1, 2. Ana Eliya ŵasosekwagasoni kutenda masengo gakusawusya gatuli, soni ana ŵaliji ŵakulekangana catuli ni Ahabu?

ELIYA jwasakaga kuŵa pamalo gajika kuti aŵecete ni Atati ŵakwe ŵakwinani. Nambo likuga lya ŵandu nganilisaka kumleka palyayiweni kuti jwakulocesya jusyesyeneju juŵendile moto kutyocela kwinani. M’yoyo lyasakaga kumlumba soni kum’ŵenda kuti lyape majali. Eliya mkanajawule pamalo gane gakwela ga litumbilyo kukuŵeceta ni Yehofa, ŵasosekwagasoni kukamula masengo gane gakusawusya. Jwalakwe asosekweje kuŵecetana ni Mwenye Ahabu.

² Ahabu ni Eliya ŵaliji ŵandu ŵakulekangana mnope. Ahabu juŵawalaga cakuwala cakusalala ca ucimwene, jwaliji jwakutunduka, soni jwasapwice ligongo lyakuti jwakundaga ŵane kumlongolela kutenda yakusakala. Eliya jwawalaga mkanjo waŵawalaga ŵakulocesya. Komboleka kuti ŵaliji walipende lya nyama kapena wawupanganye kutyocela ku manyunya ga ngamila kapena ga mbusi. Jwalakwe jwaliji mundu jwakulimba mtima, jwagoloka soni jwacikulupi mnope. Palyamalaga lisikuli, pawonecele kuti ŵandu ŵaŵiliŵa ŵaliji ŵakulekangana mnope.

3, 4. (a) Ligongo cici lisiku nganimlijendela cenene Ahabu ni ŵakulambila Baala ŵane? (b) Ana citutagulilane yiwusyo yapi?

³ Lisikuli likuwoneka kuti nganilimjendela cenene Ahabu soni ŵakulambila Baala ŵane. Dini jacikusa jaŵalimbikasyaga Ahabu yalumo ni ŵamkwakwe, mu ngosyo likumi sya Ayisalayeli syasimene ni cakusawusya. Baala jwawonecele kuŵa jwaunami. Mlungu jwangali umiju jwalepele kupamba moto, waŵaŵendaga mwakucondelela ŵakulocesya ŵakwe kwineku ali mkuŵina soni ali mkutendaga ndamo jawo jakulikata yilu. Baala jwalepele kwacenjecela ŵakulocesya ŵakwe ŵakwana 450 kuti akawulajidwa. Nambosoni mlungu jwaunamiju jwalepele kutenda cindu cine. Kwa yaka yitatu, ŵakulocesya ŵa Baala ŵaŵele mkum’ŵenda mlungu jwawo kuti amasye cilala cacalagasyaga ŵandu m’cilamboco. Nambo yakutesya canasa yaliji yakuti Baala nganakombola kutenda yeleyi. Mwangakaŵa Yehofa ni juŵalosisye kuti ali Mlungu jusyesyene pakumasya cilalaco.—1 Maf. 16:30–17:1; 18:1-40.

⁴ Nambo ana Yehofa ŵamasisye cilalaco cakaci? Ana Eliya ŵatendaga cici mpaka pandaŵi jele Yehofa ŵamasisye cilalaco? Soni ana mpaka tulijiganye cici kutyocela kwa mundu jwacikulupiciju? Kwende tulole kwanga kwa yiwusyoyi patukulijiganya nganiji.—Aŵalanje 1 Mafumu 18:41-46.

5. Ana Eliya jwamsalile Ahabu kutenda cici, soni ana Ahabu jwalijiganyisye cilicose pa yayatendekwe palisikulyo?

⁵ Eliya jwam’yicile Ahabu ni kumsalila kuti: “Ajawuleje akalye ni kumwa, ligongo kukupikanika masegwe ga wula jamacili.” Ana mwenye jakusakalaji jalijinganyisye cilicose pa yayatendekwe palisikulyo? Nganiji jangasala yiliyose yaŵatesile mwenyeji, ligongo pangali maloŵe gaŵaŵecete gakulosya kuti ŵapitikwice mtima, kapena kum’ŵenda jwakulocesyaju kuti amkamucisye kupopela kwa Yehofa ni cakulinga cakuti amkululucile. M’malo mwakwe, Ahabu ‘jwapite kukulya ni kumwa.’ (1 Maf. 18:41, 42) Nambi uli pakwamba ya Eliya?

6, 7. Ana Eliya ŵaŵendaga cici mu lipopelo lyakwe, soni ligongo cici?

⁶ “Nambo Eliya jwapite pacanya pa litumbi lya Kalimeli. Jwatindiŵele ni kotimisya ngope jakwe sikati ja malungo gakwe.” Pandaŵi jele Ahabu ŵajawulaga kukwikutisya lutumbo lyakwe, Eliya ŵawuweni welewu kuŵa upile wakwe wakupopela kwa Atati ŵakwe ŵakwinani. Alole katame kakulosya kulinandiya ka Eliya, jwalakwe jwakotimicisye mtwe ŵakwe mnope mwati ngope jakwe jaliji ciŵandika malungo. Ana jwalakwe jwatendaga cici pelepa? Baibulo pa Yakobo 5:18, jikusatusalila kuti Eliya jwapopesile kwa Mlungu kuti cilalaco cimale. Mwangakayicila jwalakwe jwapelece lipopeloli ali pacanya pa Litumbi lya Kalimeli.

 ⁷ Nambo Yehofa ŵasasile mkanipaŵe kuti: “Ngusaka kugwisya wula pacilambo capasi.” (1 Maf. 18:1) M’yoyo Eliya mu lipopeloli, jwaŵendaga kuti lisosa lya Yehofali litendekwe. Panyuma pa yaka yejinji nombe najo Yesu ŵajigenye ŵakulijiganya ŵakwe kuti apopeleleje kuti lisosa lya Yehofa litendekwe.—Mat. 6:9, 10.

8. Ana cisyasyo ca Eliya cikusatujiganya cici pakwamba ya lipopelo?

⁸ Cisyasyo ca Eliyaci cikutujiganya yejinji pakwamba ya lipopelo. Cindu cakusosekwa mnope kwa Eliya caliji kwanilicikwa kwa lisosa lya Mlungu. Nombe m’weji patukupopela, mpaka yiŵe cenene kumbucila kuti: “Cilicose catukusaŵenda mwakamulana ni lisosa lyakwe, [Mlungu] akusatupikanila.” (1 Yoh. 5:14) M’yoyo kuti tumanyilile yatukusosekwa kupopela, tukusosekwa kulimanyilila kaje lisosa lya Mlungu. Yeleyi mpaka yitendekwe naga tukusalijiganya Baibulo mwakutamilicika. Mwangakayicila, Eliya jwasacililagasoni kuwona cilala cila cili cimasile, ligongo ŵandu ŵamtundu ŵakwe ŵalagaga mnope. Soni komboleka kuti ŵakwete yejinji yakuti asale pakum’yamicila Yehofa ligongo lya cakusimonjesya caŵaciweni palisikuli. M’wejisoni mapopelo getu galosyeje kuti tukusam’yamicila Yehofa soni tukusiŵaganicisya ŵane.—Aŵalanje 2 Akolinto 1:11; Afilipi 4:6.

9. Ana Eliya jwamsalile jwakutumicila jwakwe kuti atende cici, soni ana citutagulilane yindu yiŵili yapi yaŵalosisye Eliya?

⁹ Eliya jwaliji jwakusimicisya kuti Yehofa cacimasya cilalaco, nambo nganamanyililaga ndaŵi jakwe. Nambo ana jwakulocesyajo ŵatendaga cici paŵalindililaga ndaŵijo? Nganiji jikusati: “Jwamsalile jwakutumicila jwakwe kuti: ‘mjale mkalole ca kunyasa.’ Jwajaŵile ni jwalolite, kaneko jwatite: ‘kwangali kalikose.’ Jwakulocesyajo jwamsalilesoni kuti, ‘Mjalesoni,’ jwatesile yeleyi kakwana kasanu ni kaŵili.” (1 Maf. 18:43) Cisyasyo ca Eliya celeci cikutujiganya yindu yiŵili. Candanda, jwaliji jwakusimicisya kuti Yehofa catendepo kandu, soni caŵili jwalindililaga mwalung’wanu kuti alole yacatende Yehofa.

10, 11. (a) Ana Eliya ŵalosisye m’litala lyapi kuti jwakulupililaga cilanga ca Yehofa? (b) Ana m’wejisoni mpaka tulosye catuli cikulupi mpela celeci?

¹⁰ Pakuŵa Eliya jwakulupililaga kuti Yehofa cakwanilisye cilanga cakwe, jwalakwe mwalung’wanu jwalolecesyaga cimanyilo cilicose cakulosya kuti Yehofa cagwisye wula. Jwamtumisye jwakutumicila jwakwe pa malo gakwela mnope kuti akalolecesye kwinani naga kwaliji cimanyilo cilicose cakulosya kuti cikugwe wula. Paŵawusile, jwakutumicilajo jwasasile maloŵe gangalimbikasya kuti: “Kwangali kalikose.” Kwinani kwaliji kwelanguce, soni kwaliji kwangali liwunde lililyose. Ana akukumbucila  maloŵe gakusimonjesya gaŵaŵecete Eliya? Jwalakwe jwamsalile Mwenye Ahabu kuti: “Kukupikanika masegwe ga wula jamacili.” Ana jwakulocesyaju akaŵecete catuli yeleyi pali pangali mawunde ga wula gaŵagaweni?

¹¹ Eliya jwakumbucilaga cilanga caŵasasile Yehofa. Jwalakwe mpela jwakulosya jwa Yehofa soni jwakumjimila jwakwe, jwakulupililaga mnope kuti Mlungu cakwanilisye Maloŵe gakwe. Jwalakwe nganakayicila ata panandi mwati yaliji mpela kuti apikene kala masegwe ga wula jamacili. Yeleyi yikutukumbusya yajikusasala Baibulo pakwamba ya Mose, jikusati: “Jwandelecele kupilila mpela akum’wona jwangawonekajo.” Ana wawojosoni akusam’wona Mlungu camti m’yoyo? Mose ŵatupele cisyasyo cambone cakuti tukulupilileje Mlungu ni yilanga yakwe.—Ahe. 11:1, 27.

12. Ana Eliya ŵalosisye catuli kuti jwalindililaga mwalung’wanu kwanilicikwa kwa cilanga ca Mlungu, soni ana ŵatesile cici paŵapikene kuti kwaliji kwana kaliwunde kamwana?

¹² Alolesoni yaŵatesile Eliya yakulosya kuti jwalindililaga mwalung’wanu kwanilicikwa kwa cilangaci. Jwamsalile jwakutumicila jwakwe kuti awujilesoni kukulola ngaŵa kamo kapena kaŵili nambo mpaka kasanu ni kaŵili. Komboleka kuti jwakutumicilaju jwapesile ni maulendoga, nambo Eliya jwasacililaga kuciwona cimanyilo, mwati nganawujila munyuma. Kumbesi, ali ajesile ulendo wa msanu ni kaŵili, jwakutumicilajo jwasasile kuti: “Alole, kwana kawunde kamwana kamti mpela ligasa lya mundu soni katenda kwela mwinani kutyocela kunyasa.” Aganicisye ali kum’wona jwakutumicilajo ali atambasukwile mkono ŵakwe acikamulicisyaga masengo ligasa lyakwe pakulandanicisya ni kawunde kamwana kakakwelaga kutyocela m’Nyasa Jekulungwa. Jwakutumicilaju komboleka kuti ŵakawonaga kaliwundeka kuŵa kangali mate. Nambo kwa Eliya, kaliwundeka kaliji kakusosekwa mnope, mwati jwamsalile jwakutumicila jwakwe yakuti atende mwacitema. “Mjawule mkasalile Ahabu kuti, ‘Mtaŵilile mahaci ku ligeleta lyenu! Nyakuce ni mselelece kuti wula jikamsimana!’”—1 Maf. 18:44.

13, 14. (a) Ana mpaka tumsyasye catuli Eliya patukulindilila kwanilicikwa kwa cilanga ca Yehofa? (b) Ana tukwete magongo gapi gakututendekasya kuti tutendeje undumetume wetu mwamtawu?

¹³ Pelepasoni Eliya ŵatupele cisyasyo cambone. M’wejisoni tukutama mundaŵi jele Mlungu cakwanilisye cilanga cakwe pangakaŵa. Eliya ŵalindililaga mwalung’wanu mbesi ja cilala cila. Ŵakutumicila ŵa Mlungu lelojino akusalindililagasoni mbesi ja cilambo cakusakalaci. (1 Yoh. 2:17) Mpela muŵatendele Eliya nombe m’weji tukusosekwa kulindililaga mwalung’wanu mpaka pandaŵi jele Mlungu cacikwanilisya cilanga cakwe. Mwanace jwa Mlungu jwakalamwisye ŵakumkuya ŵakwe kuti: “Mlindilileje, ligongo ngamkumanyilila lisiku lyacaciyika Ambuje ŵenu.” (Mat. 24:42) Ana pelepa nikuti Yesu ŵagopolelaga kuti ŵakumkuya ŵakwe ngasamanyilila atapanandi kuti akutama mundaŵi ja mbesi? Iyayi, tukuŵeceta yeleyi ligongo lyakuti jwalakwe jwatagulile kwa ndaŵi jelewu  mwaciciŵela cilamboci mbesi jili jiŵandicile. Wosopewe, mpaka tumanyilile cenene kwanilicikwa kwa cimanyilo ca “mbesi ja cilambo capasi.”—Aŵalanje Matayo 24:3-7.

¹⁴ Mbali jilijose ja cimanyiloci pajikwanilicikwa, jikusatupaga umboni ŵamacili ŵakuti mbesi cijiyice. Ana umboni welewu ukusaŵa wamacili mnope mwati mpaka utulimbikasye kutendaga undumetume mwamtawu? Akumbucile kuti kaliwunde kamwana kakakwelaga mwinani kaliji umboni wakwanila kwa Eliya wakuti Yehofa cakwanilisye cilanga cakwe. Ana jwakutumicilaju jwatengwice?

15, 16. Ana yindu yatuli yayatendekwe mwangajembeceya, soni ana Eliya jwajembeceyaga kuti Ahabu catende cici?

¹⁵ Nganji jikusasala kuti: “Pandaŵi jelejo kwinani kwatesile cipi ligongo lya mawunde, soni mbungo japutile mnope. Kaneko kwagwile wula jamacili mnope. Ni Ahabu ŵakwesile ligeleta ni kuwutanda ulendo wa ku Yeseliyele.” (1 Maf. 18:45) Sambano yindu yasindile mwacitema. Jwakutumicila jwa Eliya jula paŵajaŵile kukumsalila Ahabu utenga wa jwakulocesyaju, kaliwunde kamwana kala kagumbele kwinani kosope ni kwatesile cipi soni mbungo jatandite kupuga mwamacili. Kaneko, pambesi pa yaka yitatu ni litika, wula jagwile m’cilambo ca Yisalayeli. Litaka lyejumu lila lyagumbele ni mesi. Wula jila pijajendelecelaga kugwa, lusulo lwa Kisoni lwagumbele, mwati mwangakayicila lyakokosile miyasi ja ŵakulocesya ŵa Baala ŵaŵawulajidwe ŵala. Nombe Ayisalayeli ŵakusapuka, ŵakwete upile wakutyosya yiliyose yakwayana ni kulambila Baala.

¹⁶ Mwangayicila Eliya jwajembeceyaga kuti Ayisalayeli catende yeleyi. Nambo komboleka kuti jwalakwe nganamanyililaga yacatende Ahabu pa yindu yakutesya lung’wanu yayatendekweyi. Ana Ahabu jwapitikwice mtima ni kuleka kulambila Baala? Yayatendekwe palisikuli yaliji umboni wakwanila wakumtendekasya Ahabu kupitikuka mtima. Yili yisyene kuti, ngaŵa mkumanyilila yaŵaganisyaga Ahabu pandaŵiji. Nganiji jikusagamba kusala kuti mwenyeŵa “ŵakwesile ligeleta ni kuwutanda ulendo wa ku Yeseliyele.” Ana jwalakwe jwalijiganyisye cilicose? Ana jwaliji jwakusacilila kucenga yitendo yakwe? Yayatendekwe panyuma pa yeleyi yikusalosya kuti jwalakwe nganasakaga kucenga. Nambope yakutendekwa palisikuli yaliji mkaniyimale kwa Ahabu soni Eliya.

17, 18. (a) Ana cici cacamtendecele Eliya pa litala lyakwawula ku Yeseliyele? (b) Ana cici cacikusimonjesya ni kawutuce ka Eliya kutyocela ku Litumbi lya Kalimeli mpaka ku Yeseliyeli? (Alolesoni maloŵe gamwiŵanda.)

 ¹⁷ Jwakulocesya jwa Yehofa jwawutandite ulendo wakuwujila kumangwakwe ni jwajendaga m’litala lyaŵapitilesoni Ahabu. Ulendowu waliji wakuti cuŵe wakusawusya kwa Eliya ligongo lutando lwaliji lwelewu kuti akayice, soni kusa kwatesile cipi ligongo lya mawunde soni kwaliji wula. Nambo cindu cine cakusimonjesya catendekwe.

¹⁸ “Ligasa lya Yehofa lyaŵele pa Eliya, mwati ŵawutile cakuwala m’cunu ni ŵatandite kuwutuka ni kumpeleta Ahabu mpaka ŵayice ku Yeseliyele.” (1 Maf. 18:46) Mwangakayicila, “ligasa lya Yehofa” lyamkamucisye Eliya mwakusimonjesya. Kutyocela ku Litumbi lya Kalimeli mpaka ku Yeseliyele paliji lutando lwelewu makilomita 30. Eliya ŵalijisoni ali akalambele pandaŵiji. * Aganisye ali kum’wona jwakulocesyajo ali mkuwutila cakuwala cakwe ni kucitaŵilila m’cunu kuti apakomboleje kuwutuka cenene mwitala mwamwaliji mwegumbale mesi. Jwalakwe jwawutwice mwacitema mwati walisimene ni kulipeleta ligeleta lya Ahabu.

19. (a) Ana macili gele Mlungu ŵampele Eliya, gakusatukumbusya yakulocesya yapi? (b) Ana Eliya paŵawutucilaga ku Yeseliyele jwaliji jwakusimicisya ya cici?

¹⁹ Pelepatu Eliya ŵapocele majali! Jwalakwe mpela mundu jwamkalambele ŵakwete macili gamajinji kupunda gaŵakwete paŵaliji mcanda. Yeleyi yaliji yindu yakuti nganayiwonejepo citandile, soni yikutukumbusya yakulocesya yayikusasala kuti m’cilambo ca Paladaiso ŵandu ŵakulupicika cacipegwa yilu yamlama soni yamacili. (Aŵalanje Yesaya 35:6; Luka 23:43) Eliya paŵawutukaga mwitala mwamwaliji mesimo, jwaliji jwakusimicisya kuti Atatigwe Yehofa, ŵali Mlungu jusyesyene, ŵamnonyelaga.

20. Ana mpaka tutende mwatuli kuti citupocele majali ga Yehofa?

²⁰ Yehofa ali jwakusacilila kutupa majali. Kwende tutende yiliyose yakomboleka kuti jwalakwe catupe majaliga. Mpela muŵatendelaga Eliya, mu ndaŵi jakusawusyaji, kwende nombe m’weji tulindilileje tuli mkulolecesya mwakusamala kuti tumanyilileje maumboni gamacili gakulosya kuti Yehofa asigele panandi kutendapo kandu. Mpela Eliya, tukwete magongo gakwanila gakulupilila yilanga ya Yehofa, jwali “Mlungu jwakuwona.”—Sal. 31:5.