“Ngondo syosope syasyatendekwe kala . . . syaliji syamwana pakuwanicisya ni ngondo jajikutendekwa ku Europe.” Sanja ja Mlonda ja September 1, 1915, jaŵecete yeleyi pakusala ya ngondo jandanda ja pacilambo cosope, jele pandaŵijo jawandile m’yilambo ciŵandika 30. Ligongo lya ngondojo, Sanja ja Mlondajo jasasilesoni kuti, “Yindu yakwayana ni [Ucimwene] ngayikwenda cenene mnopemnope m’yilambo ya Germany ni France.”

Ligongo lyakuti ngondo jaliji mkwendelecela kula, Ŵakulijiganya Baibulo nganapikanicisyaga cenene ciwundo cakuti ngakusosekwa kwinjilila mu yakutendekwa ya m’cilambo. Nambope jemanjaji ŵasimicisye mtima kuti cajendelecele kuwandisya ngani syambone. Pakusaka kuti atende mbali jakwe pa masengo ga Ucimwene, Wilhelm Hildebrandt ŵaŵilasisye mabuku ga The Bible Students Monthly ga Cifulenci. Jwalakwe ŵaliji ku France ngaŵaga mpela kopotala (jwakulalicila jwandaŵi syosope) nambo mpela msilikali jwa ku German. Mundu juŵawonekaga mpela m’magongoju soni juŵaliji ali awete yakuwala ya usilikali, ŵapelece utenga wa mtendele kwa ŵandu ŵa ku France ŵaŵampitaga. Yeleyi yasimonjesye mnope ŵanduwo.

Yikalata yaŵalembile mu Sanja ja Mlondaji yasasile kuti, Ŵakulijiganya Baibulo ŵane ku German ŵasacililaga kwasalila ŵane ngani syambone sya Ucimwene atamose kuti ŵaliji asilikali. M’bale Lemke, juŵaliji m’likuga lya asilikali ŵakuputa ngondo sya m’mesi ŵasasile kuti ŵapatile ŵandu 5 ŵalung’wanu pasikati pa asilikali acimjakwewo. Jwalakwe ŵalembile kuti, “Atamose pandili mu sitima jangondoji, ngupata yisogosi yayikumlumba Yehofa.”

Georg Kayser ŵapite kungondo mpela msilikali nambo ŵawusile mpela jwakutumicila jwa Mlungu. Ana yeleyi yatendekwe catuli? Jwalakwe ŵapatile buku ja Ŵakulijiganya Baibulo. Ali aŵalasile, ŵajiticisye usyesyene wakwamba Ucimwene ni ŵalesile masengo ga usilikali. Ali kukoko ŵatandite kamula masengo gane. Ngondojo pajamasile, jwalakwe ŵatumicile mpela mpayiniya kwa yaka yejinji.

Atamose kuti Ŵakulijiganya Baibulo nganapikanicisyaga cenene yakwamba ungajinjilila mu yakutendekwa ya m’cilambo, nambo nganisyo ni yakutenda yawo yosope yaliji yakulekangana ni nganisyo soni katende ka yindu ka ŵandu ŵaŵakundaga kuputa ngondo. Atamose kuti ŵandale soni ŵa dini ŵakamucisyaga ngondo, Ŵakulijiganya Baibuloŵa ŵaliji ku mbali ja “Mwenye jwa Mtendele.” (Yes. 9:6) Atamose kuti ŵane ŵajinjililagape pa yindu yine yakwayana ni usilikali, nambo ŵalijipe ŵakusimicisya mtima kuya ciwundo caŵaŵecete  Jwakulijiganya Baibulo lina lyakwe Konrad Mörtter juŵatite, “Ngumanyilila cenene kutyocela m’Maloŵe ga Mlungu kuti Mklistu ngakusosekwa kuwulaga ŵandu.”—Eks. 20:13. *

Ku Germany, kwaliji kwangali lilamusi lyakwakunda ŵandu kuti akajinjilaga usilikali ligongo lya cikulupi cawo. Ŵakulijiganya Baibulo ŵakupunda 20 ŵakanile kwinjilila cilicose cakwayana ni masengo ga usilikali. Ŵane mwa ŵakulijiganyaŵa ŵaganicisyaga kuti atesile masoka. Mwambone Gustav Kujath, ŵam’ŵisile m’cipatala ca ŵamasoka ni kumpaga mtela wakusiŵapaga ŵandu ŵamasoka. Hans Hölterhoff, ŵakanilesoni kwinjilila cilicose cakwayana ni masengo ga usilikali, m’yoyo ŵam’ŵisile mu ukayidi. Asilikali ŵaŵam’londelaga ŵamtaŵiletaŵile jwalakwe cilu cosope mpaka makono ni ngongolo syakwe syalesile kamula masengo. Ali alepele kumkanganicisya kuti atende yindu yakulekangana ni cikulupi cakwe, asilikali ŵakumlondelawo ŵawanicisyaga mpela akusaka kum’wulaga. Nambope, Hans ŵajendelecele kuŵa jwakulupicika pandaŵi josope ja ngondojo.

Abale ŵane ŵakanile kuputa ngondo ni ŵaŵendile kuti akamuleje masengo gane gangakwayana ni kuputa ngondo. * Johannes Rauthe jwaŵakanile kutenda yeleyi ŵamtumisye kuti akakamuleje masengo ga mu njanji. Konrad Mörtter ŵampele masengo gakamucisya madokotala, nambosoni Reinhold Weber ŵakamulaga masengo ga udokotala. August Krafzig ŵakwete upile wakuti nganampa masengo galigose gakwayana ni kuputa ngondo. Ŵakulijiganya Baibuloŵa soni ŵandu ŵane ŵasimicisye kutumicila Yehofa mwakamulana ni yaŵapikanicisye pakwamba ya kwanonyela ŵandu ŵane soni kulupicika.

Ligongo lya ndamo syawo syaŵalosisye pajatendekwaga ngondo, ŵaboma ŵatandite kwawungunya mnope Ŵakulijiganya Baibuloŵa. Yaka yakuyicisya, Ŵakulijiganya Baibulo ŵa ku Germany ŵajimbile magambo gamajinji ligongo lya masengo gawo gakulalicila. Pakusaka kwakamucisya, ofesi ja nyambi ja ku Germany jalinganyisye dipatimenti jakulola ya magambo jajaliji pa Beteli ku Magdeburg.

Mboni sya Yehofa syajendelecele kucenga mwasyapikanilaga pa ngani ja ungajinjilila wa Aklistu mu yakutendekwa ya m’cilambo. Pajatandite ngondo jaŵili ja pacilambo cosope, ŵamboniŵa ŵajendelecele kuŵa ŵakulimba pangajinjilila mu yakutendekwa ya m’cilambo soni kuŵambala kutenda cilicose cakwayana ni usilikali. Yeleyi yatendekasisye kuti awoneceje mpela acimmagongo ŵa Boma ja Germany ni ŵalagasyaga mnope. Ngani ja “Kala Ketu” jajicikopoka msogolo jicitagulila yejinji.—Nganiji jityocele ku Central Europe.