Hizaha raha an̈atiny

Handeha amy tany misy hevitry maventy

LAHATSORATRA FIANARAN̈A 48

Matokisa Jehovah Fo Ndray An̈atiny Problemo

Matokisa Jehovah Fo Ndray An̈atiny Problemo

“‘Mahireza ... Fotony zaho miaraka aminaro’, ho Jehovah Tompiny tafiky.”​—HAG. 2:4.

HIRA 118 “Ampitomboy ny Finoanay”

HO HITA ATO a

1-2. a) Ino aby mampitovy raha iain̈antsika zioty ndreky nindro Jiosy aby nimpody ta Jerosalema? b) Ino aby sasany amy raha sarotro tojy Jiosy aby io? (Zahava efajoro “ Taminy Andrany Hagay, Zakaria, avio Ezra.”)

 ANAO ma ndraikindraiky mba miasaloha momba ny hoavy? Anao mety afakasa ke miasaloha akory hamilomanao fianakavian̈anao. Mety miasaloha koa anao akory hiarovanao fianakavian̈anao fotony misy korontan̈a arapolitiky, fan̈injehan̈a, na koa misy olo manohitry asa fitorian̈a. Misy araiky amindro io ma mavoa anao? Izikoa zen̈y, hankahery anao mahay akory nataony Jehovah nan̈ampy iro Israelita taloha tan̈y taminiro tojy problemo miramira amy zen̈y.

2 Efa ta Babylony tan̈y fo fiain̈ana hainy Jiosy sasany, ke ten̈a nitaky finoan̈a matanjaka tamindro niala fanan̈anandro ndreky fiain̈ana nampiadan̈a ta Babylony. Nila finoan̈a koa iro fotony maro tamindro tsy ten̈a nahay tany handihanandro io. Tsy ela heliny naviandro ta Jerosalema, iro sahiran̈a arabola, niatriky korontan̈a arapolitiky, avio firenena nan̈odidin̈y iro tio nanohitry mare. Ke hitany sasany tamindro ten̈a tsy nora nifantoko tamy fan̈oren̈ana ndraiky tempoliny Jehovah. Ke kadiriny tamy taon̈o 520 T.K., Jehovah nan̈iraka paminan̈y aroe, Hagay ndreky Zakaria, han̈ampy vahoaka aby io himpody hazoto ndraiky. (Hag. 1:1; Zak. 1:1) Ho hitantsika fa ten̈a nahomby fankahirezan̈a baka tamindro paminan̈y aby io. Fa kadiriny 50 taon̈o tafara tatỳ, iro Jiosy nimpody ta Jerosalema aby io mbala nimpody nila nankahirezin̈y ndraiky. Zen̈y nahavy Ezra, olo pan̈ano dika soratra sady ten̈a nahay Lalàn̈any Mosesy, niala baka ta Babylony nandeha ta Jerosalema. Izy handrisiky vahoaka aby io han̈ano fanompoan̈a Jehovah raha farany maventy amy fiain̈anandro.​—Ezra 7:1, 6.

3. Ino aby fan̈ontanian̈a hidinihintsika? (Ohabolana 22:19)

3 Faminanian̈any Hagay ndreky Zakaria nan̈ampy vahoakany Zan̈ahary taloha tan̈y hahavita hatoky Jehovah fo ndray nisy fanoheran̈a. Karaha zen̈y koa, iro io afaka man̈ampy atsika hatoky fo fa Jehovah han̈ampy atsika ndray ino ndray ino raha sarotro tojy atsika. (Vakia Ohabolana 22:19.) Alo atsika handiniky hafatra Zan̈ahary nambarany Hagay ndreky Zakaria, avio handiniky ohatrany Ezra. Baka io, hizahavantsika valiny fan̈ontanian̈a aby ty: Ino vokany raha sarotro aby io tamindro Jiosy aby io? Nan̈ino atsika mila mifantoko amy fan̈anaovan̈a sitrapony Jehovah fo ndray iô raha sarotro? Baka io, akory hahavy atsika hatoky Jehovah tsarabe nata miatriky raha sarotro?

NANJARY NIHEN̈Y FAZOTOAN̈ANDRO

4-5. Mety ino nahavy fazotoan̈andro Jiosy nan̈orin̈y tempoly io nihen̈y?

4 Naro mare asa nila nataondro Jiosy aby io koa fa navy ta Jerosalema. Direkty nimpody namboarindro alitarany Jehovah avio iro nandatsaka fototrony tempoly. (Ezra 3:1-3, 10) Kanefa betibetiky fo efa nihen̈y edy fazotoan̈andro. Nan̈ino eky? Fotony ankoatrany fan̈amboaran̈a tempoly io, iro tsy maintsy mbala niasa tran̈ondro tompiny koa, namboly, baka io namelon̈o fianakavian̈andro. (Ezra 2:68, 70) Fan̈ampinizen̈y, fahavalondro aby io nanohitry iro mare sady nan̈ano tetiky hanakanan̈a fan̈oren̈ana tempoly.​—Ezra 4:1-5.

5 Iro Jiosy nody baka sesitany aby io koa niatriky problemo arabola ndreky korontan̈a arapolitiky. Fanjakan̈a Persianin̈y baka nifehy tanindro. Izikoa fa naty Kyrosy panjakany Persy tamy taon̈o 530 T.K., Panjaka Cambyse nandimby izy. Panjaka io tihangala taniny Ezipty. Izikoa iro fa nandeha tan Ezipty, maramilanany mety nangataka hanin̈y, rano, ndreky tran̈o tamindro Israelita aby io. Ke nahainisosoko fo fahasahiran̈anandro Israelita aby io. Koa fa nanomboko nanjaka Dariosy I, araiky nandimby Cambyse, mbala naro fo problemo, karaha ataony fikomian̈a ndreky korontan̈a arapolitiky. Ke raha jiaby zen̈y nahavy maro tamindro Jiosy baka sesitany aby io niasaloha mare amy fomba ahavitandro hamelon̈o fianakavian̈andro. Asaloha aby zen̈y nahavy sasany tamindro nieritreritry fa taminio mbala tsendriky fotoan̈a tôkony han̈amboaran̈a tempoliny Jehovah.​—Hag. 1:2.

6. Eraka Zakaria 4:6, 7, ino koa problemo hafa tojy iro Jiosy aby io, baka io ino toky namezany Zakaria iro?

6 Vakia Zakaria 4:6, 7. Ankoatrany problemo arabola ndreky korontan̈a arapolitiky, iro Jiosy aby io koa niatriky fan̈injehan̈a. Tamy taon̈o 522 T.K., vitany fahavalondro aby io nisakana fan̈oren̈ana ndraiky tempoliny Jehovah. Ndray zen̈y, Zakaria nan̈amia toky iro Jiosy aby io fa Jehovah hampiasa fan̈ahinany mahery be io han̈ampy iro hahavita hanohy izio fo ndray iô sakantsakana. Tamy taon̈o 520 T.K., Panjaka Dariosy nan̈ambela Jiosy aby io hanohy fan̈amboaran̈a tempoly io salakady nan̈amia vola han̈anaovan̈a zen̈y. Iro governera nan̈odidin̈y tio koa nasainy nan̈ampy iro.​—Ezra 6:1, 6-10.

7. Ino hatsaran̈a nazondro Jiosy baka sesitany aby io izikoa fa sitrapony Zan̈ahary fo ten̈a nifantohandro?

 7 Jehovah nampiasa Hagay ndreky Zakaria hampan̈anten̈a vahoaka aby io fa izy han̈ampy iro izikoa fan̈amboaran̈a tempoly fo ataondro raha farany maventy amindro. (Hag. 1:8, 13, 14; Zak. 1:3, 16) Ten̈a nankahery Jiosy aby io raha nivolan̈iny paminan̈y aby io, ke iro nanomboko nimpody nan̈amboatra tempoly tamy taon̈o 520 T.K. Tsy ampy dimy taon̈o aby efa vitandro asa io. Ndray tio raha sarotro, sitrapony Zan̈ahary fo nataony Jiosy aby io raha farany maventy tamy fiain̈anandro ke Jehovah nanohan̈a iro. Namezany iro raha nilaindro tamy fiain̈ana avio iro nampiany hifandray marikitry aminany fo. Vokanizen̈y, iro ravoravo nanompo Jehovah.​—Ezra 6:14-16, 22.

MIFANTOHA AMY FAN̈ANAOVAN̈A SITRAPONY ZAN̈AHARY

8. Nan̈ino Hagay 2:4 man̈ampy atsika hifantoko amy sitrapony Zan̈ahary? (Zahava koa lamariky amy pazy ambany.)

8 Efa marikitry mare fahorian̈a be, ke ten̈a ilaintsika mangala onon̈o fa atsika mila man̈araka didy mandeha mitory. (Mar. 13:10) Fa ndray zen̈y, mety ho hitantsika sarotro mifantoko aminy asa fanompoan̈a io izikoa atsika sahiran̈a arabola na misy olo manohitry. Ke ino han̈ampy atsika han̈ano sitrapony Zan̈ahary amy pilasy voanalohany? Atsika mila matoky fa “Jehovah Tompiny tafiky” b miaraka amintsika. Izy hanohan̈a atsika izikoa Fanjakan̈anany fo ataontsika amy pilasy voanalohany. Ke tsisy raha eky tôkony havozoantsika.​—Vakia Hagay 2:4.

9-10. Akory nahitanolo fivadiany araiky fa marin̈y ankitin̈y raha volan̈iny Jesosy amy Matio 6:33?

9 Diniha hely baka ohatrany Oleg ndreky Irina. c Iro roe fivadiany samby pisava lalan̈a. Iro nandeha nan̈ampy fiangonan̈a tamy faritry hafa. Fa baka tio, iro very asa fotony nisy problemo aratoekarian̈a tamy firenenandro. Tsy nahita asa maharitry foeky iro tan̈aty taon̈o araiky. Ndray zen̈y, tsapandro fa Jehovah tia ndreky manohan̈a iro fo. Ndraikindraiky aby iro nahazo fan̈ampian̈a baka tamy piaramanompo. Ino raha nan̈ampy iro hahavita hiaritry? Tamy voanalohany, kivy mare Oleg. Karaha ty ho izy: “Zahay nifen̈y fo nandany fotoan̈a erakany vitanay taminy asa fitorian̈a. Zen̈y nan̈ampy zahay hifantoko amy raha ten̈a maventy amy fiain̈ana.” Nata iro roe fivadiany mbala nanohy nitsakaraka asa, iro mbala nifen̈y fo koa taminy asa fanompoan̈a.

10 Tandraraiky, iro koa fa navy tantran̈o baka nanompo, ren̈indro fa nisy kamaradindro nan̈ano dia 160 kilometara nitondra hanin̈y feno tanty aroe hamian̈a iro. Karaha ty ho Oleg: “Nimpody hitanay ndraiky taminy andra io fa Jehovah ten̈a mikarakara zahay. Hitanay koa fa ten̈a tia zahay iro piaramanompo aby io. Resy lahatra zahay fa Jehovah tsy mety han̈adin̈a panomponany foeky, nata efa karaha tsisy raha antinain̈y foeky amy fiain̈anandro.”​—Mat. 6:33.

11. Ino raha mety antinaintsika izikoa atsika tsy voly mifantoko amy fan̈anaovan̈a sitrapony Zan̈ahary?

11 Asa fan̈anaovan̈a pianatra io asa mamonjy fahin̈ana, ke tiany Jehovah atsika hifantoko mare amizio. Efa hitantsika tamy  fehintsoratra faha-7 tarỳ fa Hagay nandrisiky vahoakany Jehovah hanomboko ndraiky asa fan̈oren̈ana tempoly io. Jehovah nampan̈anten̈a fa izikoa iro man̈ano zen̈y, izy “hitahy” iro. (Hag. 2:18, 19) Atsika koa afaka matoky fa Jehovah hitahy ezaka ataontsika izikoa asa nan̈irahany atsika io ataontsika raha farany maventy amy fiain̈anantsika.

AMPITOMBOSA FATOKISANAO JEHOVAH

12. Nan̈ino Ezra ndreky iro Jiosy nimpody baka sesitany aby io nila finoan̈a matanjaka?

12 Tamy taon̈o 468 T.K., nisy andiany Jiosy hafa baka ta Babylony koa nody ta Jerosalema. Ezra niaraka tamindro. Ten̈a nila finoan̈a matanjaka iro nan̈ano dia io. Lalan̈a handihanandro io baka nampavozo mare. Baka io, iro nitondra volamena ndreky volafotsy maro baka tamy panjaka handeha hampiasain̈y amy tempoly. Ke iro natahoran̈a hiravainy dahalo. (Ezra 7:12-16; 8:31) Tsy ela, loso haindro fa ndray Jerosalema koa tsy ten̈a voaro. Tsy naro olo nipetraka tao, avio riba ndreky varavaran̈any tanàna io koa mbala nila fan̈amboaran̈a. Ino raha ianarantsika baka aminy Ezra ke han̈ampy atsika hatoky Jehovah?

13. Ino raha nan̈ampy Ezra hatoky Jehovah? (Zahava koa lamariky amy pazy ambany.)

13 Efa hitany Ezra akory nataony Jehovah nanohan̈a vahoakanany tan̈aty fotoan̈a sarotro. Mety mbala nipetraka ta Babylony Ezra taon̈o maromaro talohanizen̈y, tamy taon̈o 484 T.K., tamy Panjaka Ahasoerosy nan̈aboaka didy fa Jiosy jiaby nan̈eran̈a Fanjakan̈a Persianin̈y tsy maintsy hivonen̈y. (Est. 3:7, 13-15) Natahoran̈a hofoaty Ezra ndreky Jiosy jiaby! Izikoa iro fa naharen̈y didy io, iro nalemy troko mare ke nifady hanin̈y avio nitomoan̈y sady nivavaka nangataka fan̈ampian̈a tamy Jehovah. (Est. 4:3) Iritrireta hely akory tsapany Ezra ndreky Jiosy sasany aby io izikoa fa nivonen̈y iro olo aby nitady hamono iro in̈y! (Est. 9:1, 2) Azo antoko fa raha nandalo aby in̈y nan̈ampy Ezra ho von̈ono hiatriky raha sarotro hafa mbala hiboaka ndreky nan̈ampy izy hatoky tsarabe fa Jehovah mahavita miaro vahoakanany. d

14. Ino raha nianarany ranabavy araiky koa fa hitany fa Jehovah nikarakara izy taminizy nandalo raha sarotro?

14 Izikoa hitantsika akory ataony Jehovah mikarakara atsika lera atsika tojy problemo, ho moramora amintsika hatoky fa izy mbala hikarakara atsika fo koa aminy amaray. Diniha baka tantarany Anastasia. Izy mipetraka an Eropy Antin̈iana. Piaramiasa taminany nitady hiforse izy hiaraka hilan̈y amindro amy raha momba politiky, ke naleony niala taminy asanany. Ho izy: “Sambako tamy zen̈y tsisy vola ndray parata.” Karaha ty koa ho izy: “Zaho nivavaka tamy Jehovah avio hitako fa izy ten̈a nikarakara zaho. Izikoa zaho mbala mimpody very asa ndraiky, zaho tsy hazovo. Matoa Babako andan̈itry an̈y io mikarakara zaho niany, dikanizen̈y izy mbala hikarakara zaho koa amaray.”

15. Ino nan̈ampy Ezra tsy voly hatoky Jehovah? (Ezra 7:27, 28)

15 Hitany Ezra fa tan̈any Jehovah nan̈ampy izy. Ezra koa fa nieritreritry fomba maro efa nan̈ampiany Jehovah izy taloha tan̈y, izy nanjary nahainatoky Jehovah fo. Aleva onon̈o baka volan̈a ty: ‘Nan̈ampy zaho tan̈any Jehovah Zan̈aharinaka.’ (Vakia Ezra 7:27, 28.) Amy boky mitondra an̈aranany ao, intsiota aby Ezra nampiasa volan̈a miramira amy zen̈y.​—Ezra 7:6, 9; 8:18, 22, 31.

Lera karakory mety ahitantsika fa ten̈a man̈ampy atsika tan̈any Jehovah? (Zahava fehintsoratra 16) e

16. Amy lera karakory atsika afaka mahita tsarabe fa man̈ampy atsika tan̈any Jehovah? (Zahava koa sary.)

16 Jehovah afaka man̈ampy atsika izikoa atsika fa miatriky raha sarotro. Mety misy fotoan̈a, ohatra, atsika mangataka andra tsy hiasan̈a amy sefontsika baka hahavitan̈a man̈aton̈o fivoriambe, na mangataka tsao mety ivoan̈a lera hiasantsika baka hahavitan̈a man̈aton̈o fivorian̈a jiaby. Amy fotoan̈a aby zen̈y atsika afaka mahita akory ataony tan̈any Jehovah man̈ampy atsika. Mety tsy ho ampoizintsika foeky fomba an̈ampiany Jehovah atsika. Ke hahaihitombo fo fatokisantsika Jehovah.

Malahelo Ezra mahita fahotan̈any vahoaka ke izy mitomoan̈y ndreky mivavaka amy tempoly. Mitomoan̈y koa vahoaka. Sekania mankahery Ezra ke mivolan̈a: ‘Mbala misy raha antinain̈y aminy Israely ... Zahay manohan̈a anao.’​—Ezra 10:2, 4 (Zahava fehintsoratra 17)

17. Akory nan̈aboahany Ezra fa izy nanetry ten̈a koa fa tojy raha sarotro? (Zahava sary amy fon̈ony gazety ty.)

17 Ezra nanetry ten̈a ke nangataka fan̈ampian̈a tamy Jehovah. Isaka izy niasaloha momba andraikitrinany, Ezra nanetry ten̈a ke nivavaka tamy Jehovah. (Ezra 8:21-23; 9:3-5) Toetsain̈inany zen̈y nandrisiky olo hanohan̈a izy ndreky hangala tahaka finoan̈anany. (Ezra 10:1-4) Izikoa atsika fa miasaloha momba raha ilaintsika andavanandra na momba fiarovan̈a fianakavian̈antsika, atsika mila matoky Jehovah ke mivavaka aminany.

18. Ino raha han̈ampy atsika hampitombo fatokisantsika Jehovah?

18 Hahaihitombo fo fatokisantsika Jehovah izikoa atsika manetry ten̈a ke mangataka fan̈ampian̈a aminany ndreky man̈eky fan̈ampian̈a baka amy piaramanompo. Karaha zen̈y nataony Erika, man̈angy manan̈a zanaka telo. Izy natoky Jehovah fo ndray tio raha sarotro natrefiny. Izy nafajaza, avio tsy ela helinizen̈y naty koa vadiny. Karaha ty ho izy momba raha nandalo aby io: “Anao tsy afaka mahay tsialohaloha akory fomba han̈ampiany Jehovah anao. Mety amy fomba tsy ampoizinao aby raha zen̈y. Hitako fa naro tamy vavakanaka nivaliany Jehovah. Ke iro namako aby io nampiasainy tamy zen̈y, na tamy raha nivolan̈indro zen̈y na koa tamy raha nataondro. Loso moramora amindro kamaradiko aby io man̈ampy zaho izikoa fa koran̈iko amindro raha mavoa zaho.”

MATOKISA JEHOVAH FIRAKA AMY FARANY

19-20. Ino raha ianarantsika baka amy Jiosy aby tsy nafaka nody ta Jerosalema in̈y?

19 Misy leson tsara koa ianarantsika baka amindro Jiosy tsy nafaka nody ta Jerosalema aby io. Sasany tamindro mety tsy nafaka nody fotony efa natoe, na narary mare, na koa nohony andraikitry tamy fianakavian̈a. Ndray zen̈y, iro ravoravo nanohan̈a lan̈iany olo nody ke nan̈amia raha maro nilaindro han̈amboaran̈a tempoly. (Ezra 1:5, 6) Ndray efa kadiriny 19 taon̈o tafarany naviandro Jiosy voanalohany nody ta Jerosalema, iro Jiosy tsy nafaka niala ta Babylony tan̈y mbala nandefa fan̈amezan̈a fo ta Jerosalema.​—Zak. 6:10.

20 Atsika afaka matoky fa Jehovah ten̈a mankasitraka ezaka ataontsika hamparavoravo izy nata atsika tsy afaka man̈ano raha jiaby tiantsika hatao amy fanompoan̈a. Akory ahaizantsika zen̈y? Taminy andrany Zakaria, Jehovah nan̈iraka paminan̈inany han̈amboatra satroboninahitry baka tamy volamena ndreky volafotsy nalefany Jiosy aby tavela ta Babylony tan̈y. (Zak. 6:11) ‘Satroboninahitry tsarabe’ io natao ‘fahatsiarovan̈a’ fan̈amezan̈a baka tamy fô nataondro. (Zak. 6:14, l.p.a.) Ke atsika koa afaka matoky fa tsisy andra han̈adin̈asany Jehovah ezaka mare ataontsika hanompoan̈a izy lera atsika tojy raha sarotro.​—Heb. 6:10.

21. Ino han̈ampy atsika hatoky Jehovah fo na ino na ino raha hiboaka aminy amaray?

21 An̈atiny andra farany ty, tsy maintsy mbala ho hisy raha sarotro fo tojy atsika, avio fiain̈ana mbala hahaiho sarotro fo. (2 Tim. 3:1, 13) Ndray zen̈y, atsika tsy mila miasaloha mare. Tsarova raha nivolan̈iny Jehovah tamy vahoakanany taminy andrany Hagay ty: “Zaho miaraka aminaro ... Aza mavozo.” (Hag. 2:4, 5) Atsika koa afaka matoky fa Jehovah hiaraka amintsika fo izikoa atsika mbala mifen̈y mare man̈ano sitraponany. Ndray ino ndray ino raha sarotro mety ho tojy atsika aminy amaray an̈y, ho vitantsika fo hatoky Jehovah izikoa atsika man̈araka raha nianarantsika baka tamy faminanian̈any Hagay ndreky Zakaria, avio taminy ohatrany Ezra.

HIRA 122 Hatanjaho ny Finoanao!

a Lahatsoratra ty natao han̈ampian̈a atsika hampitombo fatokisantsika Jehovah lera atsika sahiran̈a arabola, tojy korontan̈a arapolitiky, na koa lera misy olo manohitry atsika amy fitorian̈a.

b Mimpody im-14 volan̈a “Jehovah Tompiny tafiky” io amy bokiny Hagay ao. Zen̈y nampatsiaro iro Jiosy aby io ndreky mampatsiaro atsika fa tsy hay lan̈ilan̈iny foeky angovony Jehovah avio izy manan̈a tafiky anjely marobe.​—Sal. 103:20, 21.

c Nivoan̈a an̈aran̈a sasany.

d Ezra pan̈ano dika soratra sady ten̈a nahay Lalàn̈any Zan̈ahary. Zen̈y nahavy izy efa natoky mare faminanian̈any Jehovah ndray taminizy mbala tsendriky nandeha ta Jerosalema.​—2 Tan. 36:22, 23; Ezra 7:6, 9, 10; Jer. 29:14.

e FAN̈AZAVAN̈A SARY: Rahalahy araiky mangataka andra tsy hiasan̈a amy sefonany han̈aton̈ana fivoriambe fa sefonany tsy man̈eky. Izy mivavaka mangataka fan̈ampian̈a ndreky taridalan̈a amy Zan̈ahary alohanizy himpody hikoran̈a ndraiky amy sefonany. Izy man̈aboaka invitasiony fivoriambe amy sefonany sady man̈azava nan̈ino ten̈a raha maventy fampianaran̈a baka amy Baiboly azontsika amizio. Gaga sefonany ke niova hevitry.