1-3. (a) Cinga yindu yili wuli kwa m’weji, ana cindu candanda catukusosekwa kulolecesya cili cici? (b) Ana yakusawusya yapi yakusasimana nayo ŵandu ŵakulijiganya ciŵeceto cine, soni ana yeleyi yikupeleka yiwusyo yatuli? (Alole ciwulili cacili penanipa.)

ŴAMBONI SYA YEHOFA ŵajinji masiku agano akujigala nawo mbali pakwanilisya mesomkulola gakusala ya kulalicila ngani syambone “kwa ŵandu ŵa m’cilambo cilicose, lukosyo lulilose, ciŵeceto cilicose soni mtundu uliwose.” (Ciu. 14:6) Ana wawojo ali jumo mwa ŵandu ŵakulijiganya ciŵeceto cine? Ana akutumicila mpela m’mishonale, kapena akutumicila mu mkuli wakusosecela ŵakulalicila ŵajinji m’cilambo cine? Kapena ana akusongana mumpingo wa ciŵeceto cine m’cilambo cawo peco?

² Mpela ŵakutumicila ŵa Yehofa, wosopewe candanda tukusosekwa kulolecesya kuti tukulimbisya usimu wetu soni wa liŵasa lyetu. (Mat. 5:3) Nambope, ndaŵi sine mpaka yitusawusyeje kutenda lijiganyo lyapajika lyakamula mtima ligongo lyakola yakutenda yejinji. Nambosoni ŵandu ŵakutumicila mu mkuli wa ciŵeceto cine, akusasimana ni yakusawusya yine.

³ Konjecesya pa kulijiganya ciŵeceto casambano, abale ni alongo ŵakutumicila m’mikuli ja yiŵeceto yine akusasosekwasoni  kulolecesya kuti akulisya mitima jawo cakulya causimu cakutawuna mwakutamilicika. (1 Akoli. 2:10) Ana mpaka atende catuli yeleyi naga ngakukombola kupikanicisya cenene ciŵeceto cakusakamulicisya masengo mumpingomo? Soni ana acinangolo ŵaciklistu mpaka alolecesye catuli kuti Maloŵe ga Mlungu gakwayika pamtima ŵanace ŵawo?

4. Ana cici campaka cisokonasye usimu wetu? Apelece cisyasyo.

⁴ Kulepela kupikanicisya Maloŵe ga Mlungu m’ciŵeceto cine mpaka kusokonasye usimu wetu. M’yaka ya m’ma 400 B.C.E., * Nehemiya ŵadandawile mnope paŵapikene kuti ŵanace ŵane ŵaciyuda ŵaŵawusile ku ukapolo ku Babulo nganakombolaga kuŵeceta Cihebeli. (Aŵalanje Nehemiya 13:23, 24.) Ŵanace ŵeleŵa nganakola cakwamanyikasya kuti ŵaliji ŵakutumicila ŵa Mlungu ligongo nganapikanicisyaga gopolela kwa Maloŵe ga Mlungu.—Neh. 8:2, 8.

5, 6. Ana acinangolo ŵane ŵakutumicila mumkuli wa ciŵeceto cine ayiweni yindu yatuli, soni ligongo cici?

⁵ Acinangolo ŵaciklistu ŵane ŵakutumicila mu mkuli wa ciŵeceto cine ayiweni kuti ŵanace ŵawo alesile kola lung’wanu ni usyesyene. Ligongo lyakulepela kupikanicisya yayikusaŵecetedwa pamisongano jampingo, yindu yausimu nganiyayikaga pamtima kwene. Pedro, ^[1] jwa ku South America juŵasamile ku Australia pampepe ni liŵasa lyakwe ŵatite, “Patukuŵeceta yakwamba yindu yausimu yikusosekwa yitukwayeje mumtima soni munganisyo mwetu.”—Luk. 24:32.

⁶ Patukuŵalanga m’ciŵeceto cine, nganiyiŵa yituyice pamtima mpela mwampaka yituyicile naga tukuŵalanga m’ciŵeceto cetu. Nambosoni, kulepela kuŵeceta cenene ciŵeceto cine mpaka kututengusyeje munganisyo soni mwausimu. M’yoyo, patukulingalinga kuti tusacililejepe kutumicila mumkuli wa ciŵeceto cine, mpaka tutendesoni cenene kuteteya usimu wetu.—Mat. 4:4.

7. Ana ŵandu ŵa ku Babulo ŵatesile yatuli kuti amtendekasye Daniyele kuya ndamo soni dini jawo?

⁷ Daniyele ni acimjakwe paŵajigalile ku ukapolo ku Babulo, ŵandu ŵa ku Babulo ŵalinjile kwatendekasya kuti akuyeje ndamo sya kweleko. Ŵatesile yeleyi mwakwajiganya “ciŵeceto ca Akasidi.” Konjecesya pelepa, nduna jekulungwa jajalolelaga majiganyo gawo japele jemanjaji mena ga Cibabulo. (Dan. 1:3-7) Lina lyaŵampele Daniyele lyatyocele ku lina lyakuti Bel, juŵaliji mlungu jwamkulungwa jwa ku Babulo. Mwangakayicila, Mwenye Nebukadinesala ŵasakaga kumtendekasya Daniyele kulupilila kuti mlungu jwa ku Babulo ali jwamacili kupunda Yehofa Mlungu jwakwe.—Dan. 4:8.

8. Ana cici cacamkamucisye Daniyele kulimbisya usimu wakwe paŵatamaga m’cilambo cine?

⁸ Atamose kuti Daniyele ŵapedwaga yakulya yakunong’a yakusosekwa kulya mayimwene, nambo jwalakwe ŵakanaga kulya ligongo ‘ŵasimicisye mumtima mwakwe kuti akalisakasya.’ (Dan. 1:8) Daniyele ŵalimbisye usimu wakwe ali mkutama m’cilambo cine ligongo lyakuti jwalakwe ŵajendelecele kulijiganya ‘mabuku geswela’ m’ciŵeceto ca acinangolo ŵakwe. (Dan. 9:2) Ligongo lya yeleyi, atamose payapite yaka 70 ciyicile ku Babulo, jwalakwe ŵamanyikwagape ni lina lyakwe lya Cihebeli.—Dan. 5:13.

9. Mwakamulana ni Salimo 119, ana Maloŵe ga Mlungu gamkamucisye catuli juŵalembile Salimoji?

⁹ Maloŵe ga Mlungu gamkamucisye juŵalembile Salimo 119 kuti akombole kuŵa jwakulekangana ni ŵane. Ŵasosekwaga kupilila yindu yakusakala yaŵam’ŵecetelaga ŵane mwa ŵakulamulila. (Sal. 119:23, 61) Jwalakwe ŵakundile kuti maloŵe ga Mlungu gam’yiceje pamtima mnope.—Aŵalanje Salimo 119:11, 46.

10, 11. (a) Ana tukusosekwa kola cakulinga catuli patukulijiganya maloŵe ga Mlungu? (b) Ana mpaka tutende wuli kuti tukwanilisye cakulingaci? Apelece cisyasyo.

¹⁰ Atamose kuti ndaŵi syejinji tukusaŵa ŵakutanganidwa ni yindu yausimu kapena masengo, wosopewe tukusosekwa kupata ndaŵi jakutenda lijiganyo lyapajika soni kulambila kwapeŵasa. (Aef. 5:15, 16) Nambo cakulinga cetu cikagambaga kuŵa kulijiganya yindu yejinji kapena kwamba kosecela yakuti tukajanje pamisongano. Tukusosekwa kulolecesya kuti tukugakunda Maloŵe ga Mlungu kuti gatuyiceje pamtima soni galimbisyeje cikulupi cetu.

¹¹ Kuti tukombole kutenda yeleyi, tukusosekwa kulolecesya kuti patukulijiganya tukagambaga kuganicisya yakusoŵa ya ŵane nambo tuganicisyejesoni yakusoŵa yetu yausimu. (Afi. 1:9, 10) Tukusosekwasoni kumanyilila kuti patukukosecela undumetume, misongano kapena ngani, ngatukusayikamulicisya masengo mnope yatuŵalasile. Kuti tupikanicisye yeleyi, kwende tulole cisyasyo ca mundu jwakusakamula masengo gakuteleka ku malo gakulila acalendo. Atamose kuti jwalakwe akusapasya yakulya yiliyose yatelece mkanaŵe kuyipeleka kwa ŵandu, nambo nganaŵa akwete cilu cambone ligongo lya yakulya yakupasya peyo. Naga akusaka kuti akole cilu cambone, akusosekwa kutelekaga cakulya cambone cakuti alye jwalakwejo. Mwakulandanamo, naga tukusaka kuti tulimbisye usimu wetu tukusosekwa kulijiganyaga Baibulo mwakutamilicika.

12, 13. Ligongo cici ŵajinji ŵakusatumicila mu mkuli wa ciŵeceto cine akusayiwona kuŵa yakamucisya kulijiganya mwakutamilicika m’ciŵeceto ca acinangolo ŵawo?

¹² Ŵajinji mwa ŵandu ŵakusatumicila mu mkuli wa ciŵeceto cine akusayiwona kuti yili yakamucisya kulijiganya Baibulo mwakutamilicika ‘m’ciŵeceto caŵapagwile.’ (Mase. 2:8) Atamose  amishonale ayiweni kuti nganaŵa ajegamile yakusalijiganya ku misonganope kuti aŵe ŵakulimba mwausimu.

¹³ Alain, jwaŵele ali mkulijiganya ciŵeceto ca Cipelesiya kwa yaka 8 ŵatite, “Pangukosecela misongano m’cipelesiya, ngusalolecesya mnope ciŵeceto. Nganisyo syangu sikusaŵa pa kulijiganya soni kupikana ciŵecetoco, yayikusatendekasya kuti yanguŵalangayo yikangamulaga mtima. Ni ligongo lyakwe ndaŵi syosope ngusapata ndaŵi jakulijiganya Baibulo nambosoni mabuku m’ciŵeceto ca acinangolo ŵangu.”

14. Ana acinangolo akusosekwa kulolecesya yapi, soni ligongo cici?

¹⁴ Acinangolo ŵaciklistu mpaka atende cenene kulolecesya kuti maloŵe ga Mlungu gakuyika munganisyo ni m’mitima mwa ŵanace ŵawo. Panyuma pakutumicila kwa yaka yitatu mu mkuli waciŵeceto cine, Serge ni ŵamkwakwe Muriel, ŵayikopocele kuti mwanace jwawo jwa yaka 17 nganasangalalaga ni yindu yausimu. Muriel ŵaŵecete kuti, “Mwanacejo nganiyimsangalasyaga kulalicila m’ciŵeceto cine, ligongo pandanda ŵanonyelaga kulalicila m’Cifulenci cacili ciŵeceto cakwe. Patwayiweni kuti yeleyi yitendekasisye kuti mwanace jwetu akajawula pasogolo mwausimu, twaganisisye yakuwujila ku mpingo wetu wakala.”

15. (a) Ana magongo gapi gampaka gatendekasye acinangolo kusagula kuwujila kumpingo wa ciŵeceto cakusacipikana cenene ŵanace ŵawo? (b) Ana lilemba lya Deuteronomo 6:5-7 likusalimbikasya acinangolo kutenda cici?

¹⁵ Ana magongo gapi gampaka gatendekasye acinangolo kusagula kuwujila kumpingo wa ciŵeceto cakusacipikana cenene ŵanace ŵawo? Candanda, acinangolo akusosekwa kulola naga mpaka akombolece kwajiganya ŵanace ŵawo kuti amnonyeleje Yehofa kwineku ali mkwajiganya ciŵeceto cine. Caŵili, jemanjaji mpaka ayiwone kuti ŵanace ŵawo ngakukola lung’wanu ni yindu yausimu kapena mkuli wa ciŵeceto cine wakutumicilawo. Naga yili m’yoyo, acinangolo ŵaciklistu mpaka asagule kuwujila kumpingo waciŵeceto cakusacipikanicisya cenene ŵanacewo. Kaneko, ŵanacewo pacacikusya unasi wawo ni Yehofa, acinangolowo mpaka asagulesoni kusamila mumpingo waciŵeceto cine.—Aŵalanje Deuteronomo 6:5-7.

16, 17. Ana acinangolo ŵane akombwele catuli kwajiganya ŵanace ŵawo mwausimu pakutumicila mu mkuli wa ciŵeceto cine?

¹⁶ Acinangolo ŵane apatile matala gakwajiganyila ŵanace ŵawo m’ciŵeceto cawo kwineku ali mkusongana mumpingo kapena m’likuga lya ciŵeceto cine. Charles, jwali mtati jwa ŵanace ŵacakongwe ŵatatu ŵa yaka 9, 12 soni 13, akusasongana ni kakuga ka ciŵeceto ca Cilingala. Jwalakwe ŵatite, “Twasagwile yakuti tulijiganyeje Baibulo soni kutenda kulambila kwa peŵasa ni ŵanace ŵetu m’ciŵeceto cetu. Nambosoni tukusalinjilila kutenda yatulijiganyisyeyo soni mang’asi gane m’ciŵeceto ca Cilingala pakusaka kuti ŵanacewo alijiganyeje ciŵecetoco ali mkusangalala.”

¹⁷ Kevin, jwali mtati jwa ŵanace ŵacakongwe ŵaŵili ŵa yaka 5 ni 8, akusatenda yakomboleka kuti ŵakamucisyeje ŵanacewo ligongo lyakuti ngakusapikanicisya misongano ja ciŵeceto cine jakusatenda. Jwalakwe ŵasasile kuti, “Une ni ŵamkwangu soni ŵanace ŵetu tukusalijiganya Baibulo m’Cifulenci cacili ciŵeceto cetu. Twalinganyisyesoni yakuti tukatendeje misongano ja Cifulenci kamo pa mwesi, nambosoni tukusajawula kukutenda msongano waupande wa m’ciŵeceto cetu.”

18. (a) Ana lilemba lya Aloma 15:1, 2 mpaka lyakamucisye catuli acinangolo kusagula yampaka yakamucisye ŵanace ŵawo? (b) Ana acinangolo ŵane asasile yindu yakamucisya yapi? (Alole maloŵe gakumbesi.)

¹⁸ Liŵasa lililyose mpaka lisagule yampaka yakamucisye ŵanace ŵawo kuti aŵe ŵakulimba mwausimu. ^[2] (Aga. 6: 5) Muriel, jwatumkolasile jula ŵasasile kuti jwalakwejo ni ŵamkwakwe ŵasosekwaga kuleka yakusaka yawo kuti amkamucisye  mwanace jwawo mwausimu. (Aŵalanje Aloma 15:1, 2.) Apano, Serge akuyiwona kuti ŵasagwile cenene. Jwalakwe ŵatite, “Patwawujile mumpingo wa Cifulenci, mwanace jwetu jwajawile pasogolo mwausimu, kaneko jwabatiswe. Apano jwalakwe akutenda upayiniya wakutamilicika. Jwalakwe akusakasoni kuti awujile mu likuga lya ciŵeceto cine.”

19, 20. Ana mpaka tulosye catuli kuti tukusanonyela Maloŵe ga Mlungu?

¹⁹ Ligongo lya cinonyelo cakwe, Yehofa atendekasisye Maloŵe gakwe, Baibulo kusimanikwa m’yiŵeceto yejinji kuti ‘ŵandu ŵamitundu josope ayice pakumanyilila cenene usyesyene.’ (1 Tim. 2:4) Jwalakwe akusamanyilila kuti ŵandu mpaka akwanilisye yakusosekwa yawo yausimu pakuŵalanga maloŵe gakwe m’ciŵeceto cakumtima kwawo.

²⁰ Mulimose mwayiŵelele yindu paumi wetu, nambo tukusosekwa kulolecesya kuti tukulisya mtima wetu cakulya cakulimba causimu. Patukulijiganya Malemba mwakutamilicika m’ciŵeceto cakumtima kwetu, mpaka tulimbisye usimu wetu soni wa liŵasa lyetu soni mpaka tulosye kuti yakusaŵeceta Mlungu yili yakusosekwa kwa m’weji.—Sal. 119:11.