MABUKUGA gakwete yiwulili yakusalala. Yiwuliliyi yangamucisyaga kuyiwona yinduyo munganisyo mwangu. Yakuyicisya yakwe, kutandila ndili mwanace, nakwete sala jakusaka kumanyilila yejinji ya m’Baibulo.

Ngondo Jaŵili ja Pacilambo Cosope mkanijitande m’cilambo ca India, umi wangu wayice pakutesya canasa. Baba ŵangu ŵawundwice kaneko ulombela wamasile. Nganimbikanicisyaga ligongo lyakwe ulombela wa baba ni mama wamasile. Yeleyi yandendekasisye kuŵa jwakusingalilwa. Pakuŵa mwanace mwiŵasamu naliji jika, nasoŵaga cikamucisyo cele nasosekwaga pandaŵijo.

Kaneko mama ni une twasamile mu msinda wine wakolanjikwa kuti Karachi. Lisiku line, kumangwetu kwayice dokotala jwine jwacikulile lina lyakwe Fred Hardaker. Jwalakwe jwaliji jwa dini ja Mboni sya Yehofa. Nombe najo m’mishonale juŵalipele liŵasa lyetu mabuku jula jwaliji jwa dini jijiji. Fred ŵaŵendile mama kuti atendeje nawo lijiganyo lya Baibulo nambo mamawo ŵakanile. Ŵagambile kumsalila kuti anjiganyeje unejo. Natandite kulijiganya Baibulo cijuma cakuyicisya.

 Pali pamasile yijuma yamnono, natandite kwawula ku misongano jajatendekwaga kucipatala ca M’bale Hardaker. Ŵamboni ŵacikulile ŵakwana 12 ni ŵaŵasonganaga ndaŵi syosope. Jemanjaji ŵanjigalaga mpela mwanagwawo mwamti ŵasamalilaga cenene. Ndaŵi syosope natamaga pambali pawo, soni ŵaŵecetanaga ni une mwacinonyelo. Yeleyi ni yanasosecelaga mnope pandaŵiji. Jwangaliŵalila cinonyelo cawo.

Kaneko M’bale Hardaker jwambendile kuti njendeje najo mu undumetume wamumgunda. Ŵanjiganyisye kamulicisya masengo kwa galamafoni kuti twawugulileje ŵandu ngani sya m’Baibulo ni kupikanilaga. Ngani sine ŵandu nganasangalalaga nasyo. Nambope une nasangalalaga ni masengoga. Naliji jwakusacilila kwasalila ŵane yanalijiganyisye m’Baibulo.

Asilikali ŵa cilambo ca Japan paŵatandite kulimbana ni cilambo ca India, ulamusi wa Britain watandite kulagasya Mboni sya Yehofa. Yeleyi yaliji m’yoyo ligongo pandaŵiji cilamboci caliji pasi pa ulamusi wa Britain. Kaneko mu July 1943, ŵandyosisye sukulu. Aticala ŵetu ŵakulungwa ŵaŵaliji mlongola jwa dini ja Anglican ŵasalile mama kuti une nganimba cisyasyo cambone ligongo lyakusongana ni Mboni sya Yehofa. Yasakalisye mnope mama mwamti ŵandekasisye kusongana. Panyuma pakwe, ŵandopwele kuti ngatameje ni baba mu tawuni ja Peshawar. Najesile ulendo wa makilomita 1,370 pasitima japamkuli. Ligongo lyakusoŵa cakulya causimu soni kuleka kusongana, unasi wangu ni Yehofa watandite kunandipa.

Mu 1947, nawujile mumsinda wa Karachi kuti ngapate masengo. Kweleko, napite ku cipatala ca M’bale Hardaker. Ŵambocele ni magasa gaŵili.

Pakuganisya kuti yikumbweteka, ŵambusisye kuti, “Ana mkulwala cici?”

Najanjile kuti, “Ngangulwala cilicose, nambo ngusaka lijiganyo lya Baibulo.”

Kaneko ŵatite, “Ana mkusaka tutande cakaci?”

Natite, “Tutande lelopejino naga yili yakomboleka.”

Twatandite lijiganyo lya Baibulo cilo ca lisiku lyeleli. Caliji cilo cakusangalasya mnope. Mama ŵalinjilelinjile kundekasya kusongana ni Ŵamboni, nambo naliji ndili simicisye kuti ngindeka. Pa August 31, 1947, nabatiswe pakulosya kulipeleka kwangu kwa Yehofa. Mkanipapite ndaŵi jelewu, ndili ni yaka 17, natandite upayiniya wakutamilicika.

Undumetume wangu nawutandile mumsinda wa Quetta. Kweleku ni kuŵatamaga kalakala asilikali ŵa Britain. Mu 1947, cilambo ca India ŵacigaŵile paŵili, mbali jine kuŵa cilambo ca India, mbali jinejo Pakistan. * Kugaŵanyaku kwatendekasisye kuti ŵandu ŵakulekangana dini amenyaneje. Yakuyicisya yakwe ŵandu ciŵandika 14,000,000 ŵasamile msimangwawo. Ŵandu ŵa dini ja Cisilamu ŵapite kukutama ku Pakistan, ŵa dini ja Cihindu ni Cisiki ku India. Yaciwawayi yili mkati ni panautandite ulendo wa ku Quetta. Nakwesile sitima japamkuli ku Karachi, jajagumbele mnope ŵandu mwamti nalepele kwinjila mkati. M’yoyo, nagambile kupata pakuponda ni kamula cisyano.

Mumsinda wa Quetta nasimene ni George Singh juŵaliji mpayiniya jwapajika. Jwalakwe jwaliji jwa yaka ya m’ma 20. George jwambele njinga jakwe jakala kuti ngamulicisyeje masengo mu undumetume. Pakuŵa mkuliwu waliji wamatumbi, ndaŵi sine nakwelaga, ndaŵi sine kwambaga kututa. Ndaŵi syejinji nasoŵaga ŵakwenda nawo mu undumetume. Pakumala kwa miyesi 6, nakwete majiganyo ga Baibulo gakwana 17. Ŵane mwa ŵanduŵa ŵaŵele Mboni sya Yehofa. Jumo, jwaliji Sadiq Masih, juŵaliji msilikali. M’baleju jwatukamucisye une ni George kugopolela mabuku gakutagulila ya Baibulo m’ciŵeceto ca Ciurdu. Celeci cili ciŵeceto cakusaŵeceta ŵandu ŵajinji ku Pakistan. Pali papite kandaŵi, Sadiq jwaŵele jwakulalicila jwakulipeleka mnope.

Kaneko, nawujile mumsinda wa Karachi. Mumsindawu, natandite kutumicila pampepe ni amishonale ŵaŵagambile kumalisya kwene majiganyo gawo ku Sukulu ja Gileadi. Mena gawo galiji Henry Finch ni Harry Forrest. Abaleŵa ŵangamucisye kwabasi! Pandaŵi jine nampecesye M’bale Finch kukulalicila kumpoto kwa cilambo ca Pakistan. Camungulugulu matumbi gelewu mnope, twasimene ŵandu ŵakuŵeceta ciŵeceto ca Ciurdu. Ŵandu ŵakwe ŵaliji ŵakulinandiya soni ŵakusacilila kulijiganya Baibulo. Pali pamasile yaka yiŵili, ŵambilasile kuti ngajinjile Sukulu ja Gileadi. Panamalisisye majiganyoga, nawujile ku Pakistan, kwele ndaŵi  sine natumicilaga mpela jwakulolela mkuli. Une ni abale ŵane ŵatatu ŵaŵalijisoni amishonale twatamaga yalumo kunyumba ja amishonale mumsinda wa Lahore.

Mu 1954, amishonale ŵaŵatamaga ku Lahore nganakamulanaga, yaliji yakutesya canasa. Ligongo lyakuti mwangaganisya cenene naŵicile kunyuma mbali jimpepe pa ukanganiwu, napocele nayo camuko camacili. Natengwice mnope, mwamti naliwonaga mpela mundu jwakulepela. Ligongo lya yeleyi, nawujile ku Karachi kaneko napite mumsinda wa London ku England kuti mwine jikambite mbepo jine.

Mumpingo wetu ku London, mwaliji abale ni alongo ŵajinji ŵa m’liŵasa lya Beteli ja ku London. Twasonganagasoni ni M’bale Pryce Hughes juŵangamucisyaga mwacinonyelo. M’baleju jwaliji jwakulongolela yindu pa nyambi. Lisiku line, jwasalile kuti pandaŵi jine jwapocele camuko camacili kutyocela kwa Joseph F. Rutherford, juŵalongolelaga masengo gakulalicila pacilambo cosope pandaŵijo. M’bale Hughes paŵalingaga kuliŵicila kunyuma, M’bale Rutherford ŵamjamwice mwamacili. Nasimonjile mnope kum’wona M’bale Hughes ali mkumwemwetela paŵasalilaga yeleyi. Jwasasile kuti pandanda yamsakalisye. Nambo kaneko jwayiweni kuti ŵasosekwaga camuko camacili soni kuti celeci caliji cinonyelo ca Yehofa. (Ahe. 12:6) Yaŵaŵecete m’baleju yalimbikasisye mnope soni yangamucisye kuti ndandilesoni kutumicila Yehofa mwakusangalala.

Mkanipapite ndaŵi jelewu, mama ŵayicesoni ku London. Kaneko ŵatandite kulijiganya Baibulo ni M’bale John E. Barr, jwele mkupita kwa ndaŵi jwatumicile mu Likuga Lyakulongolela. Mama, ŵapite pasogolo mwausimu mpaka ŵabatiswe mu 1957. Panyuma pakwe napikenesoni kuti baba mkanawe, ŵatandite kulijiganya Baibulo ni Ŵamboni sya Yehofa.

Mu 1958, nalombele mlongo jwa ku Denmark lina lyakwe Lene. Jwalakwe jwatamilicice ku London. Mwanace jwetu jwandanda pa ŵanace msano jwapagwile m’caka cakuyicisya. Napatilesoni maundumetume gane mumpingo ku Fulham. Nambo kaneko, ligongo lya kulwalalwala kwa ŵamkwangu, twasosekwe kusamila kumkuli wakutukutila. M’yoyo mu 1967, twasamile mumsinda wa Adelaide, ku Australia.

Mumpingo wetu ku Adelaide mwaliji Aklistu ŵasagulwe ŵacikulile ŵakwana 12. Jemanjaji ŵaliji ŵakulipeleka mnope pamasengo gakulalicila. Nganiyitujigalila ndaŵi jelewu kuti tusyoŵelele kutenda yausimu.

Mu 1979, ni pajwapagwile Daniel, mwanace jwetu jwakumalisya. Mwanaceju jwapali jwamseseŵale (Down syndrome) * mwamti madokotala gatite  nganaŵa atemi yaka yejinji. Mpaka apano nganimba ngombwele kusala cenene muyatupwetecele mumtima. Twalipelece pakumsamalila, kwineku tuli mkwendelecela kwasamalila ŵanace ŵane mcece ŵala. Ndaŵi sine cilu ca Daniel cacengaga mtundu ligongo lya kunandipa kwa lipuje m’cilu. Yeleyi yatendekwaga ligongo mtima wakwe waliji wepowoce. Payitendekwe yeleyi twawutucilaga najo ku cipatala. Atamose kuti jwalwalagalwalaga, nambo jwaliji jwa lunda soni jwacinonyelo. Jwamnonyelagasoni mnope Yehofa. Liŵasa lyosope palikupopela pandaŵi ja cakulya, Daniel jwanonyelaga kuŵika magasa gakwe pampepe. Pakumalisya jwajiticisyaga ni mtwe, soni kujila kuti “Ami!” mwamacili, kaneko kutanda kulya.

Daniel paŵaliji ni yaka 4, ŵamkamwile ni ulwele wa kansa ja m’miyasi. Kusamalila mwanaceju kwaliji kwakusawusya mnope soni kwakulagasya nganisyo. Nalipikanaga kuti sigele panandi kulwala ulwele wa nganisyo. Lisiku line panatengwice mnope, jwakulolela mkuli jwetu, M’bale Neville Bromwich, jwayice kunyumba. Jwalakwe jwatukumbatile une ni ŵamkwangu, kaneko wosope twalisile. Maloŵe gakwe gacinonyelo galiji gakutondoya kwabasi. M’baleju jwatyosile ca m’ma 1 koloko kumasikusiku. Mkanipapite ndaŵi jelewu, Daniel jwajasice. Caliji cindu cakupweteka mnope kwa liŵasa lyetu. Nambope, yaliji yakutamika mtima pasi kukumbucila kuti Yehofa nganaŵa amliŵalile. (Alo. 8:38, 39) Yiciŵa yakusangalasya mnope kuwonegana najo m’cilambo casambano pacacijimuka.—Yoh. 5:28, 29.

Nalwasile ulwele wakuwa yiŵalo kaŵili. Atamose yili m’yoyo, sambano ngutumicila mpela jwamkulungwa jwa mumpingo. Yasimene nayo paumi yingamucisye kuŵa mundu jwacinonyelo soni jwakwatendela canasa ŵane, mnopemnope ŵakusimana ni yakusawusya yekulungwa. Ngusalinjilila kwapikanicisya mnope. Ndaŵi syosope ngusinaliwusya kuti, ‘Ana yasimene nayo ŵanduŵa yitendekasisye kuti aganisyeje soni kutenda yindu mwamtuli? Ana mpaka nalosye wuli kuti ngusinanonyela? Ana mpaka nalimbikasye mwamtuli kuti atendeje lisosa lya Yehofa?’ Ngusanonyela mnope kutenda maulendo gakucinga mumpingo mwetu. Sonitu pangwalimbikasya ŵane mwausimu, yikusaŵa mpela ngulilimbikasyasoni namsyene.

Mumtimamu, ngusapikana mpela jwamalumbo juŵatite, “Panalagaga mnope nganisyo, [Yehofa] ŵangamucisye soni ŵandamice mtima pasi.” (Sal. 94:19) Jwalakwe aŵele ali mkungamucisya mu yipwetesi ya liŵasa lyangu, mu yakutengusya yapaumi wangu, mu ndaŵi ja yindu yakulagasya nganisyo nambosoni pandaŵi jele ŵandu ŵasisyaga dini jangu. Kusala yisyene, Yehofa aŵele Mtati jwangu jusyesyene!