Hizaha raha an̈atiny

Handeha amy tany misy hevitry maventy

2

2 An̈aran̈a Zan̈ahary amy Soratra Griky Kristianin̈y

2 An̈aran̈a Zan̈ahary amy Soratra Griky Kristianin̈y

Maro manampahaizan̈a momba Baiboly man̈eky fa an̈aran̈a Zan̈ahary io hita amy Soratra Hebreo tamy voanalohany tan̈y. Iro koa man̈eky fa mipody im-7000 Litera Efatra (יהוה) fanoratan̈a an̈aran̈a Zan̈ahary io. Kanefa, maro amindro io mieritreritry fa an̈aran̈a io tsy hita tamy Soratra Griky Kristianin̈y tamy voanalohany tan̈y. Zen̈y nahavy an̈aran̈a Jehovah io tsy hita aminy ankamarozany Baiboly moderiny, iro koa fa nandika Soratra Griky (na Testamenta Vaovao). Ndray andininy nisy Litera Efatra io baka tamy Soratra Hebreo, mbala nisoloandro pandika teny aby io “Tompo” fo an̈aran̈a Zan̈ahary io.

Tsy karaha zen̈y ndraiky Ny Soratra Masina—Fandikan-tenin’ny Tontolo Vaovao. An̈aran̈a Jehovah io mipody in-237 amy Soratra Griky Kristianin̈y ao. Nitandrin̈y mare iro nandika Fandikan-tenin’ny Tontolo Vaovao io. Misy antony aroe maventy nahavy iro nan̈ano zen̈y: 1) Efa tsy anan̈antsika eky Soratra Griky tamy voanalohany tan̈y in̈y, fa kopỳ andrivony fo misy. Efa kadiriny aroenjato taon̈o tafarany nanoratan̈a araiky tamy voanalohany tan̈y in̈y, nivitany ankamarozandro kopỳ aby io. 2) Tamy zen̈y, efa nivoandro pandika teny aby io amy volan̈a griky Kyriôs (Tompo) Litera Efatra aby io. Nisy koa olo nandika Baiboly baka tamy soratan̈ana efa tsisy an̈aran̈a Zan̈ahary io.

Iro amy Komitiny Fandikan̈a Baiboliny Fandikan-tenin’ny Tontolo Vaovao io ndraiky nangala toky tsarabe momba fisiany Litera Efatra io tamy Soratra Griky tamy voanalohany tan̈y. Zahava baka raha aby ty:

  • Tamy faha Jesosy ndreky iro apostoly aby io, nisy Litera Efatra io tamy Soratra Hebreo. Ankamarozanolo nan̈eky raha zen̈y. Mankamarin̈y zen̈y koa horonamboky maromaro hita ta Qoumrân, an̈isany Soratra Hebreo efa nisy rango tamy taonjato voanalohany.

  • Nahitan̈a Litera Efatra io koa Soratra Hebreo nadika tamy volan̈a griky, nampiasain̈y tamy faha Jesosy ndreky iro apostoly aby io. An̈isanizen̈y Fandikan-teny Grikan’ny Fitopolo. Marin̈y ndraiky fa efa taonjato maro zay sasany tamindro manampahaizan̈a aby io nieritreritry fa tsisy Litera Efatra io tamy fandikanteny io. Kanefa, tamy taon̈o 1950 tan̈y, nisy tapatapaka soratra tamy fandikanteny efa nisy rango tamy faha Jesosy tan̈y hita. Tsy vitanizen̈y fo fa hita tao koa Litera Efatra io. Hita baka amy zen̈y fa tamy faha Jesosy, an̈aran̈a Zan̈ahary io efa nisy tamy Soratra Masin̈y nadika tamy volan̈a griky. Kanefa izikoa fa natao kopỳ Fandikan-teny Grikan’ny Fitopolo io, nisy olo nan̈adoso an̈aran̈a Zan̈ahary io, tamy bokiny Genesisy firaka tamy Malakia. An̈isany soratan̈ana nalaza tamy zen̈y Kôdeksa Vaticanus ndreky Kôdeksa Sinaiticus, tamy taonjato fahefatra. (Raha tsara ho hay fo, an̈aran̈a io efa nisy tamy raha natao dika soratra talohanizen̈y.) Zen̈y mahavy an̈aran̈a Zan̈ahary io tsy hita amy Soratra Griky, izikoa zahavan̈a soratan̈ana nadika tamy fotoan̈a io.

    Jesosy koa fa nivavaka, izy nivolan̈a karaha ty: “An̈aranao efa nampianariko iro.” Nivolan̈a koa izy fa ‘mbala hampianarany iro fo’ an̈aran̈a Zan̈ahary io

  • Soratra Griky Kristianin̈y foeky mivolan̈a fa matetiky Jesosy nampiasa an̈aran̈a Zan̈ahary, baka io nan̈ambara izio taminolo. Jesosy koa fa nivavaka, izy nivolan̈a karaha ty: “An̈aranao efa nampianariko iro.” Nivolan̈a koa izy fa ‘mbala hampianarany iro fo’ an̈aran̈a Zan̈ahary io.—Jaona 17:6, 11, 12, 26.

  • Mifameno Soratra Hebreo ndreky Soratra Griky, fotony samy baka amy Zan̈ahary, ke hafahafa izikoa io fo tsy hita amy Soratra Griky ao an̈aran̈a Zan̈ahary io. Karaha ty raha nambarany Jakoba pianatra Jesosy tamindro olobe amy fiangonan̈a ta Jerosalema, kadiriny tamy taon̈o 60 tan̈y: “Efa nitantarainy Simeona tsiaraikiaraiky raha nataony Zan̈ahary taminy Izy nanomboko nitsinjo firenena hafa, ndreky nangalany olo baka amy firenena aby io hitondra an̈aranany.” (Asan’ny Apostoly 15:14) Izikoa iro tamy zen̈y tsy nampiasa na tsy nahay an̈aran̈a Zan̈ahary io, Jakoba tsy nety nivolan̈a zen̈y.

  • Misy fan̈afohezan̈a an̈aran̈a Zan̈ahary amy Soratra Griky. Ohatra araiky amy zen̈y, aminy Apokalypsy 19:1, 3, 4, 6. Misy fikoran̈ana momba volan̈a “Haleloia” ao, dikanizio “Amia dera Jah!” Fan̈afohezan̈a Jehovah dikany “Jah” zen̈y. Fan̈ampinizen̈y koa, maro an̈aranolo amy Soratra Griky ao mifandray aminy an̈aran̈a Zan̈ahary. Karaha ataony Jesosy, dikany “Jehovah Famonjian̈a.”

  • Maro boky taloha tan̈y mivolan̈a fa iro Kristianin̈y jiosy aby io nampiasa an̈aran̈a Zan̈ahary tamy boky nisoratindro. Mankamarin̈y zen̈y, Tosefta, boky misy lalàn̈a ambava nisoratin̈y kadiriny tamy taon̈o 300 tan̈y. Raby Yosé, Galilianin̈y velon̈o tamy taon̈o 200 tan̈y, nivolan̈a karaha ty: “Ambilà may an̈y boky jiaby nisoratindro Evanjelisity ndreky bokiny minim [na Kristianin̈y jiosy] aby io. Tokony hiroan̈a boky aby io [koa fa Andra Sabata], ndray ao An̈aran̈a Zan̈ahary.” Mbala nivolan̈a karaha ty koa izy: ‘Izikoa ndraiky tsy Sabata, tokony tapahan̈a na hadoso an̈aty boky aby io An̈aran̈a Zan̈ahary, baka io akajin̈y, fa lambiny hiroan̈a an̈y.’

  • Sasany amindro manampahaizan̈a aby io man̈eky fa an̈aran̈a Zan̈ahary io hita tamy Soratra Griky tamy voanalohany tan̈y ankitin̈y, izikoa baka tamy Soratra Hebreo nangalan̈a andininy aby io. Karaha ty nambarany Diksionera Vatofantsiky Momba Baiboly (angiley), amy lohateny “Litera Efatra amy Testamenta Vaovao”: ‘Efa tamy Testamenta Vaovao tao Litera Efatra na an̈aran̈a Zan̈ahary Yahweh io, tamy fotoan̈a nangalan̈a andininy aby io baka tamy Testamenta Taloha, na sasany zen̈y na iro jiaby.’ Karaha ty nivolan̈iny George Howard, manampahaizan̈a araiky: ‘Fandikan-teny Grikan’ny Fitopolo io nampiasaindro Kristianin̈y tamy voanalohany tan̈y. Tamy zen̈y, mbala hita tao Litera Efatra io. Rariny iro panoratra Testamenta Vaovao aby io nampiasa an̈aran̈a Zan̈ahary, izikoa fa nangala andininy baka tamy Testamenta Taloha.’

  • Maro fandikanteny malaza, mampiasa an̈aran̈a Zan̈ahary amy Soratra Griky Kristianin̈y. Efa ela be talohany Fandikan-tenin’ny Tontolo Vaovao niboahany sasany amy fandikanteny aby io. An̈isanizen̈y: Fandikan̈a Arabakiteny Testamenta Vaovao ... baka tamy Soratan̈any Vatikana, nataony Herman Heinfetter (1863, angiley); The Emphatic Diaglott, nataony Benjamin Wilson (1864); Epistiliny Paoly Amy Volan̈a Angiley Moderiny, nataony George Stevens (1898); Epistiliny Md. Paoly Handeha amy Romanin̈y, nataony W. Rutherford (1900, angiley); baka io Iro Taratasy Amy Testamenta Vaovao, nataony J. Wand, Evekany Londres (1946, angiley). Tamy voalohandohany taonjato faha-20, Pablo Besson nandika Testamenta Vaovao amy volan̈a espan̈ioly. Izikoa zahavan̈a amy Lioka 2:15 ndreky Joda 14, Pablo Besson nampiasa an̈aran̈a “Jehová.” Tamy fandikan-teny nataony, mimpody mandilatra injato amy lamariky amy pazy ambany ao izy nivolan̈a: ‘Mety ho hita eto an̈aran̈a Zan̈ahary.’ Tamy taonjato faha-16, pandika teny sasany nandika Soratra Griky Kristianin̈y baka tamy volan̈a hebreo, mbala nampiasa Litera Efatra io taminy andininy maro. Amy volan̈a aliman fo, misy fandikanteny kadiriny 11 farany hely mampiasa an̈aran̈a “Jehovah” (na “Yahweh”) amy Soratra Griky ao. Pandika teny efatra ndraiky nanoratra an̈aran̈a Jehovah io an̈aty fononteny, afarany “Tompo.” Fandikanteny aliman mandilatra 70 koa mampiasa an̈aran̈a Zan̈ahary io amy lamariky amy pazy ambany na fan̈azavan̈a.

    An̈aran̈a Zan̈ahary aminy Asan’ny Apostoly 2:34. —The Emphatic Diaglott, nataony Benjamin Wilson (1864)

  • Baiboly amy volan̈a mandilatra zato karazany mampiasa an̈aran̈a Zan̈ahary io amy Soratra Griky ao. An̈isanizen̈y volan̈a maro fampiasainolo an̈y Afrika, Ameriky, Azia, baka io an̈y amy nosiny Pasifiky an̈y. (Zahava lisity amy pazy 12 ndreky 13.) Mbala antony voavolan̈a an̈abo io koa nahavy iro pandika teny aby io hampiasa an̈aran̈a Zan̈ahary. Sasany amindro fandikanteny aby io vo tsy ela loatra niboahany. Karaha ataony Soratra Griky amy volan̈a rotumien (1999), aminy andininy misy 48 fo, an̈aran̈a “Jihova” io mipody in-51. Karaha zen̈y koa amy volan̈a batak na toba (1989) an̈y Indonezia: Mipody in-110 “Jahowa” io ao.

    An̈aran̈a Zan̈ahary amy Marka 12:29, 30, amy volan̈a hawaianina (1816)

Hita baka amy zen̈y fa ten̈a tokony hampody amy Soratra Griky Kristianin̈y an̈aran̈a Zan̈ahary io. Zen̈y antony nan̈aboahany Vavolombelon̈o Jehovah Baiboly Fandikan-tenin’ny Tontolo Vaovao. Iro nandika izio ten̈a man̈aja an̈aran̈a Zan̈ahary, sady iro mavozo foeky han̈adoso raha amy Soratra Masin̈y tamy voanalohany tan̈y, na hely zen̈y na be.—Apokalypsy 22:18, 19.