Ajawule pa ndandanda

Ajawule pa ndandanda wa yindu

MBILI JANGU

Kupilila Kukusayikasya Majali

Kupilila Kukusayikasya Majali

“MMWE mli mundu jwangalwe. Mlesile jwamkongwe jwakwembeceya ni mwanace. Mkuganisya kuti ciŵasamalileje ŵani? Mgambe kusala kuti nganim’ŵasoni Jwamboni citumgopole.” Maloŵe gelega ŵaŵecete jwapolisi jwine mwakunyenjela. Une namjanjile kuti, “Nganileka liŵasa lyangu. Nambo jemanja mundaŵile. Ndemwisye cici?” Jwapolisijo jwanjanjile kuti, “Kuŵa Jwamboni kuli kulemwa kwekulungwa mnope.”

Kuŵecetana kweleku kwatendekwe mu 1959 mundende ja mumsinda wa Irkutsk m’cilambo ca Russia. Odi nasalile ligongo lyakwe une ni ŵamkwangu, Maria twaliji ŵakoseka “kulaga ligongo lya cilungamo” nambosoni majali gatupatile ligongo lyakuŵa ŵakulupicika.—1 Pet. 3:13, 14.

Napagwile mu 1933 m’musi wakolanjikwa kuti Zolotniki m’cilambo ca Ukraine. Mu 1937 cemwali ŵawo baba, ŵaŵaliji Ŵamboni, ŵayice kumangwetu kukutulola pampepe ni ŵamkwawo kutyocela ku France. Ŵatujigalile mabuku gaŵili, buku jakuti Government (Boma) ni jakuti Deliverance (Cikulupusyo), gakuwandisya ŵa Watch Tower Society. Baba paŵagambile kugaŵalanga mabukuga, ŵatandilesoni kunonyela ya Mlungu. Nambo mu 1939 baba ŵalwalice, mwamti mkanawe ŵasalile mama kuti, “Awu ni usyesyene. Mwajiganye ŵanaceŵa.”

KULALICILA KU SIBERIA

Mu April 1951, ŵaboma ŵatandite kwataŵa Ŵamboni kutandila m’cilambo ca USSR mpaka ku Siberia. Une, mama, ni akuluŵangu, a Grigory ŵatutopwele ku Ukraine. Twajesile pa sitima japamkuli ulendo wa makilomita 6,000 mpaka kuja kwika mumsinda wa Tulun ku Siberia. Pambesi pa yijuma yiŵili akuluŵangu ŵane, lina lyawo a Bogdan, ŵatandite kutama ku malo ga ŵandu ŵakutila kumangwawo gagaliji mumsinda wakuŵandikana nawo wa Angarsk. Ŵalamwile kuti akamule ukayidi kwa yaka 25.

Mama, Grigory, soni unejo twalalicilaga kusungulila mumsinda wa Tulun, nambo twasosekwaga kutenda yeleyi mwalunda. Mwambone, twawusyaga ŵandu kuti, “Ana apali ŵakusaka kusumisya ng’ombe akuno?” Patusimene ni mundu jwakusumisya ng’ombe, twamsalilaga mwele ng’ombe japanganyidwile mwakutesya lung’wanu. Kaneko, twamsalilaga yakwamba Mkupanganya. Mu ndaŵi jeleji, nyusipepala jine jalembile kuti Ŵamboni akuwusyaga ya ng’ombe nambo ali mkusaka kwalalicila ŵandu. Twapataga ŵandu ŵa mitima jambone. Yaliji yakusangalasya kulijiganya Malemba ni ŵandu ŵakulinandiya soni ŵakungulucika kumalo kwele ŵandu ŵangalalicila kaŵilikaŵili. Apano mumsinda wa Tulun mwana mpingo wa ŵakulalicila ŵakupunda 100.

KULINJIKWA KWA CIKULUPI CA MARIA

Ŵamkwangu Maria, ŵalijiganyisye usyesyene mkati mwa Ngondo Jaŵili ja pa Cilambo cosope ku Ukraine. Paŵaliji ni yaka 18, jwapolisi jwine jwamlagasyaga soni kumnyenjelela kuti atende najo yamsese, nambo jwalakwe ŵakanile. Lisiku line, paŵayice pamlango ŵamsimene jwapolisi jula ali agonile pa bedi jakwe. Maria jwatisile. Mwakunyalayidwa, jwapolisi jula ŵamsalile Maria kuti cakamtaŵisye ligongo lyakuŵa Jwamboni. Yeleyi yaliji yisyene, mwamti mu 1952 Maria ŵamlamwile kuti akaŵe kundende kwa yaka 10. Maria ŵalipikene mpela Yosefe, juŵam’ŵisile kundende ligongo lyakuŵa jwakulupicika. (Gen. 39: 12, 20) Jwakwendesya galimoto juŵamjigele Maria kutyocela ku luŵala lwa magambo kwawula najo kundende, ŵamsalile maria kuti, “Mkasimjogopa. Ŵandu ŵajinji akusajawula kundende nambo ni kuwuja ali akwete cikulupi caŵakwete pandanda.” Maloŵe gelega gamlimbikasisye Maria.

Kutandila mu 1952 mpaka mu 1956, Maria ŵakamulaga ukayidi ciŵandika ni msinda wa Gorkiy (apano akusawukolanga kuti Nizhniy Novgorod) ku Russia. Masengo gakwe galiji gakata yitela, atamose kuli mkusisima mnope. Yeleyi yatendekasisye kuti alwalejelwaleje. Nambo mu 1956 ŵamkopwesye, ni jwawujile ku Tulun.

YAYATENDEKWE KUTI NDALICILANE NI ŴAMKWANGU SONI ŴANACE ŴANGU

M’bale jwine paŵasalile kuti pana mlongo jwakwika ku msinda wa Tulun, nalipelece kuti ngamcingamile. Najawile ku depoti ja basi panjinga jangu jakapalasa. Patwagambile kuwonegana ni Maria, namnonyele. Pajigele ndaŵi kuti nombe najo anonyele, nambo mpaka yakombolece, mwamti twalombene mu 1957. Pambesi pa caka cimpepe, twasangalele kola mwanace jwamkongwe lina lyakwe Irina. Nambo cisangalaloci cagambile kuŵa cakandaŵi. Mu 1959 ŵandaŵile ligongo lyakutenda pulinti mabuku gakutagulila ya Baibulo. Ŵambisile mundende ja jikape kwa miyesi 6. Nambo kuti ngatenguka, napopelaga kwa Yehofa ndaŵi syosope, kwimba nyimbo sya Ucimwene, soni kuganicisya yacinjitendaga pakulalicila pacacingoposya.

Ndili kumalo kunakamulaga masengo gakupweteka, mu 1962

Kundendeku, lisiku line pakumbusya yiwusyo, jwapolisi jwakalipile kuti, “Jemanja Ŵamboni citumtusule mpela makoswe pamkaŵapa!” Namjanjile kuti, “Yesu jwasasile kuti ngani syambone syakwamba ya Ucimwene tisicilalicidwa kwa wosope. Pangali jwampaka alekasye yeleyo.” Kaneko jwapolisijo jwalesile kungalipila ni kutanda kunyenjelela kuti ngaŵasoni Jwamboni, mpela mumbecetele kundanda kwene kula. Yosopeyi payalepelece, ŵalamwile kuti ngakamuleje masengo gakupweteka kwa yaka 7 kumalo gane ciŵandika msinda wa Saransk. Pawulendo wakwawula kumaloko, napikene yakuti mwanace jwetu jwaŵili jwamkongwe lina lyakwe Olga, apagwile. Natalicilene mnope ni ŵamkwangu soni ŵanace ŵetu. Nambo nasangalalagape kumanyilila kuti Maria ni une nganitumleka Yehofa.

Maria ni ŵanace ŵetu, Olga ni Irina, mu 1965

Maria jwayikaga pacaka kamo ku Saransk kukundola. Ulendo wapasitima kutyocela ku Tulun kwika ku Saransk ni kuwujila wamjigalilaga masiku 12. Caka cilicose ŵanjigalilaga sapato jasambano. Kusi kwa sapatosyo ŵaŵikaga magasini gasambano ga Sanja ja Mlonda. Caka cine Maria jwayice ni ŵanace ŵetu ŵaŵili. Celeci caliji caka cangaliŵalicika. Nasangalele mnope kwawona ŵanace ŵetu!

TWASIMENE NI YAKUSAWUSYA YINE PATWASAMILE

Mu 1966 ŵangopwele. Kaneko, ŵamkwangu ni ŵanace ŵetu twasamile mumsinda wa Armavir ciŵandika Nyasa Jepiliwu. Ŵanace ŵetu ŵacalume, Yaroslav ni Pavel ŵapagwile kweleko.

Mwangakaŵa, ŵapolisi ŵatandite kusosasosa m’nyumba mwetu mabuku gakutagulila ya Baibulo. Ŵawungunyisye palipose, mpaka mu yakulya ya ng’ombe. Ulendo wine paŵayice, ŵapesile mnope ligongo lya citukuta, soni yakuwala yawo yaliji matakatakape. Maria ŵatendele canasa, ligongo ŵawonekaga kuti akwamba kuya yaŵalamwile. Jwalakwe jwalinganyile yakumwa ni kwapa. Jwapelesoni mesi ni cakupukutila yakuwala. Jwamkulungwa jwa ŵapolisi pajwayice, ŵapolisiwo ŵamsalile yaŵatite pakwasamalila. Pakuwujila, jwamkulungwajo jwatulanjile mwakusangalala. Twasangalele kuwuwona umbone ‘wakugomeka cakusakala pakutenda yambone.’—Alo. 12:21.

Nambope, nganituleka kulalicila mumsinda wa Armavir. Twakwetesoni upile wakulimbikasya kakuga ka ŵakulalicila ka mumsinda wakuŵandikana nawo wa Kurganinsk. Apano ngusangalala mnope kupikana kuti ku Armavir kwana mipingo 6 soni ku Kurganinsk jipali mcece.

Mkati mwa yaka yosopeyi, ndaŵi sine twatumicilaga Yehofa mwakulekangana ni yakusasaka jwalakwe. Nambo tukum’yamika Yehofa ligongo lyakamulicisya masengo abale ŵakulupicika kutukamucisya, soni kutulimbikasya mwausimu. (Sal. 130:3) Twasimenesoni ni cakusawusya cine. Ŵandu ŵane ŵaŵele Ŵamboni nambo ali ni cakulinga cacabe. Ŵawonekaga mpela ŵamtawu pa undumetume, mwamti ŵane ŵayikene pakupocela maukumu. Nambo pambesi pakwe, twakopocele kuti ŵaliji ŵapolisi.

Mu 1978, Maria ali ni yaka 45, jwakwetesoni citumbo. Ligongo lya ulwele wakwe wa mtima, madokotala gamsalile kuti agambe kutyosya citumboco kuti akulupusye umi wakwe. Maria jwakanile. Ligongo lyakupya mtima, madokotalago gamkuyaga kulikose, jakisoni m’miyala kuti amtotele mtela wakuti agambe kwawula pacabe. Pakusaka kulicenjela, Maria jwatisile kucipatalako.

Ligongo lya yeleyi, ŵapolisi ŵatutopwele mumsindawu. Twajile kutama m’musi wine ciŵandika msinda wa Tallinn, m’cilambo ca Estonia. Pandaŵijo, cilamboci caliji mbali ja cilambo ca USSR. Ku Tallinn, mwakulekangana ni yagasasile madokotala yila, Maria jwaŵelece cenenepe mwanace jwamlume. Twampele lina lyakuti Vitaly.

Mkupita kwa ndaŵi, twatyosile ku Estonia ni kuja kutama mumkuli wa Nezlobnaya cakummwela kwa cilambo ca Russia. Kweleko, twalalicilaga mwakusamala m’matawuni gakola malo gejinji gakusangalalila. Ŵandu ŵa m’yilambo yakulekanganalekangana payice kukusangalala, ŵane ŵawujilaga ali akwete cembeceyo ca umi wangamala.

TWAKAMUCISYE ŴANACE ŴETU KUMNONYELA YEHOFA

Twatesile yakomboleka kwajiganya ŵanace ŵetu kuti amnonyeleje Yehofa, soni kuti akole mtima wakumtumicila. Ndaŵi ni katema twaŵilangaga abale ŵayisyasyo yambone. Jumo mwa ŵanduŵa, jwaliji mcimwene jwangu Grigory, juŵatumicile mpela jwakulolela jwakwendajenda kutandila mu 1970 mpaka mu 1995. Liŵasa lyetu lyosope lyasangalalaga mnope payice ligongo jwaliji jwakungulucika. Payice abale, twanonyelaga kuŵeceta ya m’Baibulo. Ligongo lya yeleyi, ŵanace ŵetu ŵakusile ali mkunonyela ngani sya m’Baibulo.

Ŵanace ŵangu ŵacalume pampepe ni aciŵamkwawo.

Kutandila kumciji, msela wakunyuma: Yaroslav, Pavel, Jr., Vitaly

Msela wakusogolo: Alyona, Raya, Svetlana

Mu 1987, mwanace jwetu jwamlume lina lyakwe Yaroslav jwajile kutama mumsinda wa Riga m’cilambo ca Latvia. Kweleko jwalalicilaga mwangasawusya. Nambo paŵakanile masengo gakwayana ni yausilikali, ŵamlamwile kuti akatame kundende kwa caka cimo ni hafu, mwamti jwatemi mundende syakwana 9. Paŵakulaga, namsalilaga yanasimene nayo kundende. Yeleyi yamkamucisye kupilila pandaŵiji. Paŵakopwece, jwatandite upayiniya. Mu 1990, mwanace jwetu jwine jwamlume lina lyakwe Pavel, jwasakaga kuti akatendeje upayiniya ku cilumba ca Sakhalin cacili kumpoto kwa cilambo ca Japan. Pandaŵiji jwaliji ni yaka 19. Pandanda, twamkanyisye, ligongo pacilumbaci papali ŵakulalicila 20 basi, soni kwaliji kutali mnope ni kutwatamaga. Waliji ulendo wa makilomita 9,000. Nambo kaneko twamkundile, mwamti twayiweni kuti tutesile cenene. Ŵandu kweleko ŵapikanilaga ngani sya Ucimwene. M’yaka yamnono, kwapagwile mipingo 8. Pavel jwatumicile ku Sakhalin mpaka mu 1995. Pelepa mkuti tuli mkutamape ni mwanace jwetu jwakumalisya lina lyakwe Vitaly. Kutandila ali mwanace, jwanonyelaga kuŵalanga Baibulo. Paŵakwete yaka 14, jwatandite upayiniya, mwamti twatesile upayiniya yimpepe kwa yaka yiŵili. Jeleji jaliji ndaŵi jakusangalasya kwabasi. Pajwakwanisye yaka 19, Vitaly jwajile kutenda upayiniya wapajika.

Kalakala mu 1952, jwapolisi jwine jwamsalile Maria kuti, “Mgambe kuleka dini jenuji kuti tumgopole, ligongo pacimkatame kundende yaka 10, cimcikopokaga mli mkalambele soni ŵandu ali amliŵalile.” Nambo cakusangalasya caliji cakuti pangali juŵatuliŵalile. Yehofa jwali Mlungu jwakulupicika, ŵanace ŵetu, soni ŵandu ŵane ŵatwakamucisye kulijiganya usyesyene ŵatunonyelaga. Une ni ŵamkwangu twakwete upile wakwawula kumalo kosope kuŵatumicilaga ŵanace ŵetu. Twaciweni cisangalalo ca ŵandu ŵajinji ŵele ŵanace ŵetu ŵakamucisye kulijiganya ya Yehofa.

NGUYAMICILA UMBONE MTIMA WA YEHOFA

Mu 1991, ŵaboma ŵapele Ŵamboni ufulu wakulalicila mwagopoka. Yeleyi yatupele macili. Mpaka mpingo wetu wayikene pakusuma basi kuti tukalalicileje mwangasawusya m’matawuni ni m’misi jakuŵandicila.

Ndili ni ŵamkwangu mu 2011

Ndili jwakusangalala kuti mwanace jwangu Yaroslav ni ŵamkwakwe, Alyona, soni Pavel ni ŵamkwakwe, Raya akutumicila pa Beteli. Nambosoni Vitaly ni ŵamkwakwe, Svetlana akutumicila mpela jwakulolela mkuli. Mwanace jwetu jwamkongwe jwandanda lina lyakwe Irina ni liŵasa lyakwe akutama ku Germany. Ŵamkwakwe a Vladimir, ni ŵanace ŵawo ŵaŵili ŵacalume akutumicila mpela acakulungwa ŵa mumpingo. Mwanace jwetu jwine jwamkongwe Olga akusatama ku Estonia soni tukusaŵecetana kaŵilikaŵili. Nambo cakutesya canasa ni cakuti ŵamkwangu Maria ŵajasice mu 2014. Ngwembeceya mwalung’wanu kuti cinawone pacacijimuka kuŵawe. Sano ngutama mumsinda wa Belgorod, soni abale akungamucisya kwabasi.

M’yaka yosope yimbele ndili mkutumicila Yehofa nalijiganyisye kuti kuŵa jwakulupicika kwangayika jika, nambo mtendele wamumtima wakusapeleka Yehofa ligongo lyakulupicikako uli cipanje capenani. Une ni ŵamkwangu tupatile majali gangaŵalanjika ligongo lyakulupicika. Pawamalaga ulamusi wa USSR mu 1991, kwaliji ŵakulalicila 40,000. Nambo apano, ŵakulalicila ŵa m’yilambo yosope yayaliji pasi pa ulamusi wa Soviet Union wosope apali 400,000. Sano ngwete yaka 83, nambo ngutumicilape mpela jwamkulungwa jwa mumpingo. Yehofa aŵele ali mkumba macili kuti mbilile. Kusala yisyene, Yehofa ambele majali gejinji.—Sal. 13:5, 6.