Ajawule pa ndandanda

Ajawule pa ndandanda wa yindu

NGANI JAKULIJIGANYA 49

Buku ja Lefitiko Jikusatujiganya Katende ka Yindu ni Ŵane

Buku ja Lefitiko Jikusatujiganya Katende ka Yindu ni Ŵane

“Mumnonyeleje mlongo mjenu mpela yimkusati pakulinonyela mwasyene.”—LEF. 19:18.

NYIMBO NA. 109 Twanonyele Ŵane Kutyochela Mumtima

YACHITULIJIGANYE *

1-2. Ana mungani jipite twalijiganyisye chichi? Ana chitulijiganye chichi mungani ajino?

MUNGANI jipite jila, twakambilene malangiso gakamuchisya mnope gagakusasimanikwa m’buku ja Lefitiko chaputala 19. Mwachisyasyo, mpela mwatwayiwonele mundime 3, Yehofa ŵasalile Aisalaeli kuti ŵachimbichisyeje achinangolo ŵawo. Twakambilene yampaka tutende masiku agano pakamulichisya masengo malangisogo mwakwasamalila achinangolo ŵetu mwakuchilu soni mwausimu. Mundime jijiji Aisalaeli ŵakumbwisyesoni kusosekwa kwa kusunga lisiku lyakupumula. Twalijiganyisye kuti atamose kuti ngatukusakuya lilamusi lyakwamba lisiku lyakupumula nambo mpaka tukamulichisye masengo mfundoji mwakupata ndaŵi jakutendela yindu yakwayana ni kulambila. Patukutenda yeleyi, tuchilosya kuti tukulingalinga kuŵa ŵaswela mpela mwakusaŵechetala pa Lefitiko 19:2 soni pa 1 Petulo 1:15.

2 Mungani ajino, chitupitilisye kukambilana buku ja Lefitiko chaputala 19. M’chaputalachi chitulijiganye yampaka tutende pakwaganichisya ŵandu ŵakwete yakusawusya mchilu mwawo. Chitulijiganyesoni yampaka tutende kuti tuŵeje ŵakuwona mtima pa malonda getu, nambosoni pakwanonyela achimjetu. Tukusasaka kuŵa ŵaswela ligongo Yehofa ali jwamswela, myoyo kwende tulole yampaka tulijiganye m’chaputalachi.

TWATENDELEJE CHANASA ŴANDU ŴALEMALE

Ana pa Lefitiko 19:14 pakusatulimbikasya kwatendela chichi ŵandu ŵangapikana soni ŵangalola? (Alole ndime 3-5) *

3-4. Mwakamulana ni Lefitiko 19:14, ana ŵandu ŵasosekwaga kuŵambala kwatendela chichi ŵalemale?

3 Aŵalanje Lefitiko 19:14. Yehofa akusajembecheya kuti ŵakutumichila ŵakwe chiŵaganichisyeje ŵandu ŵakwete yakusawusya mchilu mwawo. Mwachisyasyo, Aisalaeli nganasosekwaga kumlwesa mundu jwangapikana. Kumlwesa kweleku kwapwatikagapo kumjogoya kapena kum’ŵechetela yakusakala. Kutenda yeleyi kwaliji kumleŵela mundu jwangapikana. Jwalakwe ngamkanapikana yakamŵechetele ŵanduyo, myoyo ngamkanakombola kulichenjela.

4 Konjechesya pelepa, mu ndime 14 tukusalijiganya kuti ŵakutumichila ŵa Mlungu nganasosekwaga “kuŵika chindu pasogolo pa mundu jwangalola.” Pakwamba ya ŵandu ŵalemale buku jine jasasile kuti, “Madela gakuŵandikana ni Isalaeli jwakala ŵalemale ŵatendeledwaga yachipongwe.” Mwamti ŵandu ŵane ŵakusakala mtima ŵaŵikaga chindu kusogolo kwa mundu jwangalola ni chakulinga chakuti awulale kapena naga agwile jemanjajo amsecheje. Kwelekutu kwaliji kusakala mtima. Nambo kupitila mu lilamusili, Yehofa ŵakamuchisye ŵakutumichila ŵakwe kumanyilila kuti ŵasosekwaga kwatendela chanasa ŵandu ŵalemale.

5. Ana mpaka twalosye chamtuli chanasa ŵandu ŵalemale?

5 Yesu jwatendelaga chanasa ŵandu ŵalemale. Akumbuchile maloŵe gaŵamtumichisye Yohane m’Batisi gakuti, “Ŵangalola akupakombola kulola, ŵalemale ngongolo akupakombola kwenda, ŵamatana akupola, ŵangapikana akupakombola kupikana, [soni] ŵane akwimusidwa kutyochela ku ŵawe.” Yakusimonjesya yaŵatesile Yesuyi, yatendekasisye ‘ŵandu wosope kumtogolela Mlungu.’ (Luk. 7:20-22; 18:43) Aklistu akusasangalala kusyasya chisyasyo cha Yesu pangani ja kwalosya chanasa ŵalemale. Myoyo tukusitwalosya chanasa, kwaganichisya soni kwapikanichisya ŵandu mpela ŵeleŵa. Yehofa nganatupa machili gakutenda yakusimonjesya. Nambo tukwete upile wakwasalila ngani syambone syakusala ya chilambo chasambano ŵandu ŵangalola mwakuchilu soni mwausimu. Mchilambo chelechi, ŵandu chachikola chilu chambone soni chachiŵa paunasi wambone ni Yehofa. (Luk. 4:18) Ngani syambonesi sitandite kala kwakamuchisya ŵandu ŵane kumlumba Mlungu.

TUŴEJE ŴAKUWONA MTIMA PAMALONDA GETU

6. Ana buku ja Lefitiko chaputala 19 jikusatukamuchisya chamtuli kupikanichisya chenene Malamusi Likumi?

6 Ndime sine sya mu chaputala 19 cha buku ja Lefitiko sikutambasukula yayalembedwe mu Malamusi Likumi. Mwachisyasyo, lilamusi lya nambala 8 lyatite, “Mkajiŵa.” (Eks. 20:15) Ŵane ŵaganisyaga kuti naga akuŵambala kujigala yindu ya msyene nikuti apikanile lilamusili. Nambope mwine ŵajiŵaga m’matala gane.

7. Ana jwamalonda akakasile chamtuli lilamusi lya nambala 8 lyakwamba kwiŵa?

7 Jwamalonda komboleka jwasangalalaga pakuyiwona kuti nganajigaleje yindu ya msyene. Nambi uli pakwamba mwakusatendela malonda gakwe? Pa Lefitiko 19:35, 36, Yehofa jwatite, “Mkasimumnyenga mundu pakukamulichisya masengo mipimo ja unami, jakulinjila ulewu wa yindu, usito wa yindu kapena winji wa yindu. Mkamulisyeje masengo milingo jenu ja sikelo syakulungamika, mipimo jakulinjila yindu ya usito, ni mipimo jakulinjila wulewu ni winji wa yindu yiŵeje yakulungamika.” Jwamalonda juŵakamulichisyaga masengo masikelo gangaŵajilwa kapena yakulinjila yine pakusaka kwalambusya makasitomala gakwe jwaŵaga kuti akwajiŵila. Ndime sine sya mu Lefitiko chaputala 19 sikusalondesya mwakupikanika chenene yeleyi.

Mwakamulana ni Lefitiko 19:11-13, ana Mklistu akusosekwa kuliwusya chichi pakwamba ya mwakusatendela bisinesi jakwe? (Alole ndime 8-10) *

8. Ana lilemba lya Lefitiko 19:11-13 lyakamuchisyaga chamtuli Ayuda kuti apikanileje lilamusi lya nambala 8? Ana yeleyi mpaka yitukamuchisye chamtuli?

8 Aŵalanje Lefitiko 19:11-13. Maloŵe gandanda ga pa Lefitiko 19:11 gakusati, “Mkajiŵa.” Mundime 13 akukamulanya kwiŵa ni kutenda bisinesi mwachinyengo. Ndimeji jikusati, “Mkasimumkalamusya mjenu.” Myoyo kutenda bisinesi mwachinyengo kukusalandana ni kwiŵa. Lilamusi lya nambala 8 likusasala kuti kwiŵa kuli kulemwa. Nambo yindu yayikusasimanikwa m’buku ja Lefitiko yikakamuchisye Ayuda kupikanichisya mfundo jakwamba lilamusili. Ligongo jemanjaji ŵasosekwaga kutenda chilichose mwakuwona mtima. Kuganichisya mwakusajiwonela Yehofa ngani ja kuwona mtima soni wiyi mpaka kutukamuchisye mnope. Jwalijose akusosekwa kuliwusya kuti, ‘Panguganichisya yayikusasimanikwa pa Lefitiko 19:11-13, ana ngusamanyililaga kuti ngusosekwa kuchenga yindu yine paumi wangu mnopemnope mwangusatendela bisinesi jangu?’

9. Ana lilamusi lya pa Lefitiko 19:13 lyakamuchisyaga chamtuli ŵamasengo?

9 Panasoni mbali jine jakuwona mtima jakusasosekwa kujiganichisya Mklistu jwakusatenda bisinesi. Pa Lefitiko 19:13 pakusamalisya kuti, “Mkasimsunga malipilo ga mundu jwamasengo jwenu chilo chamtundu mpaka kundaŵi.” Ku Isalaeli ŵandu ŵajinji ŵaliji alimi. Myoyo ŵandu ŵaŵakamulaga masengo ŵasosekwaga kwalipila kumapeto kwa lisiku lililyose. Kulepela kumpa munduju malipilo gakwe kwatendekasyaga kuti mundujo akakola mbiya jakusumila yindu yakusosekwa paliŵasa lyakwe palisikulyo. Yehofa jwasasile kuti, “Mbiyasyo akusisosa jwalakwejo soni akusiŵalanjila mbiya sisyosyo.”—Det. 24:14, 15; Mat. 20:8.

10. Ana tukulijiganya chichi pa Lefitiko 19:13?

10 Masiku agano ŵakamula masengo ŵajinji akusapochela malipilo gawo kamo kapena kaŵili pa mwesi, ngaŵaga lisiku lililyose. Nambope, mfundo ja pa Lefitiko 19:13 jikusakamulape masengo mpaka apano. Mabwana gane gakusigalipilaga ŵamasengo ŵawo mbiya syamnono pakulandanya ni masengo gakusakamula. Jemanjaji akusamanyilila kuti ligongo lyakusingalilwa ŵamasengowo komboleka kupitilisya kukamula masengogo atamose ali mkupochela mbiya syamnono. Mabwanagatu pagakutenda yeleyi yikusaŵa kuti ‘akusunga malipilo ga jwamasengojo.’ Myoyo Mklistu jwalijose jwakusiŵalemba ŵandu ŵane masengo akusosekwa kulolechesya kuti akwapa ŵanduwo malipilo gakuŵajilwa. Sambano kwende tulolesoni yindu yine yatukulijiganya m’buku ja Lefitiko chaputala 19.

ŴANONYELEJE ŴANE MPELA MWAKUSALINONYELELA JIKA

11-12. Ana Yesu jwagombelechesye ya chichi pajwakamwile maloŵe ga pa Lefitiko 19:17, 18?

11 Mlungu akusajembecheya kuti tutendeje yejinji kupunda kwamba kuŵambala kwatendela ŵane yindu yakusakala. Yeleyi yikusawonechela pa Lefitiko 19:17, 18. (Aŵalanje.) Yehofa jwasasile mwakupikanika chenene kuti, “Mumnonyeleje mlongo mjenu mpela yimkusati pakulinonyela mwasyene.” Kutenda yeleyi kuli kwakusosekwa mnope kwa Mklistu jwakusaka kumsangalasya Mlungu.

12 Kwende tulole yaŵatesile Yesu pakulosya kusosekwa kwa lilamusi lya pa Lefitiko 19:18. Mfalisi jwine jwamwusisye Yesu kuti, “Ana mwa malamusi gosope ga Mlungu, lyekulungwa ni lyapi?” Yesu jwajanjile kuti, “lilamusi lyekulungwa soni lyandanda” lili kumnonyela Yehofa ni mtima wetu wosope, ni umi wetu wosope soni nganisyo syetu syosope. Kaneko Yesu jwakamwile maloŵe ga pa Lefitiko 19:18, jwalakwe jwatite, “Lyaŵili lyakwe lyakulandana nalyo ni ali: ‘Mumnonyeleje mjenu mpela mwamkulinonyelela m’mwe mwasyene.’” (Mat. 22:35-40) Mpaka twanonyele ŵane mmatala gejinji, soni gane mwa matala gelega gakusimanikwa m’chaputala 19 cha buku ja Lefitiko.

13. Ana kuganichisya ngani ja Yosefe mpaka kutukamuchisye chamtuli kupikanichisya lilemba lya Lefitiko 19:18?

13 Litala limo lyampaka tulosye kwanonyela achimjetu lili kupikanila malangiso ga pa Lefitiko 19:18. Lilembali likusati, “Mkawuchisya chakusakala pa mundu jwalijose kapena kumŵenga mjenu.” Ŵajinji mwa uweji tukwamanyilila ŵandu ŵane ŵaŵatumbilile achimjawo kwa yaka yejinji chinga ŵakumasengo, ŵakusukulu kapena ŵachinasi ŵawo. Akumbuchile kuti paja ŵachibale ŵakwe ŵa Yosefe ŵakwana 10 ŵamtumbilile jwalakwe, yeleyi yatendekasisye kuti amtendele yindu yangali chilungamo. (Gen. 37:2-8, 25-28) Nambo Yosefe nganawuchisya chilichose. Jwalakwe pajwakwete udindo wekulungwa nganawukamulichisya masengo pakwawuchisya ŵachibale ŵakwe ŵala, mmalo mwakwe ŵatendele chanasa. Yosefe nganasunga chakulukosi. Mmalo mwakwe jwatesile yindu yakamulana ni malangiso ga pa Lefitiko 19:18.—Gen. 50:19-21.

14. Ana chichi chachikulosya kuti mfundo jajili pa Lefitiko 19:18 jili jakamuchisya mpaka apano?

14 Aklistu ŵakusasaka kumsangalasya Yehofa akusosekwa kumsyasya Yosefe juŵakululuchile ŵachibale ŵakwe, mmalo mwakwawuchisya yakusakala yaŵamtendele. Yeleyi yili yakulandana ni yaŵatuŵendile Yesu mu lipopelo lya chisyasyo kuti twakululuchileje ŵandu ŵatulemwechesye. (Mat. 6:9, 12) Nombe ndumetume Paulo jwasalile Aklistu kuti, “Ŵakunonyeledwa ŵangu, mkasimwuchisya chakusakala.” (Alo. 12:19) Jwalakwe jwalimbikasisyesoni kuti, “Mtendelaneje chanasa, nipo mkululuchilaneje jwine ni mjakwe naga jwine amlemwechesye mjakwe.” (Akolo. 3:13) Mfundo sya Yehofa syangachengaga, mwamti mfundo jajikusasimanikwa pa Lefitiko 19:18 jili jakamuchisya mpaka lelo.

Mpela mwayikusaŵela yakamuchisya kuŵambala ng’andila pa liŵanga lisyesyene, yikusaŵasoni yakamuchisya kuŵambala ganichisya yindu yaŵatuleŵele ŵane. Tukusasosekwa kwamba kuyiliŵalila (Alole ndime 15) *

15. Ana ni chisyasyo chapi champaka chitukamuchisye kwakululuchila ŵane soni kuliŵalila yakulemwa yaŵatutendele?

15 Kwende tulole chisyasyo achi. Kwatumbilila ŵane mpaka tukuwanichisye ni liŵanga. Maŵanga gane gakusaŵa gamwana nambo gane gakusaŵa gekulungwa. Mwachisyasyo, mundu pakukata liponda mwangosi mpaka alikate chala. Munduju mpaka apikane kupweteka, nambo kaneko liŵangalyo likusapola. Mwamti kwamba kupita lisiku limo kapena gaŵili mpaka aliŵalile paŵalikatilepo. Mwakulandana ni yeleyi, yindu yine yakusatulemwechesya achimjetu yikusaŵa yamwanamwana. Mwachisyasyo, mjetu mpaka atuŵechetele mwangaganisya chenene yampaka yitupweteche, nambo tukusakombola kumkululuchila mwachitema. Liŵanga lila naga lili lyekulungwa, dokotala mpaka asosekwe kulitota soni kulitaŵa bandichi. Naga tukung’andila peŵangapo, mpaka tuliwulasyeje jika soni mpaka papite ndaŵi jelewu kuti papole. Chakutesya chanasa chili chakuti, mundu mpaka atende yakulandana ni yeleyi ŵane pamlemwechesye mnope. Ndaŵi syosope, jwalakwe mpaka atamileje kuganichisya ya kupweteka kwa yindu yaŵamtendele ŵaneyo. Nambo ŵandu ŵakusatamila kusunga chakulukosi akusalipweteka jika. Kusala yisyene kupikanila malangiso ga pa Lefitiko 19:18 kuli kwakamuchisya mnope.

16. Mwakamulana ni Lefitiko 19:33, 34, ana Yehofa jwasakaga kuti Aisalaeli atameje wuli ni ŵandu ŵamitundu jine? Ana m’weji mpaka tulijiganye chichi pelepa?

16 Yehofa paŵalamulaga Aisalaeli kuti ŵanonyeleje achimjawo, jwalakwe nganiŵasalila kuti agambeje kwanonyela ŵandu ŵamtundu wawope. Jwalakwe jwasalilesoni kuti ŵanonyeleje ŵandu ŵamitundu jine. Yeleyi ni yayikusasimanikwa pa Lefitiko 19:33, 34. (Aŵalanje.) Jemanjaji ŵasosekwaga kutenda yindu ni ŵandu ŵamitundu jine mpela muŵatendelaga ni ‘Aisalaeli achimjawo,’ mwamti ŵasosekwaga ‘kwanonyela’ jemanjajo mpela muŵalinonyelelaga achimsyene. Mwachisyasyo, Aisalaeli ŵasosekwaga kwakunda ŵandu wosope chinga ŵamitundu jine kapena ŵakulaga kuwulula mmigunda jawo. (Lef. 19:9, 10) Nombe Aklistu masiku agano akusakuya mfundo jakwamba kwanonyela ŵandu ŵamitundu jine. (Luk. 10:30-37) Ana mpaka tutende chamtuli yeleyi? Pana ŵandu ŵajinji ŵakutyochela m’yilambo yine, soni ŵane mwa jemanjaji komboleka akusatama chiŵandika ni kumangwawoko. Myoyo tukusosekwa kwachimbichisya ŵandu ŵeleŵa.

MASENGO GAKUSOSEKWA GANGANAGAKOLANGA MU LEFITIKO CHAPUTALA 19

17-18. (a) Ana malemba aga, Lefitiko 19:2 soni 1 Petulo 1:15 gakusatulimbikasya kutenda chichi? (b) Ana ndumetume Petulo jwatulimbikasisye kukamula masengo gapi gakusosekwa mnope?

17 Pa Lefitiko 19:2 soni pa 1 Petulo 1:15 pakusalimbikasya ŵandu ŵa Mlungu kuŵa ŵaswela. Ndime syejinji syasikusasimanikwa m’buku ja Lefitiko chaputala 19 mpaka situkamuchisye kulola yampaka tutende kuti tumsangalasyeje Yehofa. Tukambilene ndime sine syasikulosya yindu yatukusosekwa kutenda soni yatukusosekwa kuŵambala kutenda. * Malemba ga Chigiliki ga Chiklistu gakusalosya kuti Yehofa akusasaka kuti tukuyejepe mfundo syelesi paumi wetu. Nambo ndumetume Petulo jwasasilesoni chindu chine.

18 Yisyene kuti mpaka tumtumichileje Yehofa ndaŵi syosope soni kwatendelaga ŵane yindu yambone. Nambope Petulo jwalimbikasisye Aklistu kutendasoni chindu chine chakusosekwa mnope. Petulo mkanaŵe kuŵecheta maloŵe gakutulimbikasya kuŵa ŵaswela mu yitendo yetu yosope, jwalakwe jwatuŵendile kuti, “Mtima wenu uŵeje tayale [kukamula masengo, NWT].” (1 Pet. 1:13, 15) Ana masengo gelega gali gamtuli? Petulo jwasasile kuti Aklistu ŵasagulwe chachisosekwa ‘kulalichila ya masengo ga machili ga jwele juŵawilasile jemanjajo.’ (1 Pet. 2:9) Myoyo, masiku agano Aklistu wosope akusasosekwa kukamula nawo masengo gakusosekwa mnopega gagakusakamuchisyaga ŵandu kupunda masengo gane galigose. Kusala yisyene m’weji mpela ŵandu ŵaswela tukwete upile wakukamula masengo gakulalichila ndaŵi syosope. (Maliko 13:10) Patukukamulichisya masengo mfundo sya m’buku ja Lefitiko chaputala 19, tukusalosya kuti tukusamnonyela Mlungu soni achalongo achimjetu. Kupwatika pelepa tukusalosyasoni kuti tukusasaka kuŵa “ŵaswela” mu yitendo yetu yosope.

NYIMBO NA. 111 Magongo Gakuŵela Ŵakusangalala

^ ndime 5 Aklistu nganaŵa pasi pa Chilamusi cha Mose. Nambope Chilamusichi chikusasala yindu yatukusosekwa kutenda soni yatukusosekwa kuyiŵambala. Kulijiganya Chilamusichi mpaka kutukamuchisye kuti twanonyeleje ŵane soni kumsangalasya Mlungu. Munganiji chitukambilane mfundo sine syampaka tulijiganye kutyochela m’buku ja Lefitiko chaputala 19.

^ ndime 17 Munganiji soni jipite jila nganitukambilana ndime sine syasikusasala yakwamba kutenda lusagu, kwalambuchisya ŵane, kulya miyasi soni kutenda ya misimu, nambosoni kutenda chikululu.—Lef. 19:15, 16, 26-29, 31.—Alole ngani jakuti, “Yiwusyo Yakutyochela kwa Ŵakuŵalanga” jajili m’magasiniji.

^ ndime 52 KULONDESYA YIWULILI: M’bale akumkamuchisya mundu jwangapikana kuŵechetana ni dokotala.

^ ndime 54 KULONDESYA YIWULILI: M’bale jwakusatenda bisinesi ja kupenta majumba akupeleka malipilo kwa jwamasengo jwakwe.

^ ndime 56 KULONDESYA YIWULILI: Mlongo juŵawulele kaliŵanga kamwana ngakulabadila ya liŵangalyo. Ana jwalakwe mpaka atendesoni yeleyi ni liŵanga lyekulungwa?