Kule mihla, kulula kakhulu ukufunda izinto, kuquka nezinokukunceda uhlale ukhuselekile ibe usempilweni. Kodwa xa ukhangela ezo zinto, kufuneka uzilumkele izinto ezibubuxoki, ezifana:

•   Neendaba ezilahlekisayo

•   Nezinto ezingeyonyani

•    Nezinto ezithethwa ngabantu ekungekho bungqina ngazo

 Ngokomzekelo, unobhala jikelele weZizwe Ezimanyeneyo walumkisa ngeendaba ezibubuxoki ekuthethwa kakhulu ngazo. Wathi, “Ziya zisiba ninzi kakhulu ngoku izinto zonyango ezingafanelekanga ibe maninzi namacebiso aza kugulisa abantu. Zininzi nezinto ezibubuxoki ezithethwa kwirediyo nakwiTV. Abantu bafaka izinto ekungekho bungqina bazo kwi-intanethi. Ayisothusi nento yokuba abantu bachaze indlela ababacaphukela nabangabafuni ngayo abantu bolunye uhlanga.”

 Ewe kona, ubuxoki ayonto intsha. Kodwa iBhayibhile yachaza kwakudala ukuba ngemihla yethu, “abantu abenza izinto ezimbi nabazenza amalungisa [babeza] kuhambela phambili ebubini, belahlekisa yaye belahlekiswa.” (2 Timoti 3:1, 13) I-intanethi ngoku yenze kwalula kakhulu ukufumana iindaba ezingeyonyani, size sikwazi nokuzithumelela abanye lula nangokukhawuleza. Ngenxa yaloo nto, ii-imeyile zethu, iiwebhsayithi zokuncokola, neendaba esizifunda kwizixhobo ze-elektroniki ziye zagcwala ubuxoki nenyani engaphelelanga.

 Ungakulumkela njani ukufunda iindaba ezilahlekisayo nezinto ezithethwa ngabantu ekungekho bungqina bazo? Khawujonge le migaqo yeBhayibhile inokukunceda.

•   Ungakholelwa yonk’ into oyibonayo okanye oyivayo

   Into ethethwa yiBhayibhile: “Umntu ongalumkanga ukholelwa yonke into, kodwa olumkileyo uyacinga ngaphambi kokuba enze.”—IMizekeliso 14:15.

   Ukuba asilumkanga, sisenokuqhatheka lula. Ngokomzekelo, khawucinge nje ngeefoto ezinezinto ezibhaliweyo, okanye iividiyo ezimfutshane ezifumaneka kuyo yonke indawo kwi-intanethi, ingakumbi kwiiwebhsayithi zokuncokola. Ezo zinto kudla ngokuthiwa ziimeme, ibe ixesha elininzi zenzelwe ukuhlekisa abantu. Kodwa ke, kunokuba lula ukutshintsha into okanye ivakale ngolunye uhlobo kwiifoto ezibhaliweyo okanye iividiyo ezimfutshane. Abantu banokude benze iividiyo zabantu abaziwayo kubonakale ngathi benza okanye bathetha into abakhange bayithethe.

   “Ubuxoki obuninzi abantu ababubonayo kwiiwebhsayithi zokuncokola buba kwiividiyo neefoto ezibhaliweyo, kodwa ekungachazwanga yonke into ngazo, njengeememe.”—Iindaba ZeAxios.

   Zibuze: ‘Ngaba ezi ndaba ziyinyani okanye bubuxoki?

•   Cinga ukuba ezi ndaba zivelaphi ibe zithini

   Into ethethwa yiBhayibhile: “Qinisekisani zonke izinto.”—1 Thessalonians 5:21.

   Noba into uyive ithethwa ngabantu abaninzi okanye ezindabeni, qiniseka ukuba iyinyani ngaphambi kokuba uyikholelwe okanye uyisasaze. Ungayenza njani lo nto?

   Qiniseka ngendawo okanye umntu ove ngaye. Amajelo eendaba ayakwazi ukutshintsha inyani kuba engavumelani neepolitiki okanye efuna imali. Khawuzame ukujonga ukuba le nto ithethwa ziindaba ozibonayo iyafana na nento ethethwa zezinye. Ngamanye amaxesha abahlobo baye bathumelelane izinto ezingeyonyani ngeimeyile okanye kwiiwebhsayithi zokuncokola. Ngenxa yaloo nto, sukuthemba yonke into ngaphandle kokuba uqinisekile ngayo.

   Qiniseka ukuba loo nto isanda kwenzeka ibe iyinyani. Jonga ukuba yenzeke nini lo nto, ujonge nezinto eziyinyani, uze ukhangele nobungqina balo nto kuthethwa ngayo. Lumka nakakhulu xa ubona ukuba into ethethwayo icaciswe lula kakhulu okanye ithethwa ngohlobo olunokukwenza uzibone sele usenza into ngayo.

   “Ukuqiniseka ukuba into oyivileyo iyinyani kuyafana nokuhlamba izandla.”—USridhar Dharmapuri, onguMphathi Wezinto Ezidibene Nokhuseleko Lokutya KwiZizwe Ezimanyeneyo.

   Zibuze: ‘Ngaba kwezi ndaba ukhona umahluko phakathi kwenyani nezinto ezithethwa ngabantu, okanye ngaba iphelele le nto bayithethayo?’

•   Khangela inyani, hayi izinto ezithandwa nguwe

   Into ethethwa yiBhayibhile: “Nabani na othembela ngentliziyo yakhe sisidenge.”—Proverbs 28:26.

   Kuba sithemba kakhulu izinto esizikholelwayo, iinkampani ezisebenzisa i-intanethi ziye zifake izinto esizithandayo nesikhe sazikhangela kwiindaba nakwiiwebhsayithi zokuncokola zethu. Kodwa ke, izinto esithanda ukuziva akuthethi ukuba zezona zinto sidinga ukuziva.

   “Abantu bayakwazi ukucinga kakuhle, kodwa izinto ezisinqwenelayo, esinethemba lazo, esizoyikayo, nezisikhuthazayo zinokusenza sithembe nantoni na, ibe ngathi yinyani kuba nje iyinto esifuna ukuyikholelwa.”—UPeter Ditto, ongugqirha wengqondo kwizinto ezidibene nendlela abantu abathetha nabaphila ngayo.

   Zibuze: ‘Ngaba le nto ndiyithembe nje kuba iyinto endifuna ukuyikholelwa?’

•   Yeka ukusasaza ubuxoki

   Into ethethwa yiBhayibhile: “Ungahambi uthetha ubuxoki.”—Exodus 23:1.

   Khumbula ukuba izinto ozixelela nozithumelela abanye zingabenza batshintshe indlela abacinga nabenza ngayo. Noba ubaxelele ngempazamo, into engeyonyani ingayingozi.

   “Eyona nto ibalulekileyo umele uyenze kuqala ngaphambi kokuthumelela abanye izinto kukuzibuza ukuba, ʻNdiqinisekile ngale nto ndiza kuyithumela?’ Ukuba wonke umntu ebesenza loo nto, beziza kuba mbalwa gqitha izinto ezingeyonyani kwi-intanethi.”—UPeter Adams, ongusekela mphathi weNews Literacy Project.

   Zibuze: ‘Ngaba le nto ndiyithumela kuba ndiqinisekile ukuba iyinyani?’