1. Ana Paulo jwakalamwisye ya cici Aklistu acimjakwe? (Alole ciwulili cacili penanipa.)

NDUMETUME Paulo paŵaliji mu ukayidi ku Loma ca m’ma 60 mpaka 61 C.E., jwalembele cikalata Aklistu ŵa ku Kolose. Jwalakwe jwasasile ya kusosekwa kwa ‘kupikanicisya yindu yausimu.’ (Akolo. 1:9) Jwasalilesoni kuti, “Nguŵeceta yeleyi pakogopa kuti mundu jwine tacimlambusya ni maloŵe gakopa. Msamale kuti jwine akasamkamula jemanja ni lunda lwa ŵandu soni cinyengo, mwakamulana ni misyungu ja ŵandu, mwakamulanasoni ni nganisyo syakwendela ŵandu ŵajinji m’cilamboci, ngaŵaga mwakamulana ni Klistu.” (Akolo. 2:4, 8) Paulo jwajendelecele kwasalila ligongo lyakwe nganisyo sya ŵandu ŵajinji syaliji syakulemweceka, soni ligongo lyakwe nganisyo sya cilambo mpaka siwonece mpela syakamucisya kwa ŵandu. Mwambone, nganisyo syelesi mpaka simtendekasye mundu kuliwona mpela jwalunda kwapunda ŵane. Cakulinga ca cikalataci caliji kwakamucisya abale kuŵambala nganisyo sya cilambo soni ndamo syakusakala.—Akolo. 2:16, 17, 23.

2. Ligongo cici tukusaka kutagulilana ya nganisyo sya cilambo?

² Ŵandu ŵakusajendela nganisyo sya cilambo ŵangakuya malamusi ga Yehofa, mwamti m’weji naga ngasamala mpaka yitutendekasye kuleka kumjegamila Yehofa. Masiku agano, nganisyo sya cilambo sili palipose, cinga m’ma TV, pa Intaneti, kumasengo soni kusukulu. Mu ngani ajino, citulijiganye yampaka tutende kuti nganisyo sya cilambo  sikatusokonasya. Citutagulilane nganisyo syacilambo syakwana msano, soni yampaka tutende kuti tusiŵambale.

3. Ana ŵandu ŵajinji akwete nganisyo syamtuli, soni ligongo cici akusaganisya m’yoyo?

³ “Mpaka mbe mundu jwambone atamose ngakulupilila yakuti kwana Mlungu.” M’yilambo yejinji, nganiyiŵa yacilendo kwapikana ŵandu ali mkuti ŵangakulupilila yakuti kwana Mlungu. Akusati nganaŵa ajinjile mu dini jilijose. Jemanjaji akusaŵa kuti nganawunguya mwakwanila maumboni gakuti kwana Mlungu, mwamti akusagamba kwendela yakuti catendeje yakusaka. (Aŵalanje Salimo 10:4.) Ŵane pakujigalila lunda lwa cilamboci akusati, “Mpaka ngole ndamo syambone atamose ngakulupilila kuti kwana Mlungu.”

4. Ana mpaka atagulilane cisyasyo camtuli ni mundu jwangakulupilila kuti kwana Mlungu juŵapanganyisye yosope?

⁴ Ana nganisyo syakuti kwangali Mlungu sili syakupikanika? Kwamba kujigalila yakusasala ŵa sayansi, mundu mpaka alaje kupikanicisya yakuti kwana Mlungu, soni kuti ni juŵapanganyisye yaumi yosope. Nambope kusala yisyene, pana maumboni gejinji gampaka gatukamucisye kwiticisya yakuti yaumi yapanganyidwe. Naga pakusasosekwa mundu kuti ataŵe nyumba, nambi wuli kuti papagwe yaumi! Yaumi, atamose yamwanamwana mnope, yikusakombola kuŵeleka yijakwe ya mtundu wakulandana nayo. Nambo nyumba jangatenda yeleyi. Ana ŵani juŵatendekasisye kuti yaumiyi yikomboleje kuŵelekana? Baibulo jikusajanga kuti, ‘Nyumba jilijose jikwete mundu juŵajitaŵile, nambo juŵapanganyisye yindu yosope ni Mlungu.’—Ahe. 3:4.

5. Ana mpaka tutende wuli ni nganisyo syakuti mundu mpaka asaguleje jika yayili yambone mwangamjegamila Mlungu?

⁵ Ana mpaka tutende wuli ni nganisyo syakuti mundu mpaka asaguleje jika yayili yambone mwangamjegamila Mlungu? Yili yisyene kuti, Maloŵe ga Mlungu gakusasala kuti atamose mundu jwangajiticisya yakuti kwana Mlungu, akusakola ndamo syambone. (Alo. 2:14, 15) Mwambone, mpaka ŵacimbicisyeje acinangologwe, soni kwanonyela. Nambo naga ngakukuya malamusi ga Mlungu, mpaka asaguleje yindu mwakulemweceka. (Yes. 33:22) Ŵandu ŵalunda ŵajinji masiku agano akusimicisya kuti mwayisakalile yindu pacilambopa, yikulosya kuti tukusosekwa cikamucisyo ca Mlungu basi. (Aŵalanje Yeremiya 10:23.) M’yoyo, ngatukusosekwa kulilambusya paganisya kuti mundu mpaka alisagulileje jika yayili yambone mwangamjegamila Mlungu ni malamusi gakwe, yindu ni kumjendelaga cenene.—Sal. 146:3.

6. Ana ŵandu ŵajinji masiku agano akusaganisya yamtuli pakwamba ya dini?

⁶ “Mundu mpaka aŵe jwakusangalala atamose ali nganaŵa mu dini.” Ŵandu ŵajinji akusajiticisya kaganisye ka cilambo keleka ligongo akusajiwona dini kuŵa jangasangalasya soni kuti jangali masengo. Nambosoni dini syejinji sikusatalikanganya ŵandu ni Mlungu ligongo lya kulokotela calikumi, kulalicila ya ndale, kapenasoni pakwajiganya yakuti ŵakusakala akusajawula kumoto pawile. Ni ligongo lyakwe yili yangasimonjesya kuti ŵajinji akusati mpaka aŵe ŵakusangalala atamose ali nganaŵa mu dini. Ŵandu mpela ŵeleŵa mpaka ajileje kuti, “Ya Mlungu ngusayinonyela kwabasi, nambo nganimba njinjile mu dini jilijose.”

7. Ana dini jakuwona mpaka jakamucisye wuli wawojo kuŵa ŵakusangalala?

⁷ Ana yili yisyene kuti mundu mpaka aŵe jwakusangalala atamose ali nganaŵa mu dini? Yili yisyene kuti mundu mpaka aŵe jwakusangalala naga nganaŵa mu dini jaunami. Nambo yili yangakomboleka kuŵa jwakusangalala yisyesyene ali nganaŵa paunasi wambone ni Yehofa, jwali “Mlungu jwakusangalala.” (1 Tim. 1:11) Yosope yakusatenda Mlungu yikusatukamucisya. Ŵakutumicila ŵakwe akusaŵasoni ŵakusangalala ligongo mtima wawo ukusaŵa pa kwakamucisya ŵane. (Mase.  20:35) Mwambone, kulambila kusyesyene kukusakamucisya kuti maŵasa gaŵeje gakusangalala. Dini jakuwona jikusatujiganya kuti twacimbicisyeje ŵamkwetu, tugawoneje malumbilo ga ulombela kuŵa gapajika, tuŵambaleje yamsese, twanonyeleje ŵane, soni yampaka tutende pakwalela ŵanace. Yakuyicisya ya yeleyi, ŵakulambila ŵasyesyene akusapanganya mipingo jakamulana, soni jakusangalala. Akusasangalalasoni kuŵa pa mkamulano wa abale wa pacilambo cosope.—Aŵalanje Yesaya 65:13, 14.

8. Ana lilemba lya Matayo 5:3 mpaka litukamucisye wuli kupata kwanga kwa ciwusyo cakuti, Ana cici cacikusatendekasya ŵandu kuŵa ŵakusangalala?

⁸ Sano, ana mpaka tutende wuli ni nganisyo sya cilambo syakuti mundu mpaka aŵe jwakusangalala atamose ali ngakutumicila Mlungu? Kwende tuganicisye kaje ciwusyo aci, Ana cici cacikusatendekasya ŵandu kuŵa ŵakusangalala? Ŵane akusasangalala ni masengo gawo, ŵane ung’asi, soni ŵane kutenda yindu yakusayinonyela. Ŵandu ŵane akusaŵa ŵakusangalala pakusamalila liŵasa lyawo kapena acimjawo. Elo, yosope yeneyi yikusatukamucisya kuŵa ŵakusangalala, nambope umiwu ukwete cakulinga cambone mnope campaka citukamucisye kuŵa ŵakusangalala mpaka kalakala. Mwakulekangana ni yinyama, m’weji mpaka tukombole kummanyilila Mkupanganya jwetu ni kumtumicilaga mwakulupicika. Mlungu ŵatupanganyisye kuti tusangalaleje pakutenda yeleyi. (Aŵalanje Matayo 5:3.) Mwambone, ŵakulambila ŵasyesyene akusasangalala kusongana pampepe pakulambila, kwineku ali mkulimbikasyana. (Sal. 133:1) Akusasangalalasoni ni mkamulano wawo wa pacilambo cosope, ndamo syambone, soni ni cembeceyo cakwete.

9. (a) Ana ŵandu ŵajinji akwete nganisyo syamtuli pangani jagonana? (b) Ligongo cici Maloŵe ga Mlungu gakusalekasya gonana kusa kwa ulombela?

⁹ “Ŵandu mpaka atendeje yagonana atamose mkanajinjile mu ulombela.” Ŵane mpaka atusalileje kuti, “Umi ngawujimaga yambone. Ni wuli kuŵengana ni yagonana mkanajinjile mu ulombela?” Nganisyo syakuti yili yangali kandu Mklistu kutenda yamsese sili syakulemweceka. Ligongo cici? Ligongo Maloŵe ga Mlungu gakusalekasya yamsese. * (Aŵalanje 1 Atesalonika 4:3-8.) Yehofa ni jwakusosekwa kutupa malamusi ligongo ni juŵatupanganyisye. Jwalakwe ni jwakusati ŵali paulombelape ni ŵampaka agonaneje. Mlungu akusatupa malamusi ligongo lyakutunonyela. Malamusigo galisoni gambone kwa m’weji. Maŵasa gagakusakuya malamusiga gakusanonyelana yisyesyene, gakusacimbicisyana, soni gakusaŵa gakusangalala. Mlungu jwangasangalala ni ŵandu ŵakasa malamusi gakwe mwamele.—Ahe. 13:4.

10. Ana Mklistu mpaka atende yamtuli kuti aŵambale yamsese?

¹⁰ Maloŵe ga Mlungu gakusatujiganya yampaka tutende kuti tuŵambale yamsese. Litala lyekulungwa lyakuŵambalila ndamoji lili kusamala ni yatukusalola. Yesu jwatite, “Jwalijose jwakumlolecesya jwamkongwe mpaka kumkumbila, atesile najo kala cikululu mumtima mwakwe. M’yoyo, naga liso lyenu lya kumlyo likumlemwekasya, mlikolotole ni kulijasa.” (Mat. 5:28, 29) Ligongo lya yeleyi, Mklistu nganaŵa alolelele yakuŵagula kapena kupikanila nyimbo syakola maloŵe gakuŵagula. Ndumetume Paulo jwalembele Aklistu acimjakwe kuti, “M’yiwulaje sambano yakumbila ya mtima wenu ya cilambo capasi yayili mwa jemanja, mpela cikululu.” (Akolo. 3:5) Konjecesya pelepa, tukusosekwa kusamala ni yatukusaganicisya soni kuŵeceta.​—Aef. 5:3-5.

11. Ligongo cici ŵandu ŵajinji akusasaka kupata masengo gapenani?

¹¹ “Mundu akusasangalala yisyesyene naga akwete masengo gapenani.” Ŵandu ŵajinji akusatulimbikasya kuti tukole yakulinga yakupata masengo gapenani. Masengo gakwe gakusaŵa gakumtendekasya mundu kuŵa jwakumanyika, jwaukumu, soni jwakusicila. Ligongo lyakuti ŵandu ŵajinji akusayiwona yeleyi kuŵa yakusosekwa mnope pa umi wawo, Mklistu mpaka atandesoni kuganisya m’yoyo.

12. Ana kupata masengo gapenani kukusayikasya cisangalalo?

¹² Ana yili yisyene kuti mundu jwakwete masengo gapenani ni kuŵa jwaukumu soni jwakumanyika akusasangalala mpaka kalakala? Iyayi. Tukumbucileje kuti Satana jwakwetesoni mtima wakusacilila kola ukumu wakwalamulila ŵane soni kusaka kuŵa jwakumanyika. Nambo apano yakuyicisya yakwe ali jwawukali soni jwangasangalala. (Mat. 4:8, 9; Ciu. 12:12) Yili yisyene kuti mundu jwakwete masengo gakumtendekasya kuŵa jwakumanyika, soni jwakusicila akusasangalala panandi. Nambo cisangalalo cangamala cikusayika ligongo lyakwakamucisya ŵane kulijiganya lunda lwa Mlungu. Sonitu, msimu wa cilamboci uli wa mpikisano. Yakuyicisya yakwe, ŵandu akusatendelana jelasi mnope, mwamti pambesi pakwe yikusaŵa “mpela akuwutusya mbungo.”—Mlal. 4:4.

13. (a) Ana tugawoneje wuli masengo gakucilu? (b) Ana cici cacampele Paulo cisangalalo cisyesyene, mwakamulana ni cikalata cakwe cakwawula kwa Aklistu ŵa ku Tesalonika?

¹³ Yili yisyene kuti tukusasosekwa kamula masengo kuti tupateje yakusosecela paumi, soni nganikuŵa kulemwa kupata masengo gatukusaganonyela. Nambo tukagawonaga masengogo mpela gakusosekwa mnope kupunda cilicose paumi wetu. Yesu jwatite, “Kapolo ngaŵa mkutumicila acambuje ŵaŵili, pakuŵa caciŵengana ni jumo ni kumnonyela jwinejo, kapena caciŵa jwakulupicika kwa jumo ni kumnyosya jwinejo. Nganaŵa akombwele kumtumicila Mlungu soni Cipanje pandaŵi jimo.” (Mat. 6:24) Kuŵika nganisyo syetu syosope pakumtumicila Yehofa soni kwajiganya ŵane Maloŵe gakwe, ni kwampaka kutukamucisye kuŵa ŵakusangalala mnope. Yeleyi ni yaŵasimicisye ndumetume Paulo kuti yili yisyene. Mkanatande Ciklistu, jwalakwe jwatesile majiganyo gele pambesi pakwe akaŵele mlongola jwa dini ja Ciyuda jwakumanyika mnope soni jwakusicila. Nambo ŵapatile cisangalalo cisyesyene paŵatandite masengo gakulalicila ni kupanganya ŵakulijiganya, soni kwawona ŵandu ali mkupikanicisya maloŵe  ga Mlungu mpaka kucenga umi wawo. (Aŵalanje 1 Atesalonika 2:13, 19, 20.) Pangalisoni yakutenda yine yakusangalasya kupunda yeleyi.

14. Ligongo cici ŵajinji mpaka ajile kuti nganisyo syakuti ŵandu mpaka amasye yakusawusya yawo sili syakamucisya?

¹⁴ “Ŵandu mpaka akombole kumasya yakusawusya yawo.” Ŵajinji mpaka ajile kuti nganisyo syelesi sili syambone. Nambo yikaŵe kuti yeleyi yili yisyene, nikuti ŵandu ngamkanasosekwaga Mlungu kuti ŵalongoleleje soni kuti mpaka atendeje yiliyose yakusaka. Nganisyo syakuti ŵandu mpaka akombole kumasya yakusawusya yawo mpaka siwonecesoni mpela syakamucisya pakujigalila yasasile ŵakuwungunya ŵane. Ŵakuwungunyaŵa akusati, ngondo, kasa malamusi, yilwele ni usawuci yikunandipa masiku agano. Ŵakuwungunya ŵane ŵatite, “Masiku agano umi ukwenda cenene ligongo lyakuti ŵandu akucitendekasya cilamboci kuŵa cambone.” Ana nganisyo mpela syelesi sikulosya kuti ŵandu asigele panandi kumalana ni yakusawusya yaŵele ali mkulaga nayo kwa ndaŵi jelewu? Kuti tupate kwanga kwa ciwusyoci, kwende tuwujilesoni ku yakusawusya yila.

15. Ana yakusawusya ya ŵandu yiyice papi?

¹⁵ Ngondo: Pangondo siŵili sya pacilambo cosope pawile ŵandu ŵakupunda 60,000,000. Kutandila pajamasile Ngondo Jaŵili ja Pacilambo Cosope, ŵandu nganalijiganya kalikose pa kogoya kwa ngondo. Pakwikanaga mu 2015, ciŵalanjilo ca ŵandu ŵakutila msimangwawo ligongo lya ngondo kapena kulagasidwa ciyice pa 65,000,000. Mu cakape ca 2015, ŵandu ŵakwana 12,400,000 ŵatisile msimangwawo. Kasa malamusi: Atamose kuti mitundu jine ja wiyi jinandipe m’yilambo yine, nambope apano wiyi wa pa Intaneti, ngalwe, soni uciswamba yikutupa mnope. Konjecesya pelepa, ŵandu ŵajinji akukulupilila kuti yacinyengo yikuwanda. Ŵandu akulepela kumasya yeleyi. Yilwele: Ŵandu akombwele kupata mitela ja yilwele yine. Nambo mu 2013 ŵakuwungunya ŵapatile kuti caka cilicose ŵandu ŵakupunda 9,000,000 ŵa yaka yangakwana 60 akusawa ni ulwele wa mtima, kuwa kwa yiŵalo, kansa, ni yine. Usawuci: Banki japacilambo cosope jasasile kuti ciŵalanjilo ca ŵandu ŵausawuci ku Africa mu 1990 caliji 280,000,000, nambo mu 2012 ciŵalanjiloci cakwesile kwika pa 330,000,000.

16. (a) Ligongo cici Ucimwene wa Mlungupe ni wampaka umasye yakusawusya ya ŵandu? (b) Ana Yesaya ni jwamasalimo jwasasile kuti Ucimwene wa Mlungu ucitenda cici?

¹⁶ Nambo yeleyi nganiyiŵa yacilendo ligongo ŵandu ŵakulongolela m’yiwanja yakulola ya mbiya, soni yandale ali ŵakulinonyela. Jemanjaji nganaŵa akombwele kumasya ngondo, kasa malamusi, yilwele ni usawuci. Nambo Ucimwene wa Mlungu mpaka ukombole. Kwende tulole yacacitenda Yehofa. Ngondo: Ucimwene wa Mlungu ucimasya yayikusatandisya ngondo mpela kulinonyela, cinyengo, lusagu, dini jaunami, soni Satana msyenejo. (Sal. 46:8, 9) Kasa malamusi: Ucimwene wa Mlungu watandite kala kwajiganya ŵandu ŵajinji kuti anonyelaneje soni kulupililana. Pangali boma jine jilijose jampaka jikombole kutenda yeleyi. (Yes. 11:9) Yilwele: Yehofa cacakamucisya ŵandu ŵakwe kuti aŵe ŵamlama. (Yes. 35:5, 6) Usawuci: Yehofa caciwumasya. Ŵandu ŵakwe caciŵa ni umi wambone soni paunasi wambone ni jwalakwejo. Yindu yeleyi yili yakusosekwa mnope kupunda cipanje.—Sal. 72:12, 13.

17. Ana mpaka atende wuli kuti aŵambale nganisyo sya cilambo?

¹⁷ Naga akupikana nganisyo syacilambo syakusisyana ni cikulupi cawo, awungunye yagakusasala Maloŵe ga Mlungu pangani jelejo kaneko atagulilane ni Mklistu mjawo. Aganicisye ligongo lyakwe ŵandu ŵajinji mpaka asinonyele nganisyo syelesi, kulemweceka kwakwe, soni yampaka atende kuti asiŵambale. Kukuya yaŵasasile Paulo kwa Aklistu ŵa ku Kolose mpaka kutucenjele ku nganisyo sya cilambo. Jwalakwe jwatite, “Mjendelecele kwenda mwalunda pakutenda yindu ni ŵandu ŵakusa . . . Mmanyilile mwampaka mumjanjile mundu jwalijose.”—Akolo. 4:5, 6.