1. Ana ni kucenga kwapi kwakutendekwe m’madela gane yaka ya pacangakaŵapa?

YAKA masausande gejinji yipiteyo, ŵandu ŵajinji pacilambopa ŵawonekaga kuti akwete dini. Nambo yaka ya pacangakaŵapa yindu yicenjile mnope panganiji. Ŵandu ŵanganakola dini akutupa mnope. Kupwatika pelepa, m’yilambo yine ŵandu ŵajinji akusasala kuti nganakola dini. *—Mat. 24:12.

2. Ana ni magongo gane gapi gagatendekasisye ŵandu ŵajinji kuti akakola dini?

² Ana ligongo cici ŵandu ŵajinji akusati nganakola dini? * Ŵajinji mwa ŵanduŵa akusagamba ganicisya ya yakusangalasya kapena yakusawusya yawo. (Luk. 8:14) Ŵandu ŵane ŵaŵakwete dini pandanda apano ngakusakulupilila kuti kwana Mlungu. Pele ŵane akusaganisya kuti dini jili jacikala mnope, jangasosekwa soni jangakamulana ni nganisyo sya ŵasayansi. Komboleka jemanjaji ŵapikene kutyocela kwa acimjawo, aciticala ŵawo, kapenasoni kwa ŵagulusya ngani ali mkuŵeceta kuti yaumi yatesile kucenga kutyocela ku yindu yine. Nambo kombolekasoni nganapikaneje magongo gakupikanika gakumkulupilila Mlungu. Ŵandu ŵane ŵalambusidwe ni acimlongola ŵadini ŵakusanonyela mbiya. Nambosoni m’malo gane maboma gatamilikasisye malamusi gangakunda ŵandu kuti amlambileje Mlungu mwagopoka.

3. Ana cakulinga ca ngani ajino cili cici?

³ Yesu ŵatulamwile kuti ‘tukajiganye ŵandu ŵangosyo syosope.’ (Mat. 28:19) Ana mpaka twakamucisye camtuli ŵandu ŵanganakola dini kutanda kumnonyela Mlungu soni kuŵa ŵakulijiganya  ŵa Klistu? Tukusosekwa kumanyilila kuti yakusatenda mundu patukumlalicila yikusajigalila kumalo kwaŵakulile. Mwacisyasyo, kapikanile ka ŵandu ŵa ku Europe patukwalalicila mpaka kalekangane ni ka ŵandu ŵa ku Asia. Ligongo cici tukusala yeleyi? Ku Europe, ŵandu ŵajinji akusamanyilila yakwamba Baibulo, soni kwa jemanjajo yakuti Mlungu jwapanganyisye yindu yosope nganijiŵa ngani jacilendo. Nambo ku Asia, ŵandu ŵajinji ŵangamanyilila yakwamba Baibulo, soni ŵangakulupilila Mlungu. Cakulinga ca ngani ajino, cili kutukamucisya kulola yampaka tutende kuti twayiceje pamtima ŵandu ŵatukusasimana nawo mu undumetume mwangasamala kandu ya mwaŵelele.

4. Ligongo cici tukusosekwa kola nganisyo syambone?

⁴ Tukoleje Nganisyo Syambone. Caka cilicose, ŵandu ŵane ŵanganakola dini akusasagula kuŵa Ŵamboni sya Yehofa. Ŵajinji ŵaliji ŵakuti akwete kala ndamo syambone soni akusaŵengana ni yacinyengo yayikusatendekwa m’madini. Pele ŵane nganakola ndamo syambone soni ŵajinji ŵakwete ndamo syakusakala syakusasosekwa kusileka. Ni cikamucisyo ca Yehofa mpaka tuŵe ŵakusimicisya kuti mpaka tupate ‘ŵandu ŵaŵasagwile kuti tapocele umi wangamala.’—Mase. 13:48; 1 Tim. 2:3, 4.

5. Ana cici cacikusakamucisya kuti ŵandu apikane utenga wetu mwangasawusya?

⁵ Twaganicisyeje Soni Tuŵeje Ŵakusamala. Ndaŵi syejinji ŵandu akusapikanila utenga wetu ngaŵa ligongo lya yatukusaŵeceta nambo mwatukuŵecetela. Jemanjaji akusayamicila naga tuli mkuŵeceta nawo mwakuwusimana mtima, mwakusamala soni mwakwalosya lung’wanu. Ngatukusasosekwa kwakanganicisya kuti apikanile yatukuŵeceta. M’malo mwakwe tukusapikanicisya mwakusajiwonela jemanjaji ngani jakwamba dini. Mwacisyasyo, ŵandu ŵane ŵangasaka kuŵecetana ya dini ni mundu jwacilendo. Ŵane akusaganisya kuti yili yangaŵajilwa kumwusya mundu yakusaganisya pakwamba ya Mlungu. Soni ŵane akusatenda sooni kuwonedwa ali mkuŵalanga Baibulo mnopemnope ni Ŵamboni sya Yehofa. Mulimosemo tukusosekwa kupikanicisya mwakusapikanila jemanjajo.—2 Tim. 2:24.

6. Ana cici cacikulosya kuti ndumetume Paulo jwacengaga, soni mpaka tusyasye camtuli cisyasyo cakwe?

⁶ Ana mpaka tutende wuli naga mundu jwine ngakusangalala patukukamulicisya masengo maloŵe mpela gakuti, “Baibulo,” “yakupanganyikwa,” “Mlungu,” kapena “dini”? Mpaka tumsyasye ndumetume Paulo ni kucenga mwatukusaŵecetela ni jemanjajo. Paulo jwakamulicisyaga masengo Malemba pajwaŵecetanaga ni Ayuda. Nambo pajwaŵecetanaga ni ŵandu ŵacalijiganye ŵa ku Gilisi ku Aleopagi, jwalakwe nganiŵasalilaga kuti yakuŵecetayo yili ya m’Baibulo. (Mase. 17:2, 3, 22-31) Ana mpaka tusyasye camtuli cisyasyo ca Paulo celeci? Naga tukuŵecetana ni mundu jwangakusakulupilila Baibulo, mpaka yiŵe yakamucisya ngamsalila kuti yatukuŵecetayo yikutyocela m’Baibulo. Naga tukopocele kuti mundu jwatukuŵecetana najo akusatenda sooni ŵane pam’weni ali mkuŵalanga Baibulo, mpaka tulinje kumlosya malemba mwakuti ŵane akamanyilila, mwine pakamulicisya masengo foni kapena tabuleti.

7. Ana tukusosekwa kutenda cici kuti tumsyasye Paulo, mwakamulana ni 1 Akolinto 9:20-23?

⁷ Tuŵeje Ŵakupikanila Soni Ŵakupikanicisya. Tukusosekwa kulingalinga kupikanicisya ligongo lyakwe ŵandu ŵatusimene nawo akusaganisya m’litala line lyakwe. (Mis. 20:5) Aganicisyesoni cisyasyo ca Paulo cila. Jwalakwe jwakusile ni Ayuda. Nambosoni jwasosekwaga kucenga pajwaŵecetanaga ni ŵandu ŵamitundu jine, ŵele nganamanyililaga yejinji pakwamba ya Yehofa soni Malemba. Tukusosekwa kuwungunya kapena kwawusya ŵandu ŵane ŵa mumpingo wetu, kuti  tumanyilile kaganisye soni mwakusapikanila ŵandu ŵa m’delajo.—Aŵalanje 1 Akolinto 9:20-23.

8. Ana ni litala limo lyapi lyakutandila kuŵecetana yakwamba Baibulo?

⁸ Cakulinga cetu cili kupata ŵandu ‘ŵakuŵajilwa.’ (Mat. 10:11) Kuti tutende yeleyi, tukusosekwa kwawusya ŵandu yakusaganisya soni kupikanila pakutusalila. M’bale jwine jwa ku England, akusiŵawusya ŵandu nganisyo syawo pakwamba yampaka litende liŵasa kuti liŵe lyakusangalala, kulela ŵanace, kapena yampaka atende kuti apilile yangali cilungamo. Panyuma pakupikanila nganisyo syawo, jwalakwe akusaŵeceta kuti, “Akuganisya wuli pakwamba ya maloŵe aga gagalembedwe yaka ciŵandika 2,000 yipiteyo?” Kaneko, mwangajikolanga “Baibulo” jwalakwe akusiŵalosya ŵanduwo malemba gakamulana ni nganijo kutyocela pa foni jakwe.

9. Ana mpaka twakamucisye camtuli ŵandu ŵangakusasaka kambilana yakwamba Mlungu?

⁹ Mpaka twayice pamtima ŵandu ŵangakusaka kambilana nawo yakwamba Mlungu mwakwasalila yindu yakuyimanyilila kala. Mwacisyasyo, ŵandu ŵajinji akusatenda lung’wanu ni yakupanganyikwa. M’yoyo, mwine mpaka tuŵecete maloŵe mpela gakuyicisyaga: “Komboleka kuti wawojo akumanyilila kuti yindu yasambano yakusapanganya ŵasayansi, ndaŵi syejinji akusajigalila ku yindu yayipali kala. Mwacisyasyo, ŵakupanganya mayikolofoni akusajigalila mawiwi. Nombesoni ŵakupanganya kamela, akusajigalila mugaŵelele meso. Ana cici cacikusayika munganisyo mwawo pakuganicisya ya yakupanganyikwayi? Ana akusaganisya kuti yagambile kusimanikwa jika, pana juŵayipanganyisye, kapena pana muyaŵelele?” Panyuma pakupikanila nganisyo syawo mpaka tujonjecesye kuti, “Mwine mpaka tusimonje kuti ana ŵasayansi pakulijiganya yakwamba mawiwi soni meso akusaŵa ali mkulijiganya kutyocela kwa ŵani? Yajwasasile jwakulemba ndakatulo jwine jwakala yikusandesya lung’wanu mnope. Jwalakwe jwatite, ‘Ana juŵapanganyisye mawiwi nganaŵa apakombwele kupikana? Ana ŵaŵapanganyisye meso nganaŵa akombwele kulola? . . . Jwalakwe ni jwakusapeleka umanyilisi kwa ŵandu!’ Ŵasayansi ŵane akusakamulana ni maloŵe gelega soni akusakulupilila kuti yindu yatesile kupanganyikwa.” (Sal. 94:9, 10) Kaneko mpaka tulosye fidiyo kutyocela pa jw.org^® palembile kuti “Zochitika pa Moyo wa Anthu Ena” pa ngani syakuti “Mmene Moyo Unayambira.” (Alole palembile kuti MABUKU > MAVIDIYO.) Kapena mpaka tugaŵile kabuku kakuti Ana Yaumi Yatesile kupanganyidwa? Kapena kakuti Yiwusyo Msano Yakusosekwa Kuliwusya Yakwamba Kuwatyocele Umi.

10. Ana mpaka tutande camtuli kuŵecetana ni mundu jwangakusasaka kukambilana yakwamba Mlungu?

¹⁰ Ŵandu ŵajinji akusasaka sogolo jambone. Nambope, ŵajinji akusatenda woga ligongo akusaganisya kuti cilamboci cicijonanjidwa kapena ngasiciŵasoni malo gakutama ŵandu. Jwakulolela mkuli jwine jwa ku Norway jwasasile kuti ŵandu ŵangakusasaka kuŵecetana nawo yakwamba  Mlungu, mpaka asace kambilana nawo yakwamba yayikutendekwa pacilambopa. Panyuma pakwakomasya ŵanduwo jwalakwe akusiŵawusya kuti, “Ana akuganisya wuli pakwamba ya yindu yatukwembeceya kusogoloku? Ana cembeceyo cetu cikusadalila acimlongola ŵandale, ŵasayansi, kapena yine yakwe?” Panyuma pakupikanila nganisyo syawo, jwalakwe akusaŵalanga kapena kusala maloŵe ga pa lilemba lyalikusasala yakwamba msogolo. Ŵandu ŵane akusatenda lung’wanu ni yajikusasala Baibulo yakuti cilamboci ciciŵapo mpaka kalakala, soni kuti ŵandu ŵambone cacitama mwelemo kwangamala.—Sal. 37:29; Jwak. 1:4.

11. (a) Ligongo cici tukusosekwa kamulicisyaga masengo matala gakulekanganalekangana patukwalalicila ŵandu? (b) Ana mpaka tusyasye camtuli cisyasyo ca Paulo cacikusasimanikwa pa Aloma 1:14-16?

¹¹ Tukusosekwa kamulicisyaga masengo matala gakulekangalekangana patukwalalicila ŵandu ŵatusimene nawo. Ligongo cici? Ligongo mundu jwalijose ali jwakulekangana ni jwine. Cindu campaka cimtendekasye lung’wanu mundu jwine, mundu jwine nganiciŵa cimtendekasisye lung’wanu. Ŵandu ŵane akusasangalala kambilana nawo yakwamba Mlungu kapena Baibulo, pele ŵane akusasaka kambilana nawo kaje yindu yine candanda mkanituŵecete ya Mlungu kapena Baibulo. Mulimosemo, tukusosekwa kamulicisya masengo upile wuliwose wampaka tukole pakuŵecetana ni ŵandu ŵamtundu wuliwose. (Aŵalanje Aloma 1:14-16.) Nambope, tukumbucileje kuti Yehofa ni jwakusatendekasya kuti usyesyene ukule m’mitima mwa ŵandu ŵakusanonyela kutenda yambone.—1 Akoli. 3:6, 7.

12. Ana mpaka tutende wuli kuti twayice pamtima ŵandu ku Asia ŵanganaganicisyejepo yakuti kwana Mkupanganya?

¹² Kusyungulila pacilambo cosope, ŵakulalicila ŵajinji akusasimana ni ŵandu ŵajinji ŵakutyocela ku Asia. Kupwatika pelepa ŵakulalicilaŵa akusasimanasoni ni ŵandu ŵane ŵakusatyocela m’yilambo yele maboma gatamilikasisye malamusi gangakunda kuti ŵandu alambileje mwagopoka. Ŵandu ŵajinji ŵa m’yilambo ya ku Asia, nganaganicisyejepo yakuti kwana Mkupanganya. Ŵane mwa jemanjaji akusaŵa ŵakusacilila kulijiganya Baibulo. Nambo ŵane ŵangasaka kwasalila yindu yasambano. Ana mpaka twakamucisye camtuli jemanjaji? Ŵakulalicila ŵane ayiweni kuti yikusaŵa yakamucisya kutanda kunguluka ni ŵandu soni kwalosya lung’wanu. Kaneko naga yakomboleka akusiŵasalila yajitite Baibulo pakwakamucisya kola umi wambone.

13. Ana cici campaka cakamucisye ŵandu kutenda lung’wanu ni Baibulo? (Alole ciwulili papeji jandanda.)

¹³ Ŵandu ŵajinji akusakola lun’gwanu kandanda ni lunda lwalukusasimanikwa m’Baibulo. (Jwak. 7:12) Ku New York, mlongo jwine juŵaŵecetene ni ŵandu ŵa ku China jwasasile kuti, “Ngusalinga kwalosya lung’wanu soni kwapikanila ŵandu ŵanguŵecetana nawo. Pamanyilile kuti ali ŵakwika, ngusinawusya kuti, ‘Ana akutama wuli akuno? Ana apatile masengo? Ana ŵandu ŵa akuno akutama nawo cenene?’” Ndaŵi syejinji yeleyi yikusamkamucisya mlongoju kuti apate upile wakwasalila yajikusajiganya Baibulo. Naga upile uli upali, mlongoju akusasalasoni kuti, “Ana cici campaka citukamucisye kuti tuŵe paunasi wambone ni ŵandu? Ana mpaka asace kuti nasalile msyungu wawukusasimanikwa m’Baibulo? Ukusati, ‘Ndande ja ukangani jili mpela mesi gakwiticila, m’yoyo mtukuceje pamalopo ndewo mkanijitande.’ Ana akuganisya kuti yeleyi mpaka yatandekasye kuŵa ŵakamulana ni ŵane? (Mis. 17:14) Kambilana mpela kweleku mpaka kutukamucisye kupata ŵandu ŵakusaka kulijiganya yejinji.

14. Ana m’bale jwine jwa Kungopoko Lyuŵa kwa Asia akusiŵakamucisya camtuli ŵandu ŵangakulupilila Mlungu?

¹⁴ Ana mpaka tuŵecetane camtuli ni ŵandu ŵakusati ŵangamkulupilila Mlungu? M’bale jwine juŵalalicile mnope kwa ŵandu ŵanganakola dini ŵa Kungopoko Lyuŵa kwa Asia jwasasile kuti, “Akuno mundu pasasile kuti, ‘Jwangakulupila  Mlungu,’ akusaŵa ali mkugopolela kuti jwangakuwona kusosekwa kwakulambila milungu jakusalambila ŵandu ŵamumkuli wakwe. M’yoyo ngusajiticisya yakuti milungu jejinji jili jakupanganyikwa ni ŵandu soni nganijiŵa jisyesyene. Kaneko ngusaŵalanga lilemba lya Yelemiya 16:20, lyalikusati, ‘Ana mundu mpaka alipanganyicisye milungu jisyesyene?’ Kaneko ngusam’wusya kuti, ‘Ana mpaka tumanyilile camtuli kuti mlungu aju ali jusyesyene soni aju ali jwakupanganyikwa ni ŵandu?’ Ngusampikanila mundujo pakwanga kaneko ngusaŵalanga lilemba lya Yesaya 41:23, lyalikusati, ‘Mtusalile yiticitendekwa msogolo kuti tusimicisye kuti jemanja mli milungu jisyesyene.’ Kaneko ngusinalosya cisyasyo ca yindu yasasile Yehofa kuti yicitendekwa msogolo.”

15. Ana tukulijiganya cici pa cisyasyo ca m’bale jwa Kungopoko Lyuŵa kwa Asia?

¹⁵ M’bale jwine jwa Kungopoko Lyuŵa kwa Asia akusakamulicisya masengo litala lyakuyicisyali pakutenda mawulendo gakuwilisya. Jwalakwe jwatite, “Ngusinalosya cisyasyo ca lunda lwa m’Baibulo, yakulocesya yayakwanilicikwe, nambosoni malamusi ga kajende ka yindu yakupanganyikwa. Kaneko ngusinalosya ligongo lyakwe yosopeyi yikusalosya kuti pana Mkupanganya jwalunda. Naga mundujo atandite kuyiwona kuti komboleka kuti Mlungu apali, ngusatanda kumlosya yajikusasala Baibulo pakwamba ya Yehofa.”

16. (a) Mwakamulana ni Ahebeli 11:6, ligongo cici ŵakulijiganya Baibulo akusosekwa kumkulupilila Mlungu soni Baibulo? (b) Ana mpaka twakamucisye camtuli kuti atendeje yeleyi?

¹⁶ Patukulijiganya Baibulo ni ŵandu ŵanganakola dini, tukusosekwa kupitilisyape kwakamucisya kuti akole cikulupi cakulimba cakuti kwana Mlungu. (Aŵalanje Ahebeli 11:6.) Kupwatika pelepa, tukusosekwa kwakamucisyasoni kuti ajikulupilileje mnope Baibulo. Yeleyi yikugopolela kuti tukusosekwa kwajiganya mwakuwilisyawilisya ngani sine. Pandaŵi jilijose jatukulijiganya nawo, tukusosekwa kambilana nawo umboni wakulosya kuti Baibulo jili Maloŵe ga Mlungu. Yeleyi mpaka yipwatice kusala mwakata yakulocesya ya m’Baibulo yayakwanilicikwe, yajikusati Baibulo pakukamulana ni sayansi soni mbili ja ŵandu, nambosoni yajikusati Baibulo pakutukamucisya pa umi wetu.

17. Ana cinonyelo cetu pa ŵandu cili cakusosekwa camtuli?

¹⁷ Tukusitwakamucisya ŵandu kuti aŵe ŵakulijiganya ŵa Yesu mwakwalosya cinonyelo, cinga akwete dini kapena iyayi. (1 Akoli. 13:1) Patukwajiganya, cakulinga cetu cili kwalosya kuti Mlungu akusiŵanonyela soni kuti jwalakwe akusasaka kuti nombenawo amnonyeleje. Caka cilicose, ŵandu ŵajinji ŵanganakola lung’wanu ni dini akusabatiswa ligongo lyakulijiganya kumnonyela Mlungu. M’yoyo tukoleje nganisyo syambone, twalosyeje cinonyelo soni lung’wanu ŵandu ŵa mtundu wuliwose. Twapikanileje pakuŵeceta. Tulinjeje kwapikanicisya. Nambosoni Twajiganyeje kuti aŵe ŵakulijiganya ŵa Klistu kupitila mu cisyasyo cetu.