Ajawule pa ndandanda

Ajawule pa ndandanda wa yindu

Yiwusyo Yakutyocela kwa Ŵakuŵalanga

Yiwusyo Yakutyocela kwa Ŵakuŵalanga

Ana Aklistu ŵalombane akusosekwa kukamulicisya masengo litala lyakulelela lya lupu (IUD)?

Aklistu ŵalombane akusosekwa kusagula jika yakutenda pangani jeleji mwakamulana ni cikumbumtima cawo cejiganyidwe cenene Baibulo. Kuti akombole kutenda yeleyi, akusosekwa kumanyilila kaje mwalikusakamulila masengo litala lya lupu, ni kulola yajikusasala Baibulo pangani ja umi.

Mu ndaŵi ja Adamu ni Hawa, soni panyuma pa cigumula, Yehofa ŵalamwile kuti, “Mŵelekane, mtupe.” (Gen. 1:28; 9:1) Nambo Baibulo jangasala kuti lilamusili likusakamulasoni masengo kwa Aklistu masiku agano. Yeleyi yikulosya kuti liŵasa lililyose mpaka lisagule jika litala lyakulelela, pakusaka kusagula ndaŵi jicacikola ŵanace. Nambo ana akusosekwa kuganicisya cici mkanasagule litala lililyose lyakulelela?

Aklistu akusosekwa kusagula litala lyakulelela lyalikusakamulana ni yiwundo ya m’Baibulo. Nambo ngakusosekwa kulela mulitala lyakutendekasya kwasa citumbo. Ligongo kwasa citumbo, kuli kwakutindana ni yajikusasala Baibulo pangani jakucimbicisya umi. M’yoyo, Aklistu ngakusosekwa kutyosya umi wele mkupita kwandaŵi uciŵa mundu. (Eks. 20:13; 21:22, 23; Sal. 139:16; Yer. 1:5) Nambi uli pakwambaga ya lupu?

Ngani jeleji jakopwecesoni mu Sanja ja Mlonda jacisungu ja May 15, 1979, mapeji 30-31. Sanjaji jasasile kuti litala lya lupu lyalyasimanikwaga pandaŵijo lyaliji kuŵika kacindu kapulasitiki m’ciŵelecelo pakusaka kuti jwamkongwe akajigala citumbo. Nambo yaliji mkaniyimanyice cenene mwalikusakamulila masengo litalali. Madokotala gamajinji gasasile kuti litalali likusatendekasya kuti ulume ukasimana ni lindanda lya jwamkongwe. Naga ulume nganiwusimana ni lindanda nikuti umi nganiwutandikwa.

Nambope, pana maumboni gakulosya kuti ndaŵi syejinji yikusakomboleka ulume kusimana ni lindanda. Lindandali mpaka litande kukula kusa kwa ciŵelecelo, kapena mpaka lijawule m’ciŵelecelo. Naga liyice m’ciŵelecelo, lupu jikusalekasya kuti likatamilicikamo ni kukulaga. Kulekasya kukulaku kuli kwakulandana ni kutyosya citumbo. Sanjaji jamalisisye ni kuti, “Mklistu jwalijose jwakusaka kamulicisya masengo litala lya lupu, akusosekwa kuganicisya mwakusokoka mwalikusakamulila masengo litalali, ni kulola yajikusasala Baibulo pangani ja umi.”—Sal. 36:9.

Nambo ana cikopocele sanja ja 1979, pana yine yakopocele ŵacipatala pacangakaŵapa yakwamba litala lya lupu?

Kutandila pandaŵijo kwika apano, pakopwece mitundu jiŵili ja lupu. Mtundu wandanda ukusakola tuyindu twine twakolanjikwa kuti kopa. Mtunduwu watandite kusimanikwa mnope ku United States ca m’ma 1988. Mtundu wine wawatandite kusimanikwa mnope mu 2001 uli wakola mahomoni. Ana mitundu jiŵiliji jikusakamula masengo wuli?

Lupu jakola kopa: Tutagulile kala kuti litala lyakulelela lya lupu likusatendekasya kuti ndaŵi sine ulume ukasimana ni lindanda. Konjecesya pelepa, yikuwoneka kuti lupu jakola kopa jikusawulaga ulume. * Nambosoni jikusatendekasya ciŵelecelo kuŵa cakuŵeŵela.

Lupu jakola mahomoni: Mtundu awu wa lupu ukusakola mahomoni gakulandana ni gagakusasimanikwa m’mapilisi gakulelela. Lupu ja mtunduwu jikusalukula mahomoni m’ciŵelecelo. Yikuwoneka kuti mahomoniga gakusalekasya lindanda lya jwamkongwe kutyoka pamalo gakwe. Naga lindanda nganilityoka pamalo gakwe nikuti nganiliŵa lisimene ni ulume. Konjecesya pelepa, lupuji jikusatendekasyasoni ciŵelecelo kuŵa cakuŵeŵela. * Nambosoni jikusacigaga ulume kuti ukajinjila m’ciŵelecelo.

Yatutagulileyi yikulosya kuti mitundu josope jiŵili ja lupu jikusatendekasya kuti ciŵelecelo ciŵe cakuŵeŵela. Yeleyi yikulosya kuti naga ulume ni lindanda yisimene ni kutanda umi, lindandalyo mpaka lijende ni kwinjila m’ciŵelecelo, nambo ni kulepela kutamilicika ligongo ciŵeleceloco cili cakuŵeŵela. Yakuyicisya yakwe citumboco mpaka cityoce. Nambo kulepeleka kwa kutama citumbo m’ciŵelecelo kwangatendekwatendekwa. Yakulandana ni yeleyi mpaka yitendekwesoni mundu pakukamulicisya masengo mapilisi gakulelela.

Nambo pangali mundu jwampaka aŵecete mwakusimicisya kuti lupu jakola kopa kapena mahomoni jikusalepelekasya ulume kusimana ni lindanda. Nambope, ŵakuwungunya akuyiwona kuti mundu jwakukamulicisya masengo lupu ndaŵi syejinji nganaŵa ajigele citumbo.

Aklistu ŵalombane ŵakusaka kukamulicisya masengo lupu akusosekwa kutagulilana ya litalali ni dokotala jwakuyimanyilila cenene. Dokotalajo mpaka ŵasalile mitundu ja lupu jajikusimanikwa kumkuli kwakutamako, nambosoni umbone ni kogoya kwa matalaga kumbali ja ŵakongwe. Nambope ngakusosekwa kunda kuti jwalijose ŵasagulile yakutenda panganiji, atamose adokotala. (Alo. 14:12; Aga. 6:4, 5) Ŵalombanewo ni ŵakusosekwa kusagula jika yakuyiwona kuti mpaka yimsangalasye Mlungu, soni kuti akole cikumbumtima ceswela pameso pa jwalakwejo.—Awanicisye ni 1 Timoteo 1:18, 19; 2 Timoteo 1:3

^ ndime 4 Ciwanja cine casasile kuti, “Pa ŵandu 100 ŵakukamulicisya masengo lupu jakola kopa jwejinji, pakumala kwa caka, ciŵandika mundu jumo ni jwampaka akole citumbo. Yeleyi yikulosya kuti lupu jakola kopa jwamnono nikuti nganijiŵa jikamucisye mnope.”—England’s National Health Service.

^ ndime 5 Ligongo lyakuti lupu jakola mahomoni jikusatendekasya ciŵelecelo kuŵa cakuŵeŵela, ndaŵi sine madokotala gakusigalimbikasya acakongwe ŵakusaŵa ali mkoga kwa ndaŵi jelewu kuti akamulicisyeje masengo litalali.