Lí zu-pere

Lí m̀ɛni-ŋuŋ-ŋai ma

ZƐŊ-LƐƐI 4

ŊULEI 18 Sɛɣɛi Fe Tɛɛ Maa-tee-sɛŋ Mɛni Ma

Le Ɓe Maa-tee-sɛŋ A Pɔri Nɛi Kua?

Le Ɓe Maa-tee-sɛŋ A Pɔri Nɛi Kua?

‘Berei-sii ŋi ɓe Ɣala e ŋɔwɛli-kɛ-maai lɛ la kua.’1 ZƆŊ 4:9.

MƐNI-ŊUŊ

Mɛnii maa-tee-sɛŋ a nɛ kua e pilaŋ Ziova Ɣala da Zisɛ Korai ditua-pere lɛlɛɛ-ŋai diai.

1. Le mɛni ɓe nɛlɛɛi la a gɛɛ ku li Korai Ŋɔsaa Kili-too-ŋa Kpɔŋ ma a koraŋ kelee?

 ZIOVA e ɓɛlɛ-see-sɛŋ mɛni kpanaŋɔɔ tɛɛ kupɔ a Noŋ tɛɛ a gɛɛ e saa kumɛni ma! (2 Kl. 9:15) Ee Zisɛ e saa kumɛni mai, ya pɔri kɛi a Ziova naoi. A pɔri ŋɔnɔ nɛɛi naa a gɛɛ I wɔlɔ-wɔlɔ fulu-laa sɔlɔ ɓo. Mɛni-ŋuŋ tamaa kaa kuyeei nyii kwa pɔri Ziova sɛɣɛi fei mɛni ma, nyii maa-tee-sɛŋ tɛɛ kpɛni fei e ku wɛlini a ŋanaa! (Lo. 5:8) Zisɛ e mo a gɛɛ maa nɛ̃ɛi kukɛ li Ŋɔsaa Kili-too-ŋa Kpɔŋ ma a koraŋ kelee a gɛɛ ku kanaŋ yee-see-mu lɛi mɛnii nyaa da Naŋ Ziova di gɛ kuɛi mɛni ma.—Luu 22:​19, 20.

2. Le ɓe kwa pai maa-kɔrii zɛŋ-lɛɛi ŋi su?

2 Goraŋ ŋi su, Zisɛ Ŋɔsaa Kili-too-ŋa Kpɔŋ a pai kɛi a Salade ɣele, Dɛniŋ 12, 2025. Dɔ̃yai ɓa, ku kelee kwa mɛni-kpɛtɛɛ kɛi a gɛɛ kukɛ naa. A pai kɛi a nɛlɛɛ a gɛɛ ku kukili-ŋa sia e pilaŋ mɛnii ma Ziova da Noŋ Zisɛ di gɛ kumɛni mai a Zisɛ Ŋɔsaa Kili-too-ŋa Kpɔŋ tãi. Zɛŋ-lɛɛi ŋi su, kwa pai lonoi e pilaŋ mɛnii ma maa-tee-sɛŋ a nɛ kua e pilaŋ Ziova da Noŋ ma. Zɛŋ-lɛɛi nɛɛ polui su, kwa pai berei kaai kwa pɔri mɛni lɛlɛɛ sɔlɔ ɓoi la maa-tee-sɛŋ ti su da berei kwa pɔri kuyee-see-mui lɛi la mɛni mai.

MƐNII MAA-TEE-SƐŊ A NƐ KUA E PILAŊ ZIOVA MAI

3. Nuu tɔnɔ ŋɔsaa a pɔri nuu ŋɔmiliyɔŋ tamaa maa teei leŋ? (Ya pɔri ŋɔnɔ votooi kaai.)

3 Maa-tee-sɛŋ a Ziova ŋɔsãa-laai lɛ kua. (Du. 32:4) A pere sii kɛɛ leŋ? Ikili-ŋa sia e pilaŋ mɛnii ŋi ma: Ku sɔnyɔŋ da saa sɔlɔ ɓo Adaŋ ŋɔwoo pilii su. (Lo. 5:12) A gɛɛ e kuŋuŋ maa ɓo sɔnyɔŋ da saa yeei, Ziova e Zisɛ tɛɛ a gɛɛ e saa kumɛni ma. Kɛlɛ maa waa-nuu tɔnɔ a pɔri nuu ŋɔmiliyɔŋ tamaa maa teei leŋ? Zia-nuui Pɔɔ e mo nyɛɛi: “Yɛɛ berei Ɣala woo pili-nuu tɔnɔ [Adaŋ] e nuu tamaa pili la sɔnyɔŋ sui, bere nɔ ɓe Ɣala woo mɛni nuu tɔnɔ [Zisɛ] a pai nuu tamaa kɛi la di tɔ̃ya laa-la sɔlɔ ɓo.” (Lo. 5:19; 1 Te. 2:6) Mɛni ma Pɔɔ e kɛ moi a gɛɛ nuu kelee a sɔnyɔŋ kɛ, e saa kpɛni fei maa waa-nuu tɔnɔ e Ɣala woo pili. Bere nɔ ɓe maa waa-nuu tɔnɔ e kuŋuŋ maa ɓo la sɔnyɔŋ da saa yeei.

Nuu tɔnɔ ɓe pa a sɔnyɔŋ da saa kupɔ. Bere sii tɔnɔi ti su, nuu tɔnɔ ɓe kuŋuŋ maa ɓo (Ŋoo-ɣɛli-kpului 3 kaa)


4. Le mɛni ɓe Ziova fe nɛɛ ni la naa Adaŋ nonii nyii-ŋai ŋoo mɛnii dikɛ ɣeniɛ wɔlɔ-wɔlɔ da wɔlɔ-wɔlɔi?

4 I laai la maa nɛ̃ɛi kɛ Zisɛ e saa ku lɛɛ pai ŋuŋ-maa-ɓo sɔlɔ ɓoi? Le mɛni ɓe Ziova fe nɛɛ ni la naa Adaŋ nonii nyii-ŋai ŋoo mɛnii dikɛ ɣeniɛ wɔlɔ-wɔlɔ da wɔlɔ-wɔlɔi? Kwa pɔri gaai yɛɛ eei pa kɛi a nɛlɛɛ a gɛɛ e gɛ ti. Kɛlɛ nyiŋi fei pa Ziova ŋɔsãa-laai lɛi a zu ponoɔ. Ziova eei nyiŋi kɛ, eei pai kɛi yɛɛ Adaŋ fe sɔnyɔŋ kɛtɛ kɛ ni, nyaŋ nonii dife a sɔnyɔŋ-ɓela. Kɛlɛ Ziova kaa a Ɣala nyii zãai.

5. Le mɛni ɓe kwa pɔri laai la a gɛɛ Ziova a pai tɔ̃ya mɛni kɛi a tãi kelee?

5 Le ɓe kɛ pa kɛi eei kɛ Ziova fe maa-tee-sɛŋ tɛɛ ni kumɛni ma, kɛlɛ e nɛɛ naa Adaŋ nonii dikɛ ɣele ma wɔlɔ-wɔlɔ da wɔlɔ-wɔlɔ berei maŋ dikaa la a sɔnyɔŋ-ɓelai? Nua dii pa gaai yɛɛ tãi ta Ziova a pai ŋɛi naɣiŋ ni ŋɔsãa-laai mɛi mɛni taŋa su. Gɔɔŋ-maa ɓa, nua taŋa da pɔri kɛi dikili-ŋa siai a kɛ Ziova a pai ŋɔkono-tee-ŋai kelee ŋaa-see kɛi. Kɛlɛ maa fe nɛ̃ɛ ni kulii e sɛlɛŋ e pilaŋ nyiti ma. Le mɛni ma? Kpɛni fei Ziova e tɔ̃ya mɛni kɛ berei maŋ nyiŋi e gɛ la e gbɔɔi Loŋ kula a sala. Mɛni ma kwa pɔri laai la a gɛɛ a pai tɔ̃ya mɛni kɛi a tãi kelee.

6. Tua-pere lɛlɛɛ takpɛni kɛɛ leŋ ɓe Ziova lii kula a gɛɛ e Noŋ tɛɛi? (1 Zɔŋ 4:​9, 10)

6 Tua-pere lɛlɛɛ takpɛni kaa ŋɔnɔ naa nyii Ziova lii kula a gɛɛ e Zisɛ tɛɛ e saa kumɛni ma, nya ɓa ŋɔwɛli-kɛ-maai. (Zɔŋ 3:16; 1 Zɔŋ 4:​9, 10 lono.) Ziova e Noŋ tɛɛ a gɛɛ e saa kumɛni ma kpɛni fei a ŋwɛlii kukɛ ɣele ma wɔlɔ-wɔlɔ da wɔlɔ-wɔlɔ. Nyaŋ a ŋɔnɔ ŋwɛlii kukɛ a ŋɔkaayɔɔi su-ɓela ta. Nyiŋi e lɛɛ ikili-ŋa: Tãi Adaŋ e sɔnyɔŋ kɛ lai, ve ŋɔnɔ kɛ ni a Ziova ŋɔkaayɔɔi su nuu ta. Nyiŋi e gɛ kufe kɛ ni a Ziova ŋɔkaayɔɔi su-ɓela ta e siɣe kumaa sɔlɔ ɓo tãi ma. Kɛlɛ maa-tee-sɛŋ sarai, Ziova a pɔri kusɔnyɔŋ su mɛni lɛɛi. Mɛni ma diai kelee pai laa-la pui Ɣala kponoi di ŋoo mɛnii, da pai ŋɔnɔ kɛi a ŋɔkaayɔɔi su-ɓela ta tinaa-tuɛ-pere. Kɛlɛ kwa pɔri nii su-mɛni-lɛɛ sɔlɔ ɓoi Ziova yeei lonii ma, ku ŋɔnɔ laoi-laa lɛlɛɛ ŋaa-nɛ̃ɛ kula a nyaa da kuɓaraŋ korai-ɓela. Tɔ̃ya ma, Ziova e kuwɛli-ni a ŋanaa!—Lo. 5:​10, 11.

7. Mɔ̃lɛ-laai Zisɛ e tɛɛ zui a kpɔŋ leŋ kua a gɛɛ ku Ziova ŋɔwɛli-kɛ-maai kɔlɔŋ kumɛni ma?

7 Kwa pɔri Ziova ŋɔwɛli-kɛ-maai kumɛni mai ŋaa kaai a nɛlɛɛ kwa kukili-ŋa sia e pilaŋ berei ma nii e kɛ la tãi Noŋ e kɛ mɔ̃lɛi lai. Setɔŋ e mo a gɛɛ Ɣala fɛli-nuu kelee ta fe pai lɛɛi a dɔɔi kpanaŋɔɔ a kɛ tɛɛi mɛni-kpanaŋ su. A gɛɛ Ziova e Setɔŋ lɛ a lɛɛ-nuu, e nɛɛ naa Zisɛ e mɔ̃lɛ e lɛɛ pai saai. (Zoo 2:​1-5; 1 Pi. 2:21) Ziova e Zisɛ kpɔara-ɓela kaa dikɛ ɣɛlɛ-maa kula gbonoi, soya-ŋa dikɛ nokwa, di gbamo zaa wurui ma. Gɛ ni Ziova e ŋɔwɛli-kɛ-maa Loŋ kaa tɛɛi mɛni-soli su e lɛɛ la zu e saa. (Mf. 27:​28-31, 39) Wala-wala-laa e kɛ Ziova yeei a gɛɛ e mɛni-ŋai ŋi kpera. Gɔɔŋ-maa ɓa tãi gbɔara-ɓela di mo la diyɛɛi: “Tɔɔ [Ɣala] e naa malo, a kɛ a ŋwɛlii,” Ziova eei pa ŋuŋ maa ɓoi kpɔ nɔ ŋama. (Mf. 27:​42, 43) Kɛlɛ, Ɣala eei nyiti kɛ, maa-tee-sɛŋ kelee ta fei pa kɛi naa kumɛni ma, nyaŋ kili-kɛ-zu kelee ta fei pa kɛi kuyeei. Mɛni ma Ziova e nɛɛ naa a gɛɛ Noŋ e mɔ̃lɛ e lɛɛ la zu e saa.

8. I laai la Ziova lii e too polu gɛɛ Noŋ kaai gɛ mɔ̃lɛ? Ŋaa-lɛ. (Ya pɔri ŋɔnɔ votooi kaai.)

8 Ve wɔlɔ kɛ kukili-ŋa a gɛɛ ee Ziova kaa a ŋwala-wala kelee Ɣalai, nii fa too polu! Ɣala e ku kpɛtɛ a pere sii nyii kulii a too polu, mɛni ma ee e ku kpɛtɛ a moloŋ maai, nyaa maŋ nii a too polu. Ŋala-kɔlɔi e mo a gɛɛ “nii a too polu,” ‘nii su e kara kara.’ (Ŋu. 78:​40, 41) Ikili-ŋa sia ŋɔnɔ e pilaŋ Eberaɣɛ̃ɛ da Aise dimɛni-kɔɔŋ-maai ma. Gɔlɔŋ a gɛɛ Ziova e mo Eberaɣɛ̃ɛ ma a gɛɛ e noŋ tɔnɔi kula a sala. (Zɛ. 22:​9-12; Ib. 11:​17-19) Ikili-ŋa sia e pilaŋ mɛni-solii ma Eberaɣɛ̃ɛ e kɛ tɛɛi zu tãi e kɛ pai noŋ tɔnɔi Aise paai la a ɓoai. Ikili-ŋa sia e pilaŋ berei ma Ziova lii e too la polu a ŋanaa gɛɛ aa ŋwana-lɔɔ-ɓela kaa dikɛ Noŋ mɔ̃lɛ e lɛɛ la zu di baai!—Viloi Imitate Their Faith—Abraham, Part 2. su kaa jw.org ma.

Ziova lii e too polu a ŋanaa a gɛɛ e Noŋ kaa mɔ̃lɛi (Ŋoo-ɣɛli-kpului 8 kaa)


9. Le ɓe I maa-kɔri Lomaŋ 8:​32, 38, 39 su e pilaŋ Ziova ŋɔwɛli-kɛ-maai ma imɛni ma da iɓaraŋ korai-ɓela?

9 Maa-tee-sɛŋ e nɛ kua a gɛɛ nuu kelee ta fe ku wɛlini yɛɛ berei Ziova e ku wɛlini lai—a nɛɛ maŋ e kɛ a kukaayɔɔi su nuu kpaa kulaoi lɛlɛɛ ta. (Lomaŋ 8:​32, 38, 39 lono.) Tɔ̃ya ma, Ziova e ku wɛlini e tɛɛ la berei ma ku kukpiŋ wɛlini lai. Ya ŋwɛlii ikɛ ɣele ma wɔlɔ-wɔlɔ da wɔlɔ-wɔlɔ? Ziova a nyiti wɛlii imɛni ma e tɛɛ la berei ma gaa la ikili-ŋai. Ya ŋwɛlii Ziova e isɔnyɔŋ su mɛni lɛɛ? Ziova a ŋwɛlii kpɔ e I su mɛni lɛɛ e tɛɛ la berei ma ya ŋwɛlii lai. Mɛnii nɔ a ŋwɛlii ku gɛi ɓa, ku yee-see-mu lɛ maa-tee-sɛŋ mɛni ma, ku laa-la pu gbonoi, ku ŋoo mɛni. Tɔ̃ya ma, maa-tee-sɛŋ kaa a ɓɛlɛ-see-sɛŋ lɛlɛɛ nyii Ziova ŋɔwɛli-kɛ-maa su kpanaŋɔɔi lɛi kumɛni ma. Nyaŋ kwa pai mɛni tamaa maa-kɔrii e pilaŋ Ziova ŋɔwɛli-kɛ-maai ma ŋeniɛ ninai su.—Ik. 3:11.

MƐNII MAA-TEE-SƐŊ A NƐ KUA E PILAŊ ZISƐ MAI

10. (a) Le mɛni titi ɓe Zisɛ lii too polu e pilaŋ berei ma di baa lai? (b) Pere sii kɛɛ leŋ ɓe Zisɛ e Ziova laa maa waa lai? (Ya pɔri ŋɔnɔ basii ŋi kaai, “ Berei Zisɛ E Tɔɔ La A Gbanaŋɔɔi E Ziova Laa Maa Waai.”)

10 Zisɛ kpaaŋɔɔi Naŋ laa mɛni ma. (Zɔŋ 14:31) Zisɛ lii e too polu a ŋanaa e pilaŋ berei ma nua dikɛ pai dikili-ŋa siai la a nyɔmɔɔ e pilaŋ Naŋ ma, kpɛni fei di mo a gɛɛ da pai baai kpɛni fei ɓaa-kɛ-maa fe kɛ ni nyeei Ɣala mɛni ma, nyaŋ e kɛ a tɔŋ-kara-nuu. Nya ɓe e Ɣala fɛli la nyɛɛi: “Naŋ a kɛ pɔri a kɛ naa, nɛɛ naa gbele-kɔɛi ŋi e tɛɛ ma.” (Mf. 26:39) Kɛlɛ ee Zisɛ e lɛɛ a dɔɔi kpanaŋɔɔ e lɛɛ la zu e saai, e nɛ a zu ponoɔɔ a gɛɛ mɛnii Setɔŋ e mo e pilaŋ Naŋ mai e kɛ a lɛɛ.

11. Zisɛ e wɛli-kɛ-maa su kpanaŋɔɔ lɛ leŋ nua dia? (Zɔŋ 13:1)

11 Maa-tee-sɛŋ a ŋɔnɔ nɛi kua a gɛɛ Zisɛ kpaaŋɔɔi nua mɛni ma, ŋɔpolu-ɓelai titi. (Tá. 8:31; Zɔŋ 13:1 lono.) Gɔɔŋ-maa ɓa, Zisɛ e kɛ a gɔlɔŋɔɔ a gɛɛ mɛni-ŋai taŋa e kɛ pai tɛɛi zu ŋɔɣala-woo-ɓo tii sui e kɛ pai kɛi a gbanaŋɔɔ, yɛɛ bere sii e kɛ pai saai lai. Zisɛ fe mɛni-ŋai ŋi kɛ ni nɔ kpɛni fei maa nɛ̃ɛi kɛ e di kɛ, kɛɛ wɛli-kɛ-maa ɓe nii kula a gɛɛ e di kɛ. Zisɛ e wɛli-kɛ-maa lɛ a nii kelee a ɣala-woo-ɓoɔɔ nua dia, gɛ sɛŋ lɛ dia, gɛ ŋɔnɔ kpɔŋ maa tɛɛ dipɔ. Voloi kpiŋ Zisɛ e kɛ pai saai lai maa kpini, e tãi siɣe a gɛɛ e bolu-ɓela kɔɔ maa waa, e sɛŋ lɛ dia, e di fɔrɔ, e ŋɔnɔ diŋaa nɛnɛ. (Zɔŋ 13:​12-15) Gɛ ni gɛɛ kpiŋ mɛni-soli kaai zaa-wurui mai, Zisɛ e kili-kɛ-zu tɛɛ dɔŋ-kara-nuui pɔ nyii kɛ gɔlɛi tãi e mo la ma a gɛɛ e kɛ pai kɛi Paredai. E ŋɔnɔ nɛ a gɛɛ gbaaŋɔɔi nee mɛni ma a moɔɔ Zɔŋ ma a gɛɛ e mɛi kaa. (Luu 23:​42, 43, NWT; Zɔŋ 19:​26, 27) Mɛni ma Zisɛ fe wɛli-kɛ-maa su kpanaŋɔɔ lɛ ni nɔ maa-tee-sɛŋ sarai, kɛlɛ e tua a wɛli-kɛ-maa da sɔŋ-lɛlɛ pere a tãi kelee.

12. Le ɓe Zisɛ kaa gɛi kumɛni ma lonii ma?

12 Berei maŋ Korai e saa la kumɛni ma “tɔnɔi,” gaa nii mɛni tamaa kɛi kumɛni ma. (Lo. 6:10) A pere sii kɛɛ leŋ? Gaa nii tii kɛi a tãi kelee a gɛɛ ku mɛni lɛlɛɛ-ŋai maa-tee-sɛŋ a pa lai sɔlɔ ɓo. Mɛni-ŋai taŋa kaa nyii gaa gɛi lonii mai. Gaa a Kukaloŋ, Kusala-laa-soŋ-nuu Kɛtɛi da korai-toli-kpɔŋ ŋuŋ-tuɛ-nuu. (1 Kl. 15:25; If. 5:23; Ib. 2:17) Gaa ziɣe-zu-ɓelai kpeli-ŋai da gbɔŋ kɛtɛi su-ɓela ŋaa tɛi gie ma, tii nyii pai kpɛɛi mɛni-kpulu kɛtɛi e lɛɛ pai kpɛɛi. a (Mf. 25:32; Maki 13:27) A ŋɔnɔ tii kɛi a nyee-mu-nuu sãa tareɛi a gɛɛ di mɛni-ŋai tɛɛ kupɔ nyii pai kpɔnii kua ku lɛɛ Ziova polu a ŋele-ŋai gbɛɛ-ŋa tãi ŋi. (Mf. 24:45) Nyaŋ a pai kɛi nii kpɔŋ maa tɛɛi kupɔ Ŋɔkoraŋ Wala Tɔnɔi yee mu. Tɔ̃ya ma, Ziova e Noŋ tɛɛ kupɔ!

IFE WƆLƆ KPERA MƐNI MAA-KƆRII

13. Le ɓe a pɔri kpɔnii ya a gɛɛ I kanaŋ mɛni nina maa-kɔrii e pilaŋ Ɣala da Korai diwɛli-kɛ-maai ma kumɛni ma?

13 Ya pɔri kanani mɛni maa-kɔrii e pilaŋ ŋwɛli-kɛ-maai ma Ziova Ɣala da Zisɛ Korai yeei kumɛni ma a ikili-ŋa siaa e pilaŋ ma. Tãi ta ya pɔri ikpɔɔi tãi siɣei a gɛɛ I Duŋ Lɛlɛɛ kɔlɔ-ŋai dɔnɔ kpaa veerɛ lono a Zisɛ Ŋɔsaa Kili-too-ŋa Kpɔŋ tãi goraŋ ŋi su. Ife kɔ a gɛɛ I kɔlɔ-ŋuŋ tamaa lono a tãi tɔnɔi. Kɛlɛ tãi siɣe a gɛɛ I mɛni-ŋuŋ takpɛni-ŋa maa-kɔri e pilaŋ mɛnii ma maa nɛ̃ɛi ku Ziova da Zisɛ wɛli lai. Nyaŋ kɔ a pere sii kelee a gɛɛ I mɛni-ŋuŋ-ŋai ya pai maa-kɔrii ɓo nua dia.

14. Yɛɛ berei gaa la Ŋule-wooi 119:​97, NWT da fonoi sui, le ɓe a kpɔŋ kua a gɛɛ ku kanaŋ mɛni maa-kɔrii e pilaŋ maa-tee-sɛŋ ma da sɛŋ-lɛɛ takpɛni-ŋa? (Ya pɔri ŋɔnɔ votooi kaai.)

14 A kɛ yaa gɛ dɔ̃yai su a koraŋ tamaa, tãi ta ya pɔri kɛi ikili-ŋa siai a kɛ ya pɔri nii mɛni nina maa-kɔrii e pilaŋ Ɣala ŋɔsãa-laai ma, ŋɔwɛli-kɛ-maai, da maa-tee-sɛŋ. Dɔ̃yai ɓa, mɛni-ŋai kwa pɔri maa-kɔrii e pilaŋ mɛni-ŋuŋ-ŋai ŋi diai koyaŋ fe ma. Mɛni ma le ɓe ya pɔri gɛi? Kɔ a gɛɛ I mɛni-ŋuŋ lɛlɛɛ-ŋai kukɔlɔ-ŋai sui tamaa ɣele maa-kɔri a nɛlɛɛ. Ya ɣala-kɔlɔ-kpua ta kaa nyii ife ŋaa-kaai ma a nɛlɛɛ, mɛni maa-kɔriɛ kɛ e pilaŋ ma. Gɛ ni kɔ a tãi kelee a gɛɛ I ikili-ŋa sia e pilaŋ mɛnii ma yaa maa-kɔri e pilaŋ Ziova, Noŋ, da diwɛli-kɛ-maai ma imɛni mai.—Ŋule-wooi 119:97 NWT, lono da fonoi.

A kɛ kpiŋ kwaa koraŋ tamaa kɛ dɔ̃yai su, kwa pɔri nii kuyee-see-mui maa tɛi maa-tee-sɛŋ mɛni ma (Ŋoo-ɣɛli-kpului 14 kaa)


15. Le mɛni ɓe maa nɛ̃ɛi ku kanaŋ kɔi la a gbanaŋɔɔ a gɛɛ ku mɛni-ŋuŋ-ŋa maa-kɔri Ŋala-kɔlɔi su?

15 Ilii fe too polu a kɛ ife mɛni nina ta kaa ni ya kɛ Ŋala-kɔlɔi lonoi kpaa ya kɛ maa-kɔrii a tãi kelee. Gaa nɔ yɛɛ ya kɛ goo kɔrii. Goo kula-ɓela da aɓa kpaa folo tamaa siɣe di lɛɛ pai kpiŋ goo kpua loŋ kaai. Kɛlɛ difa kpera gɔrii, kpɛni fei di gɔlɔŋ a gɛɛ goo kpua loŋ kpiŋ sɔ̃ɔ kaa ma. Dɔ̃ya-ŋuŋ-ŋai Ŋala-kɔlɔi sui maa mɛni kpanaŋɔɔi e tɛɛ kpiŋ goo ma! (Ŋu. 119:127; Tá. 8:10) Mɛni ma ilii kpele, I kanaŋ siai a imɛni-kpɛtɛɛi a gɛɛ I Ŋala-kɔlɔi lono a ɣele kelee.—Ŋu. 1:2.

16. Kwa pɔri Ziova da Zisɛ pɔɔkɔɔni leŋ?

16 Ya kɛ Ŋala-kɔlɔi maa-kɔrii, kɔ a gɛɛ I sia a mɛnii ya maa-kɔrii ikɛ-ɣeniɛi su. Gɔɔŋ-maa ɓa, Ziova ŋɔsãa-laai pɔɔkɔɔŋ a tuaa a nuu kelee a nɛlɛɛ, ife su-ɣɛɛ kɛ. Zisɛ ŋɔwɛli-kɛ-maai Ziova da nua takpɛni-ŋa mɛni mai pɔɔkɔɔŋ a mɛni-kpɛtɛɛ kɛɛ a tãi kelee a gɛɛ I Ziova nĩa-mɛni kɛ, I tii kɛ iɓaraŋ Korai-ɓela diɛ a kɛ kpiŋ nyiŋi a pai pai a mɔ̃lɛ-laa ipɔ. Zisɛ ŋɔmɛni-kɔɔŋ-mai pɔɔkɔɔŋ ŋɔnɔ a ɣala-woo ɓoɔɔ nua dia a gɛɛ di diyee see Ziova ŋɔɓɛlɛ-see kɛtɛi mu.

17. Le ɓe kwa pai maa-kɔrii zɛŋ-lɛɛi nɛɛ polui su?

17 Kwa mɛni tamaa maa-kɔri e pilaŋ maa-tee-sɛŋ ma, ku yee-see-mu lɛ mɛni ma, kwa pai Ziova da Noŋ wɛlii a ŋanaa. Nyaŋ dia maŋ da pai ku wɛlii a ŋanaa. (Zɔŋ 14:21; Zĩ. 4:8) Mɛni ma kwaa kanaŋ tii kɛi a zãai Ziova aa dɛɛ kupɔ a gɛɛ ku mɛni maa-kɔri e pilaŋ maa-tee-sɛŋ ma. Zɛŋ-lɛɛi nɛɛ polui su, kwa pai pere sii takpɛni-ŋa kaai nyii kwa pɔri mɛni lɛlɛɛ sɔlɔ ɓoi la maa-tee-sɛŋ su da berei kwa pɔri yee-see-mu lɛi la Ziova ŋɔwɛli-kɛ-maai mɛni ma.

ŊULEI 107 Berei Ziova A Ŋwɛlii Ku Wɛli-kɛ-maa Lɛ Lai

a “Ŋelei su sãai” nyii Pɔɔ e lono e pilaŋ ma Ifisiɛŋ 1:10 sui kaa a dakpɛni Ɣala “ŋɔsu-ɣɛɛ-ɓelai” dia nyii Zisɛ e lono e pilaŋ ma Maafiu 24:31 da Maki 13:27 sui. Pɔɔ a lonoi e pilaŋ tãi ma Ziova a diai pai lii ɣala-taai siɣe la zu a ŋɔmɔleŋ maa waai. Zisɛ a lonoi e pilaŋ tãi ma a pai ziɣe-zu korai-ɓelai kpeli-ŋai nyii-ŋai pai kɛi nii nɔii mai ŋaa tɛi la gie ma a gɛɛ di li ɣala-taa a mɛni-kpulu kɛtɛi ŋɔtãi.