Hizaha raha an̈atiny

Handeha amy tany misy hevitry maventy

LAHATSORATRA FIANARAN̈A 19

“Panjakany Avaratra” amy Vanimpotoan̈any Farany

“Panjakany Avaratra” amy Vanimpotoan̈any Farany

‘Amy vanimpotoan̈any farany an̈y, panjakany atsimo hiady [amy panjakany avaratra] ke iro hifan̈aposy.’—DAN. 11:40.

HIRA 150 Mitadiava An’i Jehovah mba ho Voavonjy

HO HITA ATO *

1. Mikoran̈a momba ino faminanian̈a araiky amy Baiboly ao?

HAN̈ANO karakory ma olo manompo Jehovah, teteky iô? Koran̈iny Baiboly ao valiny fan̈ontanian̈a zen̈y. Misy faminanian̈a araiky amy Baiboly ao mikoran̈a momba fitondrasan̈a farany matanjaka ambony tany eto. Panjakany avaratra ndreky panjakany atsimo ivolan̈any iro io amy Daniela toko 11, ke koran̈iny amizio ao fa hiady iro io. Efa tanteraka tapany maventy amy faminanian̈a io, ke matoky mare atsika fa tsy ho ela, ho tanteraka koa tapany hafa.

2. Izikoa zahan̈a Genesisy 3:15, Apokalypsy 11:7 ndreky 12:17, ino raha mila alentsika onon̈o lera atsika mianatra mikasiky faminanian̈any Daniela?

2 Misy ahaizantsika tsarabe dikany faminanian̈a amy Daniela toko 11 io, mila alentsika onon̈o fa pitondra fanjakan̈a na fitondrasan̈a nan̈enjiky panompony Jehovah ndreky manjaka amy tany maro vahoakany Jehovah fo izy koran̈iny faminanian̈a io. Asa nan̈ino olo manompo Jehovah ataondro karaha zen̈y, kanefa atsika amy zen̈y vitsy hely izikoa ampiran̈iny aminolo erantany? Fotony ten̈a tanjon̈ony Satana ndreky donianany ty handripaka olo jiaby manompo Jehovah ndreky man̈aradia Jesosy. (Vakia Genesisy 3:15; Apokalypsy 11:7; 12:17.) Tokony hifan̈araka tsarabe amy faminanian̈a hafa amy Baiboly ao koa faminanian̈any Daniela io, izikoa tsy zen̈y tsy ho aminany foeky fazahoantsika dikanizio.

3. Ino raha hidinihintsika amy lahatsoratra ty ndreky amy man̈araka?

3 Atsika iziô handiniky raha koran̈iny Daniela 11:25-39. Hizahavantsika azovy panjakany avaratra ndreky panjakany atsimo, taminy 1870 firaka 1991. Ho hitantsika koa nan̈ino mila ahitsintsika fahaizantsika tapany amy faminanian̈a io. Amy lahatsoratra man̈araka ndraiky atsika handiniky Daniela 11:40–12:1. Izio han̈ampy atsika hahay ino raha handalo an̈elan̈elan̈any taon̈o 1991 firaka aminy ady Aramagedona. Ke izikoa anao efa mianatra lahatsoratra ty ndreky araiky amy man̈araka, tsara anao mba mizaha tablô “Panjaka Aroe Mifan̈oesa An̈atiny Vanimpotoan̈any Farany”, amy zen̈y hazava aminao tsarabe fan̈azavan̈a ho hitanao ato. Fa alô antsendriky zahavantsika azovy panjaka aroe koran̈iny faminanian̈a io.

AKORY AHAIZANTSIKA PANJAKANY AVARATRA NDREKY PANJAKANY ATSIMO?

4. Ino hevitry telo han̈ampy atsika hahay azovy panjakany avaratra ndreky panjakany atsimo?

4 Tamy voanalohany, “panjakany avaratra” ndreky “panjakany atsimo” io ivolan̈ana iro fanjakan̈a tamy faritry avaratra ndreky atsimony Israely taloha tan̈y. Ino ivolan̈antsika zen̈y? Karaha ty raha nivolan̈iny anjely nitondra hafatra tamy Daniela io: “Zaho io navy han̈azava aminao ino raha handalo amy vahoakanao [vahoakany Jehovah].” (Dan. 10:14) Firaka tamy Pantekoty taon̈o 33, vahoakany Jehovah io manondro firenenany Israely. Fa komansy tiô, naboakany Jehovah mazava tsarabe fa efa tsy firenenany Israely eky vahoakanany, fa iro pianatrany Jesosy tsy mivadiky aby io. Dikanizen̈y, mikoran̈a momba iro pan̈aradia Jesosy aby io ankamarozany raha voakoran̈a amy Daniela toko 11, fa tsy momba firenenany Israely. (Asa. 2:1-4; Rom. 9:6-8; Gal. 6:15, 16) Niovaova arakaraka fandehany fotoan̈a fo koa panjakany avaratra ndreky atsimo. Fa ndray zen̈y, misy raha maromaro tsy niova. Voanalohany, panjaka aby io nan̈enjiky panompony Jehovah ndreky nanjaka amy tany maro vahoakany Jehovah. Faharoe, hita tamy fomba nitondrasandro vahoakany Jehovah fa ten̈a halandro Jehovah, Zan̈ahary marin̈y io. Fahatelo, panjaka aroe io nifan̈oesa fahifan̈a.

5. Mety nisy panjakany avaratra ndreky panjakany atsimo ma tan̈elan̈elan̈any taon̈o 100 firaka taminy 1870 tan̈y? Hazavà.

5 Tafarany taon̈o 100 tan̈y, nahainaro fo olo niaboko Kristianin̈y nitsofotro tan̈atiny fiangonan̈a kristianin̈y. Iro tsy vitany nampianatra raha diso fa nasitrikindro olo koa ny marin̈y amy Volan̈a Zan̈ahary. Nanomboko tamy zen̈y firaka tamy taon̈o 1870 tan̈y, tsisy fandaminan̈any Zan̈ahary foeky tambony tany teto. Nahainaro mira ahitry van̈ono mare in̈y iro olo niaboko Kristianin̈y aby io, ke efa tsy hay eky azovy marin̈y ny ten̈a Kristianin̈y. (Mat. 13:36-43) Zen̈y mivolan̈a fa tan̈elan̈elan̈any taon̈o 100 firaka taminy 1870 io, tsisy pitondra fanjakan̈a na fitondrasan̈a mety nikahian̈a panjakany avaratra na panjakany atsimo foeky, fotony tamy fotoan̈a io tsisy vahoakany Jehovah voalamin̈y handeha hitafihindro. * Ndray zen̈y, niboaka ndraiky panjaka aroe io tafara heliny 1870. Akory ahaizantsika zen̈y?

6. Ombian̈a ndraiky ma vo hay azovy vahoakany Zan̈ahary? Hazavà.

6 Komansy taminy 1870, nanjary nisy fandaminan̈any Jehovah ndraiky tambony tany teto. Tamy taon̈o io, Charles Russell ndreky fanamany aby io nanomboko niaraka nandiniky Baiboly. Iro io iraka koran̈iny Malakia 3:1 fa “hikarakara lalan̈a”, izikoa atao volan̈a hafa, han̈oman̈a jerinolo alohany haviany Fanjakan̈any Mesia. Nanjary hay ndraiky azovy vahoakany Zan̈ahary. Ke tamy zen̈y ma efa nisy fanjakan̈a nan̈enjiky iro na nanjaka tamy tany maro vahoakany Zan̈ahary? Alô zahavantsika valiny.

AZOVY PANJAKANY ATSIMO?

7. Azovy panjakany atsimo firaka taminy Ady Lehibe I?

7 Taminy 1870, faritry nifiheziny Grande-Bretagne ten̈a naro, avio tafikinany koa ten̈a natanjaka. Grande-Bretagne io ampiran̈iny Baiboly amy tandroko hely araiky naharesy tandroko telo hafa, tsy azovy zen̈y fa France, Espagne ndreky Holandy. (Dan. 7:7, 8) Izy panjakany atsimo firaka taminy Ady Lehibe I. Etazonỳ tamy zen̈y nanjary firenena ten̈a nanandraha tambony tany teto, ke komansy tio, niaraka niasa marikitry iro roeny Grande-Bretagne.

8. Azovy ma panjakany atsimo an̈atiny andra farany?

8 Taminy Ady Lehibe I, nitambatra Grande-Bretagne ndreky Etazonỳ ke nanjary matanjaka mare tafikindro. Taminio iro nanjary firenena farany matanjaka erantany. Nanjary nanan̈a “tafiky maventy mare sady matanjaka tsy saomasaoma” Angiley-Amerikain io ke nanjary Firenena Farany Matanjaka Erantany, mifan̈araka amy raha efa nambarany Daniela 11:25. Mbala Angiley-Amerikain fo panjakany atsimo an̈atiny andra farany. * Azovy fo basy nanjary panjakany avaratra?

AZOVY PANJAKANY AVARATRA?

9. Ombian̈a ndraiky koa vo nisy panjakany avaratra? Akory nampatanteraka raha koran̈iny Daniela 11:25?

9 Nimpody nisy ndraiky panjakany avaratra taminy 1871, taon̈o araiky tafaraniry Russell ndreky fanamany aby in̈y nanomboko nandiniky Baiboly. Tamy taon̈o io, nanjary firenena matanjaka mare Allemagne. Wilhelm I panjaka voanalohany tan̈y, ke nifidy Bismarck * izy nataony pitondra fanjakan̈a io. Naro firenena tan Afriky ndreky taminy Osean Pasifìky nanjary zanataniny Allemagne tafara tatỳ, ke nifen̈y mare izy baka hatanjaka mandilatra Grande-Bretagne. (Vakia Daniela 11:25.) Nanangan̈a tafiky natanjaka mare Fanjakan̈any Allemagne, ke fan̈araka Grande-Bretagne, efa iro edy nanan̈a tafiky andranomasin̈y farany natanjaka erantany. Nalefany Allemagne hiady tamy fahavalonany aby io tafikinany aby zen̈y, taminy Ady Lehibe I.

10. Karakory nampatanteraka raha koran̈iny Daniela 11:25b, 26?

10 Daniela baka tio nikoran̈a mikasiky raha handalo aminy Allemagne ndreky tafikinazy. Ho resy ho izy panjakany avaratra io. Fotony nan̈ino? “Fotony iro han̈ano tetiky hamangoan̈a izy. Ke iro olo mihinan̈a hanin̈y masiro baka aminany aby io fo handrongana izy.” (Dan. 11:25b, 26a) Azovy ma iro olo aby io? Iro io olo nanan̈a plasy an̈abo, ‘nanompo nan̈oloan̈a panjaka’ sady nihinan̈a taminy ‘hanin̈y masiro fihoaniny panjaka’, taminandrany Daniela. (Dan. 1:5) Iro olo nanan̈a plasy an̈abo tamy Fanjakan̈any Allemagne tao tiany faminanian̈a io koran̈iny. An̈isanizen̈y iro zeneraly ndreky manamboninahitry tamy tafiky, tambany fahifan̈any panjaka. Nanjary tsy nanan̈a fahifan̈a eky panjaka io baka tamy raha nataondro. * Faminanian̈a in̈y tsy vitany nivolan̈a fa ho ravan̈a fanjakan̈a io, fa nikoran̈iny koa akory hifaran̈any ady amy panjakany atsimo. Karaha ty ho izy momba panjakany avaratra: “Tafikinany ho mira raha nifahoeny tondradrano in̈y, ke marobe hofoaty.” (Dan. 11:26b) Zen̈y ankitin̈y raha navoa tafikiny Allemagne taminy Ady Lehibe I. ‘Naro be olo naty.’ Io lagera ten̈a nahafaty olo farany maro rango nisiany tantaranolombelon̈o.

11. Ino ma raha nataony panjakany avaratra ndreky panjakany atsimo?

11 Daniela 11:27, 28 ao mikoran̈a raha handalo alohany Ady Lehibe I, ke volan̈iny amizio ao fa hiaraka ‘hipetraka amy latabatra araiky fo’ panjakany avaratra ndreky atsimo, ke ‘iro hifampavandy fo.’ Panjakany avaratra koa ho izy hamory “raha maro valera.” Zen̈y ankitin̈y raha niboaka. Na Allemagne zen̈y na Grande-Bretagne, samby nivolan̈a fa tihihavan̈a aby. Kanefa vandy fo raha zen̈y, fotony niady iro taminy 1914. Namory fanan̈ana marobe koa Allemagne talohany 1914, ke zen̈y nahavy izy nanjary faharoe tamy firenena farany nanandraha erantany. Niady tamy panjakany atsimo koa izy tafaranizen̈y, kanefa resy. Tanteraka raha nambarany Daniela 11:29 ndreky tapany voanalohany aminy andininy faha-30!

IRO SAMBY NAN̈ENJIKY OLONY ZAN̈AHARY

12. Taminy Ady Lehibe I, ino raha nataony panjakany avaratra ndreky panjakany atsimo?

12 Nahainan̈ajima fo adiny panjakany avaratra ndreky panjakany atsimo, komansy taminy 1914. Nahainan̈enjiky panompony Jehovah fo koa iro. Ohatra iziô taminy Ady Lehibe I, Allemagne ndreky Grande-Bretagne samby nan̈enjiky panompo Jehovah, fotony iro tsy nan̈eky nandeha niady. Nigadrainy fanjakan̈a amerikain foeky iro olo nitariky asa fitorian̈a tamy zen̈y, ke tanteraka faminanian̈a aminy Apokalypsy 11:7-10.

13. Ino raha nataony panjakany avaratra nanomboko taminy 1933, intsaka eky taminy Ady Lehibe II?

13 Nanomboko taminy 1933, intsaka eky fa taminy Ady Lehibe II, nan̈enjiky vahoakany Zan̈ahary mare panjakany avaratra, sady tsisy hinakinaka! Tamindro Nazỳ aby io nitondra tan Allemagne tany, tsy nimboany Hitler ndreky olonany aby io tohizan̈a asa ataony vahoakany Jehovah. Kadiriny 1 500 panompony Jehovah nivonendro, avio andrivony koa nalefandro sesitany tamy toby fitanandro olo tan̈y. Efa nikoran̈iny Daniela aby raha jiaby zen̈y. Panjakany avaratra ‘tsy nan̈isy fotiny tany masin̈y’ sady ‘nan̈adoso fan̈atitry fatao isanandra’, fotony izy tsy nan̈omba asa fitorian̈a. (Dan. 11:30b, 31a) Nifanta foeky Hitler fa haripany lan̈iany olo manompo Jehovah tan Allemagne tany.

PANJAKANY AVARATRA VAOVAO

14. Azovy nanjary panjakany avaratra tafarany Ady Lehibe II? Hazavà.

14 Tafarany Ady Lehibe II, nazony Firaisan̈a Sovietiky faritry maventibe nifiheziny Allemagne taloha. Tsisy ny hafa tamy raha nataony fitondrasan̈a nazỳ raha nataony fitondrasan̈a vaovao io. Tiandro han̈araka raha jiaby volan̈iny fanjakan̈a olo jiaby, ke nampijalindro mare lan̈iany olo nan̈ano voalohantoeran̈a sitrapony Zan̈ahary. Firaisan̈a Sovietiky ndreky iro firenena nanohan̈a izy aby io nanjary panjakany avaratra.

15. Tafara heliny Ady Lehibe II, ino raha nataony panjakany avaratra?

15 Tafara heliny Ady Lehibe II, panjakany avaratra vaovao, tsy azovy zen̈y fa Firaisan̈a Sovietiky ndreky fanamany, nan̈enjiky vahoakany Zan̈ahary. Fan̈injehan̈a io ampitovisiny Apokalypsy 12:15-17 amy “ten̈arano.” Koran̈iny faminanian̈a io fa nifen̈y angovo jiaby panjakany avaratra nisakan̈a asa fitorian̈a, ke andrivony panompony Jehovah nalefany sesitany. Tsy voly nan̈enjiky vahoakany Zan̈ahary koa panjaka io tan̈atiny vanimpotoan̈any farany, kanefa tsy vitany foeky nan̈afoan̈a asa fitorian̈a nataondro. *

16. Akory nampatanteraka Daniela 11:37-39 io tamy Firaisan̈a Sovietiky?

16 Vakia Daniela 11:37-39. Akory nahitan̈a fa ‘tsy nahoany panjakany avaratra foeky Zan̈ahary nivavahaniry razany’? Nifen̈y Firaisan̈a Sovietiky nan̈adoso fivavahan̈a jiaby, ke nataony raha tsy hanan̈any fivavahan̈a fahifan̈a eky. Rango taminy 1918, Firaisan̈a Sovietiky nan̈aboaka didy fa tsy maintsy ampianarin̈y a lekoly fa Zan̈ahary zen̈y tsisy. Nivolan̈a koa faminanian̈a io fa panjakany avaratra ‘han̈amia voninahitry zan̈ahariny fiarovan̈a fatatra.’ Akory nan̈anaovany zen̈y? Nandany vola mandeha miliara miliara izy nan̈atanjahan̈a tafikinany; nan̈amboatra fitaovan̈a maro matanjaka findesin̈y miady andrivony koa izy. Izikoa fa nandeha fotoan̈a, na panjakany avaratra zen̈y na panjakany atsimo, samby nahavita namory fitaovan̈a fiadivan̈a mandeha antapitrisany maro, ke tsiaraikiaraiky amindro fitaovan̈a aby io mahafaty olo andrivony aby!

NIARAKA NIASA PANJAKA AROE IO

17. Ino ma ‘raha mampangaroharo haviany fandripahan̈a’ io?

17 Panjakany avaratra nitahitahy panjakany atsimo nan̈ano raha maventy araiky. Niaraka niasa iro nanangan̈a ‘raha mampangaroharo haviany fandripahan̈a.’ (Dan. 11:31) Tsy ino ‘raha mampangaroharo’ io fa Firenena Mikamban̈a.

18. Nan̈ino ma Firenena Mikamban̈a ampitovisin̈y amy ‘raha mampangaroharo’?

18 Firenena Mikamban̈a io ampitovisin̈y amy ‘raha mampangaroharo’, fotony izio miaboko mahavita mampisy filaminan̈a erantany. Kanefa ny marin̈y aminany, Fanjakan̈any Zan̈ahary zaraiky fo mahavita zen̈y. ‘Haviany fandripahan̈a’ izio fotony Firenena Mikamban̈a io tsy ho ela hanafiky ndreky handravan̈a fivavahan̈a diso jiaby erantany.—Zahava “Panjaka Aroe Mifan̈oesa An̈atiny Vanimpotoan̈any Farany.”

NAN̈INO MA RAHA ZEN̈Y MILA HAINTSIKA?

19-20. a) Nan̈ino ma ilaintsika mahay tantara aby nidinihintsika tato? b) Ino fan̈ontanian̈a hivaliantsika amy lahatsoratra man̈araka?

19 Nan̈ino ma ilaintsika mahay tantara aby nidinihintsika tato? Fotony tantara aby io mankamarin̈y fa tanteraka ankitin̈y faminanian̈any Daniela momba panjakany avaratra ndreky panjakany atsimo, komansy taminy 1870 firaka taminy 1991. Man̈amia toky atsika koa zen̈y fa mbala ho tanteraka fo koa tapany hafa amy faminanian̈a io.

20 Taminy 1991, ravan̈a Firaisan̈a Sovietiky. Azovy fo basy panjakany avaratra amy zioty? Ho hitantsika amy lahatsoratra man̈araka valiny fan̈ontanian̈a zen̈y.

HIRA 128 Miareta Hatramin’ny Farany

^ feh. 5 Maro porofo mankamarin̈y fa mbala tanteraka aminandrantsika iziô faminanian̈any Daniela mikasiky “panjakany avaratra” ndreky “panjakany atsimo” in̈y. Ino mahavy atsika mivolan̈a zen̈y? Nan̈ino mila haintsika tsarabe dikany faminanian̈a io?

^ feh. 5 Dikanizen̈y, efa tsy mety eky fivolan̈ana fa “panjakany avaratra” io Aurélien panjakany Rome (270-275). Karaha zen̈y koa, tsy Zénobie panjakavaviny Syrie (267-272) eky “panjakany atsimo.” Io fan̈itsian̈a raha naboaka tamy toko 13 ndreky 14 amy boky Diniho ny Faminanian’i Daniela!

^ feh. 9 Nadosony Panjaka Wilhelm II tamy fitondrasan̈a i Bismarck, taminy 1890.

^ feh. 10 Nalaky ravan̈a fanjakan̈a io baka tamy raha nataonolo aby io. Ohatra iziô tsy nitohan̈andro eky panjaka, baka io naboelindro sekire momba ady hataondro. Niforsendro hiala tamy fitondrasan̈a koa panjakandro.

^ feh. 15 Eraka raha koran̈iny Daniela 11:34, nisy fotoan̈a panjakany avaratra somary voly hely nan̈enjiky olo ten̈a Kristianin̈y. Zen̈y iziô raha nandalo taminy 1991, izikoa fa ravan̈a Firaisan̈a Sovietiky.