DIANA akwete yaka yakupunda 80. Ŵamkwakwe ŵalwalaga ulwele wa mu ututu mwamti Diana ŵasosekwaga kwasamalila ŵamkwakweŵa kwa yaka yejinji mpaka paŵajasice. Jwasosekwagasoni kupilila ciwa ca ŵanace ŵakwe ŵaŵili ŵacalume soni ulwele wa kansa ja m’maŵele. Nambope, abale ni alongo ŵa mumpingo mwakwe pam’weni Diana ku Nyumba ja Ucimwene kapena mu undumetume, akusam’wonaga kuti jwalakwe ali jwakusangalala.

John jwaliji jwakulolela jwakwendela mipingo kwa yaka yakupunda 43. Jwawunonyelaga mnope undumetumewu. Nambope, jwalakwe nganajendelecela kutumicila pa undumetumewu ligongo lyakuti jwasosekwaga kuja kusamalila ulwele wa jwacibale jwakwe, mwamti apano akutumicila mu mpingo wakumangwakwe. Ŵandu ŵakummanyilila John pasimene najo pamisongano jekulungwakulungwa, yikusawoneka mpela pangali cacicenjile mwa jwalakwe. Jwalakwe ali jwakusangalalape.

Ligongo cici Diana soni John akwendelecelape kuŵa ŵakusangalala? Ana mpaka yikombolece uli kuti mundu jwakulwala soni jwakulaga nganisyo aŵe jwakusangalala? Soni ana mpaka yikombolece uli kuti mundu jwawummalile undumetume ajendelecelepe kusangalala? Baibulo jikusatusalila kuti, ‘Wosope ŵagoloka cacisangalala ligongo lya Ambuje.’ (Sal. 64:10) Mpaka tupikanicisye cenene yeleyi naga tukumanyilila campaka cimtendekasye mundu kwendelecela kusangalala ni campaka cimtendekasye ngasangalala.

Pana yindu yine yayikusamtendekasya mundu kusangalala. Agambe ganicisya ya liŵasa lyalikusaka kulombana pacangakaŵapa. Kapena liŵasa lyalikwembeceya kola mwanace. Kapenasoni mundu jwapocele undumetume wasambano. Yindu yeleyi yikusayikasya cisangalalo ligongo jili mituka jakutyocela kwa Yehofa. Jwalakwe ni juŵatandisye ulombela, jwapelece upile wakuti ŵandu aŵelekaneje, soni akusapeleka maundumetume kupitila mu mpingo wa Ciklistu.—Gen. 2:18, 22; Sal. 127:3; 1 Tim. 3:1.

Nambope, yindu yine yampaka yimtendekasye mundu kuŵa jwakusangalala mpaka yiŵe yakandaŵi. Mwambone, mundu jumo jwa mu ulombela mpaka aŵe jwangakulupicika kapena mpaka awe.  (Esek. 24:18; Hos. 3:1) Ŵanace ŵane akusasagula ngapikanila acinangolo ŵawo soni Mlungu, mwinesoni mpaka ŵatyosye mumpingo. Ŵanace ŵa Samuele nganamtumicilaga Yehofa m’litala lyakuŵajilwa, nambosoni yitendo ya Daudi yayikasisye yipwetesi pa liŵasa lyakwe. (1 Sam. 8:1-3; 2 Sam. 12:11) Yindu yeleyi yikusayikasya yipwetesi. Ngayikusayikasya cisangalalo.

Mwakulandana ni yeleyi, pasikati pa ŵandu ŵa Yehofa maundumetume mpaka gacenje, mwine ligongo lya yakusawusya ya m’cilu, maukumu ga m’liŵasa kapena kucenga kwa yindu m’likugali. Ŵajinji mwa ŵandu ŵasimene ni kucengaku, mpaka ajiticisye kuti ŵangasangalalaga mpela muŵatendelaga kala.

Mpaka tuyiwone kuti yindu yampaka yimtendekasye mundu kuŵa jwakusangalala mpaka yiŵe yakandaŵi. M’yoyo, ana mpaka yikombolece mundu kwendelecela kusangalala atamose ali mkusimana ni yipwetesi? Elo, ligongo lyakutiSamuele, Daudi soni ŵandu ŵane ŵajendelecele kuŵa ŵakusangalala atamose kuti ŵasimene ni yakulingwa.

Yesu jwamanyilile cacili cisangalalo cisyesyene. Paŵaliji kwinani, yindu payaliji cenene, jwalakwe jwaliji ‘jwakondwa pameso pa [Yehofa] ndaŵi syosope.’ (Mis. 8:30) Nambope, ali ayice pacilambo capasi jwalakwe jwasimene ni yakusawusya yejinji. Atamose yaliji m’yoyo, jwalakwe jwasangalalagape pakutenda lisosa lya Atatigwe. (Yoh. 4:34) Nambi uli pandaŵi jaŵasimene ni yipwetesi ali asigele panandi kuwa? Tukusaŵalanga kuti, ‘Ligongo lya cisangalalo cele cicaliji mkumlindilila, Jwalakwejo ŵapimilile yipwetesi ya pacitela cakulagacisya.’ (Aheb. 12:2) M’yoyo, mpaka tulijiganye yejinji kutyocela pa yindu yiŵili yaŵaŵecete Yesu yakwamba cisangalalo cisyesyene.

Candanda, jaliji ndaŵi jele ŵakulijiganya ŵa Yesu ŵakwana 70 ŵapite kwa jwalakwe panyuma pakukamula masengo gakulalicila. Jemanjaji ŵaliji ŵakusangalala ligongo lyakuti ŵaliji ali akamwile masengo gamakulungwa mpaka kwikana pakukoposya misimu jakusakala. Kaneko Yesu jwasalile kuti, “Msangalaleje kuti mena genu galembedwe mu buku jakwinani, nambo ngaŵaga ligongo lyakuti misimu jakusakala jaliji mkupikanila jemanja.” (Luk. 10:1-9, 17, 20) Yisyene, kukujiticisya pa meso pa Yehofa ni kwakuli kwakusosekwa mnope soni kwampaka kumtendekasye mundu kuŵa jwakusangalala yisyesyene kulekangana ni undumetume uliwose wapajika wampaka tukole.

Ndaŵi jine, jili Yesu paŵaŵecetaga ku likuga lya ŵandu. Jwamkongwe jwine jwa Ciyuda jwasangalele ni yaŵajiganyaga Yesu, mwamti jwalakwe jwaŵecete kuti mamagwe Yesu jwaliji jwana upile. Nambo Yesu  jwajanjile kuti, “Ŵana upile usyesyene ali ŵandu ŵakugapikana maloŵe ga Mlungu ni kugakamulisya masengo.” (Luk. 11:27, 28) Yili yisyene kuti kola ŵanace cili cindu cakusangalasya. Nambo cakusangalasya mnope cili kumpikanila Yehofa soni kuŵa paunasi wambone ni jwalakwe.

Kumanyilila kuti Yehofa akusatunonyela kukusatutendekasya kuŵa ŵakusangalala. Yakulingwa yangasangalasya. Nambope, patukulingalinga kuyipilila soni kuŵa ŵakulupicika yikusatutendekasya kuti tusangalaleje mnope mumtima. (Alo. 5:3-5) Kupwatika pelepa, Yehofa akusapeleka msimu wakwe kwa jwalijose jwakusamkulupilila. Akusapelekasoni mtendele jajili ndamo jawukusakoposya msimu wakwe. (Aga. 5:22) Yeleyi yikutukamucisya kuti tupikanicisye cenene lilemba lya Salimo 64:10 lyalikusati, ‘Wosope ŵagoloka cacisangalala ligongo lya Ambuje.’

Ali ni ligongo lyakwe Diana ni John, ŵatwasile kundanda ŵala, ŵajendelecele kuŵa ŵakusangalala atamose kuti ŵasimanaga ni yakusawusya. Diana jwatite, “Yehofa jwaliji pakutilila pangu, mpela mwayikusaŵela mwanace ni nangologwe.” Jwalakwe jwajonjecesye kuti, “Ngusalipikana kuti jwalakwe ambele majali mwakungamucisya kuti ngomboleje kulalicila mwakutamilicika ndili jwakusangalala.” John, juŵajendelecele kutenda yejinji mu undumetume panyuma pakuti undumetume wakwe waŵawunonyelaga umasile, jwasasile cindu cacamkamucisye. Jwalakwe jwatite, “Kutyocela mu 1998 paŵasalile kuti ngajiganyeje mu Sukulu Jakwiganya Undumetume, ndesile lijiganyo lyapajika mwakutamilicika kulekangana ni kala kose.” Pakusala ya jwalakwe ni ŵamkwakwe, jwajonjecesye kuti, “Nganisyo syambone syatwakwete pakutumicila Yehofa kwa yaka yejinji pa matala galigose gatukakombwele, kutukamucisye kuti kucengaku tukakuwona kupweteka. Ngatukusalijimba magambo pa yosope yatutesile.”

Abale ni alongo ŵanesoni akusayiwona kuti yalikusaŵeceta lilemba lya Salimo 64:10 yili yisyene. Mwacisyasyo, agambe ganicisya ya liŵasa line lyalitumicile kwa yaka yakupunda 30 pa Beteli ja ku United States. Jemanjaji ŵacenjile undumetume kuti akatumicileje mpela apayiniya ŵapajika. Jemanjaji ŵajiticisye kuti, “Kudandawula kwangalepela naga cindu camwacinonyelaga cisokonecele.” Nambo ŵajonjecesye kuti, “Nambope ngaŵa kuti mpaka mdandawuleje mpaka kalakala.” Jemanjaji nganiyasawusya kusyoŵelela kutenda undumetume ni mpingo. Liŵasali lyasasilesoni kuti, “Twapopelaga pa yindu yakusosekwa mnope. Kugawona mapopelo getu gali mkwanjidwa yatulimbikasyaga soni yatutendekasyaga kuŵa ŵakusangalala. Patwagambile kwika mu mpingowu abale ni alongo ŵane ŵatandite upayiniya, soni twapatile majiganyo ga Baibulo gaŵili gakwawula pasogolo.”

Kusala yisyene kuŵa jwakusangalala nganikuŵa kwangasawusya. Cipapagweje ndaŵi sine syatusimaneje ni yakusawusya. Nambo Yehofa akusatulimbikasya ni maloŵe gagali pa Salimo 64:10. Atamose pandaŵi jatutengwice, mpaka tuŵe ŵakusimicisya kuti naga tukwendelecela kuŵa ŵakulupicika, mwangasamala kandu ya yakusawusya yatukusimana nayo, tucisangalala “ligongo lya Ambuje.” Konjecesya pelepa, tukwembeceya mwalung’wanu kwanilicikwa kwa cilanga ca Yehofa ca “cilambo ca kwinani casambano ni cilambo capasi casambano.” Kaneko ungali umlama wetu ucimala. Ŵandu wosope ŵa Mlungu caciŵa “ŵakusangalala mpaka ndaŵi syangamala” ligongo lya yosope yacacitenda jwalakwe.—Yes. 65:17, 18.

Agambe ganicisya mwayiciŵela yindu pandaŵijo. Tucisangalalaga ligongo lyakola cilu cambone soni lisiku lililyose tucijimukaga tuli tukwete macili. Atamose kuti kala twasimene ni yakupweteka yamtuli, pandaŵijo ngasitukumbucilaga mwayatupwetecelaga. Tuli ŵakusimicisya kuti ‘yayatendece kalakala ngasituyikumbucilasoni.’ Kwimuka kwa ŵandu ŵaŵawile kucikamucisya kuti tukamulanesoni ni ŵakunonyelwa ŵetu. Ŵandu ŵajinji cacilipikana mpela muŵapikanile acinangolo ŵa mwanace jwamkongwe jwa yaka 12 juŵamjimwisye Yesu. Jemanjaji, “ŵasangalele mnope.” (Mak. 5:42, NW) Pambesi pakwe jwalijose pacilambo capasi caciŵa ‘jwagoloka’ yisyesyene soni ‘cacisangalala mwa Ambuje.’