1, 2. Ana ŵandu akwete nganisyo syakulekanganalekangana syapi pakwamba ya paladaiso?

ABALE ni alongo ŵajinji ŵakutyocela m’yilambo yakulekanganalekangana ŵapite ku msongano waupande wawatendekwe m’tawuni ja Seoul m’cilambo ca Korea. Jemanjaji paŵatyokaga pamalo gamsonganoga, abale ni alongo ŵam’cilamboci ŵasongangene malo gamo. Yaliji yakusangalasya mnope jemanjaji paŵalanganaga kuti, “Tuciwonegana M’paladaiso!” Ana akuganisya kuti jemanjaji ŵasalaga ya paladaiso jwakwe jwapi?

² Masiku agano, ŵandu akwete nganisyo syakulekanganalekangana pakwamba ya Paladaiso. Ŵandu ŵane akusasala kuti “paladaiso” kuli kwamba ganicisya yindu yanganiyiŵa yitendekwe. Ŵane akusasala kuti paladaiso gali malo gampaka gatendekasye ŵandu kuŵa ŵakusangalala. Mundu jwajimkwete sala patemi pamalo payili yakulya yejinji mpaka alipikaneje kuti ali m’paladaiso. Yaka yejinji munyumamo, jwamkongwe jwine pajwaciweni ciŵata cakusalala ca maluŵa gejinji jwatesile lung’wanu ni jwatite, “Aaa, alole paladaiso!” Masiku agano, ciŵataci akucikolangape kuti paladaiso atamose kuti caka cilicose kukusagwaga mesi gekamulane. Ana Paladaiso jili cici? Ana akwete cembeceyo cakuti jiciyika?

3. Ana ni ndaŵi japi Baibulo pajaŵecete kandanda yakwamba paladaiso?

³ Baibulo jikusasala ya paladaiso jujwapali munyumamu soni ya paladaiso jwatukwembeceya msogolo. Ngani jakwamba ya paladaiso Baibulo  jasasile kala. Baibulo jine (Catholic Douay Version), jiŵajigopolele kutyocela ku ciŵeceto ca Cilatini, pa Genesesi 2:8 pakusati, “Ambuje Mlungu ŵapanganyisye paladaiso jwakusangalasya kutyocela pandanda, mwelemo ŵaŵisile [Adamu] juŵampangayisye.” (Maloŵega tugombelecesye m’weji) M’Cihebeli, akusasala ya ‘mgunda wa Edeni.’ Maloŵe gakuti Edeni gakusagopolela “Cisangalalo.” Yisyene, mgunda wa Edeni waliji wakusangalasya. Waliji mgunda wakusalala soni mwapali yakulya yejinji nambosoni ŵandu ni yinyama ŵatamaga mwamtendele.—Gen. 1:29-31.

4. Ligongo cici mpaka tusale kuti mgunda wa Edeni waliji paladaiso?

⁴ Pa·raʹdei·sos gali maloŵe ga Cigiliki gele mu Cihebeli gakusagopolela kuti “mgunda.” Buku ja Cyclopaedia jajalembedwe ni M’Clintock soni Strong jikusasala kuti mundu jwakusaŵeceta Cigiliki papikene maloŵe gakuti pa·raʹdei·sos, cacikusayika munganisyo mwakwe cili malo gakusalala gakusunjila yinyama, mwamuli yitela yakusogola yisogosi yakulekanganalekangana, mwana sulo sya mesi gambone, soni manyasi gasikusalya ngondolo soni ngolombwe.—Awanicisye ni Genesesi 2:15, 16.

5, 6. Ligongo cici Adamu ni Hawa ŵajasile upile wakutama m’Paladaiso, soni ana ŵandu ŵane mpaka aliwusyeje ciwusyo capi?

⁵ Mlungu ŵamŵisile Adamu ni Hawa m’paladaiso, nambo nganajendelecela kutamamo. Ligongo cici? Ligongo lyakuti jamanjaji nganampikanila Mlungu. M’yoyo, ŵajasile upile ŵakutama m’Paladaiso pampepe ni ŵanace ŵawo. (Gen. 3:23, 24) Atamose kuti pangali mundu jwalijose juŵatamaga mu paladaisoju, yikuwoneka kuti jwapalipe mpaka pacayice Cigumula.

⁶ Ŵane mpaka aliwusyeje ciwusyo cakuti, ‘Ana cilamboci ciciŵasoni Paladaiso?’ Naga akwete cembeceyo cakutama m’Paladaiso ni ŵakunonyelwa ŵawo, ana akwete magongo gakupikanika gakulupilila yeleyi? Ana maumboni gakulosya yamtuli? Ana mpaka alondesye magongo gagakusigasimicisya kuti cilamboci ciciŵasoni Paladaiso?

7, 8. (a) Ana Mlungu jwatesile cilanga camtuli ni Abulahamu? (b) Ana cilanga ca Mlunguci komboleka kuti camtendekasisye Abulahamu ganicisya ya cici?

⁷ M’Baibulo ni mwampaka tupate kwanga kwa yiwusyo yakwamba Paladaiso, ligongo lyakuti bukuji jili jakutyocela kwa Yehofa, juŵapanganyisye Paladaiso jwandanda. Kwende tulole yaŵasasile Mlungu kwa Abulahamu. Mlungu ŵasasile kuti caciculuya ŵanace ŵa Abulahamu ‘mpela mcenga mungulugulu nyasa.’ Kaneko Yehofa jwatesile cilanga cakusosekwa mnope kwa Abulahamu kuti, “Mitundu josope ja ŵandu ŵa pa cilambo capasi, tijicipata upile kupitila mwa yisukulu yenu, ligongo m’mwejo mgapikene maloŵe gangu.” (Maloŵega tugombelecesye m’weji) (Gen. 22:17, 18) Mkupita kwa ndaŵi, Mlungu jwasasilesoni ya cilanga cicici kwa mwanace jwa Abulahamu soni cisukulu cakwe.—Aŵalanje Genesesi 26:4; 28:14.

⁸ Baibulo jangalosya kuti Abulahamu jwaganisyaga kuti ŵandu cacipocela mbote jawo jakumalisya mwakutama m’paladaiso kwinani. M’yoyo, Mlungu pajwasasile yakuti “mitundu josope ja ŵandu ŵa pa cilambo capasi” jicipocela majali, Abulahamu komboleka kuti jwaganisyaga kuti majaliga gaciŵa pacilambo capasi. Ana panasoni maumboni gane ga m’Baibulo gakulosya kuti cilamboci ciciŵasoni Paladaiso?

9, 10. Ana yilanga yapi yayikusatutendekasya kulupilila kuti cilamboci ciciŵasoni paladaiso?

⁹ Mlungu ŵamsalile jumo mwa mbagwilo sya Abulahamu, Daudi, kuti asale yakwamba ndaŵi ja msogolo jele ŵandu “ŵangalumbana ngasawoneka pacilambo.” (Sal. 37:1, 2, 10) M’malo mwakwe, ‘ŵakulitulusya tacipocela cilambo kuti ciŵe cawo, ni taciŵa pa mtendele wakupundanganya.’ Daudi jwalocesyesoni kuti, “Ŵandu ŵambone tacipocela cilambo, ni tacitama mwelemo kwa yaka yosope.” (Maloŵega tugombelecesye m’weji) (Sal. 37:11, 29; 2 Sam. 23:2) Ana akuganisya kuti yilanga yeleyi yakwayiye camtuli ŵandu ŵaŵasakaga kutenda lisosa lya Mlungu? Jemanjaji ŵakwete magongo gakupikanika gakwembeceya kuti lisiku line ŵandu ŵakulungamape cacitama pacilambo capasi  soni kuti cilamboci ciciŵasoni paladaiso mpela muyaŵelele mu mgunda wa Edeni.

¹⁰ Kwa ndaŵi jelewu, Aisalaeli ŵajinji ŵaŵaliwonaga kuti akumtumicila Yehofa ŵamkanile jwalakwe nambosoni ŵakanile kulambila kusyesyene. M’yoyo, Mlungu ŵakundile kuti ŵandu ŵa ku Babulo ŵagomece ŵandu ŵakwe, mwamti ŵajonasile cilambo cawo, soni ŵajigele ŵandu ŵajinji kwawula nawo ku ukapolo. (2 Mbi. 36:15-21; Yel. 4:22-27) Nambope, yakulocesya ya Mlungu yasasile kuti panyuma pa yaka 70, ŵandu ŵakwe caciwujilasoni kumangwawo. Yakulocesyayi yakwanilicikwe. Nambo yakulocesyayi yikusatukamucisyasoni m’weji. Patukulola yine mwa yeleyi, tukumbucileje kuti yatukukambilana munganiji yili yakwika kwa paladaiso.

11. Ana lilemba lya Yesaya 11:6-9 lyakwanilicikwe camtuli kandanda, soni ana mpaka tuliwusye ciwusyo capi?

¹¹ Aŵalanje Yesaya 11:6-9. Mlungu jwalocesye kupitila mwa Yesaya kuti panyuma pakuti ŵandu ŵakwe awujile kumangwawo, caciŵa pamtendele. Pangali jwalijose jucacijogopaga yinyama kapena ŵandu. Ŵanace ni acakulungwa ŵakwe caciŵa pamalo gaciteteyo. Ana yeleyi ngayikwakumbusya ya mtendele wuwapali mu mgunda wa Edeni? (Yes. 51:3) Yaŵalocesye Mlungu kupitila mwa Yesayayi, yasasilesoni kuti, cilambo, gopolela cilambo cosope ngaŵaga mtundu wa Aisalaelipe, ‘cicigumbala ni lunda lwakumanyilila Ambuje, mpela mwajikusagumbalila nyasa.’ Ana yeleyi yicitendekwa cakaci?

12. (a) Ana ŵandu ŵaŵawusile kutyocela ku ukapolo ku Babulo ŵapocele majali gamtuli? (b) Ana cici cacikulosya kuti lilemba lya Yesaya 35:5-10 likwetesoni kwanilicikwa kwine?

¹² Aŵalanje Yesaya 35:5-10. Yesaya jwagombelecesye kuti Aisalaeli ŵacaciwujila ku Babulo ngasajogopa yinyama kapena ŵandu. Jwalakwe jwasasile kuti m’cilambo mwawo muciŵa yakulya yejinji ligongo lyakuti muciŵa mesi gejinji, mpela muyaŵelele ni mu mgunda wa Edeni. (Gen. 2:10-14; Yel. 31:12) Ana yeleyi yakwanilicikwe mundaŵi ja Aisalaelipe? Yakulocesya yikusasalasoni kuti ŵatatale meso, ŵalemale soni ŵangapikana cacaposya. Nambo yeleyi nganiyitendekwa kwa Aisalaeli ŵaŵawusile ku ukapolo kutyocela ku Babulo. M’malo mwakwe, Mlungu jwalosyaga kuti caciposya yilwele yosope msogolo.

13, 14. Ana lilemba lya Yesaya 65:21-23 lyakwanilicikwe camtuli Aisalaeli paŵawusile ku ukapolo, nambi ni mbali japi jajisigele kuti jikwanilicikwe? (Alole ciwulili cacili kundanda kwa nganiji.)

¹³ Aŵalanje Yesaya 65:21-23. Ayuda paŵawujile kumangwawo kutyocela ku ukapolo, nganayicila m’majumba gambone soni nganapata migunda jakulima. Nambo ligongo lyakuti Mlungu ŵapele majali jemanjaji, mkupita kwa ndaŵi yindu yacenjile. Agambe ganisya muŵasangalalile ŵandu paŵataŵile majumba ni kutamaga soni kusangalala ni yakulya yakunong’a yaŵagungulaga.

¹⁴ Yakulocesyayi yikusalasoni kuti masiku getu ‘gaciŵa mpela masiku ga yitela.’ Yitela yine yikusatama kwa yaka yejinji. Kuti ŵandu akombole kutama kwa yaka yejinji, akusosekwa kola yilu cambone. Yikaŵe kuti jemanjaji ŵatamaga mundamo jaŵajisasile jwakulocesya Yesaya, nikuti cilamboci cikaliji paladaiso jwakusangalasya. Yakulocesyayi yicikwanilicikwa.

15. Ana ni majali gane gapi gaŵalocesye m’buku ja Yesaya?

¹⁵ Yilanga yatugambile kukambilanayi yikulosya kuti cilamboci ciciŵasoni paladaiso. Cilambo cosope cicigumbala ni ŵandu ŵajaliwe ni Mlungu. Pangali mundu jucacijogopaga yinyama kapena ŵandu. Ŵandu ŵatatale meso, ŵangapikana soni ŵalemale Mlungu cacaposya. Ŵandu cacitaŵaga majumba gawo soni cacisangalalaga ni yakulya yawo. Jemanjaji cacitamaga kwa ndaŵi jelewu kuyipunda yitela. Yisyene, Babulo jikusalosya kuti yeleyi yicikwanilicikwa msogolo. Nambo ŵandu ŵane ŵatukusaŵecetana nawo mpaka asaleje kuti yakulocesyayi ngayikugopolela kusyesyene kuti cilamboci ciciŵa paladaiso. Ana mpaka ŵajanje wuli? Ana akwete magongo gakupikanika gamtuli gagakwatendekasya kulupilila kuti cilamboci ciciŵa paladaiso? Mundu jwamkulungwa kupunda jwalijose juŵatemi pacilambopa jwapelece umboni wakupikanika.

16, 17. Ana ni ndaŵi japi jaŵaŵecete Yesu yakwamba paladaiso?

¹⁶ Yesu, atamose kuti jwaliji jwangalemwa, ŵamkomele pacitela pampepe ni ŵaciswamba  ŵaŵili Ŵaciyuda ŵaŵaliji mumbali mwakwe. Yesu mkanawe, jumo mwa ŵaciswambaŵa jwamanyilile kuti Yesu jwaliji mwenye ni jwamsalile Yesujo kuti, “Akangumbucile pitakajinjile mu Ucimwene wawo.” (Luk. 23:39-42) Cilanga caŵatesile Yesu kwa jwaciswambaju cikusakwaya sogolo jetu. Cilangaci cikusimanikwa pa Luka 23:43. Ŵalijiganye ya Baibulo ŵane akusagopolela maloŵega kuti, “Kusyene ngumsalila kuti, lelojino m’mwejo timkaŵe ni une m’Paladaiso.” Ana agaweni maloŵe gakuti “lelojino”? Ana pelepa Yesu jwagopolelaga cici? Pana nganisyo syakulekanganalekangana pangani jeleji.

¹⁷ Mu yiŵeceto yejinji ya masiku agano, kacimanyilo kakupumulila panandi (,) akusakakamulicisya masengo pakulemba pakusaka kuti ngani jipikanice cenene. Yeleyi yili yakulekangana ni yakulemba ya Cigiliki yakala. Jemanjaji ngananonyelaga kamulicisya masengo yimanyilo ya kalembe. M’yoyo, mwine mpaka tuliwusyeje kuti, Ana Yesu jwaŵecete kuti “Ngumsalila kuti, lelojino m’mwejo timkaŵe ni une m’Paladaiso”? Kapena jwaŵecete kuti, “Ngumsalila lelojino kuti, m’mwejo timciŵa ni une m’Paladaiso”? Ŵakugopolela mpaka aŵice cimanyilo cakupumulila panandi (,) cinga panyuma pa maloŵe gakuti “lelojino” kapena pasogolo pakwe, mwakamulana ni nganisyo syawo pakwamba yaŵagopolelaga Yesu pa maloŵega. Kagopolele keleka kakusimanikwa m’ma Baibulo gejinji.

18, 19. Ana cici campaka citukamucisye kupikanicisya yaŵagopolelaga Yesu?

¹⁸ Nambope tukumbucile kuti Yesu jwaliji ali ŵasalile kala ŵakulijiganya ŵakwe kuti, “Mwanace jwa mundu tacitama mkati mwa litaka [“mumtima wa cilambo capasi” NW] masiku gatatu, musi ni cilo.” Jwalakwe jwasasilesoni kuti, “Mwanace jwa mundu tacipelecedwa myala mwa ŵandu kuti amwulanje. Nambo pitacimwulagapo, jwalakwejo tacijimuka ku ŵawe gali gamasile masiku gatatu.” (Mat. 12:40; 16:21; 17:22, 23; Mak. 10:34) Ndumetume Petulo jwasasile kuti yeleyi yatendekwe. (Mase. 10:39, 40) M’yoyo, Yesu nambosoni jwaciswamba jula nganajawula ku Paladaiso pa lisiku lilyolyo lyaŵawile. Yesu jwaliji “ku malo ga ŵandu ŵawe [‘m’malembe’ NW]” kwa masiku gatatu, mpaka pandaŵi jele Mlungu ŵamjimwisye.—Mase. 2:31, 32. *

¹⁹ M’yoyo, Yesu pakusala ya cilanga cakwe kwa jwaciswamba jula, jwatandite ni maloŵe gakuti, “Kusyene ngumsalila lelojino.” Kaŵecete keleka kaliji kakuwanda mnope mu ndaŵi ja Mose. Mose jwatite, ‘Conde, mkagaliŵalila malamusi gosope gangumpa lelojinoga.’—Det. 6:6; 7:11; 8:1, 19; 30:15.

20. Ana cici cacikutukamucisya kupikanicisya yaŵaŵecete Yesu?

²⁰ Jwakugopolela Baibulo jwine jwa ku Middle East jwatite, “Munganiji maloŵe gakuti ‘lelojino’ gakulosya kugombelecesya, mwamti mpaka tugaŵalanje kuti, ‘Kusyene ngumsalila lelojino kuti, m’mwejo timciŵa ni une m’Paladaiso.’ Cilangaci ŵacitesile pa lisikuli nambo caliji cakuti cicikwanilikwa kusogolo.” Jwakugopolela Baibuloju, jwasasilesoni kuti mwelemu ni muŵaŵecetelaga ŵandu ŵa ku Middle East mwati yalosyaga kuti cilangaco catendekwaga lisiku line ni kwanilicikwa pasogolo pakwe. Ni ligongo lyakwe Baibulo ja Cisiliya, kutyocela mu yaka ya m’ma 500 C.E. * jikusagopolela lilemba lyeleli kuti, “Ami, Ngumsalila lelo kuti cimciŵa mu mgunda wa Edeni pampepe ni une.” Cilanga celeci cili cakulimbikasya.

21. Ana cici canganicitendekwa kwa jwaciswamba jula, soni ligongo cici?

²¹ Jwaciswamba jula nganamanyililaga kuti Yesu jwaliji ali atesile kala cilanga ni ŵandumetume ŵakwe ŵakulupicika, kuti cacitama ni jwalakwe mu Ucimwene wa kwinani. (Luk. 22:29) Nambosoni, jwaciswambaju jwaliji mkanabatiswe. (Yoh. 3:3-6, 12) Yeleyi yikututendekasya kupikanicisya kuti cilanga cajwatesile Yesu ni jwaciswamba jula caliji  cakwamba Paladaiso jwa pacilambo capasi. Pali papite yaka, ndumetume Paulo jwasasile yakwamba mesomkulola ga mundu ‘juŵajigalidwe mwacisisimusya kwawula ku Paladaiso. (2 Akoli. 12:1-4) Atamose kuti Paulo ni ŵandumetume acimjakwe ŵakulupicika ŵasagulidwe kuti cajawule kwinani kukulamulila ni Yesu, Paulo jwasalaga yakwamba “paladaiso” jwakusogolo.” * Ana paladaiso jweleju caciŵa pacilambo capasi? Ana cacitama nawo m’paladaisomo?

22, 23. Ana tukwembeceya cici?

²² Akumbucile kuti Daudi jwaŵecete ya ndaŵi jele “ŵandu ŵambone tacipocela cilambo.” (Maloŵega tugombelecesye m’weji) (Sal. 37:29; 2 Pet. 3:13) Daudi jwasalaga ya ndaŵi jele ŵandu pacilambo capasi cacitama mwakamulana ni malamusi ga Mlungu gakulungama. Yakulocesya ya pa Yesaya 65:22 yikusati, “Ŵandu ŵangu tacikola umi kwa ndaŵi jajilewu mpela yitela.” Yeleyi yikulosya kuti ŵandu cacitama kwa yaka yejinji. Ana wawojo akwembeceya yeleyi? Mwakamulana ni Ciwunukuko 21:1-4, Mlungu cacigalawucila kwa ŵandu. Gamo mwa majali gaŵatulagucisye gali gakuti “ngasipapagwa ciwa” kwa ŵandu ŵakutumicila Mlungu m’cilambo cakwe cakulungama.

²³ Yajikusajiganya Baibulo pakwamba ya Paladaiso yili yakupikanika. Adamu ni Hawa ŵajasile upile wakutama m’Paladaiso mu mgunda wa Edeni. Nambope cilamboci ciciŵasoni paladaiso. Ŵandu pacilambopa nganaŵe kupata majali gaŵalagucisye Mlungu. Mwakusalilidwa, Daudi jwasasile kuti ŵandu ŵakufasa soni ŵakulungama cacipocela cilambo capasi ni cacitamaga mwelemo kwangamala. Yakulocesya ya mu buku ja Yesaya yikusatukamucisya kwembeceya mwalung’wanu ndaŵi jele tucisangalalaga ni umi mu cilambo capasi ca paladaiso. Ana yeleyi yicitendekwa cakaci? Yeleyi yicitendekwa pandaŵi jacicikwanilicikwaga cilanga caŵatesile Yesu ni jwaciswamba jula. Yili yakomboleka kutama nawo m’Paladaiso jweleju. Pandaŵi jeleji, maloŵe gagaŵecetedwe ni abale ni alongo ŵaŵaliji pa msongano ku Korea gakuti, “Tuciwonegana M’paladaiso!” gacikwanilicikwa.