Ana akusakulupilila kuti ŵandu mpaka akombole kumasya yakusawusya, yayikutendekasya kuti pakapagwaga mtendele soni kusokonechela kwa sogolo jetu? Kuti yakusawusya yimale pakusasosekwa kumanyilila chachikutandikasya kuti papagwe yakusawusyayo.

Kwende tuwanichisye myi, mundu jwine lina lyakwe Tom jwalwasile kaneko jwawile. Ana ligongo chichi jwawile? Mkanawe, dokotala jwa kuchipatala chaŵapite Tom jwatite, “Tom pajwatandite kulwala, pangali juŵawungunyisye kuti amanyilile chachatandikasisye ulwele wakwe.” Yikuwoneka kuti madokotala gagamkamuchisyaga pandanda gagambaga kumpa mtela wakunandiya kupweteka.

Ana ŵandu akulingalinga kumasya yakusawusya m’chilambomu m’litala lyeleli? Mwambone, pakusaka kumalana ni yindu yakwimuchila, boma jikusatamilikasya malamusi, kuŵika makamela gakwambula mwangawonechela yindu yayikutendekwa soni konjechesya ŵapolisi. Atamose kuti ndaŵi sine yindu yeleyi yikusakamuchisya, nambope yangamasya yindu yayikusatendekasya kuti papagwe yakusawusyayo. Yeleyi yikusalosya mwakuganichisya ŵandu, yikulupi yawo soni yindu yakusasaka kutenda.

Daniel jwakusatamaga m’chilambo chine chakulaga ku South America jwatite, “Twatamaga umi wambone soni nganitwajogopaga ŵawiyi. Nambo apano chinga kutawuni kapena kumusi kwangalisoni mtendele. Ligongo lyakusawusya kwa yindu, ŵandu ali ŵakutunduka soni ŵangachimbichisya umi wa ŵane kapena yindu yakwete.”

Jwamlume jwine jwatugambe kumkolanga kuti Elias, jwatisile ukangani ku Middle East kaneko ŵatandite kulijiganya Baibulo. Jwalakwe jwatite, “Ŵachinyamata ŵajinji kumangwetu ŵalimbikasidwaga ni ŵandu ŵamwiŵasa mwawo soni ŵa madini gakutenda ya ndale kuti aputeje nawo ngondo pakusaka kuŵa ŵakumanyika. Ŵandu ŵaŵaliji mbali jinejo ŵalimbikasyagasoni ŵandu ŵawo ni maloŵe gelega. Yeleyi yandendekasisye kukuwona kogoya kwa kudalila ŵandu ŵakulamulila.”

Buku jakala ja lunda jikusasala kuti:

• “Nganisyo sya ŵandu sili syakusakala kutandila uchanda wawo.”—Genesesi 8:21.

• “Mtima wa mundu uli chindu chakunyenga mnope kupunda yindu yosope, kusakala kwakwe kuli kwangapikana mtela kula. Ana ŵani ŵampaka apakombole kuwupikanichisya?”—Yelemiya 17:9.

• “Pakuti mkati mwa mitima ja ŵandu mukusakopoka nganisyo syakusakala, syakuwulaga ŵandu, . . . syachisembwele, syawiyi, sya umboni wa unami.”—Mateyu 15:19.

Ŵandu akusalepela kumanyilila yindu yakusakala yayikusatendekasya kuti ŵaŵenjeje ŵandu ŵane. Yindu yeleyi yikuwoneka kuti yikupitilisya kusakala mpela mwatuyiwonele mu ngani jipite jila. (2 Timoteo 3:1-5) Yeleyi yili myoyo mwangasamala kandu kuti apano ŵandu akumanyilila yejinji soni akwete matala gejinji ga kuŵechetelana kupundana ni kalakose. Nambi ligongo chichi tukulepela kutendekasya chilambochi kuŵa chamtendele? Ana ŵanduwe ngaŵa mkukombola kutenda yeleyi? Kapena ana tukulingalinga kutenda yanganiyiŵa yikomboleche?

Atamose pali papatikene litala lyakuchenjela ndamo syakusakala sya ŵandu, nambope yili yangakomboleka kuti chilambochi chiŵe pamtendele. Ligongo chichi? Ŵanduwe tukwete malile gakutendela yindu.

Yisyesyene yakwe yili yakuti, “Mundu ngaŵa mkomboleka kulilongolela jikape.” (Yelemiya 10:23) Elo, nganitupanganyidwa  kuti tulilongoleleje achimsyewe. Kusala yisyene, nganitupanganyidwa kuti twalamulileje achimjetu mpela mwayiŵelele kuti nganitupanganyidwa kuti tutameje m’mesi kapena mwinani.

Aganichisye ayi, ana ŵandu akusanonyela kuti ŵane ŵasalileje mwampaka atendele yindu kapena ndamo syakusosekwa kola? Ana ŵane akusasangalala achimjawo pakwasalila mwakusosekwa kuyiwonela yindu mpela kutyosya chitumbo, kuwulaga kapena mwampaka ŵajiganyile ŵanache ŵawo? Yeleyi yili yine mwa yindu yayikusatendekasya ŵandu gaŵikangana. Atamose mpaka yiŵe yakusawusya kwitichisya, nambo yajikusasala Baibulo yili yakamuchisya. Nganitukola ukumu kapena ufulu wakwalamulila achimjetu. Ana ni kwapi kwampaka tupate chikamuchisyo?

Chikamuchisyo chisyesyene mpaka tuchipate kutyochela kwa Mkupanganya jwetu. Panyuma pakupanganya yindu yosope, kaneko ŵatupanganyisye m’weji. Mwakulekangana ni mwakusaganichisya ŵandu ŵane, jwalakwe akusatukumbuchilaga. Kusala yisyene, lunda lwalukusasimanikwa m’Baibulo lukusalosya kuti jwalakwe akusatuganichisya. Kujipikanichisya buku japajikaji kukusatukamuchisyasoni kupikanichisya mwatuŵelele. Nambosoni mpaka tupikanichisye yakusawusya yayiŵele yili mkutendekwa mu mbili ja ŵandu. Ni ligongo lyakwe mundu jwine jwamlijiganye ya lunda lwa ŵandu jwa ku German jwalembile kuti, “Ŵandu soni maboma nganalijiganya chilichose pa yakusawusya yayiŵele yili mkutendekwa mu mbili josope ja ŵandu soni ngakuchenga ndamo syawo.”

Baibulo jikusasala kuti, “lunda lwa Mlungu lukusawoneka kuti luli lwakuwona kwa wosope ŵakulupochela,” kapena kuti ni yakuyichisya yakwe. (Luka 7:35) Chisyasyo cha lunda lwelelu chikusimanikwa pa Yesaya 2:22 papakusati, “Mkasimumkulupilila mundu.” Maloŵe galunda gelega mpaka gatukamuchisye kuti tukajembecheyaga yindu yanganiyiŵa yitendekwe. Kenneth jwakusatama mu msinda wine wa ku North America wawugumbele ni yachiwawa jwatite, “Patyosile jwakulamulila ni kwika jwine, akusaŵecheta kuti yindu chiyitande kwenda chenene nambo ngayikusakomboleka. Kulepelekaku kukusagamba kulosya kuti yajikusasala Baibulo yili yisyene soni yalunda.”

Daniel jwatumkolasile kundanda jula jwalembilesoni kuti, “Lisiku lililyose ngusapata umboni wakulosya kuti ŵandu nganaŵa akombwele kulamulila chenene. . . . Kola mbiya ku banki kapena kusunjila yindu yine ngakukusagopolela kuti tukwete sogolo jambone. Naweni ŵandu ŵakusadalila yeleyi ali mkulaga mnope.”

Kupwatika pakutuchenjela kuti tukajembecheyaga yindu yanganiyiŵa yitendekwe, Baibulo jikusasalasoni yindu yine yakamuchisya. Jikusatupasoni chembecheyo chisyesyene mpela mwachituyiwonele kusogoloku.