ULWELE WEKULUNGWA KAPENA KULEMALA MPAKA YIKWAYE MNOPE UMI WA MUNDU. Mundu jwine lina lyakwe Ulf, kundanda jwakwete cilu cambone nambo kaneko jwaŵele jwamlemale. Pakusala muŵalipikanilaga jwatite, “Natengwice mnope. Macili gangu gamalile . . . nalipikene kuŵa ‘jwangali mate.’”

Yayamtendecele Ulf, yikutukamucisya kumanyilila kuti atamose kuti mpaka tukombole kucicenjela cilu cetu, nambope ndaŵi sine nganituŵa tukombwele. Ana yeleyi payitendekwe tuŵeje ŵakudandawula ndaŵi syosope? Iyayi, nambo candanda kwende tutagulilane kaje yiwundo yampaka yitukamucisye kola cilu cambone.

AKATENDAGA YINDU “MWAKUPUNDANGANYA.” (1 Timoteo 3:2, 11) Kulya kapena kumwa mnope kukusajonanga cilu cetu soni kukusatuŵika pawusawuci. “Mkatama pasikati pa ŵandu ŵakumwa mnope ukana, nambosoni pasikati pa ŵandu ŵakulya nyama mwakutunduka. Pakuŵa mundu jwakumwa mnope ukana soni jwakutunduka cacilaga.”—Miyambo 23:20, 21.

AŴAMBALEJE YINDU YAKONANGA CILU CAWO. “Kwende tuliswejesye acimsyewe ni kutyosya cilicose cakusakasya cilu kapena msimu.” (2 Akolinto 7:1) Ŵandu ŵajinji akusajonanga cilu cawo mwakutawuna kapena kwemba sona, kumwa mnope ukana kapenasoni kukamulicisya masengo mtela wakusokonasya mtwe. Mwambone, ciwanja cine cakulolela ya yilwele ca ku U.S. (Centers for Disease Control and Prevention) casasile kuti kwemba sona “kukusatandisya ulwele, soni kukusajonanga ciŵandika yiŵalo yosope ya mundu.”

ACIMBICISYEJE MTUKA WAPENANI WA UMI WAWO. “Ligongo lya [Mlungu] tukwete umi, tukusajenda soni tupali.” (Masengo 17:28) Kumanyilila yeleyi kututendekasyeje kuŵambala yindu yampaka yiŵice umi wetu pangosi, cinga patukukamula masengo, kwendesya galimoto, kapena patukusagula yakusangalasya. Yakusangalasya ya kandaŵi kamnono mpaka yimtendekasye mundu kuŵa jwamlemale kwa umi wakwe wosope.

AŴAMBALEJE NGANISYO SYAKULEMWECEKA. Yatukusaganisya yikusakwaya mnope cilu cetu. M’yoyo tukusosekwa kuŵambala kulagasika nganisyo, kupya  mtima, jelasi, soni nganisyo silisyose syakusakala. Lilemba lya Salimo 37:8 likusati, “Mkapya mtima, soni mlece kutumbila.” Tukusaŵalangasoni kuti, “Akasadandawula ni ya lisiku lyakuyicisya, pakuŵa lisiku lyakuyicisya licikola yindu yakwe yakulagasya nganisyo.”—Matayo 6:34.

AŴICEJE NGANISYO SYAWO PA YINDU YAMBONE. Pa Miyambo 14:30, Baibulo jikusati, “Mtima wakulitimalika uli umi wa mundu.” Nambosoni jikusasala kuti, “Mtima wakusangalala wuli mtela wambone wakuposya.” (Miyambo 17:22) Yeleyi yili yisyene soni yakamucisya ku cilu ca mundu. Dokotala jwine jwa ku Scotland jwatite, “Kusangalala kukusamkamucisya mundu kuŵambala kulwalalwala msogolo kulekangana nikuŵa jwangasangalala.”

APILILEJE PASIMENE NI YIPWETESI. Mwakulandana ni Ulf jwatumkolasile kundanda jula, m’wejisoni komboleka kuti tukusimana ni yipwetesi yekulungwa yanganituŵa tukombwele kuyimasya. Nambope mpaka tukombole kuyipilila. Ŵandu ŵane pasimene ni yakusawusyayi akusadandawula soni kutenguka mnope, nambo kutenda yeleyi kuli kwangakamucisya. Lilemba lya Miyambo 24:10 likusati, “Naga mkutenguka palisiku lya yipwetesi, macili genu gacinandipa.”

Ŵandu ŵane pasimene ni yipwetesi ŵangakunda kuti yasokonasye kaganisye, soni katende kawo ka yindu. Akusagamba kuyisyoŵelela nambosoni akusapata matala gakupililila. Mwelemu ni mwayaŵelele ni Ulf. Jwalakwe jwasasile kuti panyuma pakupopela soni kuganicisya mwakusokoka yiwundo yakamucisya ya m’Baibulo “jwatandite kuganicisya yindu yampaka akombole.” Mpela mwayiŵelele ni ŵandu ŵajinji ŵakupilila yakulingwa yekulungwa, Ulf jwalijiganyisyesoni kola ndamo jacanasa. Yeleyi yamlimbikasyaga kuti ŵalalicileje ŵane utenga wa citondoyo wa m’Baibulo.

Mundu jwine juŵalasile mnope ali Steve. Ali akwete yaka 15, jwatesile ngosi mwamti nganakombolaga kutenda cilicose. Nambo ali akwete yaka 18, makono gakwe gatanditesoni kukamula masengo cenene, nambope jwaliwonaga kuti jwaliji jwangali mate. Kaneko jwapite ku koleji kuŵatandite kwinjilila mundamo syakusakala mpela kukamulicisya masengo mtela wakusokonasya mtwe, kumwa mnope ukana, soni kutenda yamsese. Nambo pajwatandite kulijiganya Baibulo, jwatandite kuyiwona yindu mwakuŵajilwa. Jwalakwe jwalesile ndamo syakwe syakusakala. Kaneko jwatite, “Sambano ngangulipikanasoni kuti ndili jwangali mate. Umi wangu sano uli pamtendele, ndili jwakusangalala soni jwakwikutila.”

Yaŵaŵecete Ulf soni Steve, yikutukumbusya maloŵe ga pa lilemba lya Salimo 19:7, 8 lyalikusati, ‘Cilamusi ca Yehofa cili camlama, cakuwucisya umi. . . . Malamusi ga Yehofa gali gacilungamo, gakusatendekasya mtima kuŵa wakusangalala. Cilamusi ca Yehofa cili ceswela, cikusatendekasya meso kuwuguka.’