1, 2. Ligongo cici acinangolo ŵane akusakola woga mwanagwawo pakusaka kulipeleka kwa Yehofa soni kubatiswa?

ŴANDU ŵajinji ŵaŵalijiganyisye Baibulo, ŵalipelece kwa Yehofa mwakubatiswa. Ŵajinji mwa ŵanduwo ali ŵanace ŵele ŵalijiganyisye usyesyene kutyocela kwa acinangolo ni kusagula kumtumicila Yehofa. (Sal. 1:1-3) Naga wawojo ali nangolo Jwaciklistu, mwangakayicila akwembeceya lisiku lyacacim’wona mwanagwawo ali mkubatiswa.—Awanicisye ni 3 Yohane 4.

² Nambope, mwine mpaka akoleje woga. Mwambone, komboleka ŵam’weni mwanace jwine juŵabatiswe nambo kaneko jwatandite kayicila usyesyene. Mwinesoni ŵam’woneje jwine ali ayikene pakuleka kwene usyesyene. M’yoyo, mpaka atande kudandawula ya mwanagwawo kuti pacalijiganye usyesyene mkupita kwa ndaŵi cacileka kuwunonyela. Mwanacejo mpaka ayikane pakulandana ni ŵandu ŵa mumpingo wa ku Efeso ŵele Yesu ŵasalile kuti, “Mlesile cinonyelo cenu cimwakwete pandanda.” (Ciu. 2:4) Ana mpaka atende wuli  kuti mwanagwawo akasimana ni yeleyi, soni kuti amkamucisye “kusya cikulupi kuti cakulupuce”? (1 Pet. 2:2) Kuti tupate kwanga kwa ciwusyoci, kwende tulole cisyasyo ca Timoteyo.

3. (a) Ana Timoteyo ŵacimanyi Ciklistu cakaci, soni ana ŵatesile uli panyuma pakucimanyilila? (b) Ana ni songa sitatu syapi syele Paulo ŵamsalile Timoteyo?

³ Yikuwoneka kuti Timoteyo ŵacimanyi Ciklistu ca m’ma 47 C.E., * pandaŵi jele Paulo ŵayice ku Lusitala pa ulendo wakwe wandanda. Pandaŵi jeleji Timoteyo jwaliji jwacinyamata juŵakwete ndamo syambone. Panyuma pa yaka yiŵili, jwatandite kwenda yimpepe ni Paulo. Payamasile yaka 16, Paulo ŵalembile cikalata kwa Timoteyo acitiji, ‘Mjendelecele kuya yindu yamwalijigenye soni yamwayikulupilile panyuma pakwikutila nayo, ligongo mkwamanyilila ŵaŵamjiganyisye. Kutandila pamwaliji likandi mgamanyi malemba geswela [Malemba Gacihebeli] gampaka gampe lunda lwakumkamucisya kuti cimkulupuce kupitila m’cikulupi mwa Klistu Yesu.’ (2 Tim. 3:14, 15) Pa yindu yaŵasasile Pauloyi, pana (1) kumanyilila malemba geswela, (2) kulupilila yindu panyuma pakwikutila nayo, soni (3) kola lunda lwakamucisya kulupuka kupitila m’cikulupi mwa Klistu Yesu.

4. Ana wawojo ayiweni yida yapi kuŵa yakamucisya mnope pakwajiganya ŵanace ŵawo? (Alole ciwulili cacili kundanda kwa nganiji.)

⁴ Mpela nangolo Jwaciklistu, akusasacilila kuti mwanagwawo amanyilileje malemba geswela, gele masiku agano gali Malemba Gacihebeli pampepe ni Malemba Gacigiliki Gaciklistu. Mwakamulana ni lunda lwa mwanace, atamose jwamwana mpaka akombole kulijiganya ya ŵandu nambosoni yakutendekwa yayikusimanikwa m’Baibulo. Likuga lya Yehofa lipelece yida yakulekanganalekangana yele acinangolo mpaka ayikamulicisye masengo pakwiganya ŵanace ŵawo. Ana mpaka aganicisye yine mwa yidayi yayikusimanikwa m’ciŵeceto cawo? Akumbucileje kuti, kumanyilila Malemba pali pakutandila pambone pakulimbikacisya unasi wetu ni Yehofa.

5. (a) Ana maloŵe gakuti kulupilila “panyuma pakwikutila nayo” gakugopolela cici? (b) Ana tukumanyilila camtuli kuti Timoteyo ŵajikutile ali apikene yakwamba Yesu?

⁵ Kumanyilila malemba geswela kuli kwakusosekwa. Nambope, pakumjiganya mwanace pakusasosekwa yejinji ngaŵape kwamba kumsalila ya ŵandu ni yakutendekwa yayikusimanikwa m’Baibulo. Nombe najo Timoteyo ŵasosekwaga kulupilila yaŵalijiganyaga “panyuma pakwikutila nayo.” Maloŵe Gacigiliki gaŵakamulicisye masengo Paulo pelepa gakusagopolela “kusimicisya soni kulupilila yisyesyene yakwamba cinecakwe.” Timoteyo ŵamanyililaga Malemba Gacihebeli kutandila ali mwanace. Nambo pandaŵi jine ŵasimicisye yakuti Yesu ali Mesiya. Cikulupi ca Timoteyo calimbile mpaka jwabatiswe ni kamulaga masengo ni Paulo mpela mmishonale.

6. Ana mpaka amkamucisye uli mwanace jwawo kuti akulupilileje yalijiganyisye kutyocela m’Maloŵe ga Mlungu?

⁶ Ana mpaka alimbisye camtuli cikulupi ca ŵanace ŵawo kuti akulupilileje yalijiganyisye, mpela muŵatendelaga Timoteyo? Candanda, awusimaneje mtima pakwajiganya ŵanace ŵawo. Kuti akulupilile yakumjiganyayo, nganiyiŵa yigambile kutendekwa kwa kamope. Yili yangakombolekasoni kuti wawojo paŵalijiganyisye ni kulupilila, nikuti mwanace jwawo cagambe kujigalila cikulupi cawo. Ligongo mwanace jwalijose, akusasosekwa kamulicisya masengo ‘macili gakwe gakuganisya,’ kuti akusye cikulupi cakwe pa usyesyene wa m’Baibulo. (Aŵalanje Aloma 12:1.) Mpela nangolo, akwete mbali jakusosekwa mnope jakuti atende, mnopemnope mwanagwawo pakuwusya yiwusyo. Kwende tulole cisyasyo.

7, 8. (a) Ana Thomas ŵatesile wuli kuti amjiganye mwanace jwawo mwakuwusimana mtima? (b) Ana ni pandaŵi japi jakusosekwa kuŵa ŵakulitimalika kwa mwanace jwawo?

 ⁷ Jwamlume jwine lina lyakwe Thomas jwakwete kamsikana ka yaka 11, ŵatite, “Mwanace jwangu akusambusya kuti, ‘Ana yikakombolece kuti Yehofa apanganye ya umi kutyocela ku yindu yangali umi?’ soni ‘Ligongo cici ngatukusajinjilila mu yakutendekwa yandale?’ Pa yiwusyo mpela yeleyi, ngusasosekwa kuwusimana mtima kuti namjanje cenene. Ayi yikulosya kuti, kumjiganya mwanace kupikanicisya usyesyene nganiciŵa cindu campaka citendekwe kamope. Nambo pakusajigala ndaŵi jelewu.”

⁸ Thomas ŵamanyilile kuti kwiganya mwanace kukusasosekwa kuwusimana mtima. Nambosoni kuli kwakusosekwa kwa Aklistu wosope. (Akolo. 3:12) Thomas ŵamanyilile kuti mwanace akusasosekwa kuŵecetana najo kwa ndaŵi jelewu kuti ayikane pakuyikulupilila yakulijiganyayo. Thomas ŵasosekwaga kupeleka maumboni gakupikanika ga m’Malemba ni cakulinga cakuti amkamucisye mwanacejo kulupilila yamjiganyisye. Thomas ŵatite, “Une ni ŵamkwangu, tukusasacilila kumanyilila naga mwanace jwetu akuyipikanicisya yatukumjiganya. Naga jukwete yiwusyo, yikusaŵa cenene. Yikaŵe kuti mwanaceju akwamba kwiticisya ni ngawusyaga yiwusyo, ngadandawulaga.”

9. Ana mpaka atende wuli kuti agombelecesye Maloŵe ga Mlungu mwa ŵanace ŵawo?

⁹ Naga acinangolo akwiganya mwakuwusimana mtima, ŵanace mpaka atande kumanyilila “m’cijipi ni m’cilewu ni m’cikwesya ni kasokoce” ka cikulupi. (Aef. 3:18) Mpaka tulole yayili yakusosekwa mwakamulana ni yaka yawo soni lunda lwawo. Patandite kwikutila ni yakulijiganya, cacitanda kusala ya cikulupi cawo kwa ŵane kupwatikapo acimjawo ŵakusukulu. (1 Pet. 3:15) Mwambone, ana ŵanace ŵawo mpaka asale kutyocela m’Baibulo yayikusatendekwa mundu pawile? Ana yakulijiganya m’Baibulo akusayiwona kuti yili yakupikanika? * Kusala yisyene, gombelecesya Maloŵe ga Mlungu kwa ŵanace ŵawo kukusasosekwa kuwusimana mtima, nambo yakuyicisya yakwe yikusaŵaga yambone.—Deut. 6:6, 7.

10. Mpela nangolo, ana cakusosekwa mnope ni cici pakumjiganya mwanace jwawo?

¹⁰ Nambosoni cisyasyo cawo cili cakusosekwa mnope pakulimbisya cikulupi ca ŵanace ŵawo. Jwamkongwe jwine lina lyakwe Stephanie jwakwete ŵanace ŵatatu ŵacakongwe, jwatite, “Pandaŵi josope jele ŵanace ŵangu ŵaŵele ali ŵamwana, naliwusyaga kuti, ‘Ana ngusinasalila ŵanace ŵangu ligongo lyakwe unejo ngusakulupilila yakuti Yehofa apali, akusatunonyela, soni kuti matala gakwe gosope gali gacilungamo? Ana ŵanace ŵangu mpaka akombole kuyiwona kuti ngusamnonyela Yehofa yisyesyene?’ Nganiyiŵa yikombolece kuti ŵanace ŵangu akulupilile ni kuyikuya yakulijiganya m’Baibulo, nambo une nikulepelaga kuyikuya.”

11, 12. Ana lunda ni cici, nambosoni ligongo cici nganiluŵa lusimanikwe ligongo lya winji wa yakape ya mundu?

¹¹ Mundime sipitesi, tulijiganyisye kuti Timoteyo (1) jwagamanyililaga malemba geswela, soni (2) jwakulupililaga yindu panyuma pakwikutila nayo. Nambo ana Paulo ŵagopolelaga cici paŵatite kuti malemba geswela mpaka gamkamucisye Timoteyo kola ‘lunda lwakumkamucisya kuti cakulupuce’?

¹² Buku ja Insight on the Scriptures, Volume 2, jikusasala kuti, m’Baibulo, kola lunda kukusapwatikapo “kumanyilila kamulicisya masengo yawulijiganyisye ni kuyipikanicisya pa kumasya yakusawusya, kuŵambala yindu yakogoya, kukola  yakulinga, kapena kwakamucisya ŵane kuti atendejesoni mpela yeleyi. Yili yakutindana ni uwanace.” Baibulo jikusati “uwanace ukusaŵaga mumtima mwa mwanace.” (Miy. 22:15) M’yoyo, lunda luli cimo mwa yimanyilo ya kukula mwausimu. Kula mwausimu kwangawonecela ligongo lya yaka yakwete mundu iyayi, nambo kumjogopa Yehofa ni kusacilila kwakwe kupikanila malamusi gakwe.—Aŵalanje Salimo 111:10.

13. Ana mwanace mpaka alosye camtuli kuti akwete lunda lwakumkamucisya kuti cakulupuce?

¹³ Ŵanace ŵakomangele mwausimu, ‘ŵangajigalika mpela akututidwa ni matumbela, soni kujigalika aku ni aku’ ni yakumbila yawo kapena ni nganisyo sya acimjawo ŵakusakala. (Aef. 4:14) Nambo akusajendelecela ‘kukamulicisya masengo macili gawo gakumanyilila pakulekanganya cambone ni cakusakala.’ (Ahe. 5:14) Soni yakusagula yawo yalunda, yikusalosya kuti ali ŵakomangale mwausimu atamose pele acinangolo ŵawo kapena ŵandu ŵane nganaŵa nawo yalumo. (Afi. 2:12) Kuti mundu cakulupuce, akusosekwa kola lunda mpela lwelelu. (Aŵalanje Miyambo 24:14.) Ana mpaka amkamucisye camtuli mwanagwawo kuti akole lundalu? Akusosekwa candanda kwasalila ŵanace ŵawo kuti jemanja acinangolo akusakuya ndamilo syambone sya m’Baibulo. Kaneko, ŵanacewo ayiwoneje yeleyi kupitila mu cisyasyo cawo.—Alo. 2:21-23.

14, 15. (a) Ana mwanace jwakusaka kubatiswa akusosekwa kuganicisya ya cici? (b) Ana wawojo mpaka amkamucisye wuli mwanagwawo kuganicisya ya umbone wakupikanila yajikusasala Baibulo?

¹⁴ Yeleyi ngayikugopolela kuti agambeje kwasalila ŵanace ŵawo yayili yambone ni yakusakala. Nambo ŵakamucisyejesoni kuganicisya mwakusokoka yiwusyo mpela yakuti, ‘Ligongo cici Baibulo jikusalekasya yindu yakusakala? Ana mpaka simicisye uli kuti yajikusasala Baibulo mpaka yingamucisye?’—Yes. 48:17, 18.

¹⁵ Acinangolo akusosekwa kumkamucisyasoni mwanace jwakusaka kubatiswa, kuganicisya mwakusokoka ya ukumu wawukusapagwa panyuma pakubatiswako. Mwambone, mpaka amkamucisye kuganicisya ya umbone ŵampaka apate, yakusawusya yampaka asimane nayo, soni ligongo lyakwe majali gali gejinji kupundana ni yakusawusya. (Maliko 10:29, 30) Yeleyi yili yine yampaka asimane nayo mundu pabatiswe. M’yoyo, yili yakusosekwa mnope kuti mwanace aganicisye yeleyi  mkanasagule yakubatiswa. Acinangolo, naga akumkamucisya mwanace kuganicisya mwakusokoka yakuyicisya yayikusapagwa ligongo lya kupikanila soni ngapikanila, mwanacejo cacisimicisya kuti yajikusasala Baibulo yili yakamucisya ndaŵi syosope.—Deut. 30:19, 20.

16. Ana acinangolo mpaka atende wuli naga mwanagwawo atandite kukayicila yakusakulupilila panyuma pakubatiswa?

¹⁶ Ana mpaka atende wuli naga mwanagwawo panyuma pakubatiswa atandite kayicila yakusakulupilila? Mwambone, jwacinyamata jwagambile kubatiswa mpaka atande kujigalika ni yindu ya kucilambo. Kapenasoni mpaka atande kayicila naga yiwundo ya m’Baibulo yili yakamucisya. (Sal. 73:1-3, 12, 13) Acinangolo akusosekwa kumanyilila kuti, yampaka atende pakumkamucisya mwanagwawo, mpaka yitendekasye kuti mwanacejo asagule kulupilila yindu yakusakulupilila wawojo kapena iyayi. Cinga mwanacejo ali jwacikulile kapena iyayi, nambo akusosekwa kulolecesya kuti yakutagulilanayo yikayika pakangana ni mwanacejo. Lisosa lyawo lyekulungwa liŵeje kumkamucisya mwanacejo mwacinonyelo.

17, 18. Mwanace patandite kayicila yakusakulupilila, ana acinangolo akusosekwa kutenda wuli kuti amkamucisye?

¹⁷ Mwanace jwabatiswe akusaŵa kuti alipelece kwa Yehofa. Akusaŵa ali atesile cilanga cakumnonyela Yehofa soni kuŵika lisosa lya Yehofajo pamalo gandanda. (Aŵalanje Maliko 12:30.) Yehofa ngakusaciwona cilangaci mwa uwanace. M’yoyosoni, jwalijose jwatesile cilangaci ngakusosekwa kuciwonaga mwa uwanace. (Mlal. 5:4, 5) Pandaŵi jakuŵajilwa, akusosekwa kumkamucisya mwanagwawo kuti akumbucileje yeleyi. Nambo akusosekwa kutenda mwacinonyelo. Mkanamkamucisye mwanacejo, akusosekwa kuwungunya cenene yindu yalipelece likuga lya Yehofa kwa acinangolo. Kutenda yeleyi, mpaka kwakamucisye wawojo kuti amkamucisye cenene mwanagwawo kumanyilila ukumu wakwete, soni majali gampaka apate ligongo lyakulipeleka kwa Yehofa ni kubatiswa.

¹⁸ Yindu yine yampaka yakamucisye, yikusimanikwa m’buku jakuti, Mayankho a Zimene Achinyamata Amafunsa—Buku Loyamba, pambali ja yakonjecesya pa mtwe wakuti, “Mafunso Amene Makolo Amadzifunsa.” Ndime jine pasi pa mtwewu jikusati, “Akasawutucila kuŵeceta kuti mwanagwawo ngakukamulana ni yakusakulupilila wawojo. Ndaŵi syejinji pakusaŵa kuti pana cacitendekasisye kuti alece kunonyela yindu yausimu.” Komboleka kuti mwanacejo akwamba kujigalika ni yakutenda acimjakwe. Yine yampaka yitendekasye yili kulipikana kuti ali jika kapena kulipikana kuti ngakutenda cenene mwausimu kulekangana ni ŵacinyamata ŵane Ŵaciklistu. Ndimeji jasasilesoni kuti, “Yeleyi yangamtendekasya mwanace kayicila yakusakulupilila wawojo. Nambo komboleka kuti akusimana ni yindu yayikumtendekasya kuti alepeleje kamulicisya masengo yakusakulupilila wawojo.” Mbali ja yakonjecesyaji, kaneko jikusasala yakusosekwa kutenda acinangolo kuti amkamucisye mwanace jwalesile kunonyela yausimu.

19. Ana acinangolo mpaka ŵakamucisye wuli ŵanace ŵawo kuti akole ‘lunda lwakwakamucisya kuti cakulupuce’?

¹⁹ Mpela nangolo, wawojo akwete ukumu soni upile wekulungwa wakwalela ŵanace ŵawo mu “camuko ca Yehofa soni kwajiganya kaganisye kakwe.” (Aef. 6:4) Mpela mwatulijiganyicisye, ngaŵa kuti agambeje kwajiganyape yajikusasala Baibulo nambo ŵakamucisyejesoni kuti ayikulupilileje yakulijiganyayo. Naga cikulupi cawo cikulimba, cacilipeleka jika kwa Yehofa ni kutanda kumtumicila ni mtima wosope. Tuli ŵakusimicisya kuti Maloŵe ga Yehofa, msimu wakwe, soni mtawu wawo mpela nangolo ciyakamucisye ŵanace ŵawo kola ‘lunda lwakwakamucisya kuti cakulupuce.’