáncer. Hop kachawos toj itetshan wet lewʼet lheley nemhit tʼekhaye che ilayhihla, mat lham kha. Lham yenek telakwla, wet tachʼothiyela toj nʼotetshanchʼoye hop mʼak toj iwoyek ichesat hop cáncer. Matche pʼante toj tʼuhlak nam kachawo toj ihoye toj itetshan hop cáncer toj ilan lham. Mat lewhay toj kachawo is che ihoye, pelhay toj wuj tamenej pʼante toj ileche. Daniel nemhit leniwhayaj ihi pʼante wet nechʼe iwo tesa pʼante toj nemhit itetshan mʼak toj hope. Tafwaytshi iyhaj ifwalas Daniel yʼil pʼante.

Hop mʼak toj Daniel ihi pʼante, n’oelh toj yome pʼante hope kachawo toj lhaichufwenej, atsi mʼak toj iyej wichi toj leniwhayaj ihi wet iyhaj toj tatay leniwhayaj. Nʼalej toj am lelatpejchʼoye mʼak toj malhyejna toj iyej nʼoelh at che hope. Malhyej toja, iche nʼoelh toj ichʼut toj tatay lhimpaj che yʼil wet iche mʼak toj lhayʼe lhip toj inihihla wet matche toj iwo lahaya: nʼalej toj hope pʼiya toj inihihla che iche lewʼet lheley che ihoye wok ichate lewhay toj lehusekchʼoye toj iwoye pʼante mʼak toj laha ihi. Toj tafwaytshi tajtso yʼil tʼat. ¿Atsi mʼak toj tachʼote pʼante toj yikchufwi toj ilayhi? ¿Ha iwoye pʼiya che name toj nʼoniwhayaj hope mʼak toj lhay’e lhip toj takhajay malhyej toj iyhaj wichi yome?

Wujpe kachawos toj lhamel lhaichufwenej mʼayhay toj talhe nʼotʼinhayajay lhamel yome toj n’otichunhayaj toj isen, nʼoniwhayaj wet mʼayhay toj n’oelh ilate toj ihi lehusek toj isen tachʼote hinʼu hopkhilak is t’at mʼak toj ihi. Mat nilhokhitʼa wichi toj letichunhayaj malhyejtso. Iyhaj lhamel itiyej kanhi nʼotichunhayajaytso wet yome toj mʼayhaytso kalelhahitʼa che hopehen mʼayhay toj matchehen. Tajlhamet toj lhamel yen letichunhayaja toj mʼak toj ilate toj aytaj hope tʼat mʼak toj tʼisan iwoye.

Hop nʼochumyajna toj wichi ikachu toj matche toj laha ihi toj yome hop nʼoniwhayaj hopkhitʼa mʼak toj nechʼe. Toj pʼante dos mil nekchomis toj tafwaytshi, hop Aristóteles yome pʼante toj nʼoniwhayaj malhyej iwoye che nʼoelh inʼalte mʼak toj ihichetʼala. Wet hate hop Benjamín Franklin yome pʼante toj n’oelh toj tajlhamet toj inihilhi mʼak, ihichetʼala mʼak toj ikalhi.

Toj malhyejtso, ¿atsi mʼak toj matche toj nʼoyomeje hop nʼoniwhayaj? ¿Tajlhamet toj hope pʼiya mʼayhay toj nʼonʼalte toj ihichetʼala lewhay che hope toj nʼoelh tʼukwe mʼayhay toj lahal ihihitʼa hopkhilak ikhajyen? ¿Wok iche pʼiya mʼak toj tamenej toj iwoyek name toj matche tʼat nʼoniwhayaj iche toj nilhokej namel nawatla hopkhilak naisen wet lhakajyaj ihi toj iche mʼak toj tamenej toj natʼekhaye wet matche t’at toj naisej?