ZƐŊ-LƐƐI 2
ŊULEI 132 Ku Kaa Naa Tɔnɔ
Berei Sinaa Da Pɔri Ɓaa-kɛ-maa Lɛi La Dinɛyaai Diai
“Sinaa, . . . ka ɓaa-kɛ-maa tɛɛ kanɛyaai pɔ.”—1 PI. 3:7.
MƐNI-ŊUŊ
Berei nɛni-kula-surɔŋ a pɔri ɓaa-kɛ-maa lɛi la ŋɔnɛnii ma nono pere da dua-pere sui.
1. Le ɓa mɛni-ŋuŋ dɔnɔ nyii Ziova e tua-laa kpɛtɛ mɛni mai?
ZIOVA kaa a ‘lii-nɛ̃ɛ Ɣala,’ nyaŋ a ŋwɛlii kua maŋ kulii e kɛ a nɛ̃ɛ. (1 Te. 1:11, NWT) Aa ɓɛlɛ-see-sãa tamaa tɛɛ kupɔ a gɛɛ ku kɛ-ɣeniɛ ŋaa-nɛ̃ɛ kula. (Zĩ 1:17) Mɛlɛ-seei ŋi dɔnɔ ɓa tua-laa. Nɛni da surɔŋ da too tua-laa su, da di kono tee a gɛɛ da pai dikie-ni wɛlii, di ɓaa-kɛ-maa tɛɛ dikie-ni pɔ, di dikie-ni maa mɛni siɣe a gbanaŋɔɔ. Da diwɛli-kɛ-maai su kpanaŋ dikie-ni mɛni ma, a pa a lii-nɛ̃ɛ dipɔ.—Tá. 5:18
2. Le ɓe saa kɛi tua-laa tamaa su?
2 Maloŋ mɛnii ɓa, tua-laa su-ɓela tamaa da nĩa gono-teei ma di gɛ a voloi di too la tua-laa sui. Mɛni ma, lii-nɛ̃ɛ fe ditua-laai su. Lopo ta e mo a gɛɛ nɛni-kula-sinaa taŋa da dinɛyaai lokwa, di mɛni nyɔmɔɔ tamaa kɛ a dia. Sinaa taŋa da tua a dinɛyaai a ɓaa-kɛ-maa pere da kɛ nua ŋɛi, kɛlɛ da li bɛrɛi la, dikɛ tua a dia a nyɔmɔɔ. Nɛni-kula-sinaa tamaa da kɛ nuu-kaŋ fotoo kaai, nyaŋ nyiŋi a pa a lii-too-polu dinɛyaai pɔ.
3. Le ɓe a gɛ nɛni-kula-sinaa taŋa dikɛ dinɛyaai soŋ a nyɔmɔɔi?
3 Le mɛni-ŋa ɓe a gɛ nɛni-kula-sinaa taŋa dikɛ dinɛyaai soŋ a nyɔmɔɔi? Tãi ta bere ɓe dinaŋ a kaa tua la a dilee, mɛni ma difa nyiŋi kaa a mɛni nyɔmɔɔ. Di taŋa da tua a dinɛyaai a nyɔmɔɔ kpɛni fei bere ɓe nua tamaa da gɛ la ɓɛi dikaa naai, nyaŋ gaa dikili-ŋa a gɛɛ nyiŋi kɛɛ a nɛ dinɛyaai dia a gɛɛ wala-walalaa kaa diyeei dimɛi. Sinaa taŋa dife dilii maa soŋ pere kɔlɔŋ dilii a kɛ a ŋwanaa. Nuu-kaŋ fotoo kaa aa gɛ kili-ŋa-sia nyɔmɔɔ kɛ ɓo di taŋa yeei a pa nɛni-mɛni da surɔŋ-mɛni ma. E tee nyiti ma, lopo taŋa aa nɛ a gɛɛ COVID-19 kɔlɔ-felai aa dua-pere-nyɔŋ ŋi su kɛtɛ. Kɛlɛ maa fe nɛ̃ɛ ni nɛni-kula-surɔŋ e tua a ŋɔnɛnii a bere sii kɛɛ ŋi.
4. Le ɓe maa nɛ̃ɛi nɛni-kula-sinaa di dikpiŋ mɛi kaa nyeei, nyaŋ le mɛni ma?
4 Maa fe nɛ̃ɛ ni nɛni-kula-sinaa nyii-ŋai a Korai-ɓelai di ŋeniɛi ŋɔkili-ŋa-siai siɣe a pa berei ma da tua la a nɛyaai. a Le mɛni ma? Kpɛni fei mɛnii nuu a gili-ŋa sia e pilaŋ mai ɓe a maa tua kɛ. Zia-nuui Pɔɔ e ziɣe-zu Korai-ɓelai kɛ Luŋ lia-woo ɓo a gɛɛ ‘dife kɛ yɛɛ nɔii ŋi su-ɓela.’ (Lo. 12:1, 2) Lomaŋ korai-toli-kpɔŋ su-ɓela taŋa dikɛ naa a korai-ɓela a koraŋ tamaa a tãi Pɔɔ e gɔlɔi ŋi pɔ̃yɛ lai. Kɛɛ Pɔɔ woo e nɛ a gɛɛ korai-toli-kpɔŋ su-ɓela taŋa dikɛ nii nɛɛi naa a gɛɛ ŋeniɛi ŋɔmɛni kɛ pere da ŋeniɛi ŋɔkili-ŋa-siai e diteniŋ tɔɔ. Nyiŋi ɓe gɛ e di fɔrɔ a gɛɛ di ditua-pere da dikili-ŋa-siai maa faleŋ. Nia-wooi ti lɛlɛɛi nii saa nɛni-kula-sinaa mɛni ma nyii-ŋai a Korai-ɓelai. Maloŋ mɛnii ɓa, di taŋa daa nɛɛ naa ŋeniɛi ŋɔkili-ŋa-siai aa gɛ daa kpiŋ tua a dinɛyaai a nyɔmɔɔ. b Ziova a ŋwɛlii nɛni-kula-surɔŋ e tua leŋ a ŋɔnɛnii? Kwa pai mare-kɛɛ ti sukulai kaai ŋala-kɔlɔ-kpuai su nyii zɛŋ-lɛɛi ŋi sɛlɛŋ-kpau a kulai zui.
5. Yɛɛ berei 1 Pitɛ 3:7 e mo lai, maa nɛ̃ɛi nɛni-kula-surɔŋ e tua leŋ a ŋɔnɛnii?
5 1 Pitɛ 3:7 lono. Ziova e mo nɛni-kula-sinaa dia a gɛɛ di ɓaa-kɛ-maa tɛɛ dinɛyaai pɔ. Surɔŋ nyii a ɓaa-kɛ-maa tɛɛ ŋɔnɛnii pɔi, a tua a nyaa a nɛlɛɛ, a wɛli-kɛ-maa pere. Zɛŋ-lɛɛi ŋi su, kwa pai mɛni maa-kɔrii e pilaŋ berei ma surɔŋ a pɔri ɓaa-kɛ-maa lɛi la ŋɔnɛnii ma. Kɛlɛ kwaa gɔɔ pilaŋ a lonoɔ e pilaŋ mɛni-ŋai dia maa fe nɛ̃ɛ ni surɔŋ e gɛ a ŋɔnɛnii.
IFE TUA NYƆMƆƆ KELEE DA KƐ A INƐNII
6. Ziova ŋɔkili-ŋa-siai ɓa le e pilaŋ zinaai dia da dinɛyaai lokwai? (Kolasiɛŋ 3:19)
6 Ŋwana-lɔɔ tua. Ŋwana-lɔɔ-ɓela ɓɛlɛ kpɛɛi Ziova koi. (Ŋu. 11:5) E mo a zu ponoɔɔ a gɛɛ ve ŋwɛlii sinaa di tua a dinɛyaai a ŋwana-lɔɔ pere. (Ml. 2:16; Kolasiɛŋ 3:19 lono.) Yɛɛ berei 1 Pitɛ 3:7 nyii zɛŋ-lɛɛi ŋi pilaŋɔɔi ma e mo lai, a kɛ nɛni-kula-surɔŋ a wala tua a ŋɔnɛnii a nɛlɛɛ, a ŋɔlaoi-laai a Ɣala su kara. Tãi ta nyiŋi a pɔri kpiŋ gɛi a gɛɛ Ziova fe ŋoli tɔɔ ŋɔɣala-fɛli-wooi ma.
7. Yɛɛ berei gaa la Ifisiɛŋ 4:31, 32 sui, lono sii kɛɛ leŋ ɓe maa fe nɛ̃ɛ ni nɛni-kula-surɔŋ e gɛi? (Ya pɔnɔ “Ŋooi Sukulai” kaai.)
7 Lono nyɔmɔɔ-ŋa kɛɛ. Sinaa taŋa da lono dinɛyaai pɔ a lii-ŋwana pere, di kpiŋ mɛni nyɔmɔɔ-ŋa ɓo dia nyii a dilii too polui. Kɛlɛ “lii-ŋwana, sooŋ da laraŋ” wɛli fe Ziova ma. c (Ifisiɛŋ 4:31, 32 lono.) A gelee mɛni. Ziova kpaaŋɔɔi berei ma surɔŋ a lono la ŋɔnɛnii pɔ a nɛɛ maŋ dikɛ kpiŋ ditee-tee kwaa ma. Nɛni-kula-surɔŋ nyii a lono ŋɔnɛnii pɔ a nyɔmɔɔi fa ŋɔtua-laai su kara nɔ, kɛɛ a ŋɔnɔ ŋɔlaoi-laai a Ziova su kara.—Zĩ. 1:26.
8. Ziova ŋɔkili-ŋa-siai ɓa le e pilaŋ nuu-kaŋ fotoo kaa ma, nyaŋ le mɛni ma?
8 Nuu-kaŋ fotoo kaa. Ziova ŋɔkili-ŋa-siai ɓa le e pilaŋ nuu-kaŋ fotoo kaa ma? Mɛlɛ kpɛɛi goi. Mɛni ma surɔŋ nyii a fotoo nyɔmɔɔ-ŋa kaai, a ŋɔlaoi-laai su kara a Ziova, nyaŋ ve ɓaa-kɛ-maa lɛi ŋɔnɛnii ma. d Ziova fe ŋwɛlii nɔ a gɛɛ nɛni-kula-surɔŋ fe wulu-wulu kpɛ, kɛɛ ve kpiŋ ŋwɛlii a gɛɛ e gili-ŋa sia e pilaŋ ma. Zisɛ e mo nyɛɛ surɔŋ nyii a nɛni dakpɛni kaa wulu-wulu kpɛɛ maa pere sui, aa kpɛɛ wulu-wulu kɛi “nii su pere.” e—Mf. 5:28, 29.
9. Le mɛni ɓe Ziova fe wɛlini la a gɛɛ nɛni-kula-surɔŋ e kpala ŋɔnɛnii la a pa nɛni-mɛni da surɔŋ-mɛni ma?
9 Kpalaa nɛni la a pa nɛni-mɛni da surɔŋ-mɛni ma. Nɛni-kula-sinaa taŋa da kpala dinɛyaai la a gɛɛ di nɛni-mɛni da surɔŋ-mɛni kɛ a pere sii nyii ŋwɛli fe diai. Tua-pere kɛɛ ŋi ɓɛlɛ kpɛɛi Ziova koi. A ŋwɛlii nɛni-kula-surɔŋ e ŋɔnɛnii wɛli, e zoŋ a nɛlɛɛ, e ɓaa-kɛ-maa tɛɛ bɔ ŋɔkili-ŋa-siai mɛni ma. (If. 5:28, 29) Kɛɛ le ɓe nɛni-kula-surɔŋ a pɔri gɛi a kɛ a kpala ŋɔnɛnii la, kpaa a lono bɔ a nyɔmɔɔ kpaa maŋ a nuu-kaŋ fotoo kaa? Le ɓe a pɔri gɛi a gɛɛ e ŋɔkili-ŋa-siai da dua-pere maa faleŋ?
BEREI NƐNI-KULA-SURƆŊ A PƆRI DUA-PERE MAA FALENI LAI
10. Le ɓe nɛni-kula-sinaa da pɔri maa-kɔrii Zisɛ ŋɔmɛni-kɔɔŋ-maai su?
10 Le ɓe a pɔri kpɔnii nɛni-kula-surɔŋ ma a gɛɛ nyee e tɛɛ lono nyɔmɔɔ kɛɛ ma da kpalaa ma ŋɔnɛnii la? A pɔri Zisɛ ŋɔmɛni-kɔɔŋ-maai pɔɔkɔɔni. Berei maŋ Zisɛ fe wɔlɔ too ni la tua-laa sui, kɛlɛ berei a kaa tua la a ŋɔpolu-ɓelai kaa a mɛni-kɔɔŋ-maa lɛlɛɛ nɛni-kula-sinaa mɛni ma. (If. 5:25) Gɔɔŋ-maa ɓa, berei kaa nɛni-kula-sinaa da pɔri mɛni maa-kɔrii la Zisɛ ŋɔmɛni-kɔɔŋ-maai su a pa berei ma a kaa tua la a ŋɔsia-ɓelai da berei a kaa lono la dipɔi.
11. Zisɛ a kaa tua leŋ a ŋɔsia-ɓelai?
11 Zisɛ a kaa tua a ŋɔsia-ɓelai a nɛlɛɛ, gɛ ɓaa-kɛ-maa tɛɛ dipɔ a tãi kelee. Ve wɔlɔ lono ni dipɔ a pere sii nyii dilii too polui. Berei maŋ Zisɛ e kɛ la a Dinuu-namui, ve wɔlɔ tii kɛ ni a ŋɔwala-walalaai a gɛɛ e dimaa yao. Kɛɛ e tii kɛ dimɛni ma a maa yeŋ pere. (Zɔŋ 13:12-17) E mo ŋɔpolu-ɓelai dia nyɛɛi: “Ka maa-mɛni maa-kɔri, kpɛni fei, maa yeŋɔɔi, nii maa yeŋɔɔ. Gɛ ni, ka pai fii-tɔɔ sɔlɔ ɓoi kamɔleŋ su.” (Mf. 11:28-30) Gɔlɔŋ a gɛɛ Zisɛ e kɛ a maa-yeŋ-nuu. Nuu a kɛ a maa-yeŋɔɔ, ve nɛi a gɛɛ vii kpɛɛi. Kɛɛ wala-walalaa kaa nyeei a gɛɛ e nii maa soŋ. Nuu ta a nii ŋwana mɛni kɛ, a pɔri nii maa sonii a gɛɛ ve nii ŋwana e tɛɛ gɛi ma.
12. Zisɛ a kaa lono leŋ nua pɔ?
12 Zisɛ a kaa nua fɔrɔ, e diŋaa nɛnɛ nono-woo su. Va kaa lono a nyɔmɔɔ ŋɔpolu-ɓelai pɔ. (Luu 8:47, 48) Tãi kpiŋ gbɔara-ɓela di naraŋ lai, di mɛni nyɔmɔɔ tamaa ɓo e pilaŋ mai, “ve laraŋ pili ni polu.” (1 Pi. 2:21-23) Tãi taŋa, Zisɛ a kaa gbɛtɛ gili-ŋa a gɛɛ e lɛɛ a mɛi saa e tɛɛ la lonoɔ ma nua pɔ a nyɔmɔɔ. (Mf. 27:12-14) Nyiŋi kaa a mɛni-kɔɔŋ-maa lɛlɛɛ nɛni-kula-sinaa mɛni ma!
13. Yɛɛ berei gaa la Maafiu 19:4-6 sui, nɛni-kula-surɔŋ a pɔri ‘kanani leŋ ŋɔnɛnii ma’? (Ya pɔri ŋɔnɔ votooi kaai.)
13 Zisɛ e nɛni-kula-sinaa lia-woo ɓo a gɛɛ dife dinɛyaai lɛɛ. E mɛnii Naŋ e moi ɓo a gɛɛ maa nɛ̃ɛi nɛni-kula-surɔŋ e “kanaŋ ŋɔnɛnii ma.” (Maafiu 19:4-6 lono.) Gurii-wooi “kanaŋ” nyii ŋala-kɔlɔ-kpuai ŋi sui sukulai ɓa sɛŋ feerɛ “kanaŋɔɔ gie ma” a gbanaŋɔɔ. Mɛni ma, maa nɛ̃ɛi ŋwɛli-kɛ-maai nɛni-kula-surɔŋ da ŋɔnɛnii loai su e kɛ kpɔ a gbanaŋɔɔ yɛɛ da di kanaŋ dikie ma. A kɛ nuui dɔnɔ a mɛni ta kɛ nyii pai maraŋ nuui lii tooi polui, difeerɛŋɔɔ da mɔ̃lɛ. Surɔŋ nyii ŋɔnɛnii wɛlini a ŋanaai, fe pai ŋwɛlii e nuu-kaŋ fotoo kaa a pere sii kelee ta. A pai kɔi a gɛɛ e ŋɛi kula “sãa kpɛni-kpɛni-ŋa” kpaa fotoo nyɔmɔɔ-ŋa dia a maa felaa. (Ŋu. 119:37) Yɛɛ Zoo, ve pai wɔlɔ ŋwɛlii e nɛni ta kaa a pere sii nyii pai pai a kili-ŋa-sia nyɔmɔɔ nii sui.—Zoo 31:1.
Nɛni-kula-surɔŋ fe faai ma a gɛɛ e nuu-kaŋ fotoo kaa (Ŋoo-ɣɛli-kpului 13 kaa) g
14. Mɛni-ŋa kɛɛ leŋ ɓe maa nɛ̃ɛi nɛni-kula-surɔŋ nyii a lono nyɔmɔɔ-ŋa kɛi e gɛ a gɛɛ e ŋɔlaoi-laai kpɛtɛ polu a Ziova da ŋɔnɛnii?
14 Maa nɛ̃ɛi nɛni-kula-surɔŋ nyii a ŋɔnɛnii soŋ a nyɔmɔɔ kpaa e lono bɔ a nyɔmɔɔi e mɛni takpɛni-ŋa kɛ a gɛɛ e ŋɔlaoi-laai kpɛtɛ polu a Ziova da ŋɔnɛnii. Le mɛni-ŋa ɓe maa nɛ̃ɛi e gɛi? Maa-ŋuŋ, maa nɛ̃ɛi e gɔlɔŋ a gɛɛ dua-pere fe lɛlɛ ni. Ziova a dua-pere kelee kaa, e nono-woo kelee mɛni. (Ŋu. 44:21; Ik. 12:14; Ib. 4:13) Veerɛi, maa nɛ̃ɛi e kpera lonoi ŋɔnɛnii pɔ a nyɔmɔɔ, e dua-pere maa faleŋ. (Tá. 28:13) Zaaɓai, maa nɛ̃ɛi e ŋɔnɛnii da Ziova kpera fe, e di mare kɛ su-mɛni-lɛɛ mɛni ma. (Dikɛ-mɛni-ŋai 3:19) Maa nɛ̃ɛi e ŋɔnɔ Ziova kpera fe kpɔŋ maa mɛni ma a gɛɛ e pɔri ŋɔkili-ŋa-siai, nono pere da dua-pere maa faleni. (Ŋu. 51:10-12; 2 Kl. 10:5; Fe. 2:13) Naaŋ, maa nɛ̃ɛi e tɔɔ ŋɔɣala-fɛli-wooi polu a gɛɛ e ŋwana-lɔɔ da lono nyɔmɔɔ sii kelee kpɔara. (Ŋu. 97:10, NWT) Nɔɔlui, maa nɛ̃ɛi e korai-toli-kpɔŋ laa-tuɛ-ɓelai mare kɛ a maa felaa kpɔŋ maa mɛni ma. (Zĩ 5:14-16) Nɔɔlu mɛi dai, maa nɛ̃ɛi e mɛni-kpɛtɛɛ kɛ nyii pai kpɔnii ma a gɛɛ ve ŋɔnɔ li polu ŋɔtua-pere-nyɔŋ-ŋai pɔ. Maa nɛ̃ɛi nɛni-kula-surɔŋ nyii a nuu-kaŋ fotoo kaai e sia a nia-woo-ŋai ŋi. Ziova a pai kpɔŋ maa tɛɛi bɔ a gɛɛ e pɔri dua-pere maa falenii. (Ŋu. 37:5) Kɛlɛ mɛni-ŋai maa nɛ̃ɛi nɛni-kula-surɔŋ e gɛi kelee nɔ fe ŋi. Maa nɛ̃ɛi e berei kaa a pɔri ɓaa-kɛ-maa lɛi la ŋɔnɛnii ma. A pɔri nyiŋi kɛi leŋ?
BEREI YA PƆRI WƐLI-KƐ-MAA DA ƁAA-KƐ-MAA LƐI LA INƐNII MAI
15. Nɛni-kula-surɔŋ a pɔri wɛli-kɛ-maa lɛi leŋ ŋɔnɛnii ma?
15 Nɛ inɛnii ma a gɛɛ I ŋwɛlini. Bɔlɔ-ŋa taŋa nyii-ŋai lii-nɛ̃ɛ kaa ditua-laai sui, da kɔ a ɣele kelee a gɛɛ di mɛni ta kɛ nyii pai nɛi dinɛnii ma a gɛɛ di ŋwɛlini. (1 Zɔŋ 3:18) Nɛni-kula-surɔŋ a wɛli-kɛ-maa lɛ ŋɔnɛnii ma a mɛni-ŋa kɛɛ yɛɛ nyee soŋɔɔ kpaa kpulɔŋɔɔ ma. A pɔri worɛ-woo kɔlɔ pɔ̃yɛi e dɛɛ bɔ, e mo ma nyɛɛi: “Iwɛli kpɔɔi a nzonii” kpaa “Ikɔlɔi kaa leŋ?” A pɔri ŋɔwɛli-kɛ-maai lɛi ma a ɓɛlɛ-see pɛlɛ-pɛlɛɛ kɛɛ mi a tãi kelee. Nɛni-kula-surɔŋ a mɛni-ŋai ŋi kɛ, a ɓaa-kɛ-maa lɛ ŋɔnɛnii ma, e ŋɔnɔ ditua-laai su kpanaŋ.
16. Le mɛni ɓe maa nɛ̃ɛi nɛni-kula-surɔŋ e ŋɔnɛnii laa maa tɛ lai?
16 Zɛɣɛi fe. Nɛni-kula-surɔŋ nyii a ɓaa-kɛ-maa lɛ ŋɔnɛnii mai, a gbonoi kpanaŋ, e gɛ nii e nɛ̃ɛ. Berei sii dɔnɔ a pɔri gɛi lai ɓa, e zɛɣɛi fe mɛni-ŋai kelee a gɛi mɛni ma. (Ko 3:15) Nɛni-kula-surɔŋ a bɔŋ laa maa tɛ a tɔ̃ya pere, a nii nɛ̃ɛ. Nii a laa, e gɔlɔŋ a gɛɛ bɔŋ e ŋwɛlini, gɛ ɓaa-kɛ-maa tɛɛ bɔ.—Tá. 31:28.
17. Nɛni-kula-surɔŋ a ɓaa-kɛ-maa lɛ leŋ ŋɔnɛnii ma?
17 Tua a nyaa a nɛlɛɛ, I ɓaa-kɛ-maa tɛɛ bɔ. Nɛni-kula-surɔŋ nyii ŋɔnɛnii wɛlinii, a maa mɛni siɣe a gbanaŋɔɔ. A gaa yɛɛ ɓɛlɛ-see-sɛŋ lɛlɛɛ nyii kula Ziova yeei. (Tá. 18:22; 31:10) Nyiŋi a pai gɛi e tua a nyaa a nɛlɛɛ a pa kpiŋ nɛni-mɛni da surɔŋ-mɛni ma ditua-laai su. Ve pai kpalai ŋɔnɛnii la a gɛɛ e mɛni kelee ta kɛ nyii ŋwɛli fe ma a pa nɛni-mɛni da surɔŋ-mɛni ma kpaa nyii pai gɛi ŋɔkili-ŋa-siai maa fe lɛɛ a ŋwaa. f Nyaa maŋ a pai kɔi a gɛɛ ŋɔkili-ŋa-siai e lɛɛ a maa waa Ziova ŋɛi.—Dikɛ-mɛni-ŋai 24:16.
18. Le ɓe maa nɛ̃ɛi nɛni-kula-sinaa di gbɛtɛ dikili-ŋa a gɛɛ di gɛ? (Ya pɔri ŋɔnɔ basii ŋi kaai: “ Pere Sii Naaŋ Nyii Nɛni-kula-surɔŋ A Pɔri Ɓaa-kɛ-maa Lɛi La Ŋɔnɛnii Mai.”)
18 Nɛni-kula-sinaa, ka pɔri laai la a gɛɛ Ziova lii a nɛ̃ɛ a berei kaa ka kɔi la a gɛɛ ka ɓaa-kɛ-maa tɛɛ kanɛyaai pɔ kalono pere da katua-pere su. Kɛ a I kpɛtɛɛ a gɛɛ ife mɛni kelee ta kɛ a nyaa nyii pai nii tooi polui. Kɛɛ tua a nyaa a nɛlɛɛ, a ɓaa-kɛ-maa da wɛli-kɛ-maa pere. Nyiŋi kɛɛ a nɛ ma a gɛɛ I ŋwɛlini, nyaŋ maa mɛni kpanaŋɔɔi ya. Ya ɓaa-kɛ-maa tɛɛ inɛnii pɔ, ya pai naoi-laai nyii maa mɛni kpanaŋɔɔi e tɛɛ laoi-laa kelee ta mai maa-kɔ̃ɔi, nyaa ɓa ilaoi-laai a Ziova.—Ŋu. 25:14.
ŊULEI 131 “What God Has Yoked Together”
a Nɛni-kula-sinaa da pai mɛni lɛlɛɛ sɔlɔ ɓoi a kɛ da zɛŋ-lɛɛi “Do You Treat Women as Jehovah Does?” lono nyii gaa Gɔlɛ-ɣaloŋ-leei 2024 Yeŋkeŋ sui.
b Diai dipɔŋ ni da di soŋ a nyɔmɔɔi, da pɔri mɛni lɛlɛɛ sɔlɔ ɓoi a kɛ da zɛŋ-lɛɛi “Help for Victims of Domestic Abuse” lono nyii gaa zɛŋ-lɛɛ kpului “More Topics” mu jw.org ma da JW Library® su.
c ŊOOI SUKULAI: “Laraŋ woo-ŋa” sukulai ɓa woo nyɔmɔɔ-ŋa ɓoɔɔ nuu ta ma nyii pai gɛi nii e too polu e pilaŋ gbiŋ mai. A pɔri ŋɔnɔ kɛi a nuui maa kulaa a tãi kelee. Mɛni ma wooi nyii kelee nɛni-kula-surɔŋ a mo bɔŋ ma nyii pai nii tooi polui kaa a laraŋ woo.
d Zɛŋ-lɛɛi “Pornography Can Shatter Your Marriage” kaa nyii gaa jw.org kpaa JW Library su.
e Nɛni nyii bɔŋ a nuu-kaŋ fotoo kaai a pɔri zɛŋ-lɛɛi “When a Marriage Mate Views Pornography” lonoi nyii gaa Manai 2023 Yeŋkeŋ sui.
f Ŋala-kɔlɔi fe lono ni a damaa e pilaŋ nɛni-mɛni da surɔŋ-mɛni kɛ pere sii ma nyii maa waai kpaa maa fe waa ni tua-laa sui. Maa nɛ̃ɛi tua-laa su-ɓela kelee di dikpɔɔi mɛni-kpɛtɛɛ kɛ nyii pai nɛi a gɛɛ ɓaa-kɛ-maa kaa diyeei Ziova mɛni ma, di dikie-ni lii laa, nyaŋ kili-ŋa-sia lɛlɛɛ kɛ ɓo diyeei a tãi kelee. Tɔ̃ya ma, tua-laa su-ɓela dife pai ŋwɛlii di lono nua takpɛni-ŋa pɔ e pilaŋ nɛni-mɛni da surɔŋ-mɛni ma ditua-laai su.
g MƐNII VOTOOI A NƐI: Bɔlɔi maraŋ tii-kɛ-ɓela da kpalai na a gɛɛ e nuu-kaŋ fotoo kaa.
