1. Ana Malita jwakwete cikulupi camtuli pakwamba ya ciwa ca mlumbugwe? (Alole ciwulili cacili penanipa.)

MALITA juŵaliji mjakwe soni jwakulijiganya jwa Yesu jwakwete canasa. Mlumbugwe, Lasalo, ŵaliji ali awile. Ana papali cilicose cakumtondoya? Elo. Yesu ŵamsimicisye jwalakwe kuti, “Mlumbugwenu cacijimuka.” Atamose kuti yeleyi nganiyimasya canasa cakwe cosope, nambope Malita jwakulupilile yaŵaŵecete Yesu. Malita jwatite, “Ngumanyilila kuti cacijimuka pakwimuka kwa ŵawe palisiku lyakumalisya.” (Yoh. 11:20-24) Jwalakwe jwakwete cikulupi cakuti yeleyi yicitendekwa msogolo. Nambo kaneko Yesu ŵatesile cakusimonjesya. Ŵamjimwisye Lasalo lisiku lilyolyo.

2. Ligongo cici wawojo akusaka kumsyasya Malita pakuŵa ŵakusimicisya ya kwimuka kwa ŵawe?

² M’weji ngatukusajembeceya kuti masiku agano Yesu kapena Atatigwe mpaka atutendele yakusimonjesya. Nambo ana akwete cikulupi mpela ca Malita cakuti ŵakunonyelwa ŵawo cacijimuka kusogoloku? Komboleka kuti ŵamkwawo, mama ŵawo, baba ŵawo, kapena anganga ŵawo ŵajasice. Kapenasoni komboleka  kuti mwanace jwawo jwajasice. Apano nganiyiŵa yakombolekasoni kwawona, kuŵecetana nawo, soni kunguluka nawo. Nambope, mwakulandana ni Malita, tukwete magongo gambone gakuŵecetela kuti, ‘Ngumanyilila kuti ŵakunonyelwa ŵangu cacijimuka ku ŵawe.’ Nambotu, Mklistu jwalijose akusosekwa kuganicisyasoni magongo gagakusamtendekasya kusimicisya yeleyi.

3, 4. Ana yaŵatesile Yesu yalimbisye wuli cikulupi ca Malita?

³ Malita jwatamaga ciŵandika msinda wa Yelusalemu. Ligongo lya yeleyi, yili yakayikasya naga ŵam’weni Yesu ali kumjimusya mwanace jwa jwamkongwe jwamasije juŵatamaga mu msinda wa Naini ku Galileya. Nambope, jwalakwe ŵapikene yakuti Yesu ŵamjimwisye mwanaceju. Malita jwapikenesoni yakuti Yesu ŵamjimwisye mwanace jwamkongwe jwa Yailo. Ŵandu ŵaŵayice kumangwakwe msikanajo “ŵamanyilile kuti jwalakwe awile.” Nambope, Yesu ŵakamwile mkono wakwe ni ŵatite, “Mwanacemmwe, mjimuce!” Ndaŵi jijojo ŵajimwice. (Luk. 7:11-17; 8:41, 42, 49-55) Malita ni mcemwaligwe, Maliya, ŵamanyililaga kuti Yesu mpaka amposye mundu jwakulwala. Pa ligongo lyeleli, ŵakwete cikulupi cakuti yikaŵe kuti Yesu ŵapali, Lasalo ngamkanawa. Pakuŵa mjakwe jwa Yesuju ŵaliji ali awile, ana jemanjaji ŵakwete cembeceyo camtuli? Malita ŵasasile kuti Lasalo tacijimuka msogolo, “palisiku lyakumalisya.” Ligongo cici Malita jwaliji jwakusimicisya ya yeleyi? Soni ligongo cici m’weji tukusosekwa kusimicisya kuti msogolomu ŵandu cacijimuka, kupwatikapo ŵakunonyelwa ŵetu?

⁴ Pana magongo gakupikanika gakututendekasya kulupilila yeleyi. Mungani ajino citutagulilane gane mwa magongoga. Citulolesoni kuti m’Maloŵe ga Mlungu mwana songa syakusala ya cembeceyo syele m’weji nganitusiganicisyeje. Yeleyi ciyilimbisye cikulupi cetu cakuti tuciwoneganasoni ni ŵakunonyelwa ŵetu.

5. Ana cici cacamkamucisye Malita kulupilila kuti Lasalo cacijimuka?

⁵ Tuyiweni kuti Malita nganaŵeceta kuti ‘Ngukulupilila kuti mlumbugwangu cacijimuka.’ Nambo jwatite, “Ngumanyilila kuti cacijimuka.” Kombolekasoni kuti yakutendekwa yine yakulosya kuti ŵandu ŵajimwice ku ŵawe munyuma yamlimbikasisye Malita. Jwalakwe ŵalijiganyisye yeleyi kumangwakwe soni ku malo gakulambilila ali msikana. Mungani ajino citutagulilane yakutendekwa yitatu yayalembedwe m’Baibulo.

6. Ana Malita ŵalijiganyisye ya cakusimonjesya capi?

⁶ Cakutendekwa candanda catendekwe pandaŵi jele Mlungu ŵampele macili jwakulocesya Eliya gakutenda yakusimonjesya. Mu tawuni jine ja ku Foyinike jakolanjikwa kuti Salefati, mwaliji jwamkongwe jwamasije juŵampocele cenene jwakulocesyaju. Mwakusimonjesya, Mlungu ŵatendekasisye kuti utandi ni mawuta ya jwamkongwejo yikamala ni cakulinga cakuti jwalakwe ni mwanace jwakwe akawa ni sala. (1 Maf. 17:8-16) Kaneko, mwanace jwakwejo jwalwalice mnope ni kuwa. Nambo Eliya ŵamkamucisye. Ŵamkumbatile mnyamatajo ni kupopela kuti, “Mlungu jwangu, conde, atendekasye umi wa mwanaceju kuti uwujilesoni.” Yeleyi ni yayatendekwe. Mlungu ŵamjanjile Eliya, mwamti mwanacejo ŵaŵelesoni jwaumi. Celeci caliji cakusimonjesya candanda cacalembedwe m’Baibulo cakusala ya kwimuka kwa ŵawe. (Aŵalanje 1 Mafumu 17:17-24.) Komboleka kuti Malita ŵalijiganyisye ya cakusimonjesya celeci.

7, 8. (a) Asale yaŵatesile Elisa kuti amtondoye jwamkongwe juŵaliji ni canasa. (b) Ana cakusimonjesya caŵatesile Elisa cikutusimicisya cici ya Yehofa?

⁷ Cakutendekwa caŵili cacalembedwe m’Baibulo catendekwe ni jwakulocesya Elisa, juŵajinjile mmalo mwa Eliya. Jwamkongwe jwine jwa ku Sunemu jwampocele cenene Elisa. Jwamkongweju  jwaliji jwangaŵeleka. Kupitila mwa jwakulocesyaju, Mlungu ŵamjaliwe jwalakwe ni ŵamkwakwe pakumpa mwanace jwamlume. Pali papitile yaka, mnyamata jula jwajasice. Agambe ganisya ya canasa caŵakwete jwamkongweju. Jwalakwe jwajesile ulendo wa makilomita 30 kwawula ku litumbi lya Kalimeli kuti akamsalile Elisa. Jwakulocesyaju ŵamsalile Gehasi juŵaliji jwakutumicila jwakwe kuti alongolele kwawula ku Sunemu kuti akamjimusye mwanacejo. Nambo Gehasi ŵalepele kumjimusya mnyamatajo. Kaneko jwamkongwe jula ŵakopocele ni Elisa.—2 Maf. 4:8-31.

⁸ Elisa jwajinjile m’nyumba muwaliji mtembowo ni ŵapopesile. Mwakusimonjesya, mnyamatajo jwajimwice mwamti mamagwe paŵam’weni ŵasangalele mnope. (Aŵalanje 2 Mafumu 4:32-37.) Jwamkongweju komboleka kuti jwakumbucile lipopelo lya Hana juŵaliji jwangaŵeleka jwele kaneko jwakwete mwanace lina lyakwe Samuyele. Pakumpeleka Samuyele ku nyumba jakulambilila jwapopesile kuti, “Yehofa . . . akusiŵatulucisya ŵandu ku Malembe, soni kwajimusya.” (1 Sam. 2:6) Yaŵatesile Mlungu pa kumjimusya mnyamata jwa ku Sunemu yasimicisye kuti Jwalakwe akwete macili gakwajimusya ŵandu ku ŵawe.

9. Asale cakusimonjesya cine cacalembedwe m’Baibulo cakusala ya kwimuka kwa ŵawe.

⁹ Cakusimonjesya cine catendekwe Elisa ali awile. Elisa jwatumicile mpela jwakulocesya kwa yaka yakupunda 50. Nambo kaneko “jwalwasile ulwele wele pambesi pakwe ŵawile nawo.” Pali papitile yaka, cilu ca Elisa cili cisigele mawupape, acimmagongo ŵayice m’cilamboco. Pandaŵiji, Ayisalayeli ŵane ŵaliji ali kumalembe kukusika mtembo wa jwamlume jwine. Pakwatila acimmagongowo, ŵagambile kuwuponya mtembo wula m’malembe muŵamŵisile Elisa. Baibulo jikusati, “Mtembowo pawakwayiye mawupa ga Elisa, mundujo ŵaŵelesoni ni umi ni ŵajimi.” (2 Maf. 13:14, 20, 21) Yakutendekwa yosopeyi yamlimbikasisye Malita kulupilila kuti Mlungu akwete macili gakumjimusya mundu ku ŵawe. M’wejisoni mpaka yitulimbikasye.

10. Ana Petulo jwatesile cici kwa Mklistu jwine juŵawile?

¹⁰ M’Malemba Gacigiliki Gaciklistu, mwanasoni ngani syakusala ya ŵakutumicila ŵane ŵa Mlungu ŵaŵajimwisye ŵandu ku ŵawe. Tusasile kala ya kwimusya ŵandu kwaŵatesile Yesu mumsinda wa Naini soni ku nyumba ja Yailo. Pali papite ndaŵi, ndumetume Petulo ŵamjimwisyesoni Mklistu jwine jwamkongwe lina lyakwe Dolika, juŵamanyikagasoni ni lina lyakuti Tabita. Petulo jwajinjile m’nyumba muwaliji mtembowo ni jwapopesile. Kaneko jwatite, “Tabita, mjimuce!” Ndaŵi jijojo ŵajimwice, kaneko “ŵampelece jwaumi” kwa Aklistu acimjakwe. Cakutendekwa celeci cakamucisye ŵandu kumkulupilila Yesu soni kulupilila kuti Yehofa mpaka ŵajimusye ŵawe. Pambesi pakwe, “ŵajinji ŵaŵele ŵakulupilila mwa Ambuje.”—Mase. 9:36-42.

11. Ana Luka jwasimicisye ya cici, soni ana yeleyi yakwayiye camtuli ŵandu?

¹¹ Pana ŵandu ŵanesoni ŵaŵatendele umboni ya kwimuka. Mwambone, pandaŵi jine, ndumetume Paulo jwaŵecetaga ngani m’cipinda cine camwinani ca nyumba jatatu jesajikanye mu msinda wa Tulowa, wele sambano uli mbali ja cilambo ca Turkey. Jwalakwe jwaŵecete ngani mpaka sikati ja cilo. Ni mnyamata jwine lina lyakwe Yutiko jwapikanilaga juli jutemi pewindo. Nambo kaneko jwatandite kugwesela, mpaka jwagwile pasi. Komboleka kuti Luka juŵaliji dokotala ni juŵayice mwacitema ni kusimicisya kuti Yutiko juwile. Paulo jwatulwice kuja pasi ni kumkumbatila mnyamatajo, kaneko jwatite,  “Ali jwacijumi sambano.” Ŵandu ŵasimonjile mnope ni maloŵe gelega. Paŵayiweni ni meso gawo kuti mnyamatajo ajimwice ku ŵawe, ‘mitima jawo jatemi pasi.’—Mase. 20:7-12.

12, 13. Kutyocela pa ngani sya kwimuka kwa ŵawe syatutagulilenesi, ana tukusosekwa kuganicisya yiwusyo yapi?

¹² Yakutendekwa yatuyikolasile munganiji yikusosekwa kwakamucisya wawojo kusimicisya yakuti Mlungu, jwalisoni Jwakupeleka Umi, akwete macili gakwimusya ŵawe. Yeleyi ni yaŵasimicisyesoni Malita. Yili yakusangalasya kuti ŵandumetume ŵa Mlungu ŵakulupicika, mpela Eliya, Yesu, soni Petulo ŵatendele umboni yakuti Yehofa akusajimusya ŵawe. Nambi wuli ya ŵandu ŵane ŵakulupicika ŵaŵawile Yehofa ali alesile kutenda yakusimonjesya? Ana nombe jemanjajo ŵakwete cikulupi cakuti msogolo Mlungu cacijimusya ŵawe? Ana akaŵele ŵakusimicisya yeleyi, mpela muyaŵelele ni Malita juŵasasile ya mlumbugwe kuti, “Ngumanyilila kuti cacijimuka pakwimuka kwa ŵawe palisiku lyakumalisya”? Ana Malita camkamucisye cici kusimicisya kuti ŵawe cacijimuka, soni ana cici campaka citukamucisye m’weji kusimicisya yeleyi?

¹³ M’Baibulo mwana ngani sine syakusimicisya kuti ŵakutumicila ŵa Yehofa ŵakulupililaga yakuti msogolo ŵawe cacijimuka. Kwende tulole sine mwa nganisi.

14. Ana ngani ja Abulahamu jikutujiganya cici pakwamba ya kwimuka kwa ŵawe?

¹⁴ Ana akukumbucila maloŵe ga Mlungu kwa Abulahamu gakumsalila yakuti amtende Isaki? Yehofa jwatite, “Mumjigale mwanace jwenu jwakunonyelwa Isaki, ni . . . mkampelece mpela mbopesi jakutinisya.” (Gen. 22:2) Ana akuganisya kuti Abulahamu ŵapikene wuli mumtima ni yaŵamsalileyi? Yehofa ŵaliji ali amsalile kala Abulahamu kuti mitundu josope jicipocela majali kupitila mwa mwanace jwakwe. (Gen. 13:14-16; 18:18; Alo. 4:17, 18) Nambosoni, Yehofa ŵamsalile kuti majaligo gaciyika kupitila mwa Isaki. (Gen. 21:12) Ana yeleyi yikakombolece wuli pakuŵa Abulahamu ŵasosekwaga kumpeleka Isaki mpela mbopesi? Ndumetume Paulo, mwakusalilidwa ni Mlungu jwasasile kuti Abulahamu ŵakulupililaga yakuti Mlungu cacimjimusya Isaki ku ŵawe. (Aŵalanje Ahebeli 11:17-19.) Baibulo jangasala kuti Abulahamu ŵakwete cikulupi cakuti pacagambe kumpeleka Isaki, nikuti pambesi pa maawala gamnono, masiku, kapena cijuma cimo cajimuce ku ŵawe. Abulahamu nganamanyililaga lisiku litacijimuka mwanagwe. Nambo jwakulupililaga kuti Yehofa cacimjimusya Isaki.

15. Ana Yobu jwalosisye kuti akwete cembeceyo camtuli?

 ¹⁵ Nombenajo Yobu jwakulupililaga kuti kucipagwa kwimuka kwa ŵawe. Jwalakwe jwamanyililaga kuti, citela pacikatile, cikusasipukasoni. Nambo yeleyi yangatendekwa kwa mundu. (Yobu 14:7-12; 19:25-27) Mundu pawile, nganaŵa akombwele kulijimusya jika. (2 Sam. 12:23; Sal. 89:48) Nambo yeleyi ngayikugopolela kuti Mlungu nganaŵa akombwele kumjimusya mundu. Sonitu, Yobu ŵakulupililaga kuti Yehofa cacimkumbucila. (Aŵalanje Yobu 14:13-15.) Yobu nganamanyililaga ndaŵi jakwe jisyesyene jacacimkumbucila. Nambo jwakulupililaga kuti Mlungu juŵapanganyisye umi wa mundu mpaka akombole kumjimusya.

16. Ana lilayika lyamlimbikasisye uli jwakulocesya Daniyele?

¹⁶ M’Malemba ga Cihebeli tukusapatasoni ngani ja jwakulocesya Daniyele. Jwalakwe jwatumicile Mlungu mwakulupicika kwa yaka yejinji, soni Yehofa ŵamkamucisye. Lisiku line, lilayika lyakutyocela kwa Mlungu lyamsalile Daniyele, ‘mundu jwakunonyelwa mnopeju,’ kuti akole ‘mtendele’ soni ‘alimbe mtima.’—Dan. 9:22, 23; 10:11, 18, 19.

17, 18. Ana Yehofa ŵamlagwisye cici Daniyele?

¹⁷ Pandaŵiji Daniyele jwakwete yaka ciŵandika 100, soni jwaliji ali asigele panandi kuwa. M’yoyo yili yangasimonjesya kuti ŵaliwusyaga yayicimtendecela pacaciwa. Ana jwalakwe jwajembeceyaga kuti cacijimuka? Elo. Kumbesi kwa buku ja Daniyele, tukusaŵalanga yaŵasasile Mlungu pakumsimicisya jwalakwe kuti, ‘Nambo mmwejo mjawule kumbesi kuti mkapumule.’ (Dan. 12:13) Daniyele jwamanyilile kuti ŵawe akupumula soni kuti kwangali “ganisya kapena kumanyilila, kapena lunda, kumalembe,” kuŵajembeceyaga kwawula. (Mlal. 9:10) Nambo jeleji nganijiŵa mbesi ja Daniyele, ligongo Yehofa ŵamsalile kuti cacimjimusya.

¹⁸ Mlungu ŵajendelecele kumsalila Daniyele kuti, “Cimcijimuka kuti mpocele mbote jenu pambesi pa masikugo.” Nganamsalila lisiku lisyesyene licacijimuka. Daniyele jwaliji jwakuti cawe ni kuja kupumula kumalembe. Maloŵe gakuti ‘cacijimuka kuti apocele mbote,’ gamkamucisye Daniyele kupikanicisya kuti cacijimuka ku ŵawe pambesi pa ndaŵi jelewu.

19, 20. (a) Ana yatutagulilene mungani ajino yikamulana wuli ni yaŵajanjile Malita kwa Yesu? (b) Ana tucilijiganya cici mungani jakuyicisya?

¹⁹ Malita jwakwete magongo gakulupilila kuti Lasalo cacijimuka “pakwimuka kwa ŵawe palisiku lyakumalisya.” Yaŵalagwisye Mlungu kwa Daniyele, soni yaŵajanjile Malita kwa Yesu, yikusosekwa kwasimicisya Aklistu masiku agano kuti ŵandu cacijimuka ku ŵawe.

²⁰ Tutagulilene ya ŵandu ŵakala ŵaŵajimwice ku ŵawe. Yeleyi yitusimicisye kuti kwimuka kupali. Tulijiganyisyesoni ya ŵakutumicila ŵa Mlungu ŵaŵakulupililaga kuti msogolo ŵandu cacijimuka ku ŵawe. Papite ndaŵi jelewu kutyocela paŵalagwisye Mlungu kuti cacajimusya ŵawe. Nambo, ana pana umboni uliwose wakusimicisya kuti yeleyi yicitendekwa? Naga upali, nikuti, mpela muyaŵelele ni Malita, ucitukamucisya kusimicisya mnope kuti kusogoloku ŵandu cacijimuka. Nambo ni cakaci? Tucilijiganya yeleyi mungani jakuyicisya.